door ijver en beleid alle hindenrssen .^verwonnen en
het groote doel zijner verhevene roeping beTeikt heeft 1
Moge nu voorts s' Konings dierbare welstand onge
stoord blijven en wij weldra verheugd worden, dat wij
Zijne Majesteit weder in onze nabijheid zullen bezitten,
wanneer Hoogstdezelve zijne residentie als gewoonlijk
dit jaar weder in s' Hage vestigtomringt van Iloogst-
deszelfs Koninklijk geslachthetwelk door de beminne
lijke Vorstin, die haar lot met den Prins der Nederlan
den verbonden heeft, nieuwe stof tot blijdschap aan
biedt. Welaan vieren wij dan den dag des Konings op
■eene wijze, overeenkomstig aan de gevoelens en ge
waarwordingen die nu in zulk eene bijzondere mate
de blijdschap verhoogen moetenwelke op dit feest
voegt en die zoo zeer aan het dankbaar volk betaamt,
hetwelk alles zamen vat in dit eene woord God be
hoede den Koning!
GEEST DER EÈÜW.
Men is vooral sedert 1823 oneindig dikwijls opmerk
zaam gemaakt op den Geest der Eeuwen toen er des
tijds éezwaren tegen denzelven in het midden gebragt
werden, hielden, velen ten minste, het daarvoor, dat
het denkbeeld, althans om de heerschende begrippenen
gewoonten van een bepaald tijdvak onder de algemeene
benaming van Geest der Eeuw te bevatten, eene uit
drukking was, waarvan de eer der uitvinding geheel
toebehoorde aan de zwaarhoofdenwelke tegen dien
geest beschuldigingen ingebragt haddendoch zoo wel
■deze benaming van Geest der Eeuwals de aanklagte
tegen denzelve is napraterij en navolging van een voor
beeld hetwelk reeds veertien jaren vroeger in Duitsch
land gegeven isdoor den Heer E. Brandesdie toen
een werk in de wereld gezonden heeft, onder den titel
Geest def - Eeuwof Geschiedenis van den menscheljken
geest in Duitschlandop hét einde der XVIIIde eeuw
en men kan niet. wel voorgevendat dit boek aan de
Holtandsche letterkundige wereld onbekend is gebleven
daar er in 1809 eene vertaling van het Werk van Brandes
is uitgekomen bij de Weduwe Doll te Amsterdam,
220 bladz. in 8vo.
De Geest der Eeuw door Brandes beschrevenwas
ook al zwartongemeen zwarten de teekening die
Brandes, van denzelven maakt, draagt alle blijken van
misnoegdheid en zucht tot afkeuring. Er zijn, zegt
Brandes vele standspunten waaruit de geest der tijden
beschouwd kan worden." Welk standpunt Brandes
echter voor zich zeiven gekozen hadzegt hij wel
nergens uitdrukkelijk maar naar de resultaten van zijne
beschouwing oordeelendezou men moeten besluiten
dat hij op de toen nog rokende puinhopen van het
Duitsche Keizerrijk was gaan staanen aldaar deze
woorden geschreven heeftDuitschland bestaat niet
meer." Uit zoodanig een standpunt beschouwd moesten
zich noodzakelijk alle de omringende voorwerpen dampig
en treurig aan het oog voordoenterwijl het daarbij
niet wel mogelijk was om, door die zwarte duisternis
henen, den geest der tijden in zijne ware gedaante te
kunnen aanschouwen of onderscheiden. Het is intusschen
niet onbelangrijk om na te gaanhoe Brandes dien
geest heeft gadegeslagen en voorgesteld. Hij verstaat
daardoor den toenmaligen in- en uitwendigen toestand van
het Duitsche Rijksverbond op het einde der 18de eeuw
dat is van 1780 tot 1800; de regeringwijze van eenige
Duitsche Vorstenin het bijzonder van Frederik II.
