LEYDSCHE
COURANT*.
Ta
N°. 108.
De Courant wordt Maandag, Woensdag cn
Vrijdag uitgegeven. Die van Maandag komt
uit Zuturdag avond.
VRIJDAG, 7 SEPTEMBER.
De Prijs der Courant is ƒ13 in het jaar;
de afzonderlijke nommers worden tegen 10
Cente afgegeven.
I! IJNK ER L K K DSC H li li ERT ES.
IEYDEN, 6 September.
Uil den slaat, van Nalatenschappen, afkomstig van militairen, behoord
hebbende tot de Landinagt in Nederlandseh Indië, welke den 5l,en dezer door
den Staats-Courant wordt medegedeeld, blijkt, dat onder anderen onder bet
beheer der Weeskamer te Batavia is gesteld de nalatenschap van Karei Fre-
derik Somtncr, uit d.-ie stad geboortig, laatst woonachtig te Soelerwoude
den C,Il'n Junij 1817 als Foiirricr tc Singkel overleden, groot ƒ562.56,
die door de reglhebhcndcn bij het Depailcmeut van Koloniën kan worden op
gevorderd.
Door het Depailenient van BinnenI. Zalon is aan de Hoeren .J. van der
Eist, Mr. II. (ïerlings CV, en W. G. de Eriiyn Kops te Haarlem, vergunning
verleend voor eene sloomslcepdionst door het Spaarne cn de Ringvaart van bet
Haarlemmermeer, van Spaarndam tol de Oude Wetering; echter niet aan
tc vangen dan nadat een leglemont en tarief door genoemd Departement zul
len zijn vastgesteld.
Op den Hollandsehen spoorweg zijn in Augustus vervoerd 91,962 per
sonen, cn is 96,282 ontvangen, hetgeen met het bedrag der vorige opgaven
geeft 632.971 reizigers cn een ontvangst van ƒ617,797.
Op den Rhijnspoorweg zijn in die maand vervoerd 37,079 personen en
is 57,896 ontvangen. Op dien spoorweg is sedert 1°. Januarij ontvangen
ƒ392,660
Uit de berigten omtrent de Koloniën der Maatschappij van Weldadig
heiil van 15 Ju 1 ij 1819, ontleenen wij het volgende:
Als blijken van belangstelling, die de Maatschappij in de algeloopen drie
maanden mogt ontvangen, vermelden wij hier, met innige erkentelijkheid,
een legaat a ƒ100. door wijlen den lieer Ncderbiirghte Zutplienaan de
Maatschappij, alsmede eene gilt van wijle Vrouwe A. E. Knoll, Echtgenoot
van den Heer Mr. I'. C. J. Visscher, te Utrecht, bestaande in een Certificaat
groot ƒ500, 2.J pCt. N. W. Schuld, alsmede eene gift van een onbekende
uit 's llage van 25.
Door het jaarlijksch ontslag is de bevolking, in bet tweede vierendeel jaars
381 personen,verminderd. Daaronder waren 87 weezen, vondelingen en ver
laten kinderen, uit het Weezen-gesticht te Vecnbuizen, die ten gevolge van
hunnen ouderdom en van hunne geschikt beid om aan den gang te komen, de
Koloniën hebben verlaten.
Het getal overledenen, ofschoon 30 minder dan in de voorgaande drie
maanden, was toch nog aanzienlijk, namelijk wat de Bedelaars-Kolonisten
betreft.
De sterkte op den lslcn Julij 1819 was 11,922.
Van de rogge staat 824 bunders in al de Koloniën tc veld, waarvan 580
niet bremzaad is ingezaaid, dat er vrij goed onder schijnt te zijn opgekomen.
Bijna 206 bunders zomergerst en haver belooft geen groot gewasdoch de
gerst is genoegzaam geheel met klaver en rei-graszaden ingezaaidter beko-
iiiing van nieuw grocn-laud.
De oppervlakte boekweit is 125 bunders groot, waarvan 84 op veengrond
de zand-boekweit slaat veelbelovend.
Bijna 540 bunders aardappelen slaan tot hiertoe nog gezond. De vroeg
rijpe worden van de helft dezer maand af reeds gegeten. 450 bunders staan
daarvan op jarige brem, hier en daar, waar deze onder-geploegde of gespitte
plant te gering was, met een weinig mest daarbij.
Van de 831 bunders groenland kon slechts een derde gedeelte worden ge
hooidliet overige was voor groen voeder benuodigd, waarvan ruim 1,000
voer best hooi gewonnen wordt. Het ontbrekende hooi, voor 1011 runderen,
118 paarden 229-1 schapen, schijnt lot redelijken prijs te kunnen worden
verkregen.
De tuinen, zoo van de gewone Kolonisten als die der groote Gestichten
beslaan 42 bunders, die veel groente geven, en door genoemde Kolonisten,
over het geheel met veel zorg worden beteeld. 454 bunders brem staal er dit
jaar wcêr over, die slechts gedeeltelijk voldoet, maar gewoonlijk eerst in liet
najaar het meeste groeit. Met nog 100 bunders gedeeltelijk onbelcelden en
overigens ongeculvilcerden grond maakt dit 3122 bunders uit, welke de Kolo
niën thans groot zijn.
