'Iedere regisseur verliest van Shakespeare
CaDance Festival opent sterk
Kinderen tussen Eli Assers schuifdeuren
Cultuur
GER THIJS WORSTELT MET 'DE KOOPMAN':
c i
Leidse Courant
vrijdag 13 november 1992
it wordt
tp-opera
folie De enige jaren zest.ig-hit
n Rare Earth, 'Get ready', moet
|gend jaar in Zwolle herleven als
Ir uur durende pop-opera.
bedenkers Leen Ripke en Frans
iybers hebben alles wat in Zwolle
jziek maakt aangeschreven. In
>i of juni moet er een 'monster-
aep' zijn geformeerd, waarin alle
SI jZwolle aanwezige muzieksoorten
J4V 'n vertegenwoordigd. Er zal een
il -gisgroep worden geformeerd die
H\ iet ready' moet uitvoeren, waarna
Hl listen en groepen zich op het the-
■U uitleven. „Dat kan echt alles
^Jn. We hopen dat er koren en mu-
ikkorpsen meedoen maar ook pop-
1 house-groepen, rappers, gospel-
(ngers en operettegezelschappen,
et zou prachtig zijn als een rapper
et het politiemannenkoor optreedt
leen gospelgroep met een hardroc-
>r", aldus Huybers.
•t Zwols conservatorium wordt be-
lerd voor het schrijven van de ar-
uigementen. Pianist Jan Vayne
*°-|eft zich al enthousiast getoond
>r het project. Het is de bedoeling
pop-opera te verlevendigen met
ins en andere showelementen. Het
iektakel zal gratis toegankelijk
jn.
„In het repetitielokaal zag ik vooral tien spelende
kinderen tegenover de outsider, de jood, voor me. Bij de
overplanting naar de grote zaal werkte dat niet. Nu zie ik
telkens tien decadente mensen tegenover de jood, die
model staat voor de hardwerkende 'Turk'..." Regisseur
Ger Thijs over zijn versie van 'De koopman van Venetië'.
ubaanse films centraal
p documentairefestival
msterdam Tijdens het vijfde In-
irnational Documentary Filmfesti-
"'J U Amsterdam, dat van 2 tot en met
december plaats heeft, wordt spe
kkie aandacht besteed aan de docu
mentaire uit Cuba. Een kleine veer-
hildr documentaires uit de periode
Sr§54 tot heden worden vertoond.
%t Cubaanse Filmmateriaal uit de
m'4rste helft van deze eeuw is verlo-
20 «n gegaan. De eerst gevonden docu
mentaire stamt uit 1954 en is ge-
nMaakt door Julio Garcia Espinosa en
lar4den van het culturele genootschap
ribfuestro Tiempo. Die documentaire
lurprdt in Cuba als de eerste revolu-
onaire Film beschouwd,
1959 werd het Instituto Cubano
»1 Arte y Industria opgericht, een
'Instituut dat via de film revolutio-
ijk%ire idealen wilde overbrengen op
ifr«4 bevolking. Op 9 december wordt
Ha»»de Balie in Amsterdam een forum-
re fscussie over dit onderwerp gehou-
?n én.
stilimdat het festival vijf jaar bestaat,
ei@il het onderzoeken wat er sinds de
etslasnost in de voormalige Soyjet-
Zjnie met de documentaire is ge-
'reSeurd. Een speciaal lustrumpro-
^ramma besteedt aandacht aan do-
et^umentaires uit Litouwen en Ka
kt lachstan. Een tweede lustrumpro-
udrramma is gewijd aan de muziekdo-
n himentaire.
Diei
;"flacht Andriessen
direct op Radio 4
hfilversum 'De nacht van An-
daqriessen' die zondagavond wordt ge
in tjouden in het Utrechtse muziekcen-
Drum Vredenburg, wordt door de
Jr /PRO vanaf 20.02 rechtstreeks uit-
d njezonden op Radio 4.
urefet evenement betreft een vier uur
i, t^urend concert in het kader van het
rf geuwfeest rond de componist Hen-
Irik Andriessen (1892-1981). Door
t o<jiverse ensembles en tal van solisten
lerivorden werken uitgevoerd van Hen-
keeirik Andriessen en diens broer Wil-
ideem, zonen Louis en Jurriaan en
'uitüeinzoon Jurriaan.
