De doodsteek voor de
herlevende folklore
m
1
Cultuur/C2
Chaim
Potok
en de
dogma's
Actueel/C3
Galerie/C4
Boeken/C5
Strips
van zon,
stof
en zand
De tango is in Finland uitgevonden en in Noord-Duitsland is er een ouwe taaie van 75
die nog steeds een windmolen draaiende houdt. Zit daar onderhoudende televisie in?
c-kTJ =1 I rn
ECHTE KORTINGEN VAN
1 0-50%
(aminada meubelen
Ade
/e
Cultuur
LEIDSE COURANT VRIJDAG 13 NOVEMBER 1992
ZIJBALKON
door RenéedeHaan
Nelly Frijda. Dat is toch Ma
Flodder? Welnee, dat is die stevige
tante die in haar eentje de hele
vakbond van toneelspelers
vertegenwoordigt.
Haar naam gonst in de
kleedkamers van alle acteurs. Zie
je wel dat ze een vak hebben. Wat
denken al die middelbare
scholieren wel die in de rij en
vervolgens achter te camera staan
voor 'Goede tijden, slechte tijden'.
Ze verpesten de markt, als de
knollen naast de citroenen.
Hoewel, er is geen toneelspeler
van gewicht die roept dat zijn
ambitie in dergelijke series ligt. Hij
verdient er hooguit een zakcentje
aan.
De ware coryfeeën snuiven zelfs
vanonder hun theaterschmink:
kwaliteit selecteert zichzelf. Die
kindjes met die naturelbleke
gezichtjes staan nog lang niet op
het repertoire van de
Mevrouw Frijda is een politieagent
voor een eenrichtingsweg. Want
waar de Anne-Wil Blankersen of
Trins Snijdersen uit deze wereld
met gemak een tv-rol aanpakken,
zien we de Arnies of Myriams uit
GTST niet snel op het balkon van
de schouwburg als 'Romeo en
Julia'.
Omdat ze dat echt niet kunnen. Ze
hebben geen vak geleerd, weet u.
En als ze het zouden willen leren,
is er niemand om ze te coachen.
Want al die cracks, die zo hard
roepen dat ze beschermd moeten
worden, hebben het veel te druk.
Met een rondedans om de mooiste
partijen in het theater en de vetste
kluifjes in Hilversum.
Gees Linnebank maakt reclame
voor alles behalve voor zichzelf,
Peter Faber vond in de camera
nieuw speelgoed, Nelly Frijda viel
als vleesgeworden speakerscorner
kilo's af. En die jonkies? Die zullen
-zachtjes voor zich uit mompelen
dat de rollen zijn omgedraaid.
Zachtjes, want zij hebben geen
stem.
HET VENSTER
Hier, achter dit raampje (de
werkvrouw heeft de gordijntjes
scheef gehangen) ligt op een brits
een wereldvreemde man die een
wereldwijde faam heeft op het
gebied van Etruskische vazen.
Begeeft hij zich op straat dan
maakt hij een dwaze indruk: te
grote schoenen, slobberbroek,
buik in trui, piekhaar en een
kleine bril. Op straat is hij juist 2
jongens (24,25) tegengekomen en
toen ze hem passeerden zei de een
tot de ander: 'Nou effe niet
lachen'.
'Het ging om een anekdote die ze
elkaar juist verteld hadden, maar
ze wilden mij niet lastigvallen met
hun gelach', denkt de geleerde
en... hoe dicht is hij bij de
waarheid!
J.M.A. Biesheuvel
schrijver
door Frans Happel
Of er al geen televisie
festivals genoeg zijn.
Maar toch intrigeer
de het, dat Zwitserse
initiatief om een zes
jaar geleden in Ier
land overleden festi
val voor folkloristi
sche programma's
nieuw leven in te bla
zen. Dit niet alleen omdat door hoger-
handen grenzen worden vervaagd en
we daardoor geacht worden met onze
culturen meer en meer ineen te vloeien.
Want er zijn ook spontaan opkomende
tendenzen waaruit blijkt dat folkloristi
sche uitingen, dan wel directe afgelei
den daarvan, weer terrein winnen. Met
name in de muziek is dat het het geval.
Variërend van de eng-nationale 'Volk-
stümmliche Lieder' die in de Duitstali
ge landen plotseling zeer kijkdichte
programma's als 'Schlagerparade der
Volksmusik' en 'Musikantenstadtl' tot
de flamenco-rock van de Gipsy Kings en
allerhande ontwikkelingen in de pop
die even weids als gemakzuchtig onder
de noemer 'wereldmuziek' worden ge
vat.
Bovendien zou het heel interessant
kunnen zijn om in de verscheidenheid
van een festival eens te kunnen consta
teren hoe dat qua bestaan relatief zo
jonge medium televisie eigentijdser om
gaat met folklore, dan alleen het dom
weg archiveren daarvan.
