Mensen
Aarde rond met
schaakmeester
Barbie heeft meer schoenen dan Imelda
HANS BÖHM
Sportvis
HAPPEL
FRANS
ZATERDAG 14 NOVEMBER 1992
ior Willem Pekelder
n Sicilië is alles mogelijk. Je
kan daar tegelijkertijd in de ho
reca, bij de politie en de mafia
werken zonder dat iemand er
;emd van opkijkt. Hans Böhm (42)
Looit zo'n multifunctioneel persoon
tgengekomen en hij beschrijft deze
mtmoeting in zijn nieuwste boek
e 32 stukken van Hans Böhm'.
e meeste mensen kennen hem mis-
Jchien van het KRO tv-programma
Ook dat nog' of van de tijd dat hij
6inog professioneel schaker was. Maar
fehm schrijft ook al vijfentwintig
jaar en om dat te vieren heeft hij het
2[boekje uitgebracht. Het bevat arti
kelen die hij de afgelopen kwart
'eeuw voor allerlei bladen heeft ge
schreven, alsmede enkele lezingen
jjdie hij heeft gegeven. Maar het zal
"niet verbazen dat in bijna elk hoofd-
'jstuk het schaken de hoofdrol speelt.
Jfandaar ook de titel '32 stukken',
is die zowel slaat op het schaakspel als
13op het aantal hoofdstukken.
„Böhm voert de lezer niet alleen mee
•2paar Italië, maar ook naar andere
4Banden zoals Engeland en Rusland.
'HAIs internationaal schaakmeester
njheeft hij tussen f970 en 1980 over de
-G hele wereld gezworven, een leventje
'waarvan hij intens heeft genoten.
'Mijn vriend Jan Timman
werd getrokken door de
kunst van het schaakspel,
maar ik meer door het
bijbehorende vrije leven
zonder baas. Jan en ik
hadden een studentenflat in
Amsterdam-Noord, maar die
was slechts een
vluchtheuvel. We waren
daar hooguit een maand per
jaar'.
„Mijn vriend Jan Timman werd ge
trokken door de kunst van het
schaakspel, maar ik meer door het
bijbehorende vrije leven zonder
baas. Jan en ik hadden een studen
tenflat in Amsterdam-Noord, maar
die was slechts een vluchtheuvel. We
waren daar hooguit een maand per
jaar. De rest van de tijd was ik in het
buitenland. Na een internationaal
schaaktournooi bleef ik vaak han
gen. Liftend ging ik van de ene naar
5. Je werd toen nog
gemakkelijk meegenomen, omdat je
werd beschouwd als een vrolijke jon
gen langs de kant van de weg. Iedere
keer sliep je ergens anders en uiter
aard het liefst bij de leukste helft van
de bevolking".
Zwak
Voor vrouwen heeft Böhm altijd een
zwak gehad en dat blijkt direct al uit
de kaft van het boek, waarop een
foto van een kortgerokte vrouw
staat, die een afwerend gebaar
maakt. „Ik ken die dame niet, maar
ze heeft iets mystieks, net als het
schaakspel", vindt Böhm.
Op zijn vijfde speelde hij zijn eerste
partijtje schaak. Zijn vader was de
tegenstander. Als de goede man had
geweten wat hij hiermee had losge
maakt in de kleine Hans, had hij het
schaakbord nooit tevoorschijn ge
haald. „Mijn vader vond het maar
niets dat ik professioneel schaker
werd. Hij beschouwde het niet als
een beroep. En in zekere zin had hij
gelijk, want er viel in het begin geen
droog brood mee te verdienen".
Eerst won Hans ontbijtkoeken en
hele kippen, maar later kleine geld-
prijsjes en geleidelijk aan kon hij van
het schaakspel leven. Zijn inkomen
bestond ook voor een steeds groter
foto Jacques Zorgman
Vijfentwintig jaar schrijft Hans Böhm en dat viert hij met 'De 32 stukken van Hans Böhm'.
deel uit het geld dat hij verdiende
met schrijven. Op zijn achttiende be
gon hij bij het Rotterdamse blad De
Havenloods, maar langzamerhand
kreeg hij steeds meer opdrachtge
vers zoals het ANP, NRC Handels
blad, de GPD bladen, Panorama en
Nieuwe Revu.
