Leidse Courant | 1992 | 14 november 1992 | pagina 2

Kerken moeten incest
uit de taboesfeer halen

Geestelijk Leven Opinie

Migrantenweek wint aan populariteit dank zij problemen

Toen de lichten in Europa uitgingen

COMMENTAAR 'd<

«5' CeicUe (Sowumt

r

21A

Leidse Courant

ZATERDAG 14 NOVEMBER 1992

-roj

Adieudits wech.

IBlijvet nu allen in
vrede.

Uh: 'Die Sevenste Bliscap onser
Vrouwen', Middeleeuws
Mirakelspel

DEN BOSCH Politiek en politie
schreeuwen van de daken dat illegalen
moeten worden opgespoord en uitgezet.
De kerk zwijgt. Het gevaar dreigt dat alle
niet-blanken worden aangezien voor ille
galen en bestempeld als ongewenst. De
komende Migrantenweek moet wat te
genwicht bieden.

De oplopende spanningen tussen au
tochtonen en allochtonen spelen de orga
nisatie van de jaarlijkse Migrantenweek
in de kaart. Nog nooit was er zoveel be
langstellingvoor de week, die dit jaar het
thema 'Zo kan het ook: samen!' draagt.
Op meer dan tweehonderd plaatsen in
het land zullen activiteiten worden geor
ganiseerd voor meer wederzijds begrip
en een samenleving met minder span

ningen. Door kerken, scholen of gemeen
ten. Zo organiseert de gemeente Vlissin-
gen een exotische markt, multi-culturele
kookavonden, sportwedstrijden, mu
ziek- en toneelavonden. Op een Rotter
damse school maken kinderen een eigen
folder en in de Amsterdamse Mozes Aa-
ronkerk praten migranten hoe zij tot
ontmoeting kunnen komen. De belang
stelling voor de Migrantenweek groeit,
ondanks of juist dank zij de spanningen.
„Sinds de Golfoorlog is de belangstelling
voor de islam ontzaggelijk gegroeid. Me
dewerkers van ons kunnen elke dag wel
een cursus geven. Vroeger had men geen
goed woord over voor de islam en nu
groeit het respect", aldus bestuurslid J.
Rijk van de Stichting Kerken en Multi

culturele Samenleving (KMS).

Maar tegelijkertijd lopen de spanningen
in de stadswijken op. De economische
malaise en verwaarloosde illegalenpro
blematiek hebben van allochtonen zon
debokken gemaakt. In Nederland, maar
ook in andere Europese landen. De ker
ken hebben nog nauwelijks iets van zich
laten horen. Rijk: „Als je als kerk met
beide benen in de samenleving staat,
kun je niet om de problematiek heen.
Maar de kerken hebben het veel te druk
met hun eigen problemen zodat er nau
welijks aandacht is voor de oplopende
spanningen tussen allochtonen en au
tochtonen".

De Raad van Kerken in Nederland be
raadt zich nog op de problematiek. Net

als de bisschoppen. „De kerken zijn al
tijd laat", verzucht Rijk. Hij vindt het
hoog tijd dat ook de gezamenlijke Euro
pese kerken van zich laten horen want
de problematiek speelt overal. Maar de
groeiende belangstelling voor de Mi
grantenweek doet hem goed. „Het is uit
eindelijk toch de straat die het moet doen
en niet de kerk". Aan de muur van het
sobere kantoor hangt een poster met
daarop een foto van een zwart en een
blank jongetje. Het laatste heeft een
blauw oog. Onder de foto staat de tekst:
'Vecht voor Vriendschap', de slagzin van
de allereerste Migrantenweek in '86.
„De poster is hu overgenomen door Bel
gië en Spanje. En zelfs opgevraagd door
mensen in Zuid-Afrika".

