Trisha Brown
verrast weer
MTS
Cultuur ZATERDAG 14 NOVEMBER 1992 l
Bambergen is de
klucht ontstegen
Belangwekkende flarden
van Pier Paolo Pasolini
Tweede huwelijk
zonder potentie
DANS
ngres over
line culturen
pterdam Hoe kunnen
nationale culturen zich
jdhaven tegenover culturen
towel in grootte als in poli-
|en economisch opzicht een
hebben? Rondom
L vraag organiseert de Uni-
siteit van Amsterdam (UvA)
rende week een driedaags
trumcongres waarmee ze
ir 360-jarig bestaan viert,
fgemeester Vdn Thijn van
sterdam zal het congres
fltuur in Europa: verschei-
iheid in de verdrukking?' op
november in de aula aan het
ai openen. Elke dag behan-
en deskundigen een ander
f eerste dag gaat over de
ats van de kleine cultuur in
westers kader. Op de twee
dag komt de rol van de Ne-
landse taal in de verhouding
jen de verschillende natio-
culturen aan de orde. Crea,
ulturele organisatie van de
A, organiseert die avond een
jramma rond het onder-
•p humor in Europa,
derde dag is gewijd aan niet-
gebonden cultuuruitingen,
Is film, schilderkunst en we-
schap. Het congres wordt
loten met een forumdiscus-
over de vraag of in Neder-
d een cultuurbeleid wense-
s.
congres vindt plaats van
insdag 18 tot en met vrijdag
lovember en is toegankelijk
r publiek en wetenschap-
ns op nationaal
nstpark stijgt
enwijk De kans op verwe-
lijking van een nationaal
itpark in Steenwijk is be-
•ijk toegenomen omdat er
belangstelling bestaat
|r de financiering van het ini-
;ief. Dat heeft het stadsbe-
[ur gisteren laten weten,
jel van het nationaal kunst-
rk is kunst, educatie, en re
latie op een voor Nederland
£uwe wijze aan elkaar te kop-
jen. Het park zal geschikt
fc voor onder andere manifes-
ies, exposities en cursussen,
zeggingen voor financiële
n aan een nationaal kunst-
k komen volgens B en W van
lenwijk van het plaatselijk
irijfsleven, een verzeke-
n ngsmaatschappij en de pro-
icie Overijssel.
utsneden in
ir-obscur
iter dam In het prenten-
unet van het Rijksmuseum
Amsterdam zijn vanaf van-
ig ongeveer honderd clair-
icurhoutsneden te zien,
•onder alle houtsneden van
inrick Goltzius (1558-1617).
>or het eerst dat alle
,ir-obscurhoutsneden van
iltzius worden getoond in
•schillende kleurcombina-
is. Hendrick Goltzius geldt
5 één van de grootste tekenta-
nten uit de kunstgeschiede-
s. Dat hij een belangrijke rol
Beft gespeeld als ontwerper
in clair-obscurprenten is veel
inder bekend. Een clair-obs-
rhoutsnede is een afdruk van
ree of meer houtblokken, die
rer elkaar heen worden ge-
ukt. Meestal gaat het om één
genaamd lijnblok en verschil-
ide toonblokken. Doordat de
okken over elkaar heen wor-
n gedrukt, lijkt de prent
ligszins op een olieverfschets
pentekening. De ten-
Sonstelling duurt tot en met 10
huari.
MUZIEKTHEATER,
AMSTERDAM
Trisha Brown Company met
drie choreografieën van Trisha
Brown. 'Foray Forêt' (1990).
Visuele vormgeving: Robert
Rauschenberg. Muziek:
Wittenburgs Fanfare Orkest.
'Astral convertible' 1989).
Visuele vormgeving: R.
Rauschenberg. Muziek:
Richard Landry. 'For MG: The
movie' (1991). Compositie:
Alvin Curran. Kostuums:
Trisha Brown. Herhalingen:
vanavond en morgenavond in
Muziektheater, Amsterdam.
door Nico S. de Wal
Na vijf jaren is Trisha Brown
met haar dansgroep terug in
ons land. Het is belangwekkend
om de artistieke stand van za
ken bij deze pionierster van de
Amerikaanse dans te kunnen
aflezen aan drie stukken die zij
in deze periode heeft geprodu
ceerd. Brown is ook in haar
nieuwe ontwikkeling haar ei
gen uitgangspunten trouw ge
bleven.
