plus minus 1,173,717 Ned. d. i. 16,767 mudden of 558
lasten. Er wordt dus door de bevolking der stad niet slechts
half zooveel rogge aan sterken drank verdaan als er aan
brood verbakken wordtmaar nog 87 lasten of 2610 mud
den daarenboven! Van die rogge voor alle inwoners, zijn
echter uitsluitend voor de bedeelden aangegeven 274,050
Ned. d. i. 3915 mudden of 1301 lasten in het jaar.
En wat volgt daar nu uit? Dat hier jaarlijks op na,
driemaal zooveel rogge meer aan drank dan aan brood voor
de bedeelden verslondenom niet te zeggenmoedwillig
verdorven en in een vloek veranderd wordt! Wil men
nog een' anderen maatstaf? welnu, dan herleide men de
770.534 Ned. rogge tot brooden. Ieder Ned. rogge
vee/ staat gelijk met een roggebrood van II Ned. zonder
toevoeging van eenige grint of zemelen. Naar die bereke
ning zou de rogge, die hier binnen één jaar aan sterken
drank verdaan wordt, 1,155,801 (zegge: één millioen hon
derd vijf en vijftig duizend acht honderd en één) brooden
van een Ned. het stuk uitleverendat is ruim 32 voor
iederen inwoner of 161 brooden van een Ned. voor ieder
huisgezin in de stadrijk of arm. Schat menniet de
eigenlijk bedeeldenmaar de armen van Leyden eens op
10,000 zielen, dan zouden uit de rogge, thans voor drank
in ons midden benoodigdaan onze armen, de kinderen
medegerekendper hoofd 1151 Ned. best en zuiver rogge
brood kunnen uitgedeeld worden. Wil men in plaats van
het zielental de huisgezinnen der armen stellen, dan zou
elk van die 2000 huisgezinnen 's jaars 5771 Ned, best
roggebrood ontvangen, d. i. indien er eens 1/2 jaar of 26
weken lang bedeeld werd, meer dan 22 Ned. in de week
voor ieder gezin.
Hebben deze opgaven en berekeningen reeds wat ons moet
verbazen, niet minder zullen de uitkomsten treffen, wanneer
wij ons eens bij de geldswaarde bepalen. De gemiddelde
waarde van al het gedistilleerd is per kan 55 Cts. binnen en
4b Cts. buiten de stadde accijns er onder begrepen. Naar
dezen maatstaf wordt hier jaarlijks de enorme som van
f 255,703 voor sterken drank uitgegeven. Dat bedraagt
7,13 voor iederen inwoner; 25,50 voor ieder van de
10,000 armen en 127 in 't jaar voor ieder huisgezin
van de armen, of f 4,88, d. i. nagenoeg f 5 per week,
als men den tijd van bedeeling een 1/2 jaar laat duren.
Is het wel te verwonderen, dat diaconiën zich verpligt ge
voelen aan armen, die sterken drank gebruiken, allen on
derstand te weigeren? Indien die som van ruim derde
halve ton niet voor sterken drank, maar voor roggebrood
besteed ware geworden, dan zou het behoeftige Leyden naar
de tegenwoordige zetting, die (terwijl de rogge duur is) I75 Ct.
de 1| Ned. bedraagt er voor in de plaats gehad heb
ben 2,191,740, zegge: meer dan twee millioenen brooden
van een Ned. d. i. niet slechts veel meer dan er door
de gansche bevolking gebruikt, maar ruim vijf maal zooveel
als er jaarlijks aan de bedeelden uitgereikt zijn. Over de
gansche bevolking verdeeld, zou ieder inwoner ruim 61 of
ieder gezin ruim 305 brooden van een Ned. ontvangen.
Over de gezamenlijke 10,000 armen verdeeld, zou ieder
hoofd voor hoofd ruim 219 en ieder huisgezin 1095 bx-ooden
van een Ned. ontvangend. i. 42 Ned. roggebrood in de
week of 6 per dag voor ieder gezinals de bedeeling een half
jaar aanhield. Die berekening is gemaakt naar de laatste brood
zetting en die zetting bepaalt den hoogsten prijs waarvoor
het brood verkocht mag wordenen sluit dus tevens in
of zorgt voor de behoorlijke verdiensten of winsten van
hem, die het bereidt en verkoopt. Wil men de geldswaarde
van het gedistilleerd eenvoudig tot rogge herleidendan
zouden er voor die 255,703 naar den marktprijs die te
genwoordig hoog is en voor een mud van 70 Ned. ge
middeld f 6,75 bedraagtgekocht kunnen worden 37,882
mudden d. i. nagenoeg 1263 lasten roggen, d. i. meer dan
éénmaal zooveel als door de geheele bevolking of ruim 9
en 1/2 maal zooveel meer als er voor de bedeelden in onze
stad gebruikt is geworden.
En waartoe nu dit alles? Om de stad onzer inwoning
in een ongunstig daglicht te plaatsen Ongelukkig, wie
daarop zich verdedigen moet. Buitendien is het elders
welligt nog treuriger dan hier. Liefst wil ik het betere
gelooven. Het zou niet ondienstig zijn verschillende groote
steden op dit punt eens met elkander te vergelijken. Doch
al ware het elders veel treuriger gesteld dan te Leyden
wat zou hiermede gewonnen zijn? Mijne mededeelingen en
berekeningen veranderen er niet door. Waarom het hier
te doen is en wat de hoofdzaak uitmaakt, blijft toch waar
heid, want echte statistieke opgaven ben ik gevolgd. Ja,
opdat zelfs geen schijn van overdrijving de kracht der waar
heid belemmere, zoo noodig ik iedereen uit, waar ik mis
tastte of iets voorbijzag, mij in te lichten of teregt te wijzen,
zoo als de zaak dat eischt en mijn pogen dat verdient. Het
zijn echter in 't algemeen onbetwistbare feitendie tot U
spreken, stad genootenEn waar zulke feiten spreken, kan
men van gevolgtrekkingen en redeneringen zich bijkans ont
slagen rekenen. Het was mij alléén te doen, om, vooral
bij de naderende wisseling van den jaarkring, de opmerk
zaamheid te vestigen op en aller oogen te openen voor
het vreesselijk misbruik van den sterken drank; om de
welgezinden bij de nieuwe orde van zakendie een' nieuwen
beteren geest moet aanbrengenin tijds bedacht te maken
op eene nieuwe en vereenigde poging, zoo niet tot afschaf
fing althans tot verplaatsing der kermisom allendie
in het pauperisme een dreigend teeken des tijds ziente
wapen te roepen tegen den eersten en gevaarlijksten vijand
die daartoe bestreden moet worden; en om een ieder,
die het wèl meent met vaderland en volk en wieu het hart
warm voor menschenheil klopt, ernstig en krachtig te drin
gen, dat hij toch in zijnen kring door voorbeeld en invloed
het gebruik lielpe weren van een' drank, die een vloek
van onzen tijd is geworden en zooveel jammer en verderf
uitstort over het tegenwoordig en toekomend geslacht!
Chr. KRABBE.
Aangenaam is het mij hier le hunnen aanteekenendat van de 30
ambtenaren, die van stadswege met de surveillance heiast zijn, tien den
sterhen drank in 't geheel niet gebruiken en de overige slechts zeer weinig.
Waarom ontbreken de namen van dat tiental en van zoovelendie gelijke
onthouding oefenennog onder de leden onzer Kederl. Vereeniging tot Af
schaffing
