«iililisil-ïil
Kst'iolifke (ene bulla van Pane Alexander de Ft, bij
welke deze hem begiftigde met alle de in het Westen
en Zuiden ontdekte en nog te ontdekken landen, die
honderd mijlen ten Westen der middaglijn, van de
Azorische eilanden en het groene voorgebergte gelegen
zouden zijn. Dit besluit aan Portugal mishagende, drt
hetzelve nadeelig voor deszelfs ontdekkingen in het
Oosten achtte, werd er éene schikking tusschen de
beide hovengesloten, krachtens welke dezelfde Paus
bij eetie andere bulle in 1494 gegeven, bepaalde, dat
de afstand, in .stede van honderd mijlen, vier honderd
zeventig mijlen zoude bedragen, zoodat de landen, ten
Westen van die üjii gelegen, aan Spanje, en die welke
,ten Oosten ontdekt zouden wordenaan Portugal moesten
behooren.
Op dezen grond nu eischten de Spanjaarden dat
de Amerikaansche volken zich aan hunne heerschappij
■Zouden'ot'derwerpen. Hunne voornaamste veroveringen
;in'de nieuwe wereld, geschiedden onder de regering
'van Karei F. In deszelfs naam bragt Ferdinand Cortes
iin 1521, met eene handvol Européër's, het groote
JTeXika'ansche Rijk ten onder, welks laatste Keizers,
Montezuma en Guatimozin gedood werdén, terwijl men
'een verbazend aantal Mexikanen ombragt. De over
weldiger van Peru, Frqnciscus Pizarro trad, aan het
hoofd van drie honderd Spanjaards in dat Rijk, toen
Atabaliba tot Irrka of Opperhoofd van hetzelve ver
koren werd.
De ontdekking van Bmzilie behoort aan eene toe
vallige omstandigheid, welke de Portugezen in de ge
legenheid bragt om dat, door de natuur zoo mildelijk
bedeelde, land -te leeren kennen; weinig konden zij
echter toen vermoeden dat het moederland aan die
volkplanting eenmaal als 'r ware cijnsbaar zoude Wor
den. Alvares CabralBevelhebber van eene vloot
dezer natie, naar ludie willende stevenen, werd in
1500 door tegenwind op de kusten van Brazilië ge
worpen, en hij nam van hetzelve in naam van den
Koning van Portugal bezit. De rijke goudmijnen en
diamantgroeven welke men aldaar ontdekte, deden hen
weldra het gewigt dier bezitting beseffen.
De Spanjaards waren dns aanvankelijk de éënige
overheerschers van Amerika; maar vervolgens vestigden
zich aldaar ook de andere Zeemogendheden van Europa.
De eerste Engelsche volkplanting was die van Virginia
door den Ridder Walter Raleigh in 1584, naar Noord-
Amerika gevoerd. Eerst onder de regering van Jakob I,
verkreeg zij vastheid, en werd sedert door vele volk
plantingen gevolgd, welke de vervolgingen, door de
Koningen uit het Huis van Stuart tegen de non-Con
formisten uitgeoefend, naar dat deel van het vaste land
van Amerika dreven. De eerste inrigtingen der Engel-
schen op de eilanden onder de wind (Antilles'), had
den omtrent de jaren 1623 en 1625 in Barbados en
St. Christophonis plaats, en in 1655 voegden zij daarbij
het eiland Jamaika, dat zij den Spanjaarden ontnamen;
De oorsprong der fransche bezittingen in Canada,
klimt op tot de regeringen van Frans I en Hendrik IF,
in de jaren 1534 en 1604, wordende de stad Quebec
in 1608 gesticht. Later vestigden de Franschen zich
in de Antilles. Gewoonlijk brengt men hunne volk
plantingen in Martinique en Guadeloupe tot het jaar 1635
en die op St. Domingo tot het jaar 1630, doch de
bloeijende (laat dezer verbazende volkplanting ving eerst
Sedert 1722 aan.
De ontdekking vhn den weg naar de Oost-Indien
henen, is men. aan de Portugezen verschuldigd; deze
ontdekking behoort tot die groote gebeurtenissen, waar
van de aanleidin; in eene zeer geringe zaak gelegen is;
Johannes 1, bijgenaamd de basterd, wenschende zijne
zonen tot Ridders té verheffen en hen 111 de gelegen
heid te stellen om uit te blinken, ontwierp een krijgs-
togt tegen de Mooren in Afrika. Daartoe rustte hij
eene vloot uit, waarmede hij in 1415 in de oinllreken
van Ceitfa landde; en, na de inneming dier stad, sloeg
hij zijne zonen tot Ridders in de groote Moskee aldaar.
