De bliksemcarrière van een paddestoel
Op de leasefiets
naar het werk
Vandaag De Dag
Doe-het-zelf-meubels
Vloeren en plafonds
Sterke staaltjes
De leukste spelletjes
STERKE
•y
Het perfecte
Berenboek
Leidse Courant
donderdag 12 november 1992
Brabant, achthonderd champignon
telers actief die in 1980 nog 60 mil
joen, maar in 1991 al 165 miljoen ki
logram produceerden. De consump
tie steeg van 0,3 kilogram per hoofd
van de bevolking in 1970, via 1,3 in
1980 tot 2,6 kilogram in 1991. Het
succes van het afgelopen decennium
werd grotendeels gevoed door de wij
ze van compostbereiding.
Champignons zijn ten aanzien van
hun keuze voor een voedingsbodem
namelijk erg kieskeurig. Het best ge
dijen zij op een mengsel van paarde-
mest en stro dat gedurende twee we
ken wordt begoten met water en gier
en vervolgens, om het ent-klaar te
maken, acht tot tien weken wordt
gepasteuriseerd. De champignon
sporen hebben dan ondertussen op
graankorrels een voorbewerking on
dergaan en vormen het mycelium
soms ook wel schimmelpluis of
champignonbroed genoemd
waarmee de compost ten slotte
wordt geënt.
Vroeger speelde dit tijdrovende en
dure proces zich af bij de teler zelf.
Inmiddels kopen de meesten deze
doorgroeide compost in bij twee ge
specialiseerde bedrijven: de Coöpe
ratieve Nederlandse Champignon-
kwekersvereniging en de Gebroe
ders Theeüwen. Het voordeel van
die nauwkeurig gestuurde compos-
tering is niet alleen dat de telers zijn
verzekerd van een regelmatige aan
voer van kwalitatief goede grond-
Fondue
Nodig: 500 gram champignons,
1 citroen; voor het beslag: 200
gram bloem, peper, zout, 1 ei,
klein flesje bier. Bereidingswij
ze: maak een beslagje van
bloem, ei, bier, péper en zout.
Dit beslag enkele uren dichtge-
dekt laten rusten. De champig
nons schoonmaken en met ci
troensap bedruppelen. In een
fonduepan olie verhitten en de
pan op een warmhoudplaat
plaatsen. De champignons aan
een pen prikken, door het be
slag halen, laten afdruipen en
in de hete olie bakken. Hierbij
diverse sausjes presenteren.
stoffen tegen een redelijke prijs,
maar het is bovendien milieu-vrien
delijk. Omdat het hele proces plaats
heeft in grote gesloten tunnels, kun
nen stank en de uitstoot van ammo
niak sterk worden gereduceerd.
Daarnaast heeft deze werkwijze de
cyclus tussen kweek en oogst aan
merkelijk ingekort. Vroeger, toen de
telers nqg hun eigen compost maak
ten, stonden daar twaalf weken
voor. Inmiddels zijn dat er acht en
bij sommige boeren zelfs zes.
Met het oog op de milieu- en produk-
tie-voordelen schakelen de kwekers
thans dan ook in versneld tempo
over op het gebruik van doorgroeide
compost. Leo de Vlieger van de vei
ling in Grubbenvorst, een van vijf
veilingen in Nederland waar cham
pignons worden verhandeld, ver
wacht dat eind 1993 alle telers hun
bedrijfsvoering hebben aangepast.
„Het milieu-probleem zal daarmee
zijn opgelost. Maar het heeft tegelijk
een enorme toename van de produk-
tie tot gevolg. Bedroeg die in 1990
150 miljoen en vorigjaar 165 miljoen
kilo, voor dit jaar schatten we de pro-
duktie op 190 miljoen en voor 1993
zelfs op 210 miljoen kilo; kortom,
een stijging van veertig procent in
vier jaar. Dat is eigenlijk te veel van
het goede, zeker gezien de huidige
marktsituatie waarin de vraag van
de consument zich stabiliseert. De
prijzen staan dan ook sterk onder
Dat verhaal wordt op de grens van
Limburg en Brabant bevestigd door
Jan Denissen. Vroeger had hij met
zijn broer een agrarisch loonbedrijf,
maar bijna vijf jaar geleden stortte
hij zich op de toen nog lucratieve
champignonteelt. In Vierlingsbeek
beschikt Denissen over een modern
bedrijf met zes cellen van elk 315
vierkante meter. Ook hij is, twee
jaar geleden, overgeschakeld op het
gebruik van doorgroeide compost.
„De produktie is sindsdien verdub
beld met hetzelfde teeloppervlak.
Maar de winst is bepaald niet ver
dubbeld. Ik heb er nu soms weken
bij, dat ik met twee keer zoveel
champignons minder overhoud dan
vroeger".
EKEN
Wie anders dan de Bijenkorf had kunnen bedenken juist
in deze tijd van toenemende berenliefde 'Het perfecte
Berenboek' van Pauline Cockrill in Nederlandse editie
uit te brengen? Met het eigen succesnummer - BOB de
beer - prominent op het omslag biedt Het perfecte
Berenboek (ƒ29,90) een handzaam en fraai geïllustreerd
overzicht van alle bekende en minderbekende
speelgoedberen ter wereld.
