0
c t a*
5 flJ
boe onkundig de Russen nog weinige jaren bevorens
in den handel geweest waren, en hóe veef zij ónder
de heerschappij van Csaar Peter moeten gevorderd
Zijnsedert men vernomen had', dat zij tegen de Tur
ken te water, en tegen de Tartaren te land, zich als
ervardn soldaten gekweten hadden.
Van den veldtögt in de Krim, geeft de Poólsche Af
gezant kennis uit mondeling berigt van Rijksdienaars van
polen, die de legers gevolgd hebben; en ivat aangaat
bét overig bedrijf van Sofia en hare lagen, regen Czaar
filer 11a den Krimschep. krijg gesmeed, daarvan ver
klaart hij zélf ais getuige te spreken, dikwijls onder
staan hebbende in vermomd gewaad door de stad, en
zelfs naar het klooster te gaan, daar die Vorstinne hare
dagen heeft moeten slijten. Dit, en eenige beknopte
aanmerkingen over de Staatsregering van Moskovie, zoo
bis die voormaais was, mitsgaders over den koophandel
tusschen tie Russen en Chinezen langs dendestijds
nieiqven, weg uit Moskovie door Siberien, zijn de ver
handelingen, die de gemelde korte reize uit Polen naar
Jfoskou vergezelschappen.
Het tweede geschrift, dat bijzonder opmerkenswaar
dig iswas de brief van dien voornamen Duitschqn
Heer uit Moskou geschrevengevende eene schets
zoo van'aile krijgs- en Staatsverrigtingen en van Czaar
Peter en zijne groote voornemens, als van de beroer
ten sedert zijn vertrek uit het Rijk tot dien tijd toe
voorgevalleneindelijk zijnen zijns gezantschaps
bedrijf in Hollandalles van den Schrijver zeiven bijge
woond. Hier vindt men den wakkeren voortgang en
het beleid van dien Vorst in de belegering van Asof;
het verslaan der Turksche zeemagt, tot ontzet van die
plaats gezonden; zijne heldendapperheid in dien slag,
en edelmoedigheid in liet verdeelen van den buit der
vijanden de regelmatige versterking van die stad nadat
dezelve van hem bemagtigd was; het vereenigen der
groore rivieren, den Tanais (of Donj met de /Ho/ga;
het bouwen van eene nieuwe ert Onwinbare stad, en
het maken van eene groote zeehaven omtrent dezelve
grensplaats; eindelijk het aanbonwen eener inagtige
scheepsvloot en zijne verdere verrigtingenom zich
aan dien kant tegen de Turken en Tartaren in veilig
heid te stellen.
Uit overweging van al zulke bedrijven geeft de schrij
ver in bedenkingwelke verschrikkelijke schokken de
Turksche heerschappij niet zoude te wachten hebben
indien de Moskoviten ééns meester op de Zwarte Zee
werden: want dan stonden alle die groote uitgestrekte
oevers bloot, van de engte of straat van Kaffa tot den
Borijsthenes toe en Konstantinopel zelf was voor geen
bespringenveilig. De Krim (alwaar thans zoo veel
welvaart bloeit)reeds van alle kanten en zoo digt met
een groot getal sterkten beslotenzou gevaar loopen
van zijnen koophandel, zoo wel als, die van het Schier
eiland met Konstantinopel, te zien afgesnedenen onder
het Russisch juk te moeten huigen; behalve dat er,
vólgens de nieuwere oorlogswijzeniets als Perekop en
Kaffa overig bleef om e'enigen zwakken tegenweer te
kunnen bieden, -Men denke slechts (zoo schreef men
reeds in 1699) hoe luttel bekwaamheid de Turken
hebben, dat zij geene noodige voorzorg voor de be
houdenis van Asof hadden gedragenmaar toegelaten
dat zulk een ontzaggelijke magtals die der Moskoviten
tpen reeds geworden was zich zelve eenen weg ge
baand heeft in de Zeedie aan den rijkdom en de
zekerheid van het Otcomannische Rijk het grootste
steunsel geeft.