Als leerlinge van Merce Cun
ningham en deelneemster aan
het Judson Dance Theater be
hoorde Trisha Brown tot de
grondleggers van de postmo
derne dans. Trisha Brown, Lu-
cinda Childs en geestverwanten
ontdeden de moderne dans van
drama en emotionaliteit, waar
bij zij tegelijk de banden met de
muziek losser maakten.
Bovendien verruilden zij de
Graham-danstechniek voor
vrijere bewegingen, die zij voor
al ontleenden aan dagelijkse
handelingen. Deze uitgangs
punten verwerkte Trisha
Brown vanaf 1960 in experi
mentele choreografieën en na
1970 in dansstukken voor haar
eigen gezelschap.
Ook in het programma dat zij
voor haar bezoek aan ons land
samenstelde zijn deze beginse
len nog onverminderd herken
baar. Heel positief in het vooral
mooie openingsballet 'Foray
Forêt'. Die vormschoonheid is
in aanzienlijke mate het werk
van beeldend kunstenaar Ro
bert Rauschenberg, die het ach
terdoek wisselend deed belich
ten met vervloeiende kleuren,
waarin veel paars en dieprood,
waar ook een eurythmievoor-
stelling goed tegen zou uitko
men.
Sterk contrasterend daarmee
zijn de kostuums overwegend
goudglanzend. De choreografie
geeft een voortdurende afwisse
ling van vloeiende bewegingen
in ensembles, duetten en soli te
zien, waarbij opvalt dat de dan
sers nauwelijks naar elkaar of
de zaal kijken - wat een zeer af
standelijk effect geeft. Het is
een 'ieder voor zich en Trisha
voor ons allen', wat zich aan het
slot letterlijk openbaart als
Trisha majesteitelijk opkomt
en drie dansers voor haar nei
gen, waarna haar solo geflan-
COMEDY
foto TROS
Piet Bambergen (rechts) lonkt tot verbazing van de
ober (Carlos Douglas) en tot ongenoegen van zijn
vrouw (Marjolein Sligte) naar een oude vriendin
(Annelies Balhan).
lacht van de
=olumnist
jilburg Behalve 'een nacht,
de poëzie' of 'een nacht van
literatuur' is er nu ook een
acht van de columnist'. Vol
lende week vrijdag vindt in de
febouwen van Katholieke Uni
versiteit van Brabant een mani-
istatie van die strekking
aats. Columns, voordrachten,
Eterviews, discussies, variété
n open podium moet het pu-
liek van half negen 's avonds
et half vier zaterdagochtend
jezig houden. Aanwezig zijn
hder anderen de columnisten
Bartin van Amerongen, Remco
npert, Yvonne Kroonen-
jerg, Philip Mechanicus, Jan
pulder, Bernadette de Wit,
heo van Gogh, Jan Kuiten
brouwer en Annemarie Grewel.
rijs ingesteld voor
lunstsponsoring
isterdam Vanaf volgende
is er een aparte onderschei
voor sponsors van de kun-
en. Het Genootschap voor Re-
ame heeft besloten die prijs in
stellen, zo is deze week be-
end gemaakt. De prijs zal uit-
lofd worden in drie catego-
eën: het beste eenmalige pro-
ct, sponsoring voor de eerste
ier en het beste 'corporate'
rogramma. In de jury zitten
ïder anderen Til Gardeniers-
erendsen, Simon Levie (direc-
'ur Rijksmuseum), prof. A.
in der Meiden -(hoogleraar pu-
lic relations) en Jan Riezen-
amp (directeur-generaal kun-
en van WVC).
TV MAANDAG NED. 2
TROS, 19.45-20.15: 'Taxfree',
dertiendelige Nederlandstalige
comedyserie naar 'Duty free'
van Eric Chappell. Bewerking
en regie: Walter van der Kamp.
