m
L E Y D S E
N°. 133-
COURANT.
0 rt
rt
2 s
A\ i H i3:-j'-
v r ij o r.
r-A^r^m
:.y v
DEN 6 N OV EMBER.
c -
•o
S P A N J E N.
ADIX den 13 October. Gister zijn alhier drie
Ruslifche Fregatten aangekomen, irelke den 30
.September:van Portsmouth vertrokken waren
met name de LtgeradeVeloz en de Pronta
de eerfte van 44 Hukkengecommandeerd door
den Bevelhebber Ragman, de twee laatfte van 36 Hukken
en gecommandeerd door de Kapteins Plater en Stanske
welke door Z. M. de Keizer van Rusland ten gefchenke
zijn gegeven tan Zijne Catholijke Majesteittot fchade.
ioosftelliug der groote uitgaven welke men verpli-gt is
geweest te doen voor'de vroeger in Rusland gekochte Sche
pen dezelve zijn fchoon ën in goeden ftaac.
Den li dezer is het Schip le.Tagievan Lima aange
komen met 80a,000 harde Piasters vier millioea tien dui
zend Francs. Men verwacht de tegelijk met de Tagle
van Callao vertrokkene Schepen la Cafiilla en la Pre&ofa
met aanzienlijke fondfem.
Zwitserland.
VERVOLG fan LAUSANNE den 16 October. Ten
opzichte van hét Decreetdoor het Gouvernement van
Friburg opden 15 September 11.ter terugroeping van
de Jefuiten, uitgevaardigd, zit onze Courant yan Maan
dag 2 Novemberis door zes Leden van de minderheid
des Grooteo Raads gedaan de navolgende
VERKLAAR I NG.
„De toelating der Orde van de Jefuiten in bet Canton
Friburg, den I5den der loopende maand September gede-
creteerd is eena gebeurtenis van een zo buitengewoonen
aart, is.zodanig gefchikt om. de, verwondering v,an den
buitenlander te verwekken, en ongerustheid in het inwen
dige van het Zwltfersch bondgenootfebap dat de "Onder
getekenden het voor hunnentoeftaDd en hunne eer gevoeg.
iyk heVben geoordeeld om ptibliek en openiyk te.verkla-
ren, dat niet 'alleen zij geenerlei deel daar aan hebben,
maar dat zij in overeenftemniing met minderheid van
dén Grooten Raad eene onverwrikbare ftandvaitigheid en
alle kracht van redeneering aan den dag gejegt hebben (on*
der het bezigen evenwel van alle befcheid.enheid .jegens de
anders denkenden') om een zo qnbediehtzaam.bejfluit wech
te ruimen. BQ deze verklaring voegt men eene .beknopte
getrouwe opgave van den loop dier .gjswigtige zaak
•n Van de beginfelen, welke de minderheid in haren te*
|;enftand hebben beftuurd."
Bereids op het einde van Junij, deed, een "lid van den
Grooten Raad, gedurende de tijdelijke Zomer zittinghet
■voorftel om de Jefuiten in te roepen en, dat voorHel was
tot een rijpelijk ohderzoek verzonden aan den Staats-
Raad; 'eene magtlaamgefteld uit den fuögeerenden Ampt-
man en twaalf Raadenaan -welke het recht behoord
vaneerftè voordragt in alle zaak van bewind. De Staats-
Raad bragt in een omllandig rapport wij^e bedenkingen te
voorfchön welke ten klaarften betoogden, hoezeer zoda
nig een ontwerp ontijdig was, en hoezeer hetzelve alle
regelen van voorzichtigheid kwetfte. Na eene beredenee-
xing van meer dan twee uren ovex dit rapport verwierp
«le Grootén Raad, .volgens de conftitutioneele vormen,
bet gedaahè Voordelen men moest dit-ftuk befchouwen
als afgedaan en wech geruimd; ren minften voor lan
gen tijd."
Dan er waren naauwlijks a maanden verloopen federt de
tvecbruimiog van dit voorw-erp,op een conftitutioneele wijze,
in eene gewone Zomer-zittingdat bereids den 17 Aug.,
in eene vacautie- zitting van den Staats-Raad en in het
afwezen van twee van dcszelfs laden geheel onverwacht
aao.de Vergadering een ontwerp van deweet in tien arti
kelen vervat, werd voorgedragen ten oogmerk hebbende
het terug roepen der Jefuiten en hun alle de goederen
van het Coliegie te Friburg over te laten. De voorlezing
van hetzelve en de aanneming waren in minder dan twintig
minuten afgedaan, -zonder acht te Haan op den uitgedruk-
ten wensch der minderheid, eerftelijk voor een meer be
dacht onderzoek van dit nieuw en onverwacht voorftel
en vervolgens om hetzelve artikel voor artikel te here-
deneeren.*'
Er werd eene buitengewoone zitting van den Grooten
Raad bijeengeroepen tegen den 15 September hetwelk
volgeos de Conftitutie geen plaats moet grepen dan in
dringende gevallen
Van toen af was alles In beweging om de gemoederen
op te winden, en zich aanhangers te verzorgen; de laster
vooral vertoonde zich werkzaam en deed zijne uit
werking. Achtbare mannen van ftaat#, die in de voor
gaande zittingen zich tegen de toelating der Jefuiten
hadden uitgedrukt werden gefcholden voor vijanden
van den Godsdienst, en men fchreef hun het ontwerp toe
om dien v2n onze Vaderen te willen vernietigen; de
taal der wijsheid werd niet meer gehoord; deszelfs in
druk was vooruit vernietigd door de inbjezemingen
van de cabaal."