Na zoo bijsteren misslag der Turken bleef voor hen
niets raadzamer, dan met de Moskoviten eenen vasten
vrede te sluitenen dezeiven door dat middel in slaap
te wiegen om hunne grootheid ter Zee te stuiten. Zoo
had Turkije in het stuk van koophandel nog voordeel van
Moskovie kunnen trekken, met een tol voor den doortogt
van dé straat van Konstantinopel- op: te. rigten gelijk de
Koning van Denemarken voor den in- en uitgang van
de Baltische Zee heeft gedaan. Dit werd door den
schrijver voor het eenigste hulpmiddel gerekendhou
dende zich anderszins verzekerd, dat Czaar Peter
Alexeowitz de wapenen nooit neder zoude leggendan
onder voorwaarde van den gezegden doortogt voor de
scheepvaart zijner volken, naar alle gedeelten der wereld,
en voor de aankomst der vreemdelingen van het Meotisch
Meir vrij te hebben.
„Zie daar dan(ï), naar welk een hoogte Moskovie althans
durft streven; Moskovie zegge ik, voor dezen zoo
plomp zoo woest en- ongeoefend. Wisselijk indien
de Grootvorstniet meer dan acht en twintig jaren
oud en tot onderhandelingen met uitheemsche Staten
genegen, een lang leVen geniet, is er voor den
koophandel, langs dien weg wat groots te wachten!"
De Woiga is meer dan vijf honderd mijlen- ver van zijne
onderscheiden bronnen die in het hart des Keizerrijks
zijn tot de straat van gemeenschap met den Donbe
vaarbaar gemaakt. Dit laatste water beslaat bijna twee
honderd mijlen lengte tot Asof, en op dezelfde lijn van
de straat van gemeenschap tot aan die stad meer dan
twee honderd mijlen. Alle de oevers dezer rivieren
zijn vruchtbaar, en de landen digt bij Asof en Astrakan on
der de schoonste luchtstreek des werelds gelegen. Dewijl
nu de Woiga aan het westen reeds wel bevolkt was, kon nie
mand twijfelen of de overvloed in de minst bewoonde plaat
sen gebragt zijnde, zouden de zwervende en onvaste
Tartaren die op de grenzen zijn aanlokken om allengs
tot dezelve onderhandelingen toe te tredenwanneer
Zij zouden zien hoe groote gemakken voor dit leven
door een weinig arbeids verkregen worden. Niet anders
hebben de Tartaren Nious in de XVII eeuw gedaan
hamelijk de meesten verlieten hunne onbestendige levens
wijze en volgden in de verovering van het Chinee-
iche Keizerrijk het geluk van hunnen Vorst. Ook
nebben vele apdere.-Tartaarsehé Volksstammen hunne
(O Wij bezigen hier de eigene woorden des schrij
vers, om dat dezelve zoo duidelijk den indruk
doen kennen welke Peter des Grooten onderne
mingen toea allerwege maakten.
werkeloosheid vaarwel gezegden zijn in de Krim in
net Rijk van Astrakan en Stberfe en elders, rijke koop
lieden geworden. Men sla de oogen maar op de veran
dering van de landen tusschen Archangel en Moskou
st/dert dat deze haven gebruikt is. Bij den aanvang der
XVlIde eemv, lag die weg heg gansci woest. Het
land is moernsfig en onder eene koude en strenge
luchtstreek gelegen nogtans was het tegen het einde
der XVllde en begin der XVHIde eeuw zeer'oevoikc
en vol goede Vlekken en groote dorpen ja de voor
naamste steden der Zuidelijkste landschappen als Wo'.ögda
Jéreslaw en Pereslaw zijn zeer aanzienlijke en bloeijende
koopsteden geworden. Bij alie welke voordeden indien
men eens voege den koophandeldie door de koopvaardij
der Muskoviters op cie Kaspische Zee met Perzie en
zoo verder kan opgeregt wordenen de overvoering
van alle hunne koopmanschappenwelke zij door de
toenmaalsnieuwe straat tusschen de /Pc/ga en den
Don in Europa kunnen bewerkstelligen wat al onmete
lijke rijkdommen moeten dan niet naar het Moskovische
Rijk toevloeijen
Ónder het verhaal van des Czaars beroemde reis in
HollandEngeland en Duitschianden zijn bedrijf ge
durende zijne tegenwoordigheid in die landen, zal een
kundig lezer aanmerken eenige bijzonderheden, die van
eenen geheel anderen klank Zijn, dan men uit nage
drukte tijdingen of het gerucht verstaan had: gelijk
mede de groote misslagen van onze kaarten in de be
schrijving van de gelegenheid van Asof.