'Zuiverheid in
deze tijd

door MARINUS V D BERG

In een groep vroeg iemand: Wat betekent
zuiverheid nog in deze tijd?"Hij sprak vanuit een
tijd waarin er vaak en veel nadruk werd gelegd op
de zuiverheid in de omgang tussen de niet-
gehuwdejongen en 't meisje. Zuiverheid had een
specifieke betekenis. „Is er in onze tijd nog
zuiverheid?" De vraag ging als een onzichtbare
engel een tijdje met me mee. Een vraag kan zijn als
een engel. Een goede vraag kan je helpen een weg te
vinden. Ze is vaak meer waard dan een antwoord.
Enkele weken later op een ochtend na een
bijzondere dag stond ik op met gevoel: „De dag van
gisteren was een zuivere dag". Verdriet dat
loskomt in ons omdat je een diepe verbondenheid
mocht ervaren met een mens kan lange tijd de
bodem van je ziel verdonkeren. Maar nog
onverwacht, zoals de dichteres zegt, kan het
gelenigd zijn. Daar gaat vaak een lange tijd aan
vooraf, waarin het verdriet gevoeld moet worden en
zwaar weegt. De wond van het gemis kan
onzegbaar schrijnen. Wie leven moet meteen diepe
wonde verlangt naar een mens die zuiver met je
omgaat. Die persoon overvraagt je niet, dringt zich
niet op. Die persoon biedt je ruimte aan om als je
wilt te huilen ofte vertellen of stil te zijn. Genezen
van een levenswond is meer dan de draad weer
oppakken, meer dan weer greep op het leven
krijgen Een diepe wonde vraagt om een zuivere
aandacht. Er zijn mensen die deze zuivere
aandacht uitzenden. Ze zijn zin-rijk, rijk aan
zinnen. Ze breken niet in, maar ze wachten trouw
aan je deur, totdat jij zelf die deur kunt openen. De
zuivere omgang heeft een diep respect voor de
ander als een eigen persoon. Zij overweldigt de
ander niet. Zij maakt van de ander geen object. Die
ochtend na die bijzondere dag - het was echt
opstaan, een nieuwe dag in - was dat diepe en
zachte gevoel van zuiverheid in mij. Ik had ervaren
datje gezuiverd wordt als de verhalen van het
verleden niet worden weggesneden, verduisterd
worden, vermeden worden, maar een plaats
krijgen op de weg van het leven. Dan kan de weg
verder. Als ze worden meegenomen naar de
toekomst. Dan wordt verleden - hoe pijnlijk ze ook
geweest kan zijn - vruchtbaar en wordt het verdriet
gezuiverd. Er schijnt een helder licht op de bodem
van je ziel. Een licht dat doet zien en doet voelen: zo
is het goed.

Een licht dat niet vals is maar zuiver. Er zijn
mensen, woorden en gebaren die zuiver zijn. Ze zijn
zonder bijbedoeling. Ze zijn oprecht. Ze zijn als een
huis waarje kunt wonen zonder angst. Mensen,
woorden en gebaren die zuiver zijn zetten allereerst
de ander in het licht. Betekent zuiverheid nog iets
in onze tijdVan harte zeg ik: „Ja". Ik heb het
ervaren op die bijzondere dag. Er zijn mensen die
zuiver omgaan met wat er gebeurt in het leven. Ze
kennen geen dubbele bodem. Sommige mensen
krijgen veel verdriet te verwerken en toch blijven ze
open. Hun diepste bron blijft zuiver. Een woord,
een gesprek, een dag ervaren waaraan je een
zuivere herinnering overhoudt, werkt als een
nieuwe geboorte. Die ochtend heb ik geluisterd
naar Bach's Weihnachtsoratorium. Het zuivere
licht van een nieuwe geboorte schijnt met intense
vreugde in zijn muziek en gezangen.

AMERSFOORT - Incest en
godsdienst is de laatste jaren
een hot item geworden. De
protestantse kerken hebben
afgesproken dat zij een onaf
hankelijke vertrouwenscom
missie in het leven zullen
roepen om seksueel misbruik
te kunnen bestrijden, de ka
tholieke bisschoppen vinden
dat zij zelf die rol kunnen
vervullen.