Van toen af kregen de Portugezen smaak voor de
Zeevaart en tot het doen van ontdekkingen ter zee;
zij werden daartoe aangemoedigddoor den Infant Don
Hendrik, Hertog van Fiscoeen van 's Konings Zonen,
die voornamelijk in den gemelden krijgstogt had uitge
blonken. Deze Vorst, in de Wis- en Zeevaartkunde
ervaren, vestigde zijn verblijf op Kaap St. Vincent,
aan het Westelijkste uiterste der Algarvesen deed er,
ten zijnen koste, schepen bouwen, om tot opneming
der Afrikaansche kusten te dienen.
Toen zag men de Portugezen Madera, de Kanarische
eilandende Azorische eilanden en het groene voorge
bergte (Kaap Verd), in de jaren T420, 1424 en 1431
ontdekken ende Zuidelijke kusten van Afrika vol
gende, dreven zij hunne scheepvaart tot aan de kusten
van Guinea en Nigritie. Verscheidene Pansen beves
tigden de Koningen van Portugal in het bezit der eilan
den welke zij ontdekten; doch de Kanarische eilanden,
hun door Spanje betwist zijnde, werd in 1481 een
verdrag tusschen de beide Kroonen getroffen, volgens
hetwelk gezegde eilanden aan Spanje overgingen. In
het jaar i486, onder de regering Van Koning Johannes,
bereikten de Portugezen de Zuidelijke punt van Afrika.
Bartholomeus Diasvlootvoogd dier natiezeilde het
6:rst die Kaap omwelke hij Ongeluks óf Stormkaap
heettedoch welke naam door den Koning in dien van
Kaap de Goede Hoop veranderd werd. Eindelijk, na
twaalf jaren van inspanning, had Fasco di Gama, een
ander portugeesch Vlootvoogddé eer om met eene
vloot tot de Indien door te dringenhetwelk den weg
baande tot de uitgebreide magt, welke Portugal in
Oost-Indiën vestigde.
Deze voorspoed der Portugezen veroorzaakte eene
geheele verandering in den Oosterschen handel. Vóór
"it tijdstip dreven de Fenetianen denzelven. De Maho-
nedransche Kooplieden of Jodenkochten te Geo te
Calicut te Cochin, de specerijen en andere Indische
voortbrengsels opom dezelve door den Persischen
«eeboejtem naar Syrië en door den Golf ivan Arabic
«Mr Egypte te voeren. Daaruit volgde een kostbaar
vervoer, hetzij dan naar Alexandrie, in Egypte, hetzjj
naar Boautii in Syrië. In deze havens haalden de
Venetianen de Indische waren, bepaalden dan prijs eii
verspreidden dezelve door Europa. Deze handel was
voor dat gemeenebest eene bron van rijkdom, hij ver
schafte Min de middelen om een onzaggelijke zeemagt
te onderhouden en dikwerf de Wet aan de andere
Mogendheden van Europa voor te schrijven; maar,
sedert de ontdekking van den nieuwen weg ter 'zee en
de veroveringen der Portugezen in de Indienzagen
da Venetianen zich genoodzaaktom eenen handel te
laten varenin welken zij niet tegen de. Portugezen
konden wedijveren. Dit was volgens Guicciardiris een
doodsteek voor het gemeenebest van Venetieep de
voorbereidende oorzaak van deszelfs ondergang. Deze
gebeurtenissen alle te zamen genomenmogen voor
Venetie nadeelig geweest zijnzij mogen zelfs eene
menigte van oorlogen en rampen óver het menschdom
verspreid hebben en vooral voor de vreedzame bewoners
van Amerika, treurige gebeurtenissen opgeleverd heb
ben', z,eker is het, dat Zeevaart en Koophandel, aller-
wege uitstekend voordeel uit de gedane ontdekkingen
trokken. Na dat de Portugezen eerst eenigen tijd
alleen, den Indtschen handel gedreven hadden, ston
den de Spanjaardende Nederlandersvooral de Hol
landersde Engelschende Franschen en de Denen
als Minne mededingers, op, en verschaften zich alle
vastigheden zoo in de Oost-Indiën als in Amerika.