:ht«
yVluziek joodse
Lkiiinderheden
witotterdam Muziek van joodse
ir binderheden staat deze maand
896weemaal op het programma van de
g doelen. Dinsdag 17 november treedt
rslïi de kleine zaal het Istanbul Sefa-
dad Ensemble van Jak en Janet
;r efisim op. Jak en Janet leggen zich
-hroe op het opsporen van de oude Se-
t. ardische hederencultuur, met daar-
leun sporen van het gastland, het Otto-
chioaanse Rijk. Zaterdag 28 november
Blijfceelt het ensemble Fayerlech in de
damleine zaal joodse muziek uit Ye-
liemen, Arabië en Marokko.
ïli
'Ancona: opheldering
iver EG-subsidies
russel - Minister Hedy d'Ancona
fan WVC heeft gisteren in Brussel
ipheldering van de Europese Com-
bissie gevraagd over de EG-subsi-
lies voor cultuur. d'Ancona zei dat
iet zicht op de subsidiestromen ge-
irekkig is.
let is volgens de minister niet goed
ia te gaan wat de omvang van de
subsidies is, laat staan welk deel
ojdaarvan uiteindelijk in Nederland
lzijlelandt. De kamerleden Marten Bei-
lema (CDA), Frits Niessen (PvdA)
>erm Aad Nuis (D66) hadden eerder de
raapinister al om duidelijkheid ge-
deïraagd.
ikeOe ondoorzichtigheid wordt volgens
Djel'Ancona in de hand gewerkt door- door renée de haan
vaiat verschillende Brusselse 'depar-
menten' subsidies verstrekken,
ie ten goede komen aan culturele
door Renée de Haan
Den Haag „Teleurstelling heb ik
omgezet in energie. Mij zullen ze
niet krijgen".
Ger Thijs praat gedreven over zijn
veelbesproken voorstelling van 'De
koopman van Venetië' bij Het Natio
nale Toneel. Shakespeares verhaal
van de koopman Antonio die geld
leent bij de verguisde jood Shylock
en dit bijna met het leven bekoopt.
Naar aanleiding van de kritiek over
onevenwichtigheid ging Ger Thijs
opnieuw aan de slag met zijn pro-
duktie. Hij kapte overbodigheden
weg in decor, kostuums en gebaren.
De voorstelling in zijn huidige vorm
is helderder, maar saaier. Het lijkt of
oorspronkelijke versiering en vaart
nu wel zouden werken. Het stuk
achtervolgt de regisseur, die eerder
in Den Haag succesprodukties uit
bracht als 'Hebriana' en 'Professor
Bernhardi'.
Shakespeare kan zelfs een kentering
in zijn carrière betekenen. Vrijmoe
dig praat hij over zijn worsteling met
het stuk, met zichzelf en met de posi
tie van het gezelschap op dit mo
ment. Een warm betoog, waaruit
blijkt dat een regisseur het nooit kan
winnen van een geniale toneelschrij
ver. En juist dat is een stimulans om
door te gaan, verder te graven. Het
zoeken zeifis misschien belangrijker
dan het eindresultaat. Dat doel leek
aanvankelijk anders.
„In het repetitielokaal zag ik vooral
tien spelende kinderen tegenover de
outsider, de jood, voor me. Bij de
overplanting naar de grote zaal
werkte dat niet. Nu zie ik telkens
tien decadente mensen tegenover de
jood, die model staat voor de hard
werkende 'Turk'. Als het mes op de
keel is gezet, zakt men door de deca
dentie heen".
Dun
Zijn uitleg is een aanzet tot verschil
lende interpretaties. In 'De koop
man' zitten vele lagen, terwijl het
verhaal dun is. Daarbij komt nog dat
wat in feite anti-semitisch geschre
ven werd, na de oorlog nooit meer zo
gespeeld kan worden. Voor Shakes
peare waren de christenen de hel
den. Thijs wijst op zijn plastic tasje
met Shakespeare-handboeken.