Hij werd gevraa^Ö voor radio en tele
visie en was plotseling een multi-me-
diaman. „Op een gegeven moment
werd de combinatie schrijven en me
dia echt te zwaar", herinnert Böhm
zich. „In een afgebroken schaakpar
tij moest ik tussendoor over die wed
strijd verslag doen voor een blad en
voor de radio. Nadat de partij weer
was hervat, eiste mijn tegenstander
volgens de reglementen remise, om
dat ik voor de derde keer dezelfde
stelling op het bord had gebracht".
Dat was voor Böhm het moment om
zijn werk geleidelijk aan wat in te
perken. Met pijn en moeite zette hij
NRC Handelsblad aan de kant. Aan
merkelijk gemakkelijker borg hij het
schaakbord op. „Ik speel nu nog
maar één competitie-wedstrijd per
maand, en zelfs dan heb ik moeite
met mijn concentratie".
En het bohémienachtige leven van
de schaker, verlangt hij daar niet
naar terug? „Het was een mooie tijd
en ik ben blij dat ik het heb meege
maakt, maar missen, nee".
'De 32 stukken van Hans Böhm
wordt uitgegeven door Tirion in
Baarn en kost 24,50.
Francis Ford Coppola
Meryl Streep
Coppola bezig met
film Frankenstein
u zijn 'Bram Stoker's Dracula'
binnenkort in de bioscopen komt,
gaat regisseur/producent Francis
Ford Coppola zich bezighouden met
een film over Frankenstein. Coppola
neemt de produktie op zich. De
Engelse regisseur/acteur Kenneth
Branagh ('Dead again') zal de film
regisseren en de rol van Victor
Frankenstein op zich nemen. De
produktie zal het boek van Mary
Wollstonecraft naar de letter volgen.
Al l-star cast voor
'Huis van de geesten'
Me
.eryl Streep, Glenn Close,
Jeremy Irons en de Spaanse acteur
Antonio Banderas 'The Mambo
Kings') hebben getekend voor een
rol in de verfilming van Isabel
Allendes 'Het huis van de geesten'
door Gouden Palm-winnaar Bille
August. Augusts echtgenote,
Gouden Palm-winnares Pernilla,
moet wegens zwangerschap verstek
laten gaan. De Amerikaanse actrice
Winona Ryder (bekend als de
taxichauffeuse uit 'Night on earth')
zal haar plaats innemen als dochter
van Meryl Streep.
Onderhandelingen met Vanessa
Redgrave en Armin Mueller-Stahl
zijn nog in volle gang. De film heeft
een royaal budget van 25 miljoen
dollar en wordt opgenomen in
Portugal en Kopenhagen.
Een tweeling van
Nassau in Den Haag
LA eker vijf (bastaard) nazaten van
prins Willem I, de vader des
vaderlands, waren aanwezig in het
Huis Huguetan aan het Lange
Voorhout, voorheen Koninklijke
Bibliotheek, ver daarvóór het huis
waarin onder andere koning Willem
I had gewoond. Een goede reden in
elk geval voor drs. Reinildis E. van
Ditzhuyzen om juist hier haar
binnen een jaar geschreven
biografisch woordenboek van de
Oranje-Nassau's te introduceren via
de uitgeverij Gottmer/Becht.
Het aardige van drs. Reinildis is
haar spontane gedrevenheid over
haar gekoesterde hobby: de nazaten
van Oranje-Nassau. Ze is hiertoe al
op speurtocht geweest in de
Baltische landen en ook uit die
streken was een enkele vondst in
levenden lijve aanwezig. Ook mocht
foto Jacques Zorgman
Pamela en Julie van Nassau. Twee 'real' bastaard-nazaten in
regelrechte lijn afstammend van prins Willem van Oranje.
