&|-
s
s
- O*
3T -f, O v ÜJ S 0
n >-5 O o o/-. aojj
5 2; tx v» o?
l^S-S fjaSSEi
S'^>
5ai^ll Hl Hls
00 -4 2*2a ,x> er ,1 >-« 2
*2 s ,- - g n O- 3 o*
-4 *J "o -1 j O -f~ ftn
S3 J. li. k r/ n> £~rr 2 Ï5 n» 3
W.'M R fr to3 -» K) M 7"
k a M2 ft 2 n c. H
~i mï'-S» 3 g^-ri-
n'-f.'Siï ?- 5 --
rr'?*?:
O "v JT
ïSs:
h 5 3 s d
2 Bï-"1 Sr,-; is 3
2,ajSS j-SL.f'nï-lï
?3 - 2 t 3 *T -»
-o IS. J* 3 T0 tt> J? C,
es n. 2 sj M 512* a rT 2 3
2 o d'^'yi 3 o> 3 o erQ
I -g m3 - 3 o Sn3 .O 2. n,
ij, w S c *"D -— .-3
H*iw3-i$ïMzn
1 - k
■'S 3-" 1, s. 3 f
|?2^^f|Ng.5.
V S, n"» jf B- g 2. g>,,a. 3 g -
a ff ='S {J 4 Sj 2-
v.» s t»S i:Sg ag1
55 a k a O p
V^w|g.J
g. 3 g-* 5
t
<s1»bS^;8'Sj g€
?2:2'cS'^2!;«q'3ZS»
a ~au-2 ■-> t« S '2 o-
fi 5:5 «-5 3 tas- 3 g: g-
l|ss-?llsslir
?|S--ïf5ïS|o3|
3 cw^i 1^ -? »<i PJ 5J
n v®.Jö O tn^3 2. 5;
IK 3 D S 7 <J fD
"S Zj» ^1 <la-
K-s b 3
gi*o&3§5
p s s. *s
|i S1.MP
p O
n
a
en
o
H sïW
gs |B
50 CD
d9 5-8
r» a
'af-nSg
J 5 3 5'a S
CaS W S' s2
w O £L»
5 J1!? S"
e. 2 fo ci. cr D» -;•
»w (Ï1< 9 8
g-<" tcg-3 P
3&j> s^S
w 2 *0
Bj* O n C73
HO OH O
l|||l|l
g.*4S 3 yZs.
ïi-S 2.o 3 «o.
3 3 3' 3
^3ï
u oA
C- O»
fï
N
e
C2
ci n>
go
a -ö
s-^
3 O
53
en ra
St 3
o rs
f§
S
c a
O Cu
s 0
"1
I'S
«o?;e.H
e 2 2.° S S.^
o a'5>«3 ==0
I8b"?«5S
&"2;?'g.o 3
5 o Oi o
rS P-~
I "a S g«L,
2, n R 2 o.
f«£5§3^
gsr8-!?i£
4?- e z S" Se 2.
"S O k_i *^1
g ö2avo sr
SssgWg"
'SSSS'sS'g'
«'"OSalS
Z%sS»BZ
1^5533-3
g-gg-S^g-g.
H n* o*o 3
'|J-"s.SoS
isissg.r
S-nfS-3ta
S^g^g-sl
e - a
3is<H»a,§
s'jjg:83
3* 3 OM
n 2 Ng 2
b« a
o ct* I-s o - 2.
2 a sr s
3 3 sr £.2
P «2g.iö
a fTg-g
Sos.^So-
o a<» 2 jr-ofQ
5 H 2 n
«2Jö»o
*2 a- o
55"
O
§5r?.
s- ^"5.3
M 5' 2*
S -5 2 a V
O-2.» 3
rt *-*i a
Sc 2 n 'i5 -g
S"x: 9 Hüa?