Vermenigvuldigde bronnen van rijkdom openden zich
aldus voor de nijverheid der Europische Volkenwier
handel voorheen tot de Middellandsche-de Noord- en
Oost-Zeeën beperkt, zich door de Volkplantingen over
de Indien en Afrika naar alle deel.en des aardbols uitbreid
den. De betrekkingen van de Portugezen met China,
klimmen tot 1517, en die met Japan tot 1542 op. Ip
1319 ondernam Ferdinand Magellaan zijne beroemde reis
rondom de werelden zijn voorbeeld vond sedert
vooral bij de Nederlanders, talrijke navolgérs. De Euro
pische zeemagt nam langzamerhand een ontzaggelijk
aanziende Fabrieken vermeerderden door den Handel en
Zeevaart, en Staten, welke tot hiertoe arm en onbedui
dend geweest waren, werden rijk en magtig. Eindelijk,
de Vorsten vonden in den handel middelenom hunne
krachten èn hunne magt te vermeerderen, en van dien
tijd af, dagteekent die groote krachtontwikkeling in
alle standen der Maatschappijwaaruit de welvaart der
Natiën Ontloken is. Voor hunne inlijving in Spanje,
hadden de Portugezen het uitsluitend bezit van den
Indischen Specerij-handel gehad; de Nederlanders be
paalden zich bij de Indische Waren uit Portugal te
halen, om dezelve inhetNoorden van Europa te slijten.
Dewijl deze handel aan de Nederlanders al mede middelen
om den oorlog vol te houden verschafte meende
Filips hun (enen doodelijken slag toe te brengen
door hun allen handel mèt Portugal te ontzeggen dah
hij bedroog zich in zijne verwachting. De Nederlanders
namen dadelijk in 1595 het besluib óm zelve naar Indien
te stevenen, en de Waren, die zij in Portugal niét
jonden verkrijgenaan de bron zélve te zoeken, en
zich zélven tot eerste -hand te maken daar men hun
vap den tweede hand's handel uitsloot. De Portugezen
zagen hen ongaarn in Indien verschijnen en 'leverden
hun, 01A zulks te beletten, in 1601 nabij Bantam eénen
zeeslag op het Eiland Javti, welke ten voordeele dei-
Nederlanders uitviel. Dóór dit voordeel aangewakkerd,
ondernamen de Hollanders de overmeestering der meeste
Poftugeesche bezittingen in de Indien. De aanwinstder
Moluksche Eilanden verschafte hun den Specerij-handel'.
Zij vestigden zich op het Eiland Javaen bouwden er
in 1619 de Stad Batavia, waarvan zij de hoofdstad en
het middelpunt hunner nieuwe Indische bezittingen
maaktende Portugezen behielden van hunne uitgestrekte
bezittingen in.die oorden niets dan de Steden Goa en DiuS.
De Nederlandersdie hunnen handel naar alle oorden
van de wereld uitbreiddenlieten vooral ook de nieuwe
wereld niet onbezocht. Brazilië ontnamen zij aan Por
tugal en hadden dat schoone land kunnen behouden,
indien men destijds misschien levendiger of tijdiger besef
gehad had van het groot gewigt, hetwelk er in deze
bezitting gelegen wasmeu bedacht dit welmaar te
laat. De Noord-Amerikaansche staat, die thans Nieuw.
Tork heet, was eerst Nieuw - Nederlandwaarvoor bij
eene soort van ruiling, Suriname, bij het zesde artikel
van het Traktaat van Breda 1667, aan de Republiek
verbleef. Suriname was in den lóóp van dien oorlog, door
eenige Zeeuwen veroverd en is tegenwoordig de eetiige
maar ook hoogst belangrijke Kolonie die aan Nederland
op het vaste land van Amerika is overgebleven. Deze
Kolonie verdient dus voorzeker in volle mate de gehéeie
opmerkzaamheid van het Gouvernementvooral in de
tegenwoordige Omstandighedennu de Staten van Zuid-
Amerika zich in eene geheel andere betrekking vertoo-
nenals in den tijd foen wij Suriname verwierven. Het
is dus wel de moeite waardig de uitzigten wat nader
te overwegen welke de tegenwoordige toestand van
Zuid-Amerika oplevert. Wij hopen dat Z. E.de Generaal
Krayenhoff eerst naar Suriname zal kunnen komen, en
dan naar Curasao, eri dat die togt van gewenschten
invloed zal zijn op de erkenning van Columbia. Het
géwigt van den Nederlandfchen handel op dat land, en
inzonderheid ook op Brazilië, alwaar in weerwil van
het lange tijdsverloopalle heririneringen aan Holland
nog geenszins uitgewischt zijn is van dien aarddat
wij onze Lezers geenen ondienst meenen te zullen doen
wanneer wij om die reden bij eene volgende gelegenheid
daarop meer bepaaldelijk terug komen, en het was met
die bedoelingdat vrij deze algemeene herinneringen aan
den handel op de volkplantingenheden vooraf lieten gaan.