Inmiddels zijn er ook plaatselijk
vertrouwensgroepen aan het
werk gegaan die seksueel mis
bruik aan de orde willen stellen,
zoals op de Veluwe waar veel
zwaar gereformeerden wonen.
Acht leden van verschillende
kerkgenootschappen zijn daar
reeds enkele jaren geleden bij
elkaar gekomen voor de voorbe
reidingen. Met behulp van het
provinciaal maatschappelijk ac-
tiveringswerk van kerken zijn
de mogelijkheden om hulp te
bieden en de doelstellingen
vastgesteld. Om hun werk goed
te kunnen doen wendden zij
zich tot de 'Landelijke Werkver
band Godsdienst en Incest'.
Deze landelijke organisatie ver
strekt informatie en organi
seert trainingsdagen voor onder
meer plaatselijke werkgroepen.
Het was de initiatiefneemster
van de Veluwse werkgroep,
Hanneke van 't Hof, via haar
werk in de hulpverlening al lang
duidelijk dat ook op de Noord-
west-Veluwe incest en geloof
voor velen een probleem is. Zij
heeft toen Auli van 't Spijker,
dominee in een psychiatrisch
ziekenhuis op de Veluwe bena
derd. Volgens de landelijke cij
fers heeft een op de acht vrou
wen te maken of te maken ge
had met seksueel misbruik,
waaronder incest. Ook het aan
tal seksueel misbruikte mannen
blijkt groter dan vermoed werd.
Hoeveel slachtoffers er precies
zijn, is niet bekend. Maar vol
gens dominee Van 't Spijker is
duidelijk dat mensen die vanuit
de christelijke traditie zijn opge-

Twee leden van de werkgroep, Cor Appelboom (links) en predikant
Auli van 't Spijker voor de Immanuëlkerk in Ermelo. ,,We hopen dat
we over twee jaar overbodig zijn."

voed, niet meer maar ook niet
minder met seksueel misbruik
te maken hebben dan niet-
christelijk opgevoede mensen.

Pastoraal

Behalve het bespreekbaar ma
ken van incest binnen de kerk
biedt de werkgroep een luiste
rend oor aan mensen die be
hoefte hebben aan pastoraal
contact en die daarvoor niet in
de eigen omgeving terecht kun
nen of durven. Auli van 't Spij
ker en Cor Appelboom, even
eens lid van de werkgroep, be
nadrukken dat het niet de be
doeling is de eigen pastor in de
wielen te rijden.

„De groep wil met haar werk
een hand reiken naar de kerk en
de mensen die pastoraal werk-

I FOTO: KOOS SMID

zaam zijn helpen de problemen
rond dit onderwerp aan te pak
ken," aldus de twee. De invloed
van incest op het geloof is vol
gens Van 't Spijker bij veel
slachtoffers enorm. „Vooral bij
kinderen die op jonge leeftijd in
cest hebben ondervonden."
„Zij leren uit de bijbel dat zij
hun ouders moeten eren en ko
men in conflict met zichzelf als
blijkt dat zij dat niet meer kun
nen na incest-ervaringen. Het
vertrouwen in de vader of broer
is' geschaad en daardoor gaat
ook vaak het vertrouwen in de
bijbel en het geloof in God verlo
ren. Een ander aspect van hun
werkzaamheden is dat de da
ders geconfronteerd worden
met de gevolgen van hun hande
lingen. Vaak weten ze niet wel
ke invloed het heeft op het leven

van een slachtoffer."

Belangrijk is volgens Cor Appel
boom dat de kerkelijke werkers
de signalen kunnen herkennen
tijdens bij voorbeeld huisbezoe
ken. „De schaamte bij slachtof
fers is vaak groot. Het is belang
rijk dat kerkelijke werkers leren
om signalen op te vangen en we
ten hoe ze een mogelijk slachtof
fer moeten benaderen. Wordt
niet op de signalen ingespeeld,
dan houden de slachtoffers ver
der hun mond en blijven ze met
het probleem zitten." Dominee
van 't Spijker heeft al enkele po
sitieve geluiden gehoord van
verscheidene mensen die werk
zaam zijn binnen de kerk. „Ons
doel is dat wij de groep binnen
enkele jaren weer op kunnen
heffen als het thema incest en
geloof binnen de kerken be
spreekbaar is geworden en van
uit de kerk hulp geboden kan
worden."

Cor Appelboom voegt daar aan
toe dat de groep niet de taak van
de reguliere hulpverlening over
wil nemen. „Sommige hulpver
leners staan wel open voor het
godsdienstige aspect bij een ge
lovig incestslachtoffer, maar
kunnen daarbij niet echt hel
pen. Wij geven dus een aanvul
ling op dat gebied. Wij hebben
de instelling voor geestelijke ge
zondheidszorg op de hoogte ge
steld van ons initiatief en vanuit
die instelling werd zeer positief

De werkgroep is geen hulpverle
ningsinstantie, maar voor velen
kan een luisterend oor al genoeg
zijn, menen de twee leden. „Het
onderwerp incest is nog maar
enkele jaren bespreekbaar en
lag vooral binnen de kerken in
de taboesfeer."