Koning van Pruissen en zijnen Opvolger den Vader des
thans regerenden Pruissischen Monarchs. Voorts van
Keizer Josef II-, den toestand der Volken der onder
scheiden standen in de maatschappijder kunstendes
godsdiensts en der opvoedingde Vrijmetselarij en het
illuminatismus aan welke -alle hij bijzondere gebreken
misslagen of misdadige oogmerken toeschrijft, die het
federalistich Rijksgebouw uit één geretende alge
meene Vaderlandsliefde gesmoordde zeden verbas
terd, den smaak bedorven, den echten Duitschen
geest verdoofdde eenvoudigheid en het gezond ver
stand der Duitschers voor modenweelde idealen en
intrigues hebben doen verdwijnen! De groote onge
lijkheid tusschen de Leden van hel voormalig Duitsch
Keizerrijk in het algemeen en tusschen hunne bijzondere
belangen en oogmerken de groote gebreken in de han
delingen van het Rijkswetgevend Ligchaam te Regensburg,
en van het Opperste RijkSgeregtshof te IVebslar-, de
groote veranderingen in zakenden Godsdienst en
opvoeding betreffende allengs gemaakt het denkbeeld
vooraldoor Frederik II. gekoesterd dat de Staat een
door de hoogste magt ingerigt werktuig isde
door de Franschen ingevoerde en door den goed-
koopen prijs van de Duitsche Fabrieken begunstigde
weelde-, de sentimentele plooidoor Dichters en Roman
schrijvers aan de beide kunnen gegeven deze en
meer anderedoor Brandes aangehaalde oorzaken
hebben naar zijne meeningniet weinig toegebragt om
liet Volkskarakter der Duitschers te verzwakkenbij
hen de belangftelling voor het algemeene Vaderland te
ondermijnenja zelfs bij velen geheel te vernietigen
en de algemeen Duitschen Staat vopr deSzelfs geheele
ontbinding te bereiden.
De te zeer verspreide lust, of liever dé mode (door
Brandes niet ongepast bastaardwijsheid, afterweisheid
genaamd) om zich in afgetrokken theorien en diepzin
nige bespiegelingenwaarvoor zoo weipige bevoor-
regte geesten berekend zijn te verliezenheeft ook
misschien aan vele Duitschers eenen kostbaren tijd
nutteloos doen verspillen en hen, terwijl zij eenen
idealen hemel aanschouwden de aardehun eigendom-
melijk verblijf, doen vergeten. Het sofistizerend ver
stand zegt Brandes, bl. 176, zag niets dan voor-
werpenwelke stof tot het gesprek en redetwisten
middelen om zich voor te doen of mét aangenomen
Philosophemata te pronkenverschaften."
Indien men 1111 uit deze daadzaken en gebeurtenissen
de slotsom zoektwelke- door den Heef Brandes opge
maakt en ónder de uitdrukking van geest der tijden
voorgesteld wordt, dan vindt men niets anders dan eenen
geest van onrustwoelingOntevredenheid vernietiging
van het oude zucht voor onbepaalde en niet duidelijk
begrepen vernieuwingeen geest van voortstreving in
het ledige en van ijdele bemoeijingen.
Of dit nti de ware geest der eetiw wasen of Brandei
het regt gehad heeft om uit eenige uitwendige vlekken,
die op het laatste twintigtal jaren der XVIIIde eeuw
rusten, tot het geheele en tot den geest, de inwendige
kracht die dat geheele bezielt, te besluiten, dit zal
door onpartijdige en onbevooroordeelde denkers voor wie
alle verduisteringen in liet ondermaansche geene eeuwig
durende vernietigingen van licht en waarheid zijn gewis-
selijk anders begrepen wordenals welke de verfchijnselen
in eene zeer beperkte ruimteen op een betrekkelijk
zeer klein stipje des tijds gegeven, niet voorbarig en
onberaden me: den geest der tijden verwarren. Wijze
Mannen hebben reeds in de oudheid aangemerkt, dat
de geschiedenis niet door den tijdgenoot kan geschreven
worden; en waarom toch niet? immers om dat de tijd.
genoot zijnen blik niet verder kan uitstrekkendan
den dag op welken hij schrijfthoe zou een sterve
ling die geen uur van zijn bestaan zeker is, den geest
der eeuw kunnen kenmerkenin welke hij zelve leefc
den eeuw, die hem voorbij snelt, in welken loop hij
met zijn kortziend oog niet vermag na te zien. Neen,
de tijdgenoot kan alleen de bouwstoffen verzamelen en
bijeenbrengenuit welke de nakomelingVoor wien de
gebeurtenissen met derzelver resultaten zigcbaar gewor
den zijn, het gebouw der geschiedenis zal optrekken,
En zoo is het dan onmogelijk om met genoegzame
kennis der zakenmee onpartijdigheid en onvooringeno-
menheidden Geest der Eeuw te beschrijven in wel
ke de Schrijver zelve leeft. Waarom beschuldigde
Brandes het tijdvakhetwelk hij zijne eeuw noem
de hij zegt het Duitschland bestaat niet meer
die vereenïging namelijk van personen, zaken en be
trekkingen welke in zijne begrippen Duitschland
uitmaakte had opgehouden te bestaan. Dit denk
beeld had eenen heerschende invloed op zijne beschou
wing en wel verre van eene geschiedenis van den
menschelijken geest in Duitschland te schrijvengeeft
hij alleen eene opgave van alles wat hij terug wenschte,
wat hij mistewat hij bejammerde. Had zijn geest
vooruit kunnen zien had hij kunnen zien dat de
Vacantiën van den Rijksdag te Regensburg niec voor
altijd afgeschaft zouden blijven, maar dat er binnen
weinige jaren een Bondsdag te Frankfort zoude opstaan
alwaar men ook even als te Regensburg delibereren
voteren ad ProtocoUum refereren en veelvuldige Ferien
hebben zoudedan zoude hij misschien Veel vrolijker
gestemde uitzigten genoten en een minder donker gekleurd
tafereel opgehangen hebben Maar zoo ziet men ook
dat het onberaden en voorbarig iswanneer cijdgenoo-
ten den Geest der Eeuw beschrijven dac is resultaten
leveren willen van een geheel, dat nog niet ontwikkeld
dat nog onvolkomen is.