Rechts op de foto drs. Reinildis E. van Ditzhuyzen.
ze twee regelrechte volbloed (en ook
erkende) bastaard afstammelingen
van prins Willem I, de vader des
vaderlands, presenteren. Willem
van Oranje heeft naast rebelleren
tegen het Spaanse gezag niet
stilgezeten met zijn diverse
echtgenoten. Ook de ongetrouwde
prins Maurits had acht kinderen van
zes vrouwen.
Pamela en Julie Nassau. Tweeling.
Tweeëndertigjaar. Hun directe
voorvader was Willem van Oranje.
Geen prinsessen. Ze denken er wel
eens aan, aan al die voorbijgegane
glorie, maar het leven gaat toch
door.
„We zijn voor de tweede keer in
Nederland", vertelt Pamela. „De
eerste keer was tijdens een
schoolreisje. Ik zou zo graag eens
met mijn Oranje-familie in contact
komen. Maar dat is nu door de
Antilliaanse reis van koningin
Beatrix naar de Antillen helaas niet
mogelijk". Reinildis heeft na ons
gesprek haar boek (met 272 korte
biografieën van Oranje Nassau's) al
ingepraat. Op geestige manier, de
door haar verzamelde Nassaus als
curieuze meubelstukjes
behandelend, schijnbaar, maar toch
met het respect dat ze verdienen.
Het mooiste van zo'n middag blijft
toch datje 'ns één keer ongestraft
aan een dame kunt vragen: 'Are you
a real bastard?'
Expositie over
strijd Indonesië
Ue ontsluiting van het Oostblok
heeft ook tal van gevolgen die het
nieuws nimmer halen, maar toch
te bizar zijn om niet te
registreren.
Zo waren er onlangs Oostenrijkse
boeren die de nabij liggende grens
met Tsjechoslowakije
overwipten, omdat het brood bij
de Tsjechen goedkoper was dan
hetgeen ze normaliter als veevoer
inkochten. Met honderden
broden in aanhangwagentjes
werden die lieden aangehouden.
In dezelfde geografie is er nog
zo'n verhaal. 'We gaan vissen',
meldde een Oostenrijkse vriend,
toen ik bij hem op bezoek kwam.
Nu vis ik zelden of nooit, maar hij
is zo'n hartstochtelijk liefhebber
van die bezigheid en kan zijn
enthousiasme zodanig
overbrengen, dat ik me als
vanzelf ergens terugvind met een
hengel in m'n hand.
Waar we dan wel gingen vissen.
In Tsjechoslowakije, zei hij
opgetogen. Want daar moest
ergens een verscholen meertje
zijn vol kanjers van karpers en
j knoeperts van snoeken.
Na een tocht door de
ochtendnevel bereikten we een
j plas water die volledig omzoomd
bleek te zijn door dikke
automobielen met
nummerborden uit Linz en
I Wenen. Stevig gevleesde mannen
I metjachtgroene hoedjes stapten
heersend heen en weer achter een
woud van vistuig.
I Of we wel goed terecht waren,
i aarzelden we even, want dit was
een nogal gek Tsjechoslowakije.
Het was zo'n lichte geestelijke
onwelheid: je voelt dat er iets niet
goed zit, maar je weet nog niet
j precies waar.
Waarop we gingen, informeerde
een visser direct naast het stekkie
dat we toch nog gevonden
hadden. Zijn vet gezicht deed
vermoeden dat hij in zijn broek
een krulstaartje verborg. Hij had
niet minder dan acht hengels
j uitstaan. Karper of snoek?, vroeg
j hij bazig.
Ach, dat zie ik nog wel,
antwoordde ik pseudo-achteloos,
i terwijl mijn vriend een levend
aasvisje aan mijn haakje
monteerde en het dus voor iedere
kenner duidelijk was dat ik
uitsluitend op snoek kon gaan.
'Buitenlander zeker',
concludeerde de man. 'Nou, ik ga
op karper, dus dan bijten we
mekaar niet'.
Wie heeft nog meer schoenen dan Imelda
Marcos? Barbie. Zij heeft er ruim een
miljard onder haar poppebed staan.
