A". 1813.
leydsche
WOENSDAG,
A N D E
N.
N\ 107.
C 0 R A IV
SEPTEMBER.
DUITSCHLAND.
i
53?
looj
93 j
'34
99i»,
18
■6r<
26}
ioSJ
NEDER
Levden,
September,
GGEN,
'GGEN,
Gl<ie'tn all,ler °P de gebruikelijke wijze de derde ve'jsardag gevierd
u den Erfprins vun Oranje, Zoon van HH. KK. HH. den K-oonprins en
[roonprinsel.met namen Wiilem Nikolaas Alexander Frederik Karei Hendrik.
zijne M»j. heeft autoriaatie verleend tot het oprigten eener Maat-
chappij tot bevordering en aanmoediging van den landbouw en de veeteelt
I Zeeland,
Gisteren werd In de Residentie de derde verjaardag van Z. K, H. den
Erfprins we» Oranje plegtig gevierd, door het uitsteken van vlaggen van
gele landa- en particuliere gebouwen en het houden eener luisterrijke parade
>p het nieuwe exercitieveld, voor de katernen der cavalerie, door de regi-
nentcn grenadiers, het sde bataljon jagershet regiment dragonders en de
isitérjj rijdende artillerie, in de Residentie in garnizoen liggende.
Men verneemt, dat de Tweede Kamer der Staten-Generaal tegen
Ingidig, den 13 September aanstaande, weder bijeengeroepen is, om hare
nktaamheden te hervatten.
Het getucht bevestigt zich dat het ontwerp der belasting op de
rieden «.pkomaten enz. ingetrokken is.
is aangegri -Men ""f» dat de heer Melltrm tot Minister van Buitenlandsche Zaken
m 58 Dtijmoemd zon zijn, ter vervanging van Zijne Exc. den Baron Huyssen van
ter,dyke.
Het adres, door de Commissie voor de Zaken der Walsche Kerken,
®:kii 33' en der vorige maand aan Zijne Maj. den Koning ingediend, behelst,
si, verzekerd wordt, hoofdzakelijk het volgende:
De Commissie heeft, na ontvangst van het Koninglijk besluit van 29
'(Mq, omtrent de tractementen van eenlge Walsche predikanten, gemeend
K besluit te moeten tbededeelen tan de onder haar ressort behoorende ker.
ieoelf waarvan daardoor den doodelijken slag ontvangen, terwijl de open
me eredienst in verscheiden anderen er door veiiamd zal worden; maar
ven hééft zij zich; verpilgc geacht hare vertoogen, met verschuldigden
ee n"(bied, voor den troon des Konings te moeten brengen. Wel is waar, het
van 11 ruit schijnt, in zijn beginsel, het bestaan der kerken niet te bedreigen;
'e? h*"' ,wor<" daarin alleen van de tractementen der leeraars gesproken; maar de
111 üMiiUie houdt het voor niet-twijfelachtig;, dat dit laatste geacht kan wor.
iPPT n 'let eert"e geIijk te staan, naardien voor elke gemeente, wier mid.
'leien dntoerelkefid zijn tot daarstelling van een fonds, tot betaling van
3ENS> 'oegtsme tractementen, als de veroordeeling tot een wel langzamen, maar
%na telleren dood ia te beschouwen,
Vttvalgehs wordt de groote en nuttige invloed ontwikkeld, door de Wal.