w De minderheid zag met eene diepe ftnert den aanftaan-
flen uitflag van een ontwerp, waarvan de noodlottige
gevolgen, voor het welzijn van het CantoD en misfebien
van het geheels Vaderland, zich in alfe derzelver uitge
breidheid aan hare oogen vertoonden."
Zij verzuimde niets om de wolken te verdreven, van
welke een geheimen invloed van buiten, en vermomde
bedoelingen van binntn, zich hadden omwonden, en hare
vertoogen drukten voornamelijk op de dierbaarfte en
werklijkfte belangen van het Friburgs huisgezin."
Het is van de uiterfte aangelegenheid, zeide die min
derheid, het is onder de eerfte pligten van een Gouver
Dement, dat het onmiddel^k zelfs het publiek onderwijs
"beftuu're. Eene ftellige wet ligt die pligt bijzonderlijk op
*an het Gouvernement van Friburg Derzelver vervulling
is onHrookbaar met het denkbeeld om het onderwijs der
hoogere wetenfehappen over te geven aan eenig Godsdien-
ftig gebroederfchap hoe genaamd nog veel minder aan
een gebroederfchap, van hetwelk de ftandvastige ftrekkit g
paar de onaf hangljjkheiden de gevaarlijken invloed voor
den Godsdienst en de rusr der Sraatendommeo getuigt
wordt door de gefchiedenis."
w c o
•o f P
t3 X?
*3
3J
o
Q 'Z
l~)$rzo men zelfs met den mantel der liefde het ge
vaarlijk leerftelzel der oude fel'inten wilde bedekken en
zich alleen herinneren derzelver bewezene dienften met
opzicht t..r de opvoeding., het moeilijk zou zijn, om in
den werklijken ftaat van zaken niet te zieneene blijk
bare onmogelijkheid, dat die Orde in karen ouden luister
kunne herrijzen, om aan de uitgebreide beftemming terug
gegeven te worden om de opvoeding van de Catholijke
wereld uit te oeffenen."
„Dat, d3n zelfs, wanneer er eeoige twijffeling over
deze waarheid kon plaats hebben, de voorzichtigheid ten
allerminften zou gebieden te wachten dat men met ver
zekerde hoop van goeden uitflag, in het naburig Duitsch-
land eenig aanmerkl^k begin had zien oprijzen van die
groote en uitmuntende dichtingen, die onder de oude Je
fuiten de Kweekfcholen waren van bekwame Onderwij
zers."
Dat men als zodanig de huizen niet kan befchouwen
van de nieuwe Sociëteit, in eenige plaatzen van Spanjen
£n Italiën opgerigt, en even zo min die vermaatfehapping
van vreemdelingen uit alle landftreken van het geheel-
al welke zich in Wallisferland heeft gevormd en waar
van de geest, de zeden en de beginfelen geenszins aan
ooze Zwitferfche Natie zouden kunnen voegen."
Dat het, voor het overige eene treffendeen onverklaar
bare ligtzinnigheid zou aan den dag leggen, van zelfs geen
het minfte officieel en zeker narigt ingewonnen te hebben
over de mannen in Walliferland gevestigdwelke men
zich voorftelde in te roepen ter vorming van den grond
laag tot het nieuwe huis der Jefuiten te Friburg."