5 3 53-r^-
-2.2 3 e o
Ê-S 9' 3
tif «-Ü
t. s-
f S i" fr-
g-r^jéS a
sf s
svj
C a B
.2 3 a 5*^
S.1®"9 3
g^SBCr
ix. i® 0-2
W»
?§i»S>
di n 3 mm r
.j r: o
"jr f?S O
BÖ«Mgö
2,5 o-^s6,
05 m sr o
S -2"^ 3 M 3
Br y
2 tu« 2 H
<6 )TD H W
I s.5 ffa
c S o g O
n a 3-
S 3 0 3 B 5
"Ï.ÏÏOB5
3 Z 2 3^5
S£?|l?
fxg'l
C c* 0 s .2
w »1 a x
^5
^w»2.e
5z r
n q*r» S
fs-ISs E
S ®J5ï? ~!L
SMl'sl»
S g-C B 2 a
X-
2 er a q*
r» ei m C3
t3 e. O
ij n N O 5f
W 1 &-
o n a* 3 o
Te O fo 'rr»
ft. O CP B
C-5 Sr^crTW
o. o
B 2 s 2
osS S S-5-
s-l-B s
2 u
S»:a|s.
ala?*^
S s p|;
o H S
°B2^>
ï-lvS
3
g n M-** =-'p.
S 8 fc
c a o
K 2 S
2* S.S 8
LSYOEN d«a 6 Juay. De Bekrompenhtid v»8 Pl»rs om niet
toeUlteade alle gewigtigeRedeneeriogea.die in 'tBritfche Ptrle-
ment voorvallen, ce pjaatzen, eyn ercgterfommig#, welke deswe
gens eenigc Bitzondering verdienen. Van dien Aan ii de aanmer-
kelyke Redevoering over de Bill tot verdere verligtiag van de dis-
feadeerende Leeraars en Schoolmeefter»door den Heer Wilkes
in 't Huis der Gemeentens van Groot-Brjttanniën den so April
1779 nitgefproken, en nier welke wy denken onze Leezws geen
ondicnft te zuilen doen. De Heer Wilkes begon dus
EJyu Heer Montagu
Ik ben een btilendige Vriend van godsdieoftigeVryheidenhet
Recht van het byzondcr OordeelIk hcope dernalvcn deze Bill
deor het Cpnunitié te zullen zier. psflecren, zonder bcfnocid te wor^.
oen door eenigs der Veiklaaringen door den edelen Lord met het
blaauwt Lmt of door den na hem fpreekenden I ker(»), voor'-
gtflcld. Geen van hun beiden heeft een eniceid Woord voortge-
bragt, tot ftaavicg van bet Recht vaa eene buigerlykeOvcihcid,
cm in Zaaken van byzondcr Gevoelen de Rechten van het Ge-
weeten te ovetfehryden of, aan hetoverige Gedeelte van dcMsat-
fchappy eer Geloof vcor te fchty ven. Ik ontken dat de Burgerlyfce
Overheid cenig beiang heeft in de behoudeni» der Zielen, of dat
eenige Magt van die» aart aan dezelve isopgedraagen. De Men-
fchen vergaderen met geene andere bedoeling in Maatfchappydan
tot zeket held van hunrc Burger.yke Rechtende Bewaaring en Be
zitting van LeevenVryheid, Huyzen Goedereö en allerly foort
van Eigtndommcn: Uit dien hoofde is ook de Burgcrlyke Over
heid met de gaoifebe (lerkte van den Sts at ge wagend om den Zwal
ken tegen het Geweid van den Sterken by te fpringenen daar is het
Perk van haar Vermogen ,'t welk niet verder behoefd'noch kan trit-
geftrekt worden. Of niyn Geloof fterk dawewak zy, moet afhan
gen van ds Overtuiging vat; m^n eigen Gemoed, van de (lerkte of
zwakheid vag royn Vcrftandvaa de Overtuigingwelkeuioor Re
dekaveling kan veroorzaakt wordenGeen Menfch kan beveor-
rechtwordenmethetbedenkenen onderzoekeu vanGeloofszaaker,
die ten ander te gelooven ftaan, maar zo ver Oechts.alsmyicts be-
wuft is, kan ik het volkomen toeilemmen. Myns bedunkens taften
fommige Heeren zeer miswanneer zy op znik een verzekerden
Trant de Vaftigheid en Oprechtheid van hun Geloof opvyzelen
want niemant is ooit in (laat om werkeiyk ieder pointin de 39 Arti
kelen vetvatte geloovennadcmaal niemant ooit het geheel zal
kunnen begrypen. Het ia onmooglyk de Waarheid of Valfchheid
yin iederonverftaanbiar Voorftel te bepaalen. Loutere Eigenliefde
is oorzaak dit een Fyn«»it elk Gevoelen, 'twelk van hetzynever-
fcliild, al Kettery befchouwd, maar ieder Menfch denkt, ongetwyf-