Met: Piet Bambergen,
Marjolein Sligte, Rudi
Falkenhagen, Annelies Balhan
e.a.
door Reneede Haan
Nederlanders in Spanje, is er
een platgetredener pad? Op zo
iets een comedy baseren lijkt al
te voorspelbaar. Dan nog van
Engeland 'gepikt', met Piet'
Bambergen en Rudy Falkenha
gen in de hoofdrollen en we krij
gen al een aardige indruk van
wat ons te wachten staat. De
dertiendelige TROS-serie 'Tax
free' logenstraft een dergelijke
vooringenomenheid. Waar
Bambergen in het theater vaak
al te lollig overkomt, is hier on
der leiding van Walter van der
Kamp de klucht omgezet in ko
medie.
Deze serie betekent volgens de
TROS tegelijk het einde van re
gistraties van Bambergens the
aterkluchten. Gelukkig maar,
want we zien de grappenmaker
nu veel meer als acteur. In zijn
vette lach ligt weemoed.
Bokkig, soms zelfs ontroerend,
laat Bambergen de onmacht
zien van een oudere Amster
dammer, die graag zijn tweede
jeugd wil beleven. Meiden, san-
gria, flamenco, alles behalve de
Spaanse zon doet de bloeddruk
van Bambergen stijgen. Achter
die opwinding legt hij in zijn ge
baren en oogopslag telkens de
kleinheid van zijn Hollandse
bestaan. Zijn rol is die van een
jongetje geworden dat op zijn
vijftigste naar de sterren reikt.
Dat de man hiermee zijn uit de
kluiten gewassen Jordanese
echtgenote diep in het hart
treft, gaat geheel aan hem voor-
by. Marjolein Sligte weet hem
perfect op zijn nummer te zet
ten. Tegelijk schemert het ver
driet er doorheen van een pron
te dame die zich aan de kant ge
schoven voelt.
Dit duo wordt aangevuld met
twee andere uitersten. Rudy
Falkenhagen vertegenwoordigt
de zakenman die vakantie vre
selijk vindt. Hij compenseert
dat door uren aan de bar te han
gen. De zwartgalligheid is keu
rig teruggehouden, zodat de
lach erom bij de kijker des te
sterker wordt. Zijn echtgenote,
gespeeld door Annelies Balhan,
bezit alles wat de Jordaanse
mist: een goed figuur, geld, we
reldervaring. Ze buit dit geraffi
neerd uit met superieure blik
ken. Met dit kwartet wordt de
betekenis van geluk afgetast.
Pijlers
Van der Kamp, die als regisseur
heel veel tv-series op zijn naam
heeft staan, heeft in de eerste
plaats aan dat drama gewerkt.
De onmacht en machteloosheid
van man en vrouw vormen de
pijlers van 'Taxfree'. De humor
ligt in het stoom afblazen van
alle partijen. De warmbloedige
Spaanse atmosfeer maakt het
zoeken naar liefde geloofwaar
dig en op sommige momenten
bespottelijk. De burgerlijkheid
van de rondborstige Hollander
krijgt zulke scherpe contouren,
dat deze serie waarschijnlijk
sterker overkomt dan de oor
spronkelijke Engelse reeks
'Duty free'. Volgens Carlos
Douglas die zowel in het origi
neel als in deze versie de ober
speelt, is Van der Kamps serie
veel warmer.
Onze landgenoten manifeste
ren zich nu eenmaal luidruch
tiger in de zuidelijke zon dan de
Britten. Van der Kamp speelt
die herkenning uit in uitersten.
Naast de grove lach om iemand
die een vijver in gemikt wordt
zijn er tal van minieme grapjes,
waar bijna overheen gespeeld
wordt. Die tussen-neus-en-lip-
pen-door uitspraken maken
van de vier gedesillusioneerde
stakkers echter wel personages
waar het grote publiek graag
dertien weken lief en veel leed
mee zal willen delen. Want kij
ken naar 'Taxfree' is stil wor
den en een seconde later tranen
lachen.
keerd wordt door bijna devote
gebaren vanuit de coulissen.
Muzikaal verrast 'Foray Forêt'
door telkens aanzwellende en
dan weer zacht wegebbende
fanfaremuziek, die niéts met de
dans als zodanig te maken
heeft, maar toch een wonderwel
harmoniërend geluidsdecor
vormt.