Thans aan zodanige onbekenden:, zonder voorbehou
ding, te willen overlaten het hooger onderwijs der weten
fehappen, de zorg der vorming van de jonge Kweekelin-
gen voor den Staat en het Altaar, de gewigtigfte taak voor
de famesleving; hun een publiek- vermogen in handen te
ftellen van omtrent één tnillioep, bij uitfïuiting tot hec
publiek onderwas beftemdj zonder dë minfte waarborg
te hebben, dat het doelwit zalbereiktwordeè tenietdoen
het geen aanwezig is, en hetwelk in de hand van ëen wijs
en verlicht Gouvernement zou kunoen volmaakt worden op
eene wijze welke gelfjklijk voordeelig zoude zijn' vorir de
Sitad en het Canton, en zelfs zich verhefFeb tot eene ftichting
van eene hooger orde; zich tot zelfs de mogelijkheid be
nemen, om naar die voordeelen uit te zien', zou waarlijk
de afwijking zijn van alle regelen van voorziéhtighëiden
zich fchüldig te miken aan hec vergeten van alle zijne
pligten." v' i
„Bedenkingen van zulk eenen ernftigen aart, onder
derzelver verfchéidene betrekkingen ontwikkeld, en mee
toegeeflijkheid voorgedragen werden, niof opgenomen.
t)e voornaamfte middelen daar tegen aangevoerd befton*
clen in overdreven loftuitingen van de oude Jefuiten; in
hevige, opfnijingen ontaardende in perfqneele» inboeze*
mingen tegen de wjjsgeeren diezoo gezegt, met die
Orde den voornaamften fteun van den Troon en het Altaar
hebben omgeworpen, en zich thans tegen deszelfs herftelling
aankanten; en dan de door d« gefchiedenis^gelogenftrafte
aanvoering, d3t zonder dat herrtel er geen duurzaam be-
ftaan is voor den Godsdiensten den Staat; de loffpraak,
eindelijk van eene eenvormige wijze van onderwijsen
de bittere berisping van de mode om ttoelen volgens mede
dinging te geven enz.
In de beflisfende beraadflaging van den 15 September
deed de minderheid yan den grooten Raad, ten getale van
18, het voorftel om de zaak tot een bedachtzamer onder
zoek te verzenden."
„Deze vraag, welke de bloote befchouwing van het
belang des onderwerp wettigde, vond zich boven dien nog
op eene bijzondere wijze gebillijkt door de voorlezing van
eene depêche, dien ochtend van wegens het diriaeereml
Caotoo van Bern ontvangen, hetwelk, zonder zich eenen
amptelijken invloed te willen toeëigenen, maar alleenlijk
in de taal van vertrouwende vriendfebap, en met eene
edele kieschheid, deszelfs bekommeringen uitdrukkende,
ten opzichte van bet onderwerp van het befluit dat geno
men ftond te worden, trachtte de aandacht van het Gou
vernement te vestigen op de onberekenbare gevolgen,
welke dezelve kon hebben met betrekking tot de hoogere
belangen van het geraeene Vaderland en eindigende met
den Staat van Friburg, dringend te bidden: eene bepa-
ling niet te verhaasten welke zekerlijk verwondering
bij onze naburen moest doen geboren worden zoo wel
als eeue fmertelflke gewaarwordingen levendige be-
kommeringen onder het groot aantal Staaten V3n het
Bondgenootfebap.""
Doch het was te vergeefs, dat de ftem der reden,
vaD zulk eenen achtbaren kant nog weergalmde. Men
hoorde die niet, en de befcheide wensch van eene aan
zienlijke minderheid, om een nader onderzoek, werd ter
zijde gefteld. Men dnrfde nog meer doen. De verptig-
teode en geheel welwillende ftap van deBohdgenootfchap-
pelijke magt, de uitdrukking van het broederlijk belang
van wegens een ouden en getrouwen Bondgenootwerden
onder valfcbe en haatlijke couleuren voorgedragen. Men
dreef het vergeten der welvoeglijkheden tot de uitërfte
hoogte, en men bewaarde niet .eens deo fchfln van gema
tigdheid. Men (loeg terftond het noodlottig decreet,
hetwelk het hart van den zorgvollen Vader des huilsge-
zin9 en van den oprpgten Vriend zijns Vaderlands met
fmert vervuldhetwelk eene wezenlijke bepaling der
Wetgeving van den Staat kwetst, en hetwelk op eene
vernielende wijze fnvloed hebben zal op de verwachting
van het tegenwoordige en van de toekomst* Het was onder
den dekmantel van den Godsdienst van welken men
reeds zoo meiigwerven misbruik heeft gemaakt, dat hec
giOote werk voleindigd werd. leder doorzichrig man zal
in gëene onzekerheid blijven over de bedoelingen, welke
de bewerkers van deze onderneming hebben beftuurd
en eene zeer nabij zijnde toekomst zal dezelve voor deu
minst verftanoiglïen onrfluijeren."