„Door grote onbekendheid met
dit onderwerp is het voor veel
pastores moeilijk dit onderwerp
onder de aandacht van de kerk
bezoekers te brengen." Binnen
de groep zijn twee contactperso
nen die de slachtoffers naar pas
tores of leden van de kerkeraad
van een bepaalde kerk door
kunnen verwijzen.

Uitgever haalt voor joden kwetsend boek uit handel

HARDERWIJK - Uitgeverij

Deltas in Harderwijk haalt op
aandringen van de Stichting
Bestrijding Antisemitisme
(STIBA) de 'Kinder-encyclope-
die' uit de handel. In dit boek
wordt het joodse volk op een
kwetsende wijze gepresenteerd
aan kinderen van zeven tot ne
genjaar, aldus STIBA.

Directeur G. Appelboom van
Óentrale Uitgeverijen Deltas
B.V. is het eens met de kritiek

van STIBA. „Dit kan inderdaad
niet. Deze tekst is kwetsend
voor een bepaalde groep." Hij
heeft nog nooit eerder klachten
ontvangen over de uitgave, die
inmiddels al vier jaar op de
markt is. Van de oplage van
5.000 zijn 'nog een kleine dui
zend exemplaren onverkocht.
In een vorig^ druk van de 'Kin-
der-encyclopedie' kwamen de
gewraakte uitlatingen niet
voor, aldus Appelboom. De

.wonderlijke tekst" is ontstaan
omdat één van de redacteuren -
een groep Nederlandse en
Vlaamse pedagogen - een ande
re formulering heeft gekozen.
„Dat is de eindredactie ont
gaan." „Binnen nog niet eens
tien regels is het de vervaardi
gers gelukt een reeks vooroor
delen en clichés weer te geven
die aan het antisemitisme ten
grondslag liggen", aldus de
STIBA.

BEROEPINGEN

Nederlandse Hervormde Kerk

Beroepen te Harfsen mevr. J E. Akihary,
kand. te te Ede; te Heemse (toez.) J.H.
Brouwer te Hindeloopen; te Beilen drs.
J.W. Baan, kandidaat aldaar die dit
beroep heeft aangenomen.
Gereformeerde Kerken
Aangenomen naar Almelo (part-time)
drs. J. Bos, kandidaat aldaar.
Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt
Beroepen te Vroomshoop A.H. Verbree
te Ulrum; te Doesburg i.c.m. Doetin-
chem R.M Meijer, kandidaat te Kampen.

Deze week is in de landen om
ons heen weer het einde van de
Eerste Wereldoorlog herdacht.
Op maandag 11 november 1918
om elf uur 's morgens werd in
een spoorwegwagon in het bos
van Compiègne een einde ge
maakt aan de meest verwoes
tende oorlog die tot dan toe op
deze aardbol had gewoed. Zij
eiste negen miljoen slachtoffers
van wie de meesten vielen in de
loopgraven aan het westelijk
front. Bij de lugubere plaatsen
die daarmee verbonden zijn, zo-
als Verdun, leper en Peronne,
en rivieren als de Somme en de
IJzer, werden deze week weer
kransen gelegd. Bij de Tyne Cot
in leper waar vijfenveertigdui
zend Engelse soldaten begra
ven liggen klonk woensdag
weer de Last Post. Verschrik
kingen die het verdienen op
nieuw gememoreerd te worden.
Zoals daartoe behoren de per
soonlijke drama's. Van jonge
recruten die deserteerden uit
vrees voor de 'shell shock', het
verpletterende, aanhoudende
geluid van granaatinslagen in
de loopgraven, en op grond
daarvan tot de kogel werden
veroordeeld.

„Overal gaan in Europa de lich
ten uit; wij zullen het niet meer
meemaken dat zij weer aan
gaan", citeert Barbara Tuch-

man in haar nog steeds uiterst
lezenswaardige boek August
1914 (Ned.: De Kanonnen van
Augustus) de Engelse minister
van oorlog Sir Edward Grey na
dat deze in het Lagerhuis de
oorlogsverklaring aan de Duit
sers had verdedigd.