iche Itetken in Nederland uitgeoefend, en de meening geuit dat zij, die In
'tronr'fcieorige eeuw nog 48 genieenten, met 75 herderatelden, en thans reeds
If teateem&nmet 35 herders, verminderd aqnwel eenige bescher-
ig schijnen te verdienen, na de gewigtige diensten, die zij aan de zaak
beschaving en van het Protestamiamus bewezen hebben en nog be
llen,
e Commissie gelooft de administratie niet te. beleedigen, die, uit hoofde
noodzakelijkheid van maatregelen tot bezuiniging, gemeend heeft het
lit vin 39 jslljj te moeten vootstelien, wanneer zq dat besluit, en in
consideration en in zijne bepalingen, met hare geheiligdate regten strij—
noemt. Wat het eerste betreft^ in de considerans wordt gezegd dat op
Departement van Eeredlenst maatregelen van bezuiniging moeten toege-
borden, in zoover zulkf zonder benadeeling van de wezenlijke belangen
godsdienst geschieden kan; maar noch de Aigemeene Synode, noch de
imiisienoch de Walsche Consistorie»alleen geregtigd om in sacra te
'deden, zijn over de-zaak geraadpleegd. Bovendien vraagt men hoe het,
dagen vooral, mogelijk ia te gelooven, dit men, zonder de belangen
isiantiche godsdienst te benadeelen, het bestaan van een groot aantal
leenten In de waagschaal acellen kan, wier opheffing eene oorzaak van
voor Rome zou wezen, en dat de geheiligde belangen der geheele
neformeerde Kerk niet benadeeld zouden zijn, bijaldien het bestaan eener
tie door deu Staat erkende Kerk alleen van de politieke magt, zonder
werking der godsdienstige autoriteiten, afhing. Indien nog (zoo spreekt
sdres) de bezuiniging van eenlg belang wareindien zij eenig redmiddel
de aigemeene kwaal kon aanbieden; maar 15 30,000 gnlden op een
^et vin 70,000,000; 15 h 30,000 galden, die onze godsdienstige gemeen-
voeden, welke, op hare beurt, aan de steden, waar zij bestaan, eene
i'dete circulatie, een werkdadiger leven bijzetten, en die voor een goed
Hu de openbare «chatkist terugkeeren; hoe kan men die als eene weren
't bezuiniging aanmerken;**
Vervolgens meent de Commissie zich inzonderheid over de bepslingen
bet betluic te moeten bezwaren, dewijl art, 193 der Grondwet zegt,
de tractementen,'pensioenen en andere inkomsten, van welken aard ook,
it de onderscheiden godsdienstige gezindheden of derzelver leeraars thans
Ipien wordende, aan die gezindheden verzekerd blijven; welke waarborg
sprlijk niec alleen op de thani in dienat zijnde leeraars van toepassing
mtir zich uitdrukkelijk rot de godsdienstige gezindheden zelve uitstrekt,
dit de grondwet bepaaldelijk heeft willen te kennen geven, dat het be.
,r 11 tfer gemeenten niet in de waagschaal moest kunnen worden gesteld.
RSTAi' "a de Wederlegging van eenige bedenkingen, die welligc tegen haar ver
van WijN 'ouden kunnen geopperd worden, uic de Commissie eerbiedig den
EN,bV"»ch, dat het Zijne Maj. behagen moge de intrekking van het besluit van
lulij te bevelen,
tot gelijktijdig is een adres, van soortgelijke strekking, aan Zjjne Exc. den
sister voor de Hervormde en andere eerediensten gerigt.
Eergisteren avond ia er onder Rijswijk een felle brand ontstaan. Ten
hebWhvolge van het broeijen van het hooi, is er eene bouwmanswoning, bene-
«eldi h. twee volle hooibergen, sfgebrind. De naam van den boowman la
kf .V'g^riA De woning was voor brandschade verzekerd. Gelukkig iz het
Ir we'll''inde vee en de inboedel gered geworden,
si" hebben, zegt de Nieuwsbode, dezer digen eene nieuwe verzsme.
- gedichten van D". C. van Schaick ontvangen, onder den titel van Dicht.