Dominant
Danskunstig heeft 'Astral con
vertible' eigenlijk minder te
bieden dan het openingsstuk,
doordat Rauschenberg hierin
wel erg dominant aanwezig is
met acht lichttorens (buisfra
mes met schijnwerpers) op het
podium en twee luidsprekerto
rens ter weerszijden. De zilver-
glanzende kostuums van de
dansers beïnvloeden de aan- en
uitfloepende lichten èn de ge
luiden: allerlei langgerekte to
nen als van fluiten, hobo's,
scheeps- en misthoorns. On
danks alle variaties in de chore
ografie, gaat het geheel door ge
brek aan dynamische en emo
tionele impulsen op den duur
wat vervelen.
'For MG: The movie' bewijst,
dat Trisha Brown muziek (Al-
vin Curran live aan de piano) en
andere geluiden (vogels,
schreeuwen) toch wel weer
nauwer aan de dansstructuur
wil verbinden. Maar ook, dat zij
haar minimal-periode niet ver
geten is, door herhalingen met
geometrische patronen.
I
foto Lois Greenfield
Karakteristieke 'lift' in 'Foray Forêt' met Diane Madden, Lance Gries en Wil
Swanson.
Glansrijke, maar
kille Tsjaikovski
PHILIPSZAAL, OEN HAAG
Residentie Orkest o.l.v. John
Nelson, m.m.v. Imogen Cooper
(piano); Symfonie nr. 39 van
Haydn, Pianoconcert in A KV
488 van Mozart en Symfonie nr.
5 van Tsjaikovski. Herhaling:
vanavond, eveneens in de
Philipszaal.
doorAad van oer Ven
De noten waren er allemaal, ze
stonden in de goede volgorde, ze
klonken vaak nog fraai ook,
maar was het wel Tsjaikovski?
De Amerikaanse dirigent John
Nelson zag gisteravond weinig
over het hoofd en het Residen
tie Orkest volgde zijn niet mis
te verstane gebaren zodanig dat
Tsjaikovski's vijfde symfonie
stond als een huis. Of misschien
moeten we zeggen de facade
van een huis, want veel meer
dan de buitenkant van de mu
ziek viel niet te ontwaren. On
danks het glansrijke orkestspel.
Er waren, toegegeven, episodes
waarin de luisteraar het gevoel
kreeg dat er muzikaal iets we
zenlijks gebeurde. Tijdens de
uitvoering van de eerste twee
bladzijden van het tweede deel
bij voorbeeld (maar dat was
voornamelijk dankzij de sublie
me hoornsolo). Ook de rustige,
beheerste weergave van het
derde deel was een verademing.
Maar heel vaak stoorde de stoe
re, no-nonsense-aanpak van
Nelson, die ook in april j.l. bij
hetzelfde orkest demonstreerde
(in Strauss' 'Don Quichotte'
onder meer) dat zijn grote geba
ren niet altijd in grote emoties
resulteren. Overigens was zijn
interpretatie van Tsjaikovski
altijd nog aanmerkelijk overtui
gender dan die van Haydns
39ste symfonie, die voorname
lijk snel en laconiek klonk.
THEATER
Vijftien jaar na zijn dood
verschijnt 'Petrolio',
een onvoltooide roman
van de Italiaanse
cineast Pasolini. Het
boek is net in Italië
verschenen. De lof is
groot soms, schande
roepen anderen. Onze
correspondent las
'Petrolio' alvast. Zijn
conclusie: blij dat dit
boek is uitgegeven.
Rome „Seks en liefde zijn
niet onlosmakelijk verbonden.
Nee, het zijn juist bijna altijd
twee strikt gescheiden zaken.
Ook al is het waar, dat er altijd
een druppeltje liefde bij is, zelfs
in de twee minuten die voldoen
de zijn om staande een hoer te
neuken op een grasveld vol met
stront en afval".
Op deze en vele andere over
peinzingen betreffende het ge
slachtelijke leven van de mens
wordt de lezer vergast in 'Pe
trolio' (Olie), de onafgemaakte
laatste roman van de Italiaanse
filmmaker, dichter en schrijver
Pier Paolo Pasolini. Het ma
nuscript heeft lange tijd bij zijn
nicht in de kast gelegen en is
nu, zeventien jaar na zijn dood
door de Turijnse uitgeverij Gu-
lio Einaudi gepubliceerd.