Wat de tijdgenoten de Grote
Oorlog hebben genoemd - the
Great War, la Grande Guerre,
die Grosse Krieg, maar de histo
rici al spoedig de eerste Wereld
oorlog konden noemen, -heeft
niet alleen een tot dan toe onge
kende vernietiging geleid, het is
ook het einde geweest van een
geloof in een bepaalde orde,
zelfs in het geloof in de moder
niteit en de aanzet tot het post
modernisme waarin alles doel
loos is en alles relatief. De doos
van Pandora met al zijn plagen
was geopend en haar effecten -
zie Europa nu - zijn nog steeds
niet uitgewoed.

In terugblik gezien is die 'Grote
Oorlog ook het einde geweest
van het conventionele, burger
lijke christendom. Kerkhistori
ci stellen dat de kerstening van
Europa, de toeëigening van
christelijke ideeën en waarden,
in de negentiende eeuw tot in
alle uithoeken werd voltooid,
zelfs als is het waar dat deze do
minantie zowel door weten
schappelijke kritiek maar ook
door kritiek van morele aard al
weer volop ter discussie werd

gesteld.

Twee slachtoffers uit de begin
dagen van de eerste Wereldoor
log markeren als het ware de
waterscheiding die de Eerste
Wereldoorlog te weeg heeft ge
bracht. Afgelopen woensdag, op
11 november, werden plechtig
de stoffelijke resten herbegra
ven van Henri Alban Fournier,
alias Alain Fournier, de im
mens populaire schrijver van de
terecht nog steeds veel gelezen
Grand Meaulnes die als luite
nant van het 288 ste infanterie-
regiment met zoveel generatie
genoten in september 1914 te
gelijk sneuvelde. „Geen enkel
land is het mijne dan het dorp
waarin ik naar school ging en de
katechismusles bijwoonde".
Een getuigenis die er niet om
liegt en zijn prachtige boek is
het bewijs dat de tijdeloos lij
kende, orde nog niet is ver
stoord.

Heel anders is dat voor Charles
Péguy, journalist, socialist,
dichter en republikein, die op
41-jarige bij de slag aan de Mar-
ne in september 1914 omkwam.
Aan het einde van de vorige
eeuw is hij een van de meest be
vlogen critici van het burgerlij
ke christendom en in feite de
voorganger van al diegenen die
in deze eeuw de in zichzelf ge
noegzame kerk ter discussie
zullen stellen.

In een poging de patstelling tus

sen clericalen en anticlericalen
in zijn tijd te doorbreken
schrijft Péguy vier jaar voor hij
sneuvelde: „Het debat gaat niet
tussen de (republikeinse) hel
den en de (katholieke) heiligen,
het is gericht tegen diegenen
die helden en heiligen in gelijke
mate minachten". Anders ge
zegd: zijn uitspraak is een po
ging het christendom aan de
bourgeoisie te ontnemen en het
terug te geven aan de hele sa
menleving.

Doodsnood

Aan herformuleringen van
haar taak en theologie heeft het
sindsdien in de christelijke ker
ken niet ontbroken. De Neder
landse criticus Ter Braak, zelf
afkomstig uit een vrijzinnig
protestants milieu, sprak,
scherpzinnig, in de jaren dertig
van het in doodsnood verkeren
de christendom. Dat is juist ge
zegd, want de vergruizing van
de eens zo uniforme kerk gaat
alleen maar steeds sneller door
en de voortdurende herformu
lering van haar taken en theolo
gie bepaalt in feite nog steeds de
agenda's van dé kerken en de
met haar verbonden instanties.
De theoloog Dietrich Bonhoef-
fer die als kind de Eerste We
reldoorlog meemaakte en in
1945 in de gevangenis overleed,
ontwierp als christen ongetwij-

In Parijs worden in augustus 1914 voertuigen gevorderd voor het
oorlogsfront.

FOTO: S AFAR A

tiek van theologische zijde
heeft geleid. Op zich behoeft
dat niet louter negatief geduid
te worden. Het kan ook opgevat
worden als een teken van vitali
teit, het bewijs dat haar traditie
geen dood ding. Zoals de Angli
caanse kerk deze week bewees
toen zij het priesterambt open
stelde voor vrouwen. Want het
is een herformulering die nood
zakelijk werd omdat de oude
orde niet langer voldeed.

feld het meest radicale ont
werp. Hij pleitte voor een niet-
religieus christendom. Hij wen
ste het privilege dat de christe
lijke kerken genoten en hun
exclusieve rechten op het bezit
van evangelie, niet langer te er
kennen. De aanhangers van de
christelijke kerken zouden
moeten leven "alsof God niet
gegeven was".