Maar ook op mooie kleren is deze ver
wende jongedame verzot. Als je al haar
jurken, rokken en broeken achter elkaar
zou leggen, zou je honderd miljoen meter
textiel hebben.
Over Barbie is vanaf dinsdag tot en met
16 januari in de centrale bibliotheek aan
de Hoogstraat in Rotterdam een uitge
breide expositie te zien. De speelgoedfa
briek Mattel Toys en particulier verza
melaarster Els Schouten (44) uit Zoeter-
meer hebben de handen ineen geslagen
en ongeveer 350 Barbie-poppen samen
gebracht.
Een van de pronkstukken van de ten
toonstelling is een prachtig Dynasty-
achtig landhuis met grote tuin. Er is een
feest aan de gang en tal van Barbie-pop
pen lopen er in hun mooiste kleding
rond. De kandelaars op tafel, de tasjes en
de schoentjes, tot in de kleinste details
komt de wereld van Barbie overeen met
de realiteit.
Kracht
„Dat is juist de kracht van dit speel
goed", zegt Els Schouten. „Aan elk ac
cessoire is gedacht en naar verhouding
kloppen de maten met de werkelijk
heid". Een andere oorzaak van het suc
ces van deze pop, die eindjaren vijftig in
de Verenigde Staten op de markt kwam,
is volgens haar de uitgebreide garderobe.
„Barbie was de eerste echte aankleed-
pop, een minivrouwtje compleet met
vrouwelijke rondingen. Dat was nieuw.
We kenden tot dan toe alleen maar de
grote babypoppen, die niets mannequin
achtigs hadden".
Vijfjaar na de Amerikaanse première
deed Barbie haar intrede in Nederland,
samen met haar vriendje Ken. In de jaren
daarna werd de poppenfamilie flink uit
gebreid: Midge, een vriendin; Francie,
een nichtje; Skipper een zusje en de twee-
In het Bevrijdingsmuseum 1944 in
Groesbeek wordt van 21 november
tot 22 februari een tentoonstelling
gehouden over de onafhankelijk-
heidstrijd van Indonesië. Het mu
seum staat hiermee stil bij de beken
de rede die koningin Wilhelmina vijf
tigjaar geleden hield over de toe
komst van de kolonie na de oorlog
met Japan.
De vorstin hield op 6 december 1942
in Londen via Radio Oranje een toe
spraak, waarin ze de plannen van de
regering aankondigde over een rijks
verband of gemenebest. Daarin zou
den Nederland, Indonesië, Surina
me en de Antillen samenwerken.
Nationalisten in 'de Gordel van
Smaragd' hadden echter al lang la
ten weten dat zo'n beperkte zelf
standigheid niet genoeg zou zijn. In
augustus 1945 riep Soekarno de on
afhankelijkheid uit.
Over de dramatische strijd die daar
op volgde gaat een deel van de ten
toonstelling. Ook de voorgeschiede
nis komt uitgebeid aan de orde. Het
Legermuseum in Delft, de Oorlogs
graven Stichtingen de 7 December
Divisie gaven spullen in bruikleen.
In de Erekoepel van het museum is
speciale aandacht voor de Neder
landse erevelden in Indonesië.
Zingen voor
Somalië
Het Duo promise heeft een
kerstplaatje gemaakt, waarvan de
opbrengst is bestemd voor
noodlijdend Somalië. Het nummer
'It's Christmas for everyone' is op de
plaat gezet door zangeres Marianne
Dik en zanger en tekstschrijver
Danny Fernandus. De cd is voor
15,95 te koop. Unicef zal ervoor
zorgen dat de opbrengst van de plaat
daadwerkelijk in Somalië komt.
'Da's een aquariumvisser',
fluisterde mijn vriend, 'karpers
hier is niks aan, geen sport, snoek
wel'.
Met als verrassend intermezzo
het bezoek van een
vertegenwoordiger van een het
meer beherende instantie, die in
westerse valuta vijftig gulden per
visser kwam ophalen (daarom
was er dus geen Tsjech te
bekennen), hadden we zes uur
later één snoek. Ik had voorts
twee bomen, een hek en mezelf
gevangen, want werphengelen is
een vaardigheid apart.