„Wil je al die lijnen tegelijk laten
zien, dan levert dat onhelderheid op.
Wil je dat voorkomen, dan moet je
het stuk veranderen. Ik heb het de
verkeerde kant opgedwongen. Anto
nio was voor mij de hoofdfiguur. Dan
gaat het trillen voor je ogen: je ver
liest het van de schrijver".
„Nu overweeg ik het opnieuw te
DANS
doen, misschien over twee jaar, in
het Spuitheater. Dan noem ik het
'Shylock', een donkere voorstelling,
geheimzinniger, ontheemder. Ik ge
loof zelfs dat je Shakespeare niet
moet regisseren, niet vanuit een
concept. Je kunt wegkappen en bij
sturen, maar het geheim willen
doorgronden, dat legje af. Je kunt je
zelf wel wijsmaken datje de ultieme
'Hamlet' hebt gemaakt. Die bestaat
niet".
Triest wordt Thijs er geenszins van.
Wel wanhopig. We vermoeden dat de
produktie er in Rotterdam (13 t/m
15 november) en Den Haag (16 t/m
18,25 t/m 28 november) wéér anders
zal uitzien. Hij knikt instemmend:
dat is een nachtmerrie en tegelijk le
vert het een ongekende spanning op.
Met deze hem telkens ontglippende
voorstelling staat hij tegenover het
wezen van theater. Dat - en de ge
boorte van zijn dochtertje - hebben
zijn van oorsprong teruggetrokken,
hooghartige blik verzacht. Alles
wijst erop dat hij toe is aan een losse
re werkwijze. Zijn hart is een
gevecht aangegaan met zijn scherpe
analysevermogen.
Brandpunt
„Dit is een brandpunt in mijn carriè
re. Op dit moment heb ik overigens
iets van 'even niet'.-Enerzijds voel ik
meer dan ooit de groepsnoodzaak.
Tegelijk breekt het organiseren me
op. Ik zie mezelf aldoor aan de tele
foon om middelmatige acteurs om te
praten. Dan kom je op het punt van
'waar is het me ook weer om begon
nen?'. Plus het artistieke dilemma.
Zo'n 'Koopman' komt nooit af. Het
vervult me met melancholie, dat ik
weet hoe het moet, zó spelen alsof
het allemaal niet belangrijk is. Daar
moet je geniale mensen voor heb
ben".
Die zijn er wel binnen Het Nationale
Toneel, alleen niet altijd beschik
baar. Bovendien is Ger Thijs geen
meegaand regisseur. Hij heeft zo
juist een aantal acteurs duidelijk te
verstaan gegeven dat ze, nu de pro
duktie is ingespeeld, teveel op de
lach gaan werken.
„Als je de slaaf van de lach wordt,
help je je hele personage naar de
donder. Dat kan niet in deze produk
tie. Het geeft me pijn, dat spelers te
genwoordig in van alles staan, ter
wijl die werelden van vrije produk-
ties en het gesubsidieerde toneel
niet samengroeien, niet in totaliteit
een goede leerschool bieden".
„De mogelijkheden zijn groter ge
worden voor acteurs. Ze willen risico
lopen, maar zijn bang dat ze iets mis
lopen. Dat heen en weer vliegen
keert zich tegen je. En tegen het ge
zelschap".
Met priemende ogen praat hij over
zijn respect, voor artistiek leider
Hans Cróiset, die in zijn visie tita-
nenwerk verricht in het opruimen
en opnieuw inrichten van het Haag
se toneel. Als enige regisseur bleef
Ger Thijs trouw aan de belofte om
mee te vechten. Hij lispelt dat hij pas
dit seizoen een vast contract heeft en
onderkent zijn navelstreng met Den
Haag.
„Er moet nu een moment komen dat
het weer een gezelschap is met vijf
tien vaste mensen. Het Haagse pu
bliek is trouwer dan trouw en verzet
zich van daaruit tegen vernieuwing.
Eerlijk gezegd: ik ben ook niet zo dol
op vernieuwing. Dus in die zin voel
ik me goed in Den Haag, meer dan in
Amsterdam met zijn sophisticated
publiek".