felddat hy regtzinnig is. Dwangvermogen in Geloofsftükken
zou de Dwaaling niet minder dan de Waarheid vooitplanten. Dns-
daar.ige Aanmaatiging is aaneengefchaktld met die voldageonge-
rymdheid.dat de Burgerlyke Overheid overal het aeifde Rechtsge
bied meet hebber., endatinhaar alleen het Recht v»n heöordceliBg
beruft. Te Londen zal myuit dien hoofde, geboden worden het
Oude en Nieuwe Teftamcnt te ondertekenenterwyl de Muftiin
dien ik onder de Muuren van Kor.ftantinopolen gebaren was, even
eens myn Geloof aan den Alcoran kon vorderen: Wa« ikeenln-
boorling van lndoflan dan moefteen Godlyk Gezag aan den Vtidam
bet Geloofsboek der Heidenen,en de Befchikkingen van de Pun
ditts toegekend wordenen bevond ik my in *t Noorden, dan zou
den my de verfcheidr.ne Volkeren van het Oud Scandinavien aan-
ftonds hunne ingeblaaze Eddaof Stelzel van Ruttifche Goden-
gefchiedenis voordraaien. Baarblyklyk is het dat de Burgerlyke
Overheid geen Recht heeft om Dwaalingen voor te fchryven ,enwy
zien hoe oneindig verfchillende die zy uterwyl de Waarheid alleen
zo wel eenvoudig ais gelykvormig is.
i Geenzir.s dan kan het vat» de Burgerlyke Overheid afhangen de
Waarheid voort te plantenwant men ziet hoe dikwils dezelve feil
baar is en hoememgtuaal.zydeDwaallecrbevorderd: Diezelfde
Drangredewelke het Gemoed van den eenen Menfch volkomen
overtuigd, beeft vce!tyd^MM^^twerkingcp dar van een ander.
Immerskan ikzonder overtuigd te zynniet rondborftig toeilem
men of gelooven? Ben ik dan gedwongen eene Valfchheid tever-
klaaren? Dat aandeel van Redenmet hetwelk God ieder Menfch
begiftigd heeft, is alleen in ftaatdc Waarheid of Valfchheidvio het
geen door iemant voorgedfaagen wordte bepaalen. De Menfch
kan en wil enkel naar zyne cige Reden oordeelen es beoordeeld
worden.
Te vergeefs zoek ik te giften onder welk Voorwendze!,-behal-
venlleerfchzugt, de Eurgeilyke Overheid in fommige Landenhet
Recht cm eenige Geloofs- Artikelen voor de Reft van de Zanten-
leeving te bepaalenoverweldigd heeft. Word niet het groot Oog
merk Van myne Verbintenis in Burgerlyke Maitfcbappyen te/, voile
beantwoordwanneer ik my als een goed Onderdaan van den Staat
getrouw aan dc-u Vorft en y verig voor de Welvaart van myn Vader
land gedraag? Van de Wetten heb ik Befchetmirg van myn Per-
foon eu Eigendom bedongen de Bekoning daar vooriSGchoor-
zaamheid. Ik moét den Staatdie my befchermd, ook verdeedigen;
maar heeft dit de minde zamenhang roet myn Geloof san den Gods-
flrajlTvan eecig anderMenfch, ofmer eenige Manier van Geloof
In alie Gevallen in welke het'publik Weleyn geen Belabg heeft, be
waar ik myne natuurlyke Vryheid. Eenige Jaaren geleeden, offerden
vier kvyfFranfchen een Bok aan Bacchus op; zy hadden het Recht
hun eigen RnktenBraiyd -Ofièrte geever. aan xvicn fcetlun beliefde;
daarvan 7e'ft een gedeelte te ceten en i.et overige naar hunrie by-
zotidere Berfft" - fch'm te vortcerenBlaar wanneer iemant tracht
te zyncn Zo"n san d-n Moloch op te offeren dan bghootdrie Bur
gerlyke Ovtt beid tufichen beider tc komen en nier de Ofte. bande,
ma; r der, wr- eden Moordenaar te (Iraffen Héteerfle isecna gekke,
doch onfehuidige Daad, hy welke niemant beledigd word Het
laatfle is eene, vetfoeieiyke Breuk in de noodwendige Verzorging
van r'ken Staat'en eene Schend-ng van de allergt wigtigfle Wet-.
