Te Samarang is een proveniers- of oudemannen-huisbestemd tot huisves
ting van gepensionneerde militairenzeevarenden en anderenen een wees-
en armhuis voor Protestanten; als ook een weesbuis voor R. C.
Te Batavia en ook te Samarang is eene inrigting tot verpleging van ge
wone ziekenongeneesbarcnpersonen met besmettelijke ziekten aangedaan
en krankzinnigen van beiderlei geslacht, behoorende tot de Chineschein-
landsche en andere oncbristen natiën. Zij heet het Cbinesclie hospitaal.
Hier en daar bestaan nog andere gestichten ter verpleging of verzorging
van inlanders. Chinezen en andere Oosterlingen, met afzigtelijke ziekten be-
hebt, of dergelijke ongclukkigenals: liet bedelaars-gesticht te Samarang;
bet bedelaars-gesticht te Soerabaija; de leprozen-gestichten te Amboinaop
Pisang bij Banda, te Ternate, en bij Menado.
Tot de tweede categorie der liefdadige instellingen behooren
Het Parapattan weezen-geslicht te Batavia, eene op zich zelve staande in
stelling, opgerigt uit particuliere liefdegiften, maar sedert eenigen tijd voor
een goed gedeelte bekostigd uit 's Lands kas, en dienende tot opname, ver
zorging en onderrigting van verlatene of behoeftige kinderen en weezen.
In 1846 beschonk de Regering dit gesticht met ƒ10,000, en sedert dien
lijd worden daaraan 6,000 'sjaars uit 's Lands kas uitgekeerd.
De voornaamste liefdadige instellingen, geheel staande onder het beheer
van Kerkeraden en komende ten laste van kerk- en diakoniefondsenzijn:
een armenhuis te Batavia welks binnen-iegent door den Gouv.-Generaal be
noemd wordt een armenhuis te Soerabaija (van geringe beteekenis); een wees
huis te Amboina; een weeshuis te Ternate; een armenhuis te Macassar, en
eene inrigting van vrouwelijke nijverheid voor de Christengemeente te Macassar.
Ten aanzien van de geneeskundige geschiedenis van Nederl. Indië komen
vele bijzonderheden voor in de verslagen van den chef der geneeskundige
dienstwelke openbaar gemaakt worden voor zoover zij voor de wetenschap
of bet algemeen van belang zijnmaar vermits de verslagen betreffende de
burgerlijke geneeskundige dienst over de laatste jaren nog niet zijn uitgege
ven worden in het verslag eenige bijdragen tol die geschiedenis aangeteekend.
Het beheer van bet onderwijs in Nederlandsch Indie wordt, namens den
Gouv.-Generaalgevoerd door eene hoofd-commissie van onderwijsgevestigd
te Batavia, voorgezeten door een lid van den Raad van Nederl. Indie, of door
zoodanig ander persoon, als wegens zijn maatschappelijk standpunt en zijne
wetenschappelijke kennis daartoe bijzonder geschikt kan worden geacht.
In de gewesten buiten Batavia zijn, waar de belangen van het onderwijs
zulks medebrengen, sub-commissien van onderwijs.
Men kent in Indie slechts lagere en middelbare scholen.
In de lagere scholen worden kinderen onderwezen in het lezenschrijven
rekenende Nederduitschc taalde beginselen der geschied- en aardrijks
kunde, en andere gepaste en algemeen nuttige kundigheden, «terwijl bet
onderwijs zóó wordt ingerigt, dat daardoor tevens de verstandelijke vermogens
der kinderen ontwikkeld en zij zeiven alzoo tot alle zedelijke en maatschap
pelijke deugden opgeleid worden."
De middelbare scholen dienen tot aanleering van meer anderevoor ver
dere beschaving noodige kundighedenals de FranscheHoogduitscbe en En-
gelsche talen, het teekenen, de muziek enz." Het onderwijs in eenige vreemde
taal mag niet gegeven worden aan leerlingendie niet reeds de Nederduitsche
taal spreker., lezen en schrijven kunnen. Er moet voorts op deze scholen
gezorgd worden, dat de leerlingen «in het bijzonder tot een goed zedelijk
gedrag en alzoo tot dien trap van beschaving worden opgeleidwaardoor de
meest fatsoenlijke en meest beschaafde klasse der maatschappij zich onder
scheiden en welke door de instelling der scholen voor het middelbaar onder
wijs hoofdzakelijk bedoeld is."