In wat staat de Groot-Vorst Peter AieXdowitzbij
zijn terugkomst van zijne eerste reis, de zaken van
zijn Keizerrijlc gevonden hebbe, mag men gissen uit.de
hierbij aangehaalde Loopmaren of Leidsche Courant van
den ïden van Snoeimaand 1699, die ons het volgende
hebben medegedeeld
Smolensko 30 van Slagtmaand 1698. De brieven
uil Mnskouw bevestigen de scherpe strafFe, in Herfst-
maanden in 't bijzijn van den Czaar aan een grooc
getal Strelitzen, die de lijfwachten van dienVorsc
zijnen anderedie deel in de groote muiterij
gehad hebben uitgevoerd. Omtrent duizend zijn
er oin het klooster waarin de Vorstinne Sofia,
zuster van Zijn CzaarSche Majesteit, is opgesloten,
voor haar aangezigt gehangen. Twee der voor-
naamste Staatjuffers van deze Vorstinne zijn levendig
begraven en de Prins Kolorin de gewezen Afge-
zant Kolomtinen eenige andere Boijarep wrnr-
van het algemeen opperhoofd Romadonowskidie
het Muskovisch leger op de grenzen van Polen
geboden heeft, de voornaamste was, zijn op de
plaats Gebrazenski gespitst. Twee Mojinikken der
Orde van S. Basiüus zijn levendig geradbraaktom
dat zij de Strelitzen hadden opgenutit. De onder-
Patriarch was ook gespitstdeszelfs lijk voor de
kerk der H. Drievuldigheid, voor het Kremclm,
het paleis van den Czaarop een rad gelegden
de voornaamste Legerprediker daar tegenover ge-
hangen."
ËCROUELLES
O F
KROPGEZWELLEN.
Ter gelegenheid van de jongste krooning des Konings
van Frankrijk heefc men ook weder vernomen, dat de
pas gezalfde Koning door zijne aanraking lijders die
met kropgezwellen geplaagd warenaangeraakt heeft
omdat men het vermogen van deze kwaal door aanraking
te genezenbij uitsluiting aan de gezalfde Koningen
uit bet oliekruikje van den heiligen Remigius toeschreef.
Men heeft ons echter onlangs overtuigd, dat de gene
zing dezer kwaal niet enkel aan Frankrijlts maar ook
aan Engelands Koningen gegeven is. Men vindt dit in
een Werk, in 1699 bij A. Schouten te Utrecht uitge
komen aangewezen onder dezen titelGedenkwaar
dige Aar.téekcningen gedaan door eenen Reiziger in de
jaren 16971698 van geheel Engeland, Schotland en
JJeriand, behilzende de geiegenthcid dezer landende
regten en inkomsten der Koningen ,- waar t Hooge- en
Lagerhuis' in bestaat; haar onderscheiden rang, regt en en
privilegiënde wetten en gewoonten van V landen wat
de natuur en dt kunst aanmerkelijk in deze Rijken ge
maakt heeftwet yele politieke en historische gevallen
vervuld. Alles meteen Landkaart van deze Koninkrijken
en schoone kopere platen vercierdP Dit werk in alpha-
betische orde geschreven behelsd op het woord
Konings - zeerEcroueliesKrop- of Kliergezwellen het
navolgende
Eduard Koning van Engelandbijgenaamd de
Belijder, en door Paus Alexander III. tot Heilige
verheven was de eerste Engelsche Koning die weleer
voorgaf de kracht te hebben van het zoogenaamde
Konings zeer te genezen. Dit guichelspe! zoo drpkt
zich die schrijver uit heeft sedert voortgeduurd onder
alle de volgende Koningen tot dezen tijd toe, waarin
Koning Willem zich getoond heeft„een al te edel
moedig en vroom Vorst te zijndan dat hij zulke
fratsen zoude mede maken. In de laatste maanden der
regering van Koning Jakob II.toen men zich verbeelde
hiermede voordeel te kunnen doen, -kwam er uit alle
oorden eene overgroote menigte menschendiezoo
zij zeide het Konipgs - zeer hadden en verzochten te
worden aangeraakt. Jakob deed afkondigen dat hij er
voortaan meer dan naar gewoonte zoude aanrakenen
alle dagen laten aanteelter,en. De schrijververhaaltdat
hij bij de laatste plegtigheid is tegenwoordig geweest.