Daar komt nog een voorliefde voor
de Koninklijke Schouwburg bij, de
lekkerste zaal voor zijn stijl. Zijn ide
aal is daar theater maken, dat het le
ven in de stad weerkaatst. Verhalen,
gebaseerd op de werkelijkheid.
„Daarin sta ik behoorlijk alleen.
Voor mij is de acteur een medium
waar het personage doorheen gaat.
Ik weet alleen niet wat Den Haag er
mee wil. Dat zit me dwars, dat de
plek van het gezelschap zo onduide
lijk blijft. Misschien wil men herken
baarheid en het gevoel van 'onze
Haagse Comedie' terug, maar dan
iets moderner. Ik denk aan een soort
kamertoneel niet uitlopers, en voor
al met een goed verhaal".
Kleine Zielen
Daarom hoopt hij dat de plannen
doorgaan om volgend seizoen 'De
boeken der kleine Zielen' van Cou
perus uit te brengen in een twee
daags feuilleton. Niet vanwege
mooie pakken en prachtige decors;
daar ontleent hij zijn energie niet
aan. Zijn drang ligt in de bezoekers
de schellen van de ogen te laten val
len, ervoor zorgen dat ze thuis na af
loop nog inhoudelijk over de voor-
stelling praten. Goede stukken dus.
„Tsjechov bij voorbeeld. Deze week
las ik een bundeltje van hem en be
gon daarna in de nieuwe Mulisch.
Waarom is Tsjechov dan wél geni
aal? Hij is realistisch. Bij hem gaat
het over heel klein verdriet en niet
over engelen of schrijvers met lau
werkransen die roepen dat het voor
de grap is. Het is helemaal niet voor
de grap".
„Aan het toneel stuit er veel op nar
cisme, op het egoïsme van spelers.
Acteurs moeten oud worden, als
wijn. Als ik nu Hans Croiset zie van
uit de coulissen en hem hoor zeggen:
'U vraagt zich af waarom ik liever
een pond vlees uit deze man wil dan
drieduizend dukaten', de stilte die
hij dan neemt, die de slachtoffer-
beulsituatie beklemtoont, die stilte
is het allermooiste uit de voorstel
ling".
„Acteurs krijgen bovendien cadeau
tjes mee, geheimen, een stem bij
voorbeeld waarin altijd weemoed
klinkt. Een schrijver als Shakes-
komen bij voorbeeld onder toe
licht van het directoraat-generaal
joeloor de externe betrekkingen over-
Donenkomsten tot stand met landen
noèuiten de EG. In die overeenkom-
delten is niet zelden een culturele pa-
vafagraaf opgenomen,
hüubsidies die op basis van een derge-
ieÜjke overeenkomst worden ver-
zoStrekt kunnen worden besteed in het
omtrokken land, maar bijvoorbeeld
iuAok voor het exposeren van een Ne-
Bperlandse kunstcollectie. d'Ancona
t frdl dat EG-commissaris Jean Don-
ïl^elinger (cultuur) een eind maakt
aan de ondoorzichtigheid.
Hilversum „Z'n werk is z'n hob
by, maar zijn kleinkinderen zijn z'n
leven. Hè pappeke?". Jasperina de
Jong kijkt tegenspeler Wim van den
Heuvel bijna smekend aan boven
een degelijke huiskamertafel. „Hoe
heten ze ook weer?" mompelt Van
den Heuvel. Als vader Tobias vormt
hij samen met Jasperina een spil in
de tv-serie 'Alle kinderen de deur
uit', waarvan momenteel de opna
men plaats vinden. Wanneer de
KRO de verhalen over een oerhol-
lands gezin uitzendt, staat nog niet
vast. Dat hangt af van de program
mering van de comedy-series van an
dere omroepen. Howel, comedy is
het eigenlijk niet wat Eli Asser
schreef. De man van 'Het schaep
met de vijf pooten' en 'Citroentje
met suiker' koos dit keer zijn eigen
familiesituatie als uitgangspunt.
Dat is vooral goed voor een glimlach
van herkenning.
Het autobiografische wordt onder
streept door het decor. Maanden is
eraan gewerkt om elk detail uit zijn
Bussumse woning na te maken.
