LEYDSCHE
\/mm
- mi&
1847.
Nü.
WOENSDAG, 1 SEPTEMBER.
BINNENLANDSCUE BERIGTEN.
F.
])c Courant wordt MaandagWoensdag en
Vrijdag uitgegeven. Die van Maandag komt
uit Zaturdag avond.
De Prijs der Courant is f 12 in liet jaar
de afzonderlijke nommers worden tegen 10
Centen afgegeven.
7\£-]IÜL3
LEYDEN, 31 Augustus.
Op liet naburig Soeterwoude is lieden ter vervulling van de bestaande va-
fcature gemaakt bet volgende drietalVorstman Corslius en Denier van der
GonCandidaten tot de H. Dienst.
Ook te Amsterdam zijn valsche nieuwe guldens in omloop, die ecbter
kerkenbaar zijn aan derzelver loodkleur, liglheid en gebrekkig randschrift.
Naar men verneemt, zal 's Lands stoomschip de Cycloop, onder bevel
van den Kapt.-Luilenant ter Zee J. E. A. Coertscn, eerlang eene reis naar
Madera ondernemen.
Dezer dagen is bij de Boekhandelaars S. en J. Luclitmans alhier, ver
schenen het achtste deel der Archives ou Correspondance inédite de la
Maison d'Orange-Nassauwelke verzameling, op last van Z. M. den Ko
ning, door den Staatsraad Mr. G. Groen van Prinsterer wordt uitgegeven.
De tijddie tusschen de uitgave van het zevende en dit achtste deel is
verloopen (18391847) is door den geleerden schrijver besteed aan de be-
zorging eener nieuwe uitgave van het eerste deel (Leiden 1841), en van zijn
Handboek der Geschiedenis van het Vaderland (Leiden, 18411846), in
twee deelcn. Hoeveel moeite hem die herdruk ook gekost heelt, door de tal
rijke hijvoegsels en wijzigingen vruchten zijner navorschingen in de archi-
vcn en boekerijen van Frankrijk en Duitschland, maar vooral door de zamen-
stelling der prolegomenazoo was, gelijk hij getuigt, die arbeid nog ligt
te noemen in vergelijking met de veelvuldige overdenkingen en nasporingen
onmisbaar bij het schrijven van het Handboek. Vereerd met de taak, om
zelfs de geheimste papieren van een Doorluchtig Vorstenhuis te onderzoeken;
hij alleen het voorregt genietende, om te midden van een' schat te leven,
die een zoo helder licht over gebeurtenissen en personen verspreidt; omgeven
van eene menigte oorkonden, die, in eene zelden afgebroken reeks, zich tot
op het einde der 18Je eeuw uitstrekken, heeft hij geoordeeld, dat, om te
voldoen aan de verpligtingcn uit zoo vele voorregtcn voortspruitende, het
niet genoegzaam was, overeenkomstig den aard der zake, langzaam de weten
schappelijke uitgave te bezorgen ran stukken, betrekkelijk een enkel tijd
vak, maar dat hij, in een overzigt van onze geheele geschiedenis, moest ver-
cenigen de resultaten van zijn' dagelijkschen omgang met de meeste uitste
kende en beroemde personen der verloopen eeuwen.
Aan deze gemoedelijke overtuiging des Heeren Groen v. P. hebben wij het
Handboek te danken dat in een betrekkelijk kort doch kernachtig bestek
een uit echte en daaronder vele nieuwe bronnen, ontleende geschiedenis van
ons Vadeilund inhoudt, en voor den beminnaar en onderzoeker dier geschie
denis steeds van blijvende waarde zal zijn.
Het achtste deel der Archives is het laatste der eerste Série en loopt van
de afzwering van Filips 11, tot aan den dood van Willem 1 (Julij 1581
Julij 1584), en bevat over die driejaren een 150-tal brieven. Achteraan is
gevoegd een blad met fac-similé's van handteekeningen en fragmenten van
brieven.
Bijna gelijktijdig met dit achtste deelheeft de Heer Groen v. P. een sup
plement voor die eerste Série uitgegevenbevattende onuitgegeven stukken
uit de archiven van het Huis van Oranje-Nassau en uit dat van Hessen-Kas
seivoorts een groot aantal fragmenten uit Handschriften der Koninklijke
Bibliotheek te Parys, en uit de Correspondentie van Granvelle, te Besan^on.
Deze stukken, ten getale van 79, loopen over de jaren 15221584.
Aldus is door den Heer Groen v. P., na jaren langen moeitevollen arbeid
een werk ten einde gebragtwaarin men vereenigd vindt eene menigte bouw
stoffen voor de juiste kennis der gebeurtenissen en der karakters, niet slechts
in de Nederlanden, maar ook in Engeland, Frankrijk en Duitschland, ge
durende een tijdvak dat der overweging en een naauw keurig onderzoek zoo
«verwaardig is. Eene verzameling als deze zal eerst wel gewaardeerd wor
den, wanneer zij, aan de geleerde wereld medegedeeld, met andere gelijk
soortige werken vergeleken, en zoo van lieverlede het voorwerp van bepaalde
studie en grondig onderzoek zal geworden zijn.