CJ-p bö
G
C.piS
'L.
R
3
Vh toO
Lü
|"g G
I
C-J
R
s N o
R
a
CJ
t~t
5^ fe -t. .ra t l
S'S.k£oA
-'islSWj'
CJ
1
CJ
u
C cj
(I) K bï
R 2 tG O
w-o- o
G r- CJ
e a
-2.
'o
co cj 7—o
S 2
c -Si u C
CJ eJ .2
LP O -G 0
g T3 bo
3-SS3
«t S-°-=-g
ca -0 "ca -r!
lp o o -a r
O "O
8-g
CJ
N
05
CC <L> 5? Si
t3 a Cj g s
.w s tu - cj w
gj o -c .2 to
C R r; Ti O 5 -5?
c o 2 k 'r-
:g> <u #ej r;
wIN G -C *-.-0
O c s 3 cj
OJ G QJ CJ LP rs
c tn'c'5 toO o
2 cd G 0
K CJ G G U- tf r1
CJ CJ g
G G
2 CJ «s WC CJ
ga g s Njv-z fc
S
- C G SN
CJ T3 co 'O OJ
■o o a S s
2 e
8 ë'öi e. 2
n tu o -DO
1-* _G ec «GO
<U 4-t cj u,
C 3-O -
cd G O 5 C. S
G u> .G CJ CJ .5
>G U0T3 bnxi
>42
CJ ES
G
o -ö
Cs
too
k) CJ
*N "O
c tooc^
'EhË 6
E csU
'I 0 s
C ca QJ
cj "U 'G
toO r, C
G G
ïïlïa
CS CJ N
N H
tofl O
bC-B
O O
•5
J2 5 u
OJ toO o c CJ
C JJ iI
cW N jj 2
too'g
V G
"C CJ
ca
CJ
G
CJ fej
"o -C
CJ
Cv CJ B
G jz G.CJ G
is CJ "O CJ "2 r*
mj CJ rrj co
5J SJ p, w G C
g CJ CJ
cj 5
L, "-ö O T3 G
U t* O— O C J,
5 CJ N QJ
^2 CJ bó 5
W 2 -O G
öj co O
2-EgSïS
tic t^-jc tsa
S'öl
o 3"
<u
o~°
CJ
a-i
1 CL»
I cD CJ
as 3
S 2*2 *-
n "53 CJ r
too G
«o H
G g
toÓ R co 5
a
cj*
cj 2
o
5 cj.-S
jT3 2
CJ _G
G S
P
G 3 *-»
CJ
ts
ca
vG QJ
Ï.S 8 S
En- S a -tv
MENGELINGEN
VAN
GESCHIED- EN TAALKUNDE.
Dat van dusdanige schriften smakelijke versnaperingen
voor geleerde vernuften en belangrijke bijzonderheden
ook voor de gefchiedkunde te ontleenen zijn, hebben
wij reeds meermaals aangemerkt. De beminnaars der
Letterkundige geschiedenis, vinden hier dikwijls ruime
stof om aan hunne begeerte naar kennis voldoening te
verschaffenen zij die enkel vermaakshalve lezen
vinden hier toch ook het nuttige tevens daarbij. Een
Werk van dien aard kwam ons. onlangs wederom in
handen, hetwelk in 1700 is uitgekomen onder den titel
vanMelanges d'Histoire el de Litteraturerecueillis
par M. de Vigneul Marvi/le, waarvan ook destijds eene
Nederduitsche vertaling is uitgekomente Rotterdam
bij Elias Tvansin 8vo. 25 bladen welke naar den stijl
van dien tijd aanbevolen wordt, als zijnde eene open
schaal vol allerlei gemengeld letterbanketwaaruit elk
letteroefenaar gaarn eenige lekkere stukjes zal smaken.