De Koning zat in de groote zaal van Withhall, die
destijds genaamd werd the Bankettinghallook Banket-
tinghouse, in eenen armstoel, op een plankier van twee
of drie trappen verheven; en Vader Peters, met zijn
kleine bef en slepende mantel stond daar beneden aan
Het vervolg op de kant van aeze bladz.
l'S-ë.slii'§<-
c
VC <0 T3
O P
o o
fco
1
I c,:
o
G, O O
O '|f - 5 -S .af
p vj 1- J5
cs 60^ 2 O:S,N i ■-? £0
N l p
DJ
p
o OJ
iTi o
o -"c
DJ O rb
p O N M
- ül '5
O
o
N
P
s
72 *3
DJ *2
w - S a S 3 .3
w O MO J u G Pt- 0"T1
:p>£ P^PNI-DJSHDJ tjj P
-P CS CJ P Cj
-n cu dj
c M
CJ CJ
O
1)
O =5
- o _5 p O -- 9
c; o
n
j-i -Ö-g <0
H, P S g S .X T3 P
fcE o 3
Tri 1_, O J pcj"Ó?V;.S3
o O cj -E\p -a
S'g 2 g s'g
co
N
Dj DJ
i -U cu
■a "P
O -
-5
s
D
2
O
O
É-»
O
S3
O
p O C-
5 fZ CvO O
I s
-P DJ
*3
g £3
o»
£5 T3
Act N
O -p
O inO 3
CJ 0^0
2^ K
.3 bp JJ
.Si S C;
2 C
5 ^3 1
o S
M O -
w c
- cj o
■Cjfï
CU
c S
>-o-
rP CU CJ cc O
u p> u o
-Q cs O -P p
>.a
Sa gi|-
C 1 fl
cï
1 CJ CS u
P CJ
SSI'S?'0 S"
c 5
'C =0
bo
-5-1 |1
spa
tzj
fcf)
-p ti
?ISg
S *0
cj o -a
5 "ij 3
79 QO
5
sSJ „rr-
b.0
CJ DJ
CJ
*7J
CS
co
p :rr> cj <- er c*h
Si
fco cj o: N
O CJ CJ a'
ua
O p -P S IH C
CJ CJ O CS
a b S
■5^^ g:!| 5
u 2 i N K -C
te p
f-s S~J —PP
P dJ CJ p CS DJ CS
P -P P a P
'5
S O O
p-p N
X
5j
tc C3 p Z
3 o-.S 25
-o
-3 dj .Si j
CJ P Ji o
ü-J CJ-
v. o P
-= I
S-
bO b.0^ <_i.
3 O 2
bO
C S
<u O P
cJ3„C O
T2 O p 2 r-
O es _CJ
I J3.
•3 §"5 2
g U 2 N
-c 'N 2 g*
o sT 0
i -
- - .t; p o
CJ Q CU '2
1 bC
-c-5 w
rs s
P bijN
Z)
f2 cj
4-, DJ eo-D
DJ p
bO^
i
dj 1-
- esp u.
.P-- c
S p bo O s
O P
r. *\E ïp CJ 1>
*"- CJ *0
O o,
bO
CS CJ
P3 N
-P CJ c
Dj p bD p
u-n - -
0 e o
jJ 2 w cj -
.Si "c; P3 P
DJ P
DJ
cj p
cj »-» O
C ^Üü-'Ë'3
u G "J ifl S P
Q 3 "O J D „CJ
§§l3^#ss
2 *"0
n - o br. p
H 3-^ O
R 3 a §-'S g
DJ
P
CJ cs
rn O
CJ cs DJ P
"G _p T3 O izj
MC Q CJ"i-^
)^-DjPODJ0j - l' cj
5 - g «j S g g
ojj -E tn '.-t; JG
al -g 0.2 s,s^g^
p J= g M-3 NU :=r. U g; c y O
-Gco.üS
O CS p f2 O, 2? Oj DJ pc
•1? '13 p W c -a an ÖÜ-Q