Hartelijk wenschen wij den Heer Groen v. P. geluk bij het eindigen van
dezen belangrijken arbeid, waarmede hij zich een monumentum aere peren-
nius gesticht heeft, en vercenigen ons gaarne met den dank, dien hij na
mens zijne landgenooten en de geheele geleerde wereld toebrengt aan de
Vorstendie Hunne archiven voor hem geopend hebben en onder Wier be
scherming hij zijn werk heeft kunnen aanvangen en voltooijen.
Sommige dagbladen hebben onlangs gemeld, dat eene verzameling oude
handsehrilten en drukwerken, welke voor eenige jaren, door den WelEerw.
Heer F. H. G. van Iterson, in de papieren der Hervormde kerk te Weesp
ontdekt, met veel moeite en kosten bijeenverzameld en tot een geheel ge
bragt, door ZWeleerw.met voorkennis van kerkmeesteren der Hervormde
gemeente aldaar, ten behoeve der Koninklijke Bibliotheek, afgestaan was.
Z. M. de Koning heeft, gelijk mede reeds gemeld is, dat aanbod aangeno
men niet alleen, maar Ds. van Iterson (destijds PredikanL te Arnhem,
thans teLeyden) begiftigd met de orde van den Nederlandschen Leeuw, terwijl
Hoogsldezelve aan kerkmeesteren voornoemd eene gouden medaille heeft ge
schonken.
Die medaille, dezer dagen, namens Z. M. door Z. Exc. den Minister van
Binnenlandsche Zaken aan Heeren kerkmeesteren toegezonden, vertoont aan
de voorzijde 's Konings beeldtenis, met het omschrift: Willi. II. Nass. Belg.
Rex. Luxemb. M. Dux.
Op de keerzijde het volgend opschrift: [De vertaling luidt aldus:
aedil. jscc1es. Aan Kerkmeesteren
CülT. CI1RIST. REFORSI. der Ilerv. Christ. Eerediensl
in weesp. te Weesp
pro BlBt. rec. voor eene aan de Kon. Boekerij
OBEATA cole. aangebodene verzameling
mss. vet. ac. van oude Handschriften en
INCDN. ttpogr. eerste Drukken van vooi treffelijke
PRjESTANTISS. Drukkers
dedit gegeven
rex. door den Koning
a°. mdcccxevii. in het jaar 1847.]
De verzameling boeken en handschriften zelve is sedert op de Koninklijke
Bibliotheek overgebragt; de aldaar aanwezige, reeds zoo rijke collectie van
Ncderlandschegedurende de XY,(le eeuw vervaardigde drukwerken, heeft
daardoor eene aanzienlijke aanwinst verkregenonder die hoeken toch be
vindt zich de uitgave van Petti Alfonsi sutnmulce XII. In Alosto oppido
Comitatus Flandrice per Johannem de Westfalia Paderborn. cum socio
suo Theodorico Martini. MCCCCLXXIV. maji die XXVI. Deze druk be
hoort tot de allerzeldzaamste. Maittaiie in zijne Annates heeft dit boek ver
meld onder den verkeerden titel van Liber predicabiliumMercierVisser
en lateien hebben hetzelve, volgens hem, geciteerd, maar geen hunner had
het gezien. De beroemde Bibliograaf Laserna Santander in zijn: Dictionnaire
bibliographique du quinzième siècle vol. I. pag. 295 ontkende regtstreeks
het bestaan van dit boek; hij noemt het: »Une édition infiniment douteusc;
Mailtairc est le seul qui en fasse mention et ni lui ni personne au monde;
n'a pu dire en quel endroit, dans quel dépöt littéraire se trouve un exem-
plaire de cette impression." En niet slechts de uitstekende zeldzaamheid
geeft eene hooge waarde aan dit boek, maar het onderschrift bewijst ten dui
delijkste, dat de boekdrukkunst te Aalst, niet door Dirk Martens maar door
Jan van Westlalen het eerst is uitgeoefend. Voorts bevinden zich onder die
verzameling, om van de handschriften niet te spreken, Porphyrii isagoge.
Lovanii per cour. Braem. 1475. Breviarium Joh. Fabii Super Codiecin
(Lov. J. de YVestlalia) eene der oudste en zeldzaamste werken van dien
drukker. Dicterie Plutarclii. Petrarchu de vera sapieutia (öllraj. Ke-
tclaer et de Leempt, circa 1473). Pii 11 bulla retractalionum (colon.
Ulr. Zeil) welke in de verkooping van den Hertog de la Vallière, niet min
der dan 410 livres gold, enz., enz.
Uit het bovenstaande zal genoegzaam blijken, welk eene aanwinst de Ko
ninklijke Bibliotheek door die verzameling gedaan heeft; mogt het voorbeeld,
door Ds. van Iterson en Heeren kerkmeesteren van Weesp gegeven, navolging
vinden, en ook anderen aansporen om zeldzame handschriften of drukwerken,
welke dikwijls ongebruikt, op ontoegankelijke plaatsen, onder bet stof ver-
borgen liggen, aan den dag te brengen, en in openbare verzamelingen eene
plaats te geven, waar zij door allen die er belang in stellen, gezien en gc-
j: bruikt kunnen worden. Dagbl's Grav.)
t:
EVA
f