Het mag typerend heten dat
Bonhoeffers werk tot vele inter
pretaties en nog radicalere kri-

Pluriformiteit

OL1
ject

IN Leiden is vandaag op initiatief van het gemeentebesatss
een plaquette onthuld ter nagedachtenis van de Leidse0ile
rant, die vandaag voor de laatste keer is verschenen. IÜ v£
tevens een oproep aan de enig overgebleven krant ijders
stad, het Leidsch Dagblad, om de pluriformiteit in |an'
krant alle mogelijke ruimte te geven, dat wil zeggen zirer
mogelijk verschillende opvattingen naast elkaar weer tT'1
ven. |eze

t N<
pkei

BlJ mijn afscheid als directeur-hoofdredacteur van de Ift le
se Courant en dagblad Het Binnenhof is hej; geruststeip on
te weten dat deze boodschap niet aan dovemansoren if—1
richt. Hij is in elk geval goed verstaan door mijn coljegai
joor van het Leidsch Dagblad en collega Soetenhorst val
Haagsche Courant, die vanaf maandag ook de redactic|
eindverantwoordelijkheid draagt voor Het Binnenhof.

De redacties van Het Binnenhof en de Leidse Couranti doo
deri zich ten doel een onafhankelijke, pluriforme en kwdHAI
tief zo goed mogelijke berichtgeving te verzorgen, met rT~~
voor die groepen in de samenleving die zich vanuit huk^g
vensovertuiging verbonden weten met het christelijk^
loofs- en cultuurgoed. Dit uitte zich onder meer in de rij
plaats die met name op deze pagina werd gegeven aan iius
matie over geestelijke en kerkelijke zaken en hun raaki^-g
ken met de politiek en de cultuur. Om geen lacune te d:n
ontstaan na het verdwijnen van de Leidse Courant isu^,
Leidsch Dagblad zeer onlangs hiervoor meer plaats gaaij.ee(
ruimen. Ook de Haagsche Courant gaat dit doen wanign
Het Binnenhof eenmaal volledig in de HC is opgegaan.

\vei

DAARMEE is de kwestie niet afgedaan, want journalisj^i
is niet alleen een kwestie van observeren, zij gaat ook aLrv
samen met betrokkenheid. Als een dergelijke betroklts
heid opgaat voor de politiek, waarom zou dit dan ook j
gelden voor het beheer van de religieuze erfenis die mefedi
verdwijning van de zuilen in Nederland het verdwijfced
van deze krant is daar maar een al te duidelijk symptom
van eigenlijk iedereen ter harte zou moeten gaan? |om
beheer van die»erfenis impliceert een belichting van die efaa
nis van binnenuit, een inhoudelijke stellingname dus.
zij met de nodige bescheidenheid gezegd, maar hier ligt^
inziens een taak voor kranten die altijd zeiden op dit pian
neutraal te zijn. Zij kunnen bijdragen aan de voortgang
een traditie die de inrichting en de waarden van onzetra
menleving op zo'n ingrijpende wijze heeft bepaald. [en
JAN LElina:

Gelijke rechten in 'rooms' Spanje

Heken en hun kerken, mo^Be
ën en synagogen genieteigen
zelfde belastingvrijdom en Me
telijke onschendbaarheid atie:
katholieke kerken. Ooi

„Zoals het gezegde luidt, bhu
laat dan nooit", zei Riay Taie
ry, secretaris-generaal vaikei
Islamitische Commissie f—
Spanje. De grondwet van lj
die na de Franco-dictatuur J
1939-75 een burgerregerinipj
Spanje terugbracht, had der I
permacht van de katholii 1
kerk al aangetast door vrijhlj P
van godsdienst af te kondig
Maar behalve de katholieke lj|
geen van de kerken spi
wettelijke of financiële statui