'Petrolio' is gebaseerd op noti
ties die Pasolini maakte voor
een boek dat een minstens vier
keer zo dikke summa van zijn
hele oeuvre had moeten wor
den. Het bestaat uit 133 'aante
keningen', waarvan sommige
als vrijwel voltooide hoofdstuk
ken te lezen zijn, terwijl andere
rudimentair en duidelijk onge
corrigeerd zijn gebleven en veel
aantekeningen uit niet meer
dan de titel of een grove opzet
bestaan. De eerste alinea wordt
gevormd door honderd puntjes
en een noot: 'Deze roman heeft
geen begin'. 'Petrolio' kan
daardoor onmogelijk als een ro
man worden gelezen, maar
moet genomen worden voor wat
het is: een verzameling losse
flarden.
Elementen
De beide elementen die het ove
rige werk van Pasolini kenmer
ken - seks en maatschappijkri
tiek - zijn ook in 'Petrolio'
ruimschoots aanwezig. De
hoofdpersoon Carlo Valletti,
een alter ego van Pasolini zelf,
is een jongeman van goede fa
milie, die carrière maakt als in
genieur in dienst van het staat-
senergiebedrijfENI.
Carlo is een gespleten persoon
lijkheid, die door Pasolini ook
letterlijk wordt verdeeld in een
'goede' en een .'slechte' helft.
Op een gegeven moment her
haalt hij zelfs de truc van Virgi
nia Woolf in 'Orlando', door
Carlo te laten veranderen in
een vrouw. Als tegenwicht te
gen het keurige leven van alle-
Archieffoto
Een van de laatste foto's van de in november 1975 op
een strand nabij Ostia vermoorde Pasolini.
dag laat Carlo zich gaan in alle
mogelijke seksuele variaties.
En dat biedt de schrijver de mo
gelijkheid om in kleurrijke be
woordingen te schilderen hoe
hij achtereenvolgens zijn moe
der, zijn grootmoeder, zijn zus
ter en de dienstmeisjes verleidt.
Als apotheose laat Carlo zich
dertig bladzijden lang bezitten
door een twintigtal volkse
schandknapen. Daarbij gaat
het er niet zachtzinnig aan toe,
zodat deze scène een macabere
blik vooruit werpt op Pasolini's
eigen gewelddadige dood op het
strand van Ostia.
Autoritair
Het meest interessant is 'Petro
lio' als tijdsbeeld van de jaren
rond 1970, de periode waarin in
Italië de gevestigde en flink au
toritaire christendemocrati
sche orde geconfronteerd werd
met protesterende jongeren en
links en rechts terrorisme. Car
lo is een linkse katholiek, een
positie die het hem mogelijk
maakt om tegelijk de centra van
de politieke macht en de linkse
oppositie te frequenteren. Door
zijn ogen beschrijft Pasolini een
aantal thema's die hem altijd
na aan het hart hebben gelegen:
de naadloze overgang tussen
het fascistische en het christen
democratische regime, het te
loorgaan van de volkscultuur
voor het 'zuivere en lege hedo
nisme' - een thema dat sinds
dien steeds actueler is gewor
den -, en de transformatie van
de 'eerlijke' volksjeugd in con
formistische kleinburgers,
waaronder hij ook de langhari
ge progressieve jongeren van
^ie jaren rekent.
Pasolini is cynisch in zijn be
schrijving van de culturele
neergang en het machtsspel
van de politieke elite. Centraal
daarin staat Carlo's werkgever,
de ENI, en zijn pogingen om de
publieke opinie te beïnvloeden
via de uitgeverij.
Ook in werkelijkheid is deze
machtige staatsholding nog al
tijd de eigenaresse van het dag
blad II Giorno. Uit de aanteke
ningen van Pasolini blijkt dat
hij tevens in had willen gaan op
het 'geval- Mattei', de raadsel
achtige dood op de directeur
van de ENI, waarachter ver
moedelijk een politieke moord
schuilgaat. Helaas is het daar
niet meer van gekomen.
Humor
Maar in het laatste deel wordt
het verhaal ook humoristisch,
bij voorbeeld in de genadeloze
beschrijving, die doet denken
aan Proust, van het intellectue
le pluimvee in de linkse literai
re salon van een aristocratische
dame, die overigens niet
schroomt om zich door de ENI
te laten financieren. Prachtig is
bij voorbeeld de scène waarin
tijdens een 'antifascistische
party' een Ierse priester een
puntdicht citeert van Ezra
Pound, die dan door niemand
wordt verstaan, maar wel de al
gemene verontwaardiging op
roept, wanneer een bebaarde
jongeman eraan herinnert dat
Pound een ode aan het fascisme
heeft gewijd.