Hel turlmukcn, hetwelk dit jaar lot circa 1,500 dagwerk, ol'330,000
ton, uitsluitend door Kolonisten geschiedt, ging zeer voorspoedig voort, daar
de meeste reeds droog is.
Hel vee bleef gelukkig gezond. De fabriekmatige werkzaamheden hebben,
tot dus verre gewensclit kunnen worden vervolgd. Aan eigen goederen, tot
kleeding, huisraad en gereedschappen van de Kolonisten zelven, is geen ge
brek niet alleen, maar daarvan bestaat zelfs een ruime voorraad, die gelegen
heid geven zal om hij den oogst ieder, die maar kan, daar aan te werk te
zetten.
Alle eenmaal ingevoerde werkzaamheden van fahriekmatigen aard, welke
aanknopen kunnen doen vermijden, worden aangehouden en tracht men zich
die rneer cn meer eigen te maken.
Thans is wcêr de herstelling en verbetering eencr schutsluis te Veenhuizcn
onder handen, geheel door eigen volk.
Het maken van nieuwe bokschuiten is thans ook in gebruik gebragt en
voldoet wel.
Het kollijzak-wevcn kan over liet algemeen den geheclcn zomer worden door
gezet.
Ook het katoen weven door kinderen, in de gewone Koloniën, heeft be
hoorlijk kunnen worden voortgezet, zoo dat van eene ontvangene belangrijke
bestelling meer dan de helft terstond heelt kunnen worden afgeleverd en de
rest zal kunnen worden afgedaan zonder de wevers voor het aardappelen-rooijen
te zullen behoeven te missen.
De katoen-spinnerij te Veenhuizcn blijft voorspoedig werken cn hoe langer
zoo meer in alle soorten van garens, die in de Koloniën te gebruiken zijn
voorzien, waaronder thans ook brei- en naaigaren. Aldus deze inrigting uit
gebreid cn op de eigen behoefte toegepast zijnde, is ze waarlijk een belangrijk
cn innig deel van het geheel der groote instellingen geworden van de Maat
schappij van Weldadigheid, die dezen zomer zeker nog al worden bezocht,
maar op verre na niet genoeg naar de belangstelling, waarop ze aanspraak
mogen maken, in een' tijd, dat liet onderhouden en opleiden tot werkzaam
heid cn zelfstandigheid van belioeftigenin verhand niet ontginningen land
bouw, eene vraag is die overal aan de orde is.
Men bezoeke de Koloniën dan meer en nicer, vooral lettende op bet school
wezen aldaar, hetwelk aan ongeveer 4,000 der geheele bevolking het noodig
onderrigt schenkt; incn geve daarbij acht op de wijze waarop er in het gods
dienstig onderw ijs en de openbare eeredienst wordt voorzien, en schenke zoo aan
het bestaande goede die aandacht, welke het zoo zeer verdient en waardig is.
Bij besluit van den 4(lc0 heeft Z. M. goedgevonden: goed tc keuren
en te agreëren de opklimming der Commandeuren in de Duitsclie Orde, Balye
van Utrecht, welke ten gevolge van het overlijden van Graaf W. van Quadt
VVijkradt Isny kan plaats hebben, alsmede: 1°. van Graaf W. F. C. Bentinck,
tot Commandeur van Schoonhoven, en 2°. van Graaf G. van der Recke Yol-
merstein tot eersten Jonkheer.
[De Duitsclie orde werd ten tijde der kruistoglcn in 1190 door Frcdcrik
Hertog van Swahenen eenige andere Vorsten ingesteld cn in 1192 door
Paus Coelestinus UI bevestigd, in navolging der orde van de Tempelieren cn
van St. Jan van Jerusalem. Ilet hoofdgestirht zou aldaar wezen en de roe
ping der Ridders, om de Kerk cn 't Heilige Land tegen de ongeloovigcn te
beschermen. Sedert 1226 verkregen zij vele goederen in Pillissen en ook hier
te land. liet bewind over de goederen in eene landstreek werd Cominaudury
of Balye genoemd, van waar nog in de fleerensleeg alhier, bij de St. Pieters
kerk, die in 1287, 160 jaren na hare inwijding, door Graaf Floris V, aan
de orde werd geschonkeneene zekere poort en dwarsstecg den naam van
Commandurv-poorl cn steeg dragen terwijl de op verscheidene percelen in
dien omtrek gevestigd geweest, zijnde, maar in onzen tijd algckoehte erf
pachten ten behoeve der Duitsclie orde, ten bewijze kunnen strekken dal zij
aldaar verscheidene bezittingen had.
IIuil hoofdgebouw was te Utrecht, waar het nog bestaat, en waar do
Rentmeester woont. In 1580 werd de orde ten gevolge der hervorming on
der het oppergezag der Staten gesteld. Zij bestond in 1640 uil een Opper-
Commandeur en 10 Commandeurs. Prins Willem II kocht de goederen van
de Commandury te Dieren, voor ƒ147,000. De 9 andere Cominandnryen
zij n te TielMaasland, llhcenen, Leyden en Katwijk, Schooien (prov. Fries
land Doesburg, Schelluincn(hij Gorkum) Middelburg en Schoonhoven.
Ieder Commandeur heeft regt om op de vergadering der orde ren Exspectanl