Dergelyk Voorval heeft den vermaarden Locke dusdaanig doen
fpreeken Iagevalie cenfge Menfchen, Godsdienfl halve by een
gr komenhill kreegen cm een Kalf te offeren, ontken ik dar zy
door Wetten verboden behnoren te worden, jthliboius Éige-
naar van het Kalf, yermag, wettclyk,hetzelve ten zynen Huize te
flagten en,ZO hy het goed vind,gedetltelykverbranden geen
onrecht word er gepleegt noch ientar.t in zyn Goederen Hena-
deeld.en.om die zelfdereden,kar,byduaookzvn Kalfopeetse
God.dienftige wyze flagten: Maar vevcifcht het Belang van het
Gemeenebeft, dat alle Slagting van Vee, voor eenigen Tyd,
zal opheude»tot aanfokking van bet doof eenige z.eldzaame
Sterfte verminderd VeeWieziet dan nietdat, in zodaanigGe-
H valhet de Bur»eriyke Overheid vry ftaat, aan alle haare On-
n derdaaneu bet dooden van Kalvenom wat rede het ook zy,
te verbieden
Zodaanig, Myn Heer, zyn de gezonde ze tro» el en van Verdraag
zaamheid en nog was Locke zo beteuterd voor deDwecpery en
Wraakzugt van de toen hoog in aanzie» flaande Oxfordfcbc Koning-
Lieversdat hy geenzins waagen dorft, met alle de Vermogens
van esn uitgebreid Vernuft te fpreeken ofte redenlmvelenDen
North, (t) Silftetiiyfleufk/f*, Pailgscati Lidvoorfrs^s#.
A^ods-Dieeaar, ze&t hy, zeuik toekawa maar niet dea Go.V
loochenaar," de Oorzaak van ditVerfcbil begrypilcEiet, veroc
derftcld zynde dat het beide vreedzaame Onoetdaanea warea,
Wierd David Humeden openbaaren Godlciochenaar een der
Menfchlicvendfie vau onze foort én een onberispeiykeD Ingeze
ten niei vergund om vreedzaam in zyneigen Huis te wooneo Ko»
zodaanig verbod van een Locke komen Kan iemaqr alie zyne
Voorrechten verbeuren door het misvatten in eene fpccalative
Zaak? Wat dei Godloochenaar aangaattoegeiaaten zynde tot Amp-
ten van Voordeel of Vertiouwendat is een andere Bedenking.
Locke wil dat BeloftenVerbinteciffen en Eedenwelke dc liaaden
zyn van de menfc/Jyke Zamcnleeving, geen vat kunnen hel,b;noji
een Godloochenaar: Datftem ik toe, zo verre zulks dep Eed betrek!
welke onder ons by elke gelegenheid alleraanftootlykft yenneaigf-
vuldigd is, en mifl'chieii dat zwaare'Bocrcn» van ruim zö veel K«
voor het Me&fchdom iu 't gemeen zyn zouden. Zyn e Redeksveliiaj j
over Beloften cn Verbit,teniften kan geen (leek houdenDit i;
(legts een Leerfttlzel van louter geweld. Ik zou, !.iyn Heer, zclia
den Godloochenaar niet vet voigen, wsrf ik denk dat hy Recht he, :S:
tot de Verdraagzaamheid, en, wat my belangt, ik beklsaghein.aqa».
gezien hy ontbeerd eene VcmcolVng die ik geniet.