In Italië is heftig gediscussieerd
over de vraag of 'Petrolio' wel
gepubliceerd had mogen wor
den. Volgens Nello Ajello, co
lumnist van La Repubblica, had
het manuscript eigenlijk ver
brand moeten worden en wordt
door de publicatie van deze 'en
cyclopedie van seksuele aberra
ties' de herinnering aan Pasoli
ni bezwadderd.
De meeste critici zijn het daar
totaal niet mee eens. Zij vinden,
dat 'Petrolio' wel degelijk i-echt
van bestaan heeft als literair
werk en als voorspelling van de
politieke en morele crisis waar
in het Italië van nu zich be
vindt. In wezen is het ook een
non-debat. Pasolini zelf heeft
nooit gevraagd om zijn nalaten
schap te verbranden, in tegen
stelling tot bij voorbeeld Kafka
aan wiens wens - gelukkig -
geen gehoor is gegeven. Voor de
cineast, dichter en schrijver Pa
solini bestaat binnen en buiten
Italië nog altijd een ruime be
langstelling, die de laatste jaren
eerder toe- dan afneemt. Met al
zijn beperkingen biedt dit
'work in progress' toch nog vol
doende belangwekkende frag
menten om een uitgave te
rechtvaardigen.
THEATER BRAN0UL,
DEN HAAG
Het Nationale Toneel met
'Emily revisited' naar brieven
en gedichten van Emily
Dickinson. Vertaling: Louise
van Santen. Regie: Anne-Wil
Blankers. Decor: Jos Groenier.
Bewerkingen spel: Anne-Marie
Heyligers. Herhalingen:
vanavond, 18 t/m 21,25 t/m 28
november Branoul; 6,13,20,25
t/m 27 december Paradijs.
000R RENÉEDEHAAN
Verfijnd, poëtisch, intrigerend
anders, dat was 'Emily' zo'n
tien jaar geleden. Het nieuwe
verbond dat actrice Anne-Ma
rie Heyligers sloot met Emily
Dickinson in 'Emily revisited'
heeft al die kwaliteiten minder
of niet. Heyligers mist dit keer
de glans waarmee ze destijds de
buitenissige dichteres gestalte
gaf. Alleen al in uiterlijkheid is
deze voorstelling duffer. De
jurk is gebroken wit en het de
cor mist uitzicht naar buiten.
Terwijl juist dat destijds een
spanningsveld gaf. Emily die
vaak naar buiten wilde, maar
het niet aandurfde. Een be
schermd groot kind dat haar ei
gen wereld creëerde in zinnen.
Van dat alles resteert nu een
vermoeide dame, die geen dra
matiek meer in zich draagt.
Men kan zich zelfs afvragen of
'Emily revisited' nog wel the
ater is. Want binnen het toen
malige kader zijn nieuwe tek
sten gevonden, die op zichzelf
bijzonder zijn, maar nauwelijks
een verhaal vertellen.
In de bewerking staat het tref
fende woord zo centraal dat er
geen lucht is voor een alledaag
se opmerking. Deze solo zit
dichtgetimmerd, waarin alleen
de fraaie stem van Anne-Marie
Heyligers de moeite waard is.
ADVERTENTIE
Ting Tour
Voorverkoop start:
zondag 15 november
Kassa Koninklijke Schouwburg
Korte Voorhout 3
dagelijks
12.00 -20.15uur
Tel. 070-346 94 50
ADVERTENTIE
Nina is één van de vele vluchtelingetjes uit het voormalige Joego
slavië die voorlopig in Nederland zijn opgevangen.
Nina en haar - vaak ouderloos geworden - lotgenootjes hebben
dringend hulp nodig. Dat is een van de redenen waarom de geza
menlijke hulporganisaties geld bijeen trachten te brengen via een
speciaal gironummer 777
Het Nationaal Fonds Kinderhulp beveelt deze inzamelingsactie
van harte bij u aan en doet een beroep op iedereen die zich het lot van
kinderen als Nina aantrekt Want zonder hulp redden ze het niet