-F'"*» opgedragen aan Hare Maj. de Koningin. Godsvrucht en Vader-
'■•'tedsiieioe zqn de hoofdtoonen door den waardigen man aangeslagen, die
1|I:S in z||n voorbertgt zege, dit hij nair geen eerkroon onder de rei der
"hters staac, maar slechts zingt om zich te vermijen, of om er anderen
wel te doen. Tot dit laataie inzonderheid strekt dan ook deze Dicht-
'dt'. Het ia ten voordeele van eène arme Drentsche gemeente, de Hooge
hhaedat dezelve wotdt ujtgegevep, en bet niet onbelangrijk getal intee.
in genot
be vooi
■11e n
door
n en
ling
IERT„
3ENS,
JARWl
dat zq
antore
N".
vervoljl
cotl
jaar (ei
o ure.J
ngeboi
elen, 1
alsii
bened
>p D!ii
kenlnpen, aan her ho^frf vermeMprijkende in de eerste pfair# mer dfe
Hare Maj. de Koningin voor 35 exemplaren, en vin Z. K. H. Prins Frederik
der Nederlanden, getuigen dat m?nschlievendhgid niec te vergeefs door den
heer van Schaick is verwacht ën ingeroepen, ter beantwoording aan zijne
zoo welgemeene toonen. Wij prijzen onzen lezers den aankoop van die
Dichtbondelke aan, waarmede zij tevens een liefdadig werk verritten. Moge
de heer van Schaick in zijn eigen hart de besie voldoening voor dit werlc
vinden
Uit Delfshaven schrijft men, dat Vrijdag jl. aldaar met eene aanzien
lijke lading aldaar aangekomen is een der ter kerfvaarc uitgeruste Scheve-
ningsChe pinken, gevoerd door schipper A. VroHk fden vaderen toebe-
hoorende aan den reeder van Konsvenhoven Pais; maar dat, nadat de haring
verkocht was, en ongeveer f 2500 had opgebragt, het zou gebleken zijn 9
dat zich gekochte haring aan noord had bevonden, hetgeen ten gevolge
moet gehad hebben, dat de lading in beslag zou genomen zijn, en dat van
de begane overtreding, overeenkomstig de bestaande wet op de haringvig»
scherij, proces-verbaal zoo zijn opgemaakt,*
Zijne Maj, de Koning van Hanover, uit Engeland naar zijne S:aten
wederkeerende, is den aden dezer te Antwerpen aangekomen, en zou van
daar zjjne reis naar Duitschlaod voortzetten.
AMERIKA.
Uit Rio-Janeiro wordt van den 31 Mei geschreven:
De aankweeking der theeplanc komt hier rhtns hoe langer hoe meer in
zwang, en de ondervinding heeft geleerd, dat de landstreken Minas Geraei,
San Paulo en Santa Catarina voor dit gewas het gunstigst lijn. Reeds heefc
de directie van den kruidtuin van Lagoa de Freitaa eenige honderd alqoeiraft
zaad naar de provinciën en Espiritu Santo gezonden, waar, volgens de ver
zekering van eenen geleerden kenner, den heer Arouche Rendonen den
Franschen kruidkondige Guillemainde theeplanc boven alle verwachting
gedijt. Na verloop van weinige jaren zal derhalve ook dit artikel onder de
Brazilische voorwerpen van uitvoer begrepen zijn en misschien even grooten
invloed op de marktprijzen der thee in. Europa uitoefenen als met de koffij
het geval is geworden. Ten einde dezen tak van handel met te oetere uit
komst te exploiteren, is het denkbeeld geopperd om in sommige districten
toebereiding-ovens aan te leggen, waarheen ae kleine planter zijnen voorraad
bladen kan brengen en verkoopen of voor eigen rekening doen behandelen.
Deze maatregel zoude ongetwijfeld de beste gevolgen hebben, dewijl de
toebereiding op deze wijze gelijkmatig konde geschieden en aan bekwame
lieden woiden toevertrouwd, die tegenwoordig ia de normaalschool van den
kruidtuin onderrigt ontvangen.