Zelfs zo dat de schuifdeuren van
vroeger weer terugkeerden, een ta
bakspot nog verwijst naar de tijd dat
hij stevig rookte en zijn wonderlijke
typemachine in een replica op de
werktafel troont.
De opnames in de regie van Zdenek
Kraus - bekend van onder meer
'Vreemde praktijken' - verlopen
overigens niet geluidloos. Zo'n tien
keer per dag moet de camera stop
pen omdat de NOS-studio geluiden
van regen en vliegtuigen doorlaat.
Bovendien dient het hele decor afge
broken te worden omdat de laatste
drie afleveringen nog niet klaar zijn
(Asser schrijft er voorlopig dertien).
En alsof dit nog niet genoeg is,
heerst er een grote spraakverwar
ring op de set.
Er zijn twee Carolienen. Jasperina
de Jong, die in deze serie de warme
moeder speelt, dient met Carolien
aangesproken te worden. Maar
dochter Santje, een rol van Carolien
van den Berg, kijkt bij die naam vaak
op. Nu schijnt er bovendien een bij
rol toegewezen te zijn aan een meisje
dat óók luistert naar de naam Caro
lien.
In de gezellige keuken waar Johnny
Kraaykamp jr. binnenstapt als
schoonzoon, een popzanger met de
peare moet ook dergelijke onver
moede bronnen hebben. Hoe kan hij
zo'n rol schrijven zonder hem zelf te
zijn? Soms denk ik weieens: het zijn
de grote tragische mensen die de
grote tragische rollen spelen. Mis
schien maken sommige acteurs te
weinig mee".
En hijzelf? Ooit begon hij als toneel
speler, een vak dat hij nog spora
disch uitoefent. Wellicht in de nieu
we film 'Wildgroei' van Frouke Fok-
kema.
Ook bereidt hij met Frans Weisz een
scenario voor. Leuk en afwisselend
allemaal. Ger Thijs telt de knopen
van zijn jas, blikt dan fier omhoog en-
sluit zijn woordenval:
„Al die tijd heb ik kunnen marchan
deren in mijn driehoek van acteur
schrijver-regisseur. Bij kritiek op
zo'n regie kan ik voor mezelf stellen
dat ik eigenlyk schrijver ben. Het.
wordt tijd dat ik het onder ogen zie.
Wie zo achter een voorstelling aan-
hobbelt als ik nu, tja, die is toneelre
gisseur".
TOP 40
populariteit van Lee Towers, ont
staat een heel geharrewar over een
kip.
Zdenek Kraus meldt dat de soep
klaarligt. Hij bedoelt een soepkip.
Met een poelier aan de keukentafel,
weet niemand hoe zo'n kleine zelf
standige aangesproken moet wor
den: 'Meneer', 'poelier', 'kippen
boer'. Jasperina de Jong brengt met
al haar vakmanschap uitkomst: We
zeggen gewoon 'hij' tegen hem".
„Wat zegje Carolien?" vraagt Wim
van den Heuvel oprecht. Vier paar
ogen kijken hem aan. Gegiebel. De
regisseur vindt het welletjes.
Ongewild verklaart hij de titel van
deze produktie, zo dat het zeker bij
Eli Asser een glimlach teweeg zou
brengen: „Iedereen de deur uit, jon
gens; we beginnen opnieuw".
13 november 1992
1( 1Sweat fa la la la long)Inner Circle
2( 2) End of the roadBoyzIIMen
3 3) Baker streetUndercover
4 6) LaylaEric Clapton
5 4Iron Lion ZionBob Marley The Wailers
6 11Yo home to Bel Air... dj Jazzy Jeff Fresh Prince
7 5) Too much love will kill youBrian May
8( 9) EroticaMadonna
9 15) Just another dayJon Secada
19(12) Keep the faithBonJovi
11 (14) NanaN.U.K.E.