B 01 ia n di s t e n.
Zoo noemde men eene vereeniging van geleerd*
Jezuiten, welke de, onder den titel: Acta Sanctorum
bekende Verzameling van alle berigten over de Heilrge*
Het vervolg op de kant van deze blad».
4 O ,1 A V M »-
e-llll?
c 1 - E a .0 c az
2 bij w a
i SA! "o slt
5 OT! ri CJ a O
■c o 5jErC u Hpq O.»
a. Soa 2 2 >'J§
CfO Ki- Jj «fl u g
i-s-ejst
T o c c
-„-e e JJ-C c O <£^3
y'N
.<5 i?-12 O .5 ;K,co
■a
ah n
O k 5^
jr
J5
rpü QJ v> o o-«
^•g v
-e
..ÏJ.Ö'X
ts
I
G w
cc
G fco £f> w
2 o
3ir
D G
o I!
TJ SU O
M CJ
t' O, u O R p
O e—-bï
On CJ
<l» Jr u Cu
MC»
.H g»
r.T
C c f H
es G CJ r.v
a n te
4, oj
■g
.(3 l>-i S?«
c N «- O Ï5
>.-SiS4>-0
1 L-
M
*-• O
2 01 u
'7! a> .CS
s
J 5 t S M 2
3 f 'S g, s S -s; N -g
G CC CC.Có O vS
U-a rt -4 Cj W O
c a>
C
H cc g O
.G r- G o
iit"ï
G O) P
w c -G
O
c -« a o
j o o u c o S
- -G -p -S
O O 0 c
5 N
S o
u,
<U O G
v G O
- O
TC <l> VO
G bEfe -
«O G
o S
I 6
u
cc O
=3-° II
.2 0
u f,
•I*
1 x,
<L> S •-
S4 o
CC
C-S *-*
S S AA
:r *5
u. t> r -
J. W au 2 w
*- c -
73. 2
Os
hjj ca
C g
2
N S
O fcX) r> <U
CaG
-"•S 2
•if- J-a
|C O
-a o 2
I5j
!g a 2
"GCOrf E C •- <U - U
G NO iügqü
3, o IE
jïi -S «J O
E C
O u? G
•X P*5b.
a G -a "a
8.tïfïÜM^-8
if I S-S=1 s S
G r* r-, G 7? TC u.
CO
e-i "I O
■C vo O -
ec M
11 °os
■aj i-.
!|-
.2
"5
NO
"G c o 2
G 2 Sf
yi^T! S
o
CJ G u,
O-Migzs
.2 &r 9 5
O
"O
O u
E-S E 2
S CJ
ba
E
3 S S *a G G a TO -vj-
o 3 no NO
- SL-* o S Z r
1 o nS 2
Sm: - -
11 WO oj
»=N±;>co's
o..= O v N
O «C
■E ±:42 -5 v
0 2
*7 O on -■
u..-v w 5 o s «..a :S. c ^5
Si P G T - -
•Sgsï1*- P T3 O
■gs <"oï ."„s«
da <i> <u .a -~
1I'C 2"° .o3 3 S
-ö
11"
M OO
a no
u O— M
S^G
s ag"- z. s-° 3
e-°£5^0^i>GMs
K - o. - -a N—-
Sri4
S§op-ga»g:s>'|j-
-2;■-
2*° 5 a "G U,1J
CJ ry- G u. O Oo>f^9
O.S 54; •»'Hgc°-üS
§"3 S4 it 5
pvj O gj -
•S-ËIÏ^
o» o a
