LEYDSCHE
COURAN
isrso.
VRIJDAG23 AUGUSTUS.
De Courant wordt Maandag, Woensdag en
Vrijdag uitgegeven. Die van Maandag komt
vit Zaturdag Avond.
De Prijs der Courant is J' 13 in het jaar;
de afzonderlijke 'hommers worden tegen 10
Centen afgegeven.
BIMENLANDSCIIE BERIGTEK.
LEYDEN, 22 Augustus.
Voor de reis van Batavia naar Japan is dit jaar ingehuurd het Nederl.
Koopvaardijschip Delft, Gezagvoerder B. J. Muller. Het heeft den 23slc" Junij
de reis aanvaard, aan hoord hebbende den Ileer F. C. Rose, benoemd Opper
hoofd over de Factorij van den Nederl. Handel op Japan.
Naar men verneemtverkeeren de Goudsche pijpen-fahrieken tegen
woordig hijzonder in bloeihetgeen hij het aanzienlijk minder gebruik der
pijp, ten gevolge van het bijna algemeen rooken van sigaren, wel opmerking
verdienten is toe te schrijven aan de hij uitstek grootc hestellingen die
genoemde fabrieken uit Noord-Amerika ontvangen.
Achtste vervolg der medcdccling betreffende al onze Overzeesche Bezit
tingen, door den Minister van Koloniën aan de Tweede Kamer. (Zie N'. 101.)
Het gouvernement der Moluksche eilanden is gesplitst in 4 residentien,
AmhoinaBandaTernate en Menado.
I. De Gouverneur der Moluksche eilanden is op de hoofdplaats Amhoina
gevestigd en beheert tevens deze residentie. Onder hem besturen adsistent-
en residenten de afdeelingen van Ilila en Lariekevan Saparoea en van Ha-
roeko. Europesche ambtenaren zijn daarenboven op Boeroe en te Wahaay op
Ceram geplaatst.
De bevolking dezer residentie moet ruim 141,000 zielen bedragen. Een
groot gedeelte daarvan vindt zijn bestaan in de teelt van kruidnagelendie
tegen vaste prijzen aan het Gouvernement worden geleverd.
Op het eiland Boeroe zijn sedert kort niet zonder vrucht pogingen aange
wend tot verbetering en uitbreiding van den landbouw. In den aanvang van
1849 was aldaar eene uitgestrektheid van 44,325 vierkante roeden met padi
of rijst beplant en had men cr 140,000 koffijboomen aangekweekt.
II. Banda. Onder deze afdeeling zijn begrepen al de eilandgroepenlig
gende zuidelijk en zuidwestelijk van daar tot aan Timor en zuidoostelijk tot
aan Nieuw-Guinea.
Het is op de eigenlijke Banda-groepmet eene bevolking van ruim 4000
zielendat de Europesche ambtenaren zijn gevestigd en de teelt en bereiding
te huis behoort der notenmuscaat, en foeliewaarvan bet product contraetsge-
wijze door de planters of perkeniers tegen vaste prijzen aan bet Gouvernement
wordt geleverd.
De overige eilanden dezer residentiebuiten de Banda-groepworden ge
schat op eene bevolking van ruim 72,500 zielen. Het gezag wordt daar uit
geoefend door middel van door bet bestuur der Molukken aangestelde hoof
den voor zooveel noodig versterkt door eene perodiekc zending van kleine
oorlogsvaartuigen tot bet beslechten van geschillen onder de bevolking en tot
bevestiging der hoofden.
De totale bevolking der residentie zalvolgens de opgegeven cijfersonge
veer 7ö,500 zielen beloopen.
III. Ternate. Dit gebied op de oostkust van Celebes grenst ten noorden aan
de residentie Menado en ten zuiden aan bet gouvernement van Celebes en
onderboorigbeden. Van en met de Bangaai-groep afbehooren alle eilanden
nabij of langs de kust gelegentot bet onderhavig gebied.
De bevolking der gcheele residentie Ternatemet inbegrip der onderboorig
beden op Celebes en Nieuw-Guineastelt men op ruim 326,000 zielen.
IV. De residentie Menado omvat het noordelijk gedeelte van Celebesgren
zende ten zuiden aan het gouvernement van Celebes en onderboorigbeden en
aan bet gebied van Ternate op de oostkust van dat eilandbenevens de om
cn nabij gelegen eilanden, alsmede de noordelijk van Menado strekkende San-
giersche en Talantscbe groepen.
Alleen de Menahassa of het bondgenootschap van Menadoden noordooste
lijken uithoek van Celebes vormende, wordt regtstreeks bestuurd door den
residentdie ter hoofdplaats M'enado verblijf houdt. Overal elders is bet be
heer onder leiding en toezigt van bet gouvernementbij speciale overeen
komsten overgelaten aan de kleine inlandscbe vorsten.
De Menahassa met bare nijvere landbouwende bewoners brengt vooral
cacao, rijst en kofïij voort. De beide laatste producten, doch de rijst slechts
tot eene bepaalde hoeveelheidworden tegen vaste prijzen door de bevolking
aan bet gouvernement geleverd. Van Menado wordt ook rijst naar Ternate
uitgevoerd. De levering van koffij bedroeg in 1844 5672 pikolsdoch is
sedert stijgende gebleven en in 1848 geklommen tot 12,452 pikols.