Het zal welligt niet onaangenaam gevonden worden
wanneer wij eenige fragmenten uit die Milanges mede-
deeleu.
Snuif - Tabak.
Onder de Bullen van de Franciskanerswordt er een
gevonden van Urbanus VIII.waar in die Pausop de
klagte van den Deken en het Kapittel der Hoofdkerk
van Sevilje, alle dezulken in den ban doet, die in de
Kerk Snuif-Tabak gebruikenwant de Spaanfche Priesters
waren daar aan zoo verslaafddat zij zelfs den Snuifdoos
aan het Outaar bezigdenen daarom zeide de Abt
Nissenodat de duivel dit vervloekte kruid uit de Indien
in Spanje en andere gewesten had ingevoerd. Toen
de Tabak allereerst in Frankrijk kwkmdroeg zij den
naam van Nicotiananaar den Heer Nicotdie dezelve
uit Portugal bragtof Herbe d la Reine om dat dit
kruid aan de Koningin Catherine de Medicis werd aan
geboden. Men mogt dat gewas veel liever Herbe du
Roi noemen, voegt hier de Schrijver dier Mélanges bij,
of Herbe des Fertniers Gènêraux0111 dat de tabak destijds
in de schatkist meer goud en zilver bragt, dan de
rijkste berggroeven.
Boeken- Correctors.
Onder de beroemde geleerden van dien tijdwas
Gay Patin, maar die daarbij een sarkastische schimper
was van het hoofd tot de voeten. Zijn hoedzijn
wambuis, zijne koussen zijne halve laarsen dit alles
Het vervolg op de kant van deze bladz.j
*-> bfl VS G e
2 2 a bfl
8.6 oö e
t -3
<a CJ
*0 "XJ ts
*-* CJ
r. QJ CJ
5 2
CL OJ
c p 2
*G
C Azi co
QJ cj 'G
tO O G
.5^ 5
G
CJ O
O G
r"SS*0 I 8 së-p
ca rt .G 5»
N c
2 g 1—4
2 N
O
O
-
G O CJ
E-.„AÏS>Sca..'i:ï"-2i
:G» cj S G CJ :g> CL"5 -G 5 -fl
g bo
.2 B-'c ca si y,
G «-< 3 _c cj CJ G 5
O 2 G CJ o
- - cj^GS O rG *3
CJ
CJ CJ CJ
CJ rO
g u-a
CJ CJ
G g too
QJ R G
LS O
h>
C 3
T3 k-.
G u- M ■-
CJ O tl
cj
cj
G *- S N
iseol»
o 3 -f
9
CJ
O G
Cj is ca >-
-a cl
B
sf'T'l g g-a
H'G s o tï c G PD <1J
g§I -°ëg|a - S
p - §-2 >2^
P u Co C- JU .G
C U p r (j r; G
<JüP«rt.-rtCJi-G(j>2
XJcjN'G3>H>toO<U<HR?CJ
CJ «-*
•Xj QJ *-2
r- a
a o
c^3
"G G1 CL G G '"TP
OvG 5 O ^-^G-
o cj
- S S
■O >-oG
r* «G
t. *5 6 W bpSJg
u K IL -2 QJ G
o«H^5 cj 5IO£H CJO 5
u^ngg50G5
r-t CJ G S -G
too C
?J_
i G .G R 1
«j 3 i
G
:g» ca
N S
G OJrrt
too
G
^3 :g» G
cj 32 .G
Ti
c
O
O
ÜSK|5W5!"Oc
R>«^^ cjotC
GGC-g^.^GcjG
«cjcj© "O2G:G»
2 L s c v N
S U'SEC g §u -
CJ rt.ïï N p
o-g g - u Ü.5
S°"Sg^g;S.£:g
"a-s 11 s N Sfi
r- ij O O S
R "G O E-. p
8 1 ft
G G
cj cj ca
öo u. O
TP O O
:g> o
y s
o c :G
G C
TG1 G CJ
N toO co
CJ
to L: G
G jxg
QJ .IX G G G
-G .„.-G1 K Q 'P O OJ
5 CJ «J bole O ug Q
ia s
- G» - c.toO G too v
1-ê!^
-a G 'G
o
o
G LP
w tts
CJ
C.ÏÏ.S
too:»:^
2 N Ï3
E cj is
t 35
c c" g1
-G* O
toO N g» JC
- G is toO
S-2-G
o c 2
M
*QJ CJ 3g
wjpy
CJ CJ
O too G
-S
toO^. - <u
cj R e u to
.G, R C }r; G tO G
■G* t_, cj CJ QJ -G4 G -R
N ftJJ N
2 N rt
LP O
2 O G L?
G P 5J d