Ikzougewtficiyk bet verheven üetveli van Ut. Pcuius Kerk
onderfchraager,mr-arbegetregeenhecrlyk Pantheon (4) te.ve i»
woeften. Myn Verlangen is om in de Kttbuurfchap van eene Chris»
ten Hoofd Kerke n by haare Cottifche Toorensde Kruin van een:!
Turkfche Motquéc te zien ryzen, zo wei als eene Cliinctfe Pago
de, e eeBjoodfche Synagoge, en een Tempel van dc Zon, in ge»
val eenige Peifiaanen gevonden wierdendie fmank hadaétiin bec
bewoor.en van dit Eiland en in dezencveiagdgeLuchtilreekbun
nen Afgod ;e eerbiedigen.
De eenige Bezigheid van de Burgerlyke Overheid is enkel het
verhinderen dat zy onderling Zig niet vervolgen want de Pntfiers
van alle Godsdienfien zyn eveneens, niet in hetafgetrokkeue naar
in 't algemeenBeminnaars van VeynioogtnIlcerfchzugtig, haa-
kende na Overvloed,Eere,Voorzitting, Weeldrig, Gevoelloos en
OnverdrsagzaamZelfs komt de' ABe van Tolerantie aan my voor
als onvolkomen en de Geeft van. Vervolging tot zekere Graad te
verfpreiden. Ik ftem toe met den Heer, «elke het batft gefprooken
heeft dat die A&e Verbetering noodig heeft, alzo er eene on-
gerymde onverdraagzaamheid in overgcblcevcn isgelyk cf er niet»
menfchlyks volmaakt zyn kon: Ook hebben Sterrekundigen inde,
Zon zelfs Vlekken opgemerkt. Een van de pointen dier Afte be
paald, dar het niet flrtVkcn zul tot bet vtrletnen van etr.igt Ver-
ligtingVoorrecht of Voordeel aan lemantdie in zyn Predi
ken cfScbryvcn zal ontkennen het Letrfluk der gezegende Drieitn-
heidy zo als hetzelve in tie voornoemde Artikelen verklaard word.
Dat zyn de 39 Artikelen. Nu zyn er, Myn Heer, verfcheide geleer
de en godvruchtige Mannen gewéeft, welke van gevoelen warea
dat het Atlanafsaanfch Leerftuk yan de Drie - eenheidhet welk
volgens de 39 Artikelen geloofd moet wordenregtftreeks een Veel-
Godendom iield. Dit is zekerlyk een befchouwend Gevoelen van
geen Belang voor den Welfland van de Zamenleeving; waarom het
my ook behoord vry te ftaan hetzelve, volgens deSterkte of Zwak
heid van myn byzonder Oordeel, aanteneemen of te verwerpan,
Onaangeziep'tle tegenwoordige Langmbedigheid der Kerke welke
ons erinncra word, wceten wy nog uit zodaanige Voorbeelden als
Wbifttn, Clarke en Hoadley, dat ook in deze Eeuw goede en voor-
beeldelyke Mannen, over dit eige Leerftuk eu verfcheide voorge
wende Ketteryen,vervo!ginguitgefta«n hebben en louter door de
Menfchlievende Staats - Regenten zyn behouden geworden.