Op weg kortom naar het eerste Gouden
Steenbok Festival in Interlaken, op de
zelfde leest geschoeid als het al ruim
dertig jaar bestaande Gouden Roos Fes
tival van Montreux. De berichtgeving
die vooraf is gegaan mocht dan nogal
summier zijn, maar de verzekering van
'een ruime ontmoeting van gespeciali
seerde tv-makers en kundigen op fol-
klore-gebied in algemenere zin' liet zich
in elk geval nadrukkelijk lezen.
Twee uur voor de officiële opening
blijkt de gastenlijst van het door de
Zwitserse nationale omroep SRG/SSR,
het Zwitsers Verkeersbureau en de stad
Interlaken georganiseerde en door de
European Broadcasting Union gepatro
neerde festival slechts 81 namen te tel
len. Inclusief vertegenwoordigers van
bovengenoemde instanties, vertalers en
de bemanning van een stevig geëqui
peerd festivalsecretariaat. Wat effectief
overblijft zijn veertien juryleden (elk
station dat een of meer programma's
naar de Steenbok zond moest een lid le
veren), drie Interlaakse journalisten en
twee niet-Interlaakse, alsmede een
groepje diversen, nauwelijks groot ge
noeg om er een zijkamer mee te vullen.
BAZUINGESCHAL
Het hilarische van die situatie is verlei
delijk, zeker als tijdens de door bazuin
geschal omlijste openingsceremonie de
vlaggen van de 26 Zwitserse kantons
worden binnengedragen door evenzo-
vele in historisch kostuum gestoken
dragers. Dat is dus op dat moment on
geveer één drager plus vlag voor een ie
der die aanwezig is in de luisterrijke
grote zaal van het vroeg 19de-eeuwse
Kurhaus/Casino van Interlaken.
Toch wint een triest gevoel bij zoveel or
namentaal niks het van het lacherige.
Alle begin is moeilijk, er moet de ruim
hartigheid zijn om krediet te willen ge
ven. Niettemin mag het vermoeden be
staan dat de baas van de Steenbok, se
cretaris-generaal Michel Stocker, enige
teleurstelling moet wegslikken.
„Nee, dat is geenszins het geval", zegt
Stocker op een toon alsof hij het tegen
een lastig kind heeft. „We hebben twin
tig programma's van zestien stations in
competitie, die stuk voor stuk van hoog
foto Frans Happel
Volkskunst als museumstuk voor het jonge medium televisie.
gehalte zijn. Dat is voor een eerste keer
beslist een goéde oogst. We zijn er dan
ook in hoge mate blij mee. Verder moet
er natuurlijk het besef zijn dat dit festi
val van een geheel andere orde is dan bij
voorbeeld dat van Montreux, waar al
lerlei uiterlijkheden, ook spektakel,
meespelen. Dit is een festival voor insi
ders".
Ook bij de opmerking dat. gezien de rij
en klaarstaande stoelen in de viewing-
ruimtes, er wel degelijk op veel meer in
siders gerekend is. blijft Stocker kras-
vrij. „Uit negativisme is nog hooit iets
goeds geboren. Kijkt u nu maar naar de
programma's, spreek met de experts die
er wél zijn en de waarde van dit festival
zal zeker duidelijk worden".
MISVERSTAND
De secretaris-generaal heeft gelijk. Niet
de kwantiteit telt, maar het boeiende
van het onderwerp. Klein maar fijn dus,
laten we dat zoeken. De achttien pro
gramma's die uiteindelijk tot het offi
ciële concours zijn toegelaten (twee blij
ven buiten competitie wegens het niet
verschijnen van de bijbehorende juryle
den) geven voor het merendeel exact
aan dat er over de televisionaire waarde
van volkscultuur een groot misverstand
bestaat.
Tweederde van die achttien program
ma's doet begrijpen waarom dit genre
in het verdomhoekje zit. Want bij voor
beeld op een 75-jarige ouwe taaie die in
Noord-Duitsland nog steeds een wind
molen draaiende houdt, zit behalve
'Von Gewest bis Gewest' helemaal nie
mand te wachten. Zo ook lijkt ons een
vergelijking tussen de rouwrituelen van
de Finnen en die van een verborgen
Afrikaans volk geschikt voor een mi
niem publiek. En wat te zeggen van een
ruime reportage over Portugezen die
ontzettend nauwkeurig een historisch
roeischip nabouwen. De stelling dat fol
klore, volkscultuur, bepaald een heden-
daagsere waarde heeft dan alleen het
museale, het archivarische, het curieu
ze, wordt er in elk geval niet mee ge
diend.