Timor en onderhoorigheden.
De betrekkingen onzer Compagnie op Timor dagteekenen reeds van bet jaar
1613, en de grondslag van ons oppergezag berust bier op de aloude regten
van den Sultan van Ternate op het onderhavig zuidoostelijk gedeelte van den
Indisclien Archipel. Naar mate de Compagnie de erkenning van baar gezag
door de wapenen uitbreidde, bevestigde zij dit door het sluiten van overeen
komsten met de inlandscbe vorsten en volken, tbc bare suzereiniteit erkenden.
Nevens haar had zich echter ook de Portugesche regering op Timor staande ge
houden, en bezit daar nog beden ten dage bet oostelijke gedeelte des cilands.
De residentie Timor en onderboorigbeden bestaat uit de grootere westelijke
helft van Timorbenevens de eilanden SamauwRottiSavoeSumba
Flores (bet oostelijk gedeelte)AdenaraSolorLomblemPantarOmbaai
en al de tusschen- en omliggende kleinere "eilanden.
Het Nederlandsch gouvernement oefent binnen dat gebied, krachtens de
bestaande traetaten en door aanstelling der hoofden, zijn gezag middellijk uit.
De resident houdt verblijf ter hoofdplaats Koepang en beeft uit den aard der
zaak met den gang van bet bestuur der naburige vorsten en hoofden eene
meer regtstrceksche bemoeijenis.
Op Timor zelf zijn daarenboven Europesche posthouders geplaatst te Tiala-
rangBabauwPritty en Amarassiezoomede op Solor en Lawaijangop
Ombaai te Alor en op het eiland Rotti.
De bevolking van Timor is gesplitst in twee groote volksstammende Bel-
lonezen en de Timorezen. De eersten bewonen bet oostelijke gedeelte des
eilandscn de laatstenwaarvan de Koepangnezen zich wreder eenigzins on
derscheiden hebben bet westelijke gedeelte ingenomen. Zij bezit hare ei
gene inlandscbe vorsten.
De bevolking der gebeele residentie wordt bij gissing geschat op c. c. 800,000
zielen, waarvan ongeveer 250,000 voor bet Nederlandsch gebied op bet eiland
Timor zelf. De haven van Koepang is voor den grooten handel opengesteld.
Bali en Lomhole.
Deze eilanden zijn oostelijk van Javain deszelfs onmiddellijke nabijheid
gelegen.
Bali wordt gerekend eene bevolking van omstreeks 800,000 zielen te bezit
ten en is verdeeld in verschillende kleine Staatjes.
Lombok, ook Sassak en Selaparang genoemd, wras weleer mede in meerder
Staatjes gesplitst. Later door de destijds op Karang-assem regerende Balischo
Vorsten-familie veroverd, staat bet thans onverdeeld onder bet gezag van den
Vorst van Mataram, aldus naar zijne hoofdplaats genoemd. De oorspronkelijke
Sassaksche bevolking wordt geschat op 380,000 zielenterwijl ongeveer 20,000
Balinezen als overheerschers des lands aldaar zijn gevestigd.
Onze Compagnie heeft steeds veelvuldige betrekkingen onderhouden met deze
twee eilanden.
De Ilandel-maatschappij opmerkzaam geworden op de handelsvoordeelen
die Bali scheen te kunnen opleveren, plaatste in 1839 te Kocta, gelegen bin
nen het gebied van Badong, een bandels-etablissement, dat intusschen sedert
wegens geleden verliezen weder door baar is verlaten geworden.
Inmiddels had allengs bet gevoelen veld gewonnendat wij op deze zoo na
burige eilanden onzen invloed krachtiger behoorden te doen gelden en niet
langer, als 't ware onder den rook van Java, de uitoefening konden dulden
van een oud en ingeworteld omnenschelijk gebruikop Bali zoowel als op Lom
bok beerschende en onder den naam van tawan kar any (klipregt) bekend.
Volgens dat gebruik vielen de vaartuigen, op de kusten dier eilanden stran
dende, daardoor met hunne gebeele lading en eigendom toe aan den Vorst,
wien de kust behoorde; terwijl de opvarenden daarenboven nog aan de groot
ste mishandelingen waren blootgesteld. De nadere zending van een Hoofd
officier verschafte ons eenige meerdere kennis van den mwendigen toestand
der beide eilanden en deed de overtuiging rijpendat er maatregelen moesten
worden genomen tot opheffing van bet klipregt.
In den loop der jaren 1841 tot en niet 1843 sloot men achtervolgelijk met
al de Vorsten van Bali en Lombok, en bijzonder met dien van Klonkong als
oppervorst, overeenkomsten, welke, nevens de erkenning van het Nederlandsch
oppergezag over de gezamenlijke Rijkjes, waarvan bet bestuur evenwel aan de
eigen Vorsten bleef overgelaten, de afschaffing inhielden van bet klipregt te
gen vaststelling van een billijk bedrag voor, en der wijze van regeling van bet
bergloon der gestrande goederen.