12 7) Don't you want meFelix
131101 Heading for a fallVayacondios
14(21) Sleeping Satellite Tasmin Archer
15 8) My name is PrincePrince
16 (30) Free you mindEn Vogue
17 19) Alway tomorrow Gloria Estefan
18 (33) Vlieg met me mee (live)/gebabbel Paul de Leeuw
19(23) No ordinary loveSade
20 13) Ik weet dat er een ander isMarianne Weber
21 17) November rainGuns 'n' Roses
22 (32) Hey! JoeWille Deville
23 18) HighlandOne more try
24 (26) Start me upSalt V Pepa
25(16) DriveR E M.
26 (35) Queen of rainRoxette
27 37Be my babyVanessa Paradis
28 --) It will make me crazyFelix
29 (36) I'm raving/o si neneL A. Style
30 - -> I will always love you Whitney Houston
31 (22) Your place or mineRené Froger
32 20Teygo Makandra Ruth Jacott/Hans Vermeulen
33 27My destinyLionel Richie
34 (24One loveDr Alban
35 --Heal the world Michael Jackson
36 (39) To love somebodyMichael Bolton
37 --Leap of faith live)Bruce Springsteen
38 (--) CantaloopUS 3
39 (28) Could've been meBilly Ray Cyru6
40(31) RosieHenk Wijngaard
Alarmschijf: YesterdaysGuns 'n' Roses
Samenstelling: Stichting Nederlandse Top 40.
Hè Hè, na zo'n dag hard leren
even lekker de krant lezen.
foto Stephen Evenhuis
Ger Thijs, gedreven door zijn voorstelling De koopman van Venetië.
teiten zijn bij Norton heel ruim aan
wezig.
Mede dankzij het inventieve èn ef-
fe<;tieve decorontwerp en toneel
beeld van Floris Vos, suggereert
Norton als de jonge held Johnny Pa
nic in de toch bescheiden afmetingen
van Korzo's 'grote zaal' een enorm
theater. Compleet met de impressie
van een revuetrap, gewekt door het
verhoogde achtergedeelte van het
toneel te benutten.
Het belangrijkste is echter, dat hij
deze entourage - met verder ook nog
een ronddraaiend hart van spiegel
tjes, bij wijze van disco-bol - bijna
een uur lang weet te vullen met ne
gen opeenvolgende acts waarin hij
soms schijnbaar slungelig, maar in
perfecte balans en timing rond
danst, danwel acteert met goed-gek-
ke teksten zoals Johnny the Great is
no good guy. No good, good God, but
he has the greatest smile.En mees
terlijk het publiek bespeelt door het
als een geroutineerde quizzmaster
bij zijn presentatie te betrekken. Het
publiek, waarvoor hij tot slot nog
een verrassende exit in petto heeft.
K0RZ0, DEN HAAG.
Openingsprogramma CaDance
Festival. 'Johnny Panic'.
Choreografie, tekst en dans: Paul
Selwyn Norton. Dramaturgie:
Gerrit Timmers. Decor en
toneelbeeld: Floris Vos. Licht en
techniek: Leon Schutte/Allard Nap.
Geluidsmontage: Robert Bos.
Kostuums: Tima van Egmond.
'Overlookingyour shoulder'.
Choreografie en dans: Johnny
Wesley Taylor en Nanda Leenders.
Muziek: Colin Walcott en Tom
Waits. Licht: Marc van Gelder.
Herhaling: vanavond in Korzo.
door Nico s. de Wal
COMEDY
'CaDance Festival' staat al meteen
bij de opening voor meer dan dans
alleen. Want al is de Engelsman
Paul Selwyn Norton in de eerste
plaats een danser, zijn solo 'Johnny
Panic' omvat zoveel meer, dat het
beter als totaal-theater kan worden
aangeduid.
Cabaret, film, cartoons en popcul
tuur worden genoemd als samen-
f0t0 theo van der schoot
Paul Selwin Norton als Johnny Panic.
stellende elementen in zijn act. En
tertainment in de trant van de
(Amerikaanse) revue en musical,
maar dan op kleine schaal, typeert
nog wel het beste de inhoud van dit
letterlijk bijzonder onderhoudende
optreden. Norton ontpopt zich hier
als een Fred Astaire van nu, met ook
nog een vleugje Walter Mitty. Daar
voor is nogal wat nodig: veelzijdig
heid als danser-acteur en voored ge
voel voor theater. En al deze kwali-