Behalve de theeplanc heefc onlangs no» een ander onderwerp de aandacht
der navorschers hier te lande tot zich getrokken, hetwelk almede van groot
gewigc kan worden, namelijk het verkrijgen van was uit planten. Het was
uit de Carnauba palm (corypha cerifera) is sincs lang bekend, die dringt uic
het binnenste van den stam naar buiten; wanneer men echter dit artikel in
groote hoeveelheid wenschc te erlangen alsdan moeten de boomen geveld
Worden, ten gevolge waarvan de opbrengst vermindert; om deze reden heefc
men met geen gering genoegen vernomen, cat Brazilië in het zuiden ^eti
noorden nog twee andere boomen oplevert, wier vrucht veel was belooft,
wanneer zij met zasitltennis wordt bewerkt. Eene dezer boomsoorten groeit
in San Paulo en is daar beltend onder den naam van Hycuiba; de andere is
een product van Para, en wordt Ocuoba genaamd. Beide soorten zijn in
menigte voorhanden en zullen ongetwijfeld een nieuwen tak van bestaan aan
bieden, zoodra het onderzoek en het gebruik van dit voortbrengsel nader
zullen bekend wezen, Het was van de Carnauba palm is gelijk men weet
zeer verschillend van de overige plantaardige wassoorcen, daar het uic zuiver
was bestaat. Mèt een achtste of tiende deel talk vermengd, verliest het
Carnauba-was zijne onhandelbaarheid en laat zich uitmuntend tot kaarsen
gebruiken. Deze hoedanigheid blijft bestaan, zelfs wanneer men drie deelen
was en een deel talk neemt, zonder dat de aangename reuk van hec Car
nauba-was daardoor verdwijnt,
SPANJE,
De Fransch-e Zaakgelastigde de Hertog van Giutksberghad den 36 Angustu»
Zin den Spaanschen Miniiter van Buitenlandsche Zaken zijne geloofsbrieven
overhandigdgen had alzoo de Franache Regering facto het tegenwoordig
Spaansch Besuur erkend.
Men dacht te Madrid den n6 Augnztm, dat het Ministerie Lopez
haren val reeds nabij was en er een nieuw zonde gevormd worden, onder
het beitunr van den heer Cortina. Deze verandering zon geschieden door
de bemoeijingen van de radicale partij, die in overeenstemming was mee
den Infant Don Francisco de Paula. Er zou een huwelijk worden gesloten
tusschen den zoon van den Infant, den Hertog van Cadix en de jonge Ko.
ningin.
Er is een verdedigingschrlft uitgegeven van den gewezen hetaalraees»
ter van den gewezen Regent teeen eene uitdrukking in het bealnit van het
tegenwoordige Madridsche Bestuur van 17 Augustus, waarbij de Regenc
Espartero en zijne volgelingen, die het protest op de Britsche stoomboot:
voor Cadix hebben onderteekend, van hunne titels en waardigheden verval
len worden verklaard. In dac besluit werd den Regent onder anderen ten
laste gelegd van zich aan het berooven der schatkiat te hebben schuldig
gemaakt. De betaalmeester verklaart die beschuldiging voor geheel onge-
grond. Hij verzekert, dat Espartero bij zijn vertrek uit Madrid nieti meer
heeft medegenomen, dan eene som van anderhalf millioen realen (omstreeks
twee tonnen gouds); dat dit bedrag besteed is voor de betaling van de soldij
der troepen en voor andere dringende behoeften der openbare dienst; en dac
al die betalingen hebben plaats gehad volgens de voorgeschrevene vormen,
zonder dac een enkele penning anders dan ten behoeve van den lande Iz
besteed.
De Groote Raad van het kanton Aargau heeft den sjjsten Augustus mee
llo tegen 70 stemmen besloten, om, ter meerdere bevrediging van heiland,
nog een vierde vroowenkioosier te doen herstellen; indien dit besluit door
den Landdag niet werd goedgekeurd, zou Aargan zijn' eigen' weg gaan, da
klooaiergoederen liquideren en de verantwoordelijkheid vont de gevolgen aan
deu Landdag overlaten.