Overeenkomstig met her hedentiaagfeb Zamenftel van Wettenis
er niet alleen eene wezentlyke Vervelgiig van Proteftantfthc dis-
fentieercnïie Minifters, maar zelf eene rcgtftrcckfc Inbreuk op de
natuurlyke Rechren van deLeekenen vanieder Menfch, die in dit
Laud het geluk heeft den Naam van Vader te draagen. Ik veronder-
ftel, Myn Heer, dat men gerctdelyk zal toedemmendatdegoede
Opvoeding van Kinderen de voornaamfte Pligt van elk Ouder is:
Ik zal vervolgens cndefterlltn, hetwelk ir.cn zegt tlacs het Gcvai te
Zyu ran een voornaam Lord g vermaard wegens zyne ftaatkun-
digeKenrds, en gcftècpcn Oerdeel in Staats-Zaaien dateen Va
der zig vcï beeld dar een difleuticerend Geéilelylrc beter dan ie
mant anders, zyne 1: Zoon zal opvoeder.Door zulk e^n begrip word
het des Vaders Pligt zyns Zoons Opvtedicg aan dim Vozorger
rp te draagen. Moet hy nu die diflemirerende Gcfft.ilkcn ver-
piigtcn „.om Maeea vyfMylcn var ren Stad,.Vlek tf Burgt niet
te naderen dan trdtcl met dm Weg repaffeeren, of by vCreifch
van wettig Proces A tot Gcvanycaisr zor.dcr'Bonttogt, Hand-
tafttngof rfvaare Boeteos Of neet l.y de fterV-fteAandryvin
gen van dc Natuurgeweld sandoen Ik dtirl ft»*ade houdenMya
Heer, dat in Europa geen Lieden van vryer Denk beeldenalgcmeg-
ner Kennis, geöcffendcr Oordeelen in allen opzigten beter ge-
fchikt zyn om het navolgende Gt (lacht te vermen en den Staat
fchrandere en deufdzasme Burgers te verzorgen als de Heerea
PricePricfUey en Kif fisDe Roede van Vervolging, egterhaagt
san een enkelde Draad over buuHix fd, ingevaile zy weigertm 35
cu 1 half Artikel van Onze Kerk re ondertekenen. Ëen gehuurde
Onderwyzer, of een blinde Yveraarkan hen onder dec Gee,Gel van
Rechtsgeleerden welke den Tyd die wv bclccven, eer aandoen,
brengen, en dc onbandigfte van ons Geilacht, hebben het Vermo
gen Deugd en Vernuft te verv< lgen wanneer betten voordeelevan
't Manfchdom aangc wtaid word.
De Edele Lord met het bt-snwc Lintcn de Heer die na hrm
fprak, beide met dev.oimtaktile Onbeftaar.baaihcid, zyn voor het
sffchaffen van de'ae Godsdier.ftigeVerklaaring, enfcegccren twee
andere daar voor in tc voeren, wsntgik wil by deZe Bil! eene ver
fchillende Vcrkiaaring.veegen. Ik ben regen de Oude Verklaaring,
en ais wy die afgcfl'Pnft hebben, zal myn-Stem nooit zyn tot het
fmeeden van pietiwe KluifterS voor het teder Geweeten. IJrverdce-
d'g het Leerftuk dat de Oveibeid geen P. echt heeft van mffcheu-
komftdan om, ter Bewaa. ing van dan Vrc ede en de Rudder Maat
fchappy, onze ButgerlykeRcchttn te fcefchermcn- Zyn nnde39
Artikelen, aangcaricrkt ais Lcerftei'endc Pointenverknogt met de
Burgerlyke Pltften of Rechten van dcu Onderdaan? Gewiftèlyk
■Neen. V.'saruitkan dsn het dwargverroigcnom die te doen onder
tekenen voortvloeyec Zyryozélfsfnydigmet deEurgerlykeVry-
heid.en dienvolgens ongefchikt cru aan Oncerdaenenvaneen vryen
Staat op elegt te worden. HetArtiktl waarhy aanhevoolcn word om
de Predikatiën alseetic Goddelyke en heilzaame Leere te ontfan-
gen, kan als een Befchirocing va» .mze vrye Conflitntie aangemerkt
wordenby elk die de Predikatie tegen Rebellie geleezen heeft.
Daarin verklaard men dat, ge weeter shalve, wy gehoorzaam moe-
ten zyn aan een Caligula „een Claudius of een Nero, dwaaze
Regenten of allerwrcedllc Dwitigelardm." D:n is opzcStaata-
Verwifleling onbillyk geweeft.
Het Vervolg by gelegenheid.
(e) Een der grootfte en fraaifte Kerken van Londen, fd) Hei-
denfche Godc-n - Tempel. (e) Chmeefe Afgods - Tempel,
f De Heer PowysLid voor Nortbhamptons - hire, (g) Zin-
fpeeliagzo men meend, op hp&SbeHurn* en Dr. Pneftley.