MADRID Spaanse joden,
moslims en protestanten heb
ben dezelfde rechten gekregen
als katholieken in het vanouds
roomse land. Akkoorden waar
over vertegenwoordigers van de
drie godsdiensten de afgelopen
jaren met de Spaanse overheid
hebben onderhandeld traden
gisteren in werking, 500 jaar
nadat koningin Isabel en ko
ning Ferdinand met hulp
van de Inquisitie alle joden
uit Spanje verdreven. Niet-ka-
tholieken mogen voortaan hun
eigen godsdienst doceren op
openbare scholen; hun reli-
gieuzze huwelijken hebben net
zoveel kracht als die van katho-

Uitgave

Kantoor redactie:

Kantoor advertentie- e
abonnementenafdeling Stationsweg 37. Leiden
071 -134 941

Postbus 112300 AA Leiden.
Koopmansstraat 9, 2288 BC Rijswijk
071 - 132221, 070 - 3190 933
070-3906 717

Postbus 9, 2501 CA Den Haag

Hoofdkantoor
Telefoon:

Postadres:

Alle kantoren zijn op
maandag tot en met
vrijdag geopend van
08.30 tot 17 00 uur.

Directeur/hoofdredacteur J. W. C. Leune (tel. 070 - 3190 808).

Leiden en omgeving (tel. 071 - 144 046/047/48/49) G.- J. Onvlee (chef-redacteur). s
F. Buurman. K. van Kesteren. R. Kleijn, drs. R Koldenhof. M Kroft, drs. J Nihof,
T. Pieters en M Roso. C

Binnen- en buitenland, financiën en economie (tel. 070 - 3190815):

A van Rijn (chef), drs. R Edens, A. van Holstein, E Huisman, H Jansen, drs. J var s
Leeuwen - Voorbij. R. de Roo

Geestelijk leven (tel. 070 - 3190 835)drs P van Velthoven. V

Foto (tel. 070 - 3190 838): M Konvalinka.

Redacties Den Haag en omgeving (tel. 070 - 3190 800), sport (tel. 070 - 3190 826)j
en kunst/rtv (tel 070 - 3190 834): in samenwerking met redactie Het Binnenhof/
Haagsche Courant.

De Leidse Courant maakt verder gebruik van de diensten van: 1

- freelance-medewerkers en -correspondenten in zijn verspreidingsgebied; 1

- de parlementaire redactie en de nieuwsdienst van de Stichting Pers Unie. een re
dactioneel samenwerkingsverband van negen regionale kranten in Nederland er
België. De algemene verslaggevers van Pers Unie zijn H Leber, drs. K Swiers, l
M. van de Ven en P Vogels. De parlementaire redactie bestaat uit H. B in 't Hoif
(chef), H B. Bijleveld, drs. J. Feenstra, D J. Hofland, K. Jonker, P Koopman, drs -
G. Korevaar, D.W van Rietschoten, C.P Visser en K. van Wees. Algemeen coórdi-
nator: J.A.L.M. Timmers.

- het Algemeen Nederlands Persbureau en buitenlandse persbureaus,

- de volgende correspondenten in het buitenland: drs D. J van den Bergh
(Peking), drs H. Botje (Tunis), A. Courant (Athene), R. Hasselerharm
(Johannesburg), drs. A. Heering (Rome), B van Huët (Londen), M. de Koninck
(Washington), F. Lindenkamp (Sao Paulo), B. Schampers (Brussel), W. Voordouvt
(Parijs), drs. R Vunderink (Moskou), W. Werkman (Jeruzalem), G. van Wijland
(Belgrado). F. Wijnands (Bonn), J. Wijnen (Brussel)

De Leidse Courant heeft als lid van de Stichting Pers Unie de exclusieve vertaal-

publicatierechten van The Times en The Sunday Times of London. Vertaalster drs

M. de Cocq.

n 08.30 tot 17 00 uur.
n 18 00 tot 19 00 uur, op zi

15.00 u

Abonnementsprijzen (inclusief 6% btw)
Bij automatische betaling:

per maand 27,00

per kwartaal 79,80

per jaar 312,65

Bij betaling per acceptgirokaart:

per maand 28,20

per kwartaal 82,80

Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan.

Advertenties

Informatie en tarieven over advertenties tel [phone]. Telefax 071 - 140 680 Te
lefax voor uitsluitend het doorgeven van advertenties (kantoor Rijswijk) 070 -

Bankiers

ABN/AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK 663 050