Overigens wordt in bet algemeen het onderwijs ingerigt, ter ontwikkeling
der verstandelijke vermogens, vorming van het hart en inprenting van goede
zedelijke grondbeginselen, onder mededeeling van algemeen nuttige kundig
heden. Particuliere scholen mogen niet opgerigt worden zonder vergunning en
niemand mag openbaar onderwijs geven zonder acte van toelating van de
hoofd-commissie. De onderwijzers op de gouvcrnements-scholcn genieten een
aandeel in de schoolgelden en voorts bezoldiging uit 's Lands kas.
In den laatsten tijd heeft zich bij de inlanders en de met ben gelijkgestel-
denhoofdzakelijk bij de hoofden en gegoedenmeer en meer de zucht ge
openbaard, om hunne kinderen het genot van ons lager onderwijs, althans
van onderwijs in het schrijven en rekenen met onze teekens, deelachtig te
doen worden. M il men inderdaad iets goeds op dien wijduitgestrekten akker
tot stand brengen, zoo moet stelselmatig, geleidelijk worden te werk gegaan.
Pogingen om in eens het geheel te omvattenzullen niets baren dan onuit
voerbare plannengegrond op eindelooze bespiegelingen.
De middelen van onderwijs welke de inlandsche maatschappij op Java tot
dusverre zelve geschapen heeftzijn uiterst gering. Over het algemeen be
staan zij uitsluilcnd bij de priesters, die de kinderen eenige verzen of hoofd
stukken van den Koran doen naspreken en van buiten leeren, in het Ara
bisch, waarvan dikwerf de meester niet veel meer begrijpt dan de leerling.
Intusschen hebben de ambtenaren bij bet gewestelijk bestuur op Java altijd
bijgedragen om te gemoet te komen in het verschaffen aan geschikte jonge
inlanders van zoodanig onderwijs als allernoodzakelijkst was voor hunne bruik
baarheid in 's Lands dienst. Bijna op alle bureaux van residenten en adsis-
tent-residenten leeren zulke jongelieden, voornamelijk betrekkingen van de
hoofden, bet lezen, schrijven en rekenen met onze teekens, den gebruikelij-
ken vorm van redactie van officiële rapporten enz. Eenige jaren geleden
werd weder de invoering van geregeld schoolonderwijs onder den inlander
ter sprake gebragt. Een plan werd hiertoe gevormd doch daar dit voor een
begin te veel omvattend bleek te zijn, zou men vooreerst oprigten een
kweekschool en twintig provinciale scholen, waartoe jaarlijks 25,000 zon
den benoodigd zijn. Hiertoe werd magliging verleend bij 's Koning besluit
van 30 September 1848. Voor een geschikt hoofd-onderwijzer voor die
kweekschool werd een persoon te Delft geplaatst, ten einde aldaar te worden
gevormd. Inmiddels vervaardigt men twee leesboeken voor deze scholenelk
ten getale van 4000 exemplarente weleneene laag-Javaansche vertaling
door C. F. Winter te Soerakarta, van een honderdtal vertellingen uit het
eerste en tweede honderdtal leerzame verhalen door C. Schmidt, een leesboek
voor de scholen eene hoog-Javaansche vertalingdoor denzclfdenvan 58
korte verhalen.
Op ultimo 1849, was men te Pasoeroean nog bezig aan het optrekken,
voor dit onderwijs, van een schoolgebouw voor 80 tot 90 leerlingen. In
Japara kwam het onderwijs met October in volle werking.
Men weet niet" zegt de resident wat het meest te bewonderende een
voudige wijze der mededeeling van het onderrigt, of de verbazende vorderin
gen, welke de kinderen, bij het eind van het jaar reeds hadden gemaakt.
De stilte in de school is voorbeeldeloos. De onderwijzer spreekt bet Javaansch
en Maleisch in de meest volkomene volmaaktheid. Ilet Nederduitsch is hem
in zoo ver eigen, dat hij het, zonder eenige moeite, in de Maleische en Ja
vaansche talen overbrengt. Hij schrijft eene sierlijke hand. In het rekenen
is hij bijzonder bedreven. Zijne wijze van omgang laat niets té wenschen
over. Het is te voorzien, dat in den loop van 1850 reeds eenige leerlingen de
school kunnen verlaten om op bet residentie kantoor werkzaam gesteld te worden.