Bereids gevoelen wö, ouder de talrijke en onvermijde
lijke gevolgen van deze gebeurtenis, het onmiddélijkfte
hetwelk geker hec minst beklagenswaardige niet isde
C M"t f'-rtolg op dr. Kan: va* itze Bladz
wO M c™
v> <a. ;c? -
B N - .?j"
0 bf, c:
^3 o> bf) u. O
'o c- J= -r O
CTQ. w. •n
- o
■O .^2 S?g 2- S
g ei e g>
5 2 5 g»
u. *rt
<35^ S g
"t> Si's! £5^
3 .ïUrS O «J'p O
tl hl w O
g «--*
S.ïi'
S 0.3-5
Sr-a 55
1 P0»
C i_ k. e« N
H; Oj n m 1- N u
1C*J M .i -—^3 VI
o°-
u
•W O «u
2 S 0 te*" 5ï
C— u N -Q T3Ü
c N
,s?:=
..Ju
41^ c w
N a>
5 5
u =- E -Sf
Ot! O E O O
- <l> ra M
S
a> a,
ÏH 2 S 2
-o a
O a
t» .5 O
f3 <u J2 cuOf<5
10 O 2 »2 s-
2 5 '3 s
■a o S
:c- o
rjj au."
S m'2o!"
W o u f "O
S a» 2
<u a u E u u
o o U o <a O
Q M Cl
5 s 55-
Sï sQ
- Q a
5 o
w 41 ""O
•a Urn
a c O
o*?o
3 MNJ
S.5 a s-o0 - a
O* .2? O O *-• 0> o .5
cd 3 O O -T5
V. Q* 5 tM
"5
a
B C C i
3 o* o :D
j= N c
:c?-=»
l"OC>4)
p o W -
V 41 p 4J
5 a
2 a - 3 go SjsS
,.2f S 5 ~£z - «.-S
a
T3 C n ai
2 ra -a
Cd, 55
1 a a
A ra O..S
o
a s H
ai -3
-a p u u
l 5 5 s
- «J J= T3
sa
:|Se§gaïï
i|=o
.-o -s
5 5:r 5
>^T3 O
-o 5
Si t
M - S J-
o-5.gSS«'5;S,3
S«I3--S-2SSS
ai raarst*
ci,aj a Cd ra
5 S SJ
Ol rr~J T3 M
Q-S-S^g-S-a «S
3 o .2
5 >-s >i o 5 -0,2
S o 5 o u's
-
- a u <u
0 - «Q c
p-O C 2
i - w 3 o
as xi 3^1/3*3*'
5 ui T3
C H 3 O c
ei Q ai TI "*T
-o« a U C?
i;es jz xi 1». "O
°J="2
?UaO
LS
a Sj;
2^ a a
i Zei
a. X,
u o
o a
*-* w CO
aj txo— ai
e 2 §.-3 g
a - u &W
Jt ii *- a
3 2 w j;
3 2 -
a3 S w el) 00
<u 3 ,v> a v
<u c o
:c? w qo
-O W 3
a w M
o 2- w-a
a,
- ^3 S a D ra 4>
O OT J3
25 s'S s gu -
c- 3. ai ai.
ai a u B a
Qai O. 2 ra a> a
a ~j a> n aj u.
cj - co O P w o
-H "2 S>e ""3 ss 5
4i o a o ~i
T3 W> S hcT
2 2.5-3 :*s a
a-s^-ag
C "3 J-
a S 5f15 w *2 ïi c
a5.2 5«g 35.2
a w a
.0:°-o5S°
F; 2 p
1 0 1 n C
2 2 -a a Sfg °s
Q a "g "2 5 Q
a> Si c R n
u, Ö.DBC Q HD
icH 5
i—
a o
CJ O
a*
SJfl
W T3
a os
O
w JJ-a
04 tj - -
- 4123 O
ra P
C
^23
"Ss -
a 'S3 o
a u
SS3
g .15
of
^4 c
■51
C!
2i Oh .2
0£<ü j?
3 "J3J
- aj -3
ï|s
- 3
fa "D
r-T S
tjS <3 u U
5 <1 M Q
5 <=4 o u:
«3
(2
"3-5?
CO (J
4J - -.
O 2 r-o >2
b
CO 00
j - a
Urn ra —H
*N a
In
a.
c g c -0 1
>2-o^S:r?>o*
S f3 S
e
a p
a lm.
r O OS
"CO LSf
a s
OJ
w i-vo-.w
O a> C« G
O
os b
Sc
o.
■x-
ai '3
01 3
«52?
OS
o
(U O) <5 -55
«W
oP
u m 0 1
w- .«u o 2 -a 1
-k.<U"3<~SOJP f
.^2 1
■s-iSo
S"Ma.:ö 5: j
I1 „5
*2 a o wf o C
5 '2 S g o a -o C
U ra bs O g
o u m a u 5 S
o n s aj cj -
ct -Q a» S3 aj a
X3 .j x: (u c
p a fcislccj-' -
Sj^-3
o a g*= s g.-;
cd u. o gc a a o 'z
r- O O- fO c
0:3 ciaT— ij 1-
<u -d ZC s, CX
«X3 -a c ra X c