Hij van de karpers had er zo'n
stuk of twintig, allemaal volvette
apparaten. Uit het niets
verscheen een flitsogend
mannetje, met een grote jute zak
bij zich, waarin al die karpers
verdwenen. Een boekje
bankbiljetten verwisselde van
eigenaar. Buurman was zo
hartelijk om het ons even uit te
leggen. Vis is duur in
Tsjechoslowakije. Dus betoonde
hij zich hulpvaardig. En verkocht
zijn sportvis voor minder dan de
geldende prijs aan zo'n
Tsjechische ziel.
Hij doorkliefde onze verbijstering
nog met een kwiek 'Grüss Gott'
Mensen zijn soms vreemde
dieren.
Els Schouten bij het Barbie landhuis, een van de accessoires die op
de tentoonstelling is te zien.
ling Todd en Tutti. Nog steeds komen er
in Nederland elk jaar zo'n twintig nieu
we Barbie's op de markt. In Amerika zijn
dat er volgens Els Schouten zelfs een
stuk of veertig. Maar dat komt voorna
melijk, omdat elke Barbie daar in twee
uitvoeringen wordt geproduceerd: in het
wit en in het zwart.
Els Schouten bezit ongeveer duizend
Barbies, plus allerlei bijbehorende kle
ren en accessoires, zoals een compleet
theater. En dat is nog maar een fractie
van wat er in de loop van dertig jaar is ge
produceerd. Want Barbie waait met alle
modewinden mee.
Zo had de eerste pop geheel volgens de
gewoonte van de jaren zestig zwaar opge
maakte ogen, maar in 1969 veranderde
dat. Ze kreeg een moderner uiterlijk en
langhaar met een pony. In 1984 kwam ze
ten tonele als aerobics-instructrice en
vijfjaar later als Unicef-ambassadrice.
Rage
Ze werd in 1959 uitgevonden door de vo-
rigjaar augustus overleden Jack Ryan.
De latere ex-man van Zsa Zsa Gabor wist
niet wat hij ontketende, toen hij in dat
jaar met de tiener mannequin op de
markt kwam. Het speeltje werd binnen
enkele jaren een wereldwijde rage. Nu
heeft elk Amerikaans meisje gemiddeld
zeven van die dames in haar bezit, tegen
Franse, Italiaanse en Duitse meisjes ge
middeld vijf. Elke seconde worden in de
hele wereld twee Barbie-poppen ver
kocht.
In de Verenigde Staten heb je zelfs Bar
bie party's. „Dan komen verzamelaars
bijeen om taarten te bakken voor de pop
pen. En dan heb ik het over volwassen
mensen", lacht Els Schouten. Zo gek ma
ken ze het in Nederland niet, maar hier is
wel een Barbie Club, waar poppen wor
den verkocht en geruild. En verder be
staat het blad Barbie Bazaar, waarin lief-
hebbers kunnen adverteren,
j Vooral via club en blad is Els aan haar
I enorme verzameling gekomen. „Zes jaar
j geleden ben ik begonnen. Ik dacht: Ach,
een paar popjes en je verzameling is com
pleet, maar dat viel tegen", vertelt ze.
In haar woning in Zoetermeer heeft ze
een slaapkamer voor haar hobby gereser
veerd. Om de liefhebberij een beetje bin-
1 nen de perken te houden, richt ze zich
I met name op Barbies uit de jaren zestig.
De hobby is niet alleen omvangrijk, maar
ook duur. Want Barbie is een luxe dame,
die alleen met de duurste kleding en kap
sels genoegen neemt. Dat is op de ten
toonstelling, die over alle verdiepingen
van de bibliotheek is verdeeld, ook te
zien. Enkele poppen hebben door Edgar
Vos, Frans Molenaar en Frank Govers
ontworpen creaties aan. Andere zijn ge
kapt door professionele hairstylers.
I Want juffrouw is sportief, ambitieus en
j intelligent tegelijk. Maar bovenal Ameri
kaans.