De vreemde Oosterlingen, Chinezen, Arabieren enz. maken over hel alge
meen tamelijk veel werk van het onderwijs. De gegoeden onder hen hebben
gewoonlijk privaat docenten in dienst.
Sommigen schijnen meer onderwijs te verlangen, en zoeken dit öp de
gouverneinents-scliolen voor Europeanen bestemd. Kinderen van Chinezen
worden van wege den indringenden aard van dit volk voorzigtigheidshalve
niet toegelaten. Vervolg hierna).
's GRAVENIIAGE 2 Maart.
Z. M. heeft aan den Minister van Financiën Mr. P. P. van Bossevergun
ning verleend tot het aannemen en dragen van het Grootkruis der Orde van
Franz-Joseph, hem door den Keizer van Oostenrijk geschonken.
Z. M. heeft eervol ontslag verleend aan Mr. J. F. C. J. de Roy en F. L. de
Cottignies, als Burgemeesters van Breda en van Oosterbout, en benoemd in
hunne plaats Mr. L. D. Storm en P. J. van Beugen; en tot Burgemeester
van Middelharnis, L. C. C. Kolff van Oosterwijk, Burgemeester van Stad aan
't Haringvlietmet vergunning om die betrekkingen te vereenigen.
Z. M. heeft gisteren in een bijzonder gehoor ontvangen den nieuw be
noemden Engelscben Gezant, Sir R. Abercromby, welke aan Z. M. zijne ge
loofsbrieven heeft overhandigd.
Z. M. heeft aan C. Dito, aan den Helder, eene gouden medaille verleend
en 100 gratificatie, tot belooning voor zijne manmoedige pogingen ter red
ding van de manschappen van het aldaar in Jannarij gestrande schip Gesina
Jantina; verder heeft Z. M. nog onderscheiden zilveren medailles toegewezen
aan personen die met levensgevaar anderen gered hadden.
Aan den Heer J. P. Schouberg is op zijn verzoek een eervol ontslag
verleend als eerste stempelsnijder van 's Rijles Muntbehoudens aanspraak op
pensioen.
De Commissie der Tweede Kamer, bestaande uit de Heeren Blussé Storm,
v. Zuylenv. Hall en Dirks hebben een uitgewerkt verslag uitgebragt over
het wets-ontwerp tot heffing eener belasting van drie ten honderd op de rente
van kapitalen niet bestaande in onroerend goed, noch aangelegd tot eenigen
tak van nijverheiden heeft in bet slot verklaarddat zij met 3 tegen 2
stemmen geene vrijheid heeft gevondenom de aanneming er van aan te raden.
lïet'ste Etnneier <le>' Stnten-iieiierual.
Zitting van Maandag 1 Maart.
Is ingekomen een brief van den Heer Vcrbey van den Bogaarddietot
Burgemeester van Werkendam benoemd, vraagt, of hij nu ophoudt lid der
Kamer te zijn. Beraadslaging daarover aanstaanden Woensdag.
De Commissie heeft verslag gedaan over ontwerpen wegens de naturalisa
tion. Nog hehben de Commissien van Rapporteurs verslag uitgebragt nopens
de ontwerpen1°. wegens van amortisatie van schuld2°. ten opzigte der
dading te Stoppeldijken 3°. betrekkelijk de wees- of momboirkamers.
Beraadslagingen daarover Woensdag.
Daarna is beraadslaagd over het ontwerp tot uitvoering van art. 8 der
wet van 30 Mei 1847 (regten van in- en uitvoer op de granen), dat ten
slotte is aangenomen met 30 tegen 3 stemmen.
Eindelijk is met algemeene stemmen aangenomen het ontwerp tot regeling
der gevolgen van door den militairen strafregter uitgesprokene veroordeelin
gen bij herhaling van misdaad of wanbedrijf.
Zitting van Dingsdag 2 Maart.
In deze zitting zijn al de aanhangige naturalisatie-wetten met algemeene
stemmen aangenomen.
Voorts is ingekomen een brief van den Heer van den Dries, van gelijke
strekking als die van den Heer Verhey van den Bogaard, omtrent de vraag
of zij na hunne herbenoemingen tot Burgemeester, kunnen geacht worden
leden der Kamer te zijn gebleven.
Een voorstel van den Heer van Menrs, om morgen, na afloop der open
bare zitting, in Comité-Generaal te beraadslagen over de al of niet opheffing
van bet geheim ten aanzien van het gesloten verdrag met Belgiëis aangenomen.