De Ierse producer Michael Garvey, tot
1986 organisator van de Gouden Harp
in Dublin, een festival dat door toedoen
van de Gouden Steenbok volgend jaar
weer wordt opgestart, stelt dat het om
'een uiterst lastige materie' gaat. „Ik
vraag me af of Europa het belang inziet
van krachtsinspanningen die destijds
door ons en nu door de Zwitsers gele
verd worden. Dit soort festivals brengt
de aandacht terug naar zaken die door
de televisie óók moeten worden aange
boden, op een volwassen, intelligente
manier. Dat bij alle televisie-bedrijven
de cultuur en zeker de volkscultuur dan
pas aan bod komt als het geld vrijwel
volledig aan sport, nieuws, informatie
en show is uitgegeven, wordt ook hier in
Interlaken weer bewezen. De niveau
van de programma's variëert van per
fect, in een enkel geval, tot 'high quality
primitive', om me als gast zo aardig mo
gelijk uit te drukken".
SCHELDWOORD
Het jurylid Reimer Thomas, Zwitsers
correspondent van de Duitse ARD: „Bo
vendien, waar hebben we het over? Wat
is eigenlijk folklore? Alleen om tot een
definitie van dat begrip te komen heb
ben we al een week nodig. En dan mag
ik nog geen eens over 'folklore' spreken,
want bij voorbeeld in Oostenrijk is dat
een scheldwoord voor dik bestofte tra
dities van onze voorouders, moet er
over 'Volkskultur' gesproken worden
en daar denken een heleboel mensen
weer iets heel anders bij".
Zijn er twee voorbeelden die goed laten
zien welke bijdrage programma's van
volksculturele aard aan onderhouden
de televisie kunnen leveren. France Te-
levison 3 vertoont een fascinerende re
portage over het polyfone zingen dat op
het eiland Corsica nog dagelijks door
Jean en alleman beoefend wordt. En de
BBC bewijst dat folklore heel snel van
het geitebreiers-imago kan worden ont
daan als er in humor wordt voorzien.
De aflevering 'Tango in a minor key' uit
de serie 'Rythms of the world' voert de
kijker naar Finland, waar de tango niet
alleen uitzonderlijk populair is, maar
door sommige Finnen zelfs als uitvin
ding wordt geclaimd. „De tango als mu
ziek- en dansvorm is in Finland on-
staan, de Argentijnen hebben 'm ver
volgens van ons gepikt en daarna weer
geëxporteerd naar Europa", zegt een
van de ondervraagden ernstig. De reac
tie van de interviewer is bijna dat hele
festivalletje in Interlaken waard: „Oh, I
see".
Aan het slot van een week Gouden
Steenbok glimmen de neuzen van de or-
'Dat bij alle televisie-bedrijven
de cultuur en zeker de
volkscultuur dan pas aan bod
komt als het geld vrijwel
volledig aan sport, nieuws,
informatie en show is
uitgegeven, wordt ook hier in
Interlaken weer bewezen'.
ganisatoren nog steeds, hoewel de visite
op hun festival niet noemenswaardig is
toegenomen. Er zijn twee Russische fol-
klore-groepen opgeduikeld, er is een
alphoorn-blazer die ook heel jazzy kan
zijn („Maar muzikaal kun je hem alleen
goed begrijpen als je een hele avond met
hem doorbrengt zegt een ingewijde)
en nog wat van die rariteiten.
Met die artiesten wordt een directe tv-
uitzending gevuld, waarbij de Inter
laakse bevolking heel hartelijk welkom
is a raison van omgerekend 45 gulden,
een onbetamelijk hoog bedrag om als
klapvee achter de camera's te mogen
zitten. Te meer daar de eerder aange
kondigde Gipsy Kings spoorloos van het
programma verdwenen zijn.
„Een prachtige week", kweelt de plaat
selijke directeur van het Zwitsers Ver
keersbureau. „Maar wat jammer nou
toch dat er voor dit mooie gala zo weinig
kaartjes verkocht zijn".
De Russische muzikanten en zangers
geven kort nadien aan hoe levende fol
klore te doden is. Pontificaal in Rus
sisch showkostuum wordt het voor de
camera een gekunstelde vertoning, met
bruis die niet bruist en kreten die niets
met opwinding of enthousiasme te ma
ken hebben.
De avond tevoren dronken we met die
Russen een goed glas. En speelden en
zongen ze zich leeg. In spijkerbroek en
T-shirt. In een gewone, natuurlijke om
geving.
ADVERTENTIE
SVERNIEUWING
van 3000 m2 meubelshowroom
Rijswijkseweg 51, Den Haag. Tel. 070-3889233 (tussen Rijswijkseplein en Laakbrug)
■■■Hl
VORMGEVING GlEL VAR GE KOP HjjlJPilJl fl^W! I'jl! If.1 /.J.