Het boek zit eenvoudig en logisch in elkaar met korte
informatieve stukjes over berenrages, verzamelaars,
materialen en kenmerken, gevolgd door in
chronologische volgorde afgebeelde beroemde beren uit
de fabrieken van Ideal Novelty Toy Co., Steiff, Bruin
Manufacturing Co., Gebrüder Bing, Gebrüd'er
Hermann, Merrythoughy Ltd.Knickerbocker Toy Co.
Inc. en vele anderen. Speciale aandacht gaat uit naar de
echte sterren als Teddy, Winnie de Pooh, Paddington,
Smokey en uiteraard BOB.
Wat BOB betreft moeten we opmerken dat deze door het
Nederlandse warenhuis zelf ontwikkelde held
oorspronkelijk niet in de Engelse uitgave 'The Ultimate
Teddy Bear Book' zat, maar er in de Nederlandse editie
met zijn familie en al aan is toegevoegd. Daar kunnen we
nauwelijks bezwaar tegen hebben. Aparte hoofdstukjes
over herenkleding, synthetische beren, jubileumberen
onderhoud en herstel plus een index, maken deze
uitgave tot een niet te ontberen naslagwerk.
Sir Terence Conran, wereldwijd bekend van Habitat,
schrijft graag boeken. De Engelsman heeft al heel wat
titels op zijn naam en allemaal hebben ze van doen met
het goede en vooral goed ogende leven: The House Book,
The Cook Book, The Conran Directory of Design en
Terence Conran's France, om er maar een paar te
interieurs of droomhuizen met verhaaltjes erbij, maar
bevat vooral complete beschrijvingen en tekeningen hoe
de afgebeelde meubels zelf te maken.
Conran gaat daarbij geen techniek uit de weg, of het nou
(blinde) pen-gat-verbindingen,
gedeuvelde hoekverbindingen of de
kunst van het zwaluwstaarten
betreft. Maar ooktegelzetten, het
monteren van deuren en
scharnieren, het komt allemaal aan
bod.
Het is een fraai en zeer duidelijk,
goed met tekeningen en foto's
geïllustreerd boek voor de
(ver)gevorderde doe-het-zelver.
(Ver)gevorderd, want Conran kan
natuurlijk wel in een paar simpele
zinnen opschrijven hoe je een
zwaluwstaartverbinding maakt, hij
heeft het voor zijn boek ook niet zelf
uitgevoerd en het werk overgelaten
aan de vakkundige handen van Sean
Sutcliff van Benchmark
Woodworking Limited.
Wie echter niet terugdeinst voor het
edele ambachtelijke timmermanswerk, vindt in
Woonideeën (Uitgeverij Bosch Keuning, 79,50) meer
dan dertig originele ontwerpen van Terence Conran,
meer dan 250 fraaie kleurenfoto's en uitgebreide
materiaal- en gereedschappenbeschrijvingen.
Is het trouwens niet opmerkelijk dat net nu Habitat aan
Ikea is verkocht, de Engelse design-goeroe zich niet
meer druk maakt over de verkoop van meubeltjes, maar
uitlegt hoe het allemaal zelf valt te maken?
Het probleem met, al dan niet zelfgemaakte, nieuwe
meubels is dat het daar doorgaans niet bij blijft. Geen
nood: de Consumentenbond brengt samen met uitgever
Bosch Keuning in de serie 'Zelf Klussen' het deel
'Wanden, vloeren en plafonds opknappen' 26,50, voor
leden van de Consumentenbond ƒ21,50).
Schilderen, behangen, vloerbedekking leggen,
stukadoren en tegelen zijn de klussen die uit en te na
worden belicht. Zowel in tekst als met behulp van vele
instructieve tekeningen. 'Een handleiding die heel wat
teleurstellingen kan voorkomen', meldt de uitgever,
want dit boek 'onthult alle vakgeheimen van de schilder,
de behanger, de vloerenlegger, de stukadoor en de
tegelzetter'.
We blijven nog even bij de actieve boeken, maar dan op
natuurkundig en scheikundig gebied. In 'Sterke
Staaltjes' van Angela Wilkes gaat het om allerlei
proeven die kinderen kunnen doen. Een ballon statisch
laden bij voorbeeld zodat snippers papier erop af vliegen,
of zelf een barometer maken, met water gevulde flessen
omvormen tot muziekinstrument en vingerafdrukken
m, zichtbaar maken. Spelenderwijs
maken kinderen in dit nieuwe deel
van de achtdelige serie 'Stap voor
stap' (Zirkoon uitgevers, ƒ27,50)
kennis met de grondbeginselen van
natuur- en scheikunde.
In dezelfde - van oorsprong Engelse -
reeks schreef Angela Wilkes 'Bak ze
bruin'; een feestelijk en kinderlijk
eenvoudig kookboek, waarin stap
voor stap onder meer koekjes,
pizza's, taart, aardappelschuitjes,
broodjes en chocoladetruffels
worden bereid. Evenals in de andere
delen (over het maken van maskers
en sieraden en over tuinieren en
milieuverontreiniging) staat telkens
duidelijk aangegeven wanneer bij
handelingen de hulp van een
volwassene is vereist. Ook dit deel
kos^27,50.
Hoe gaat hinkelen, dammen, het kaartspel 'kleur
bekennen' of bingo met nummerborden? Hoe til je met
één lucifer er vijftien op en hoe vouw
je een papieren vliegtuigje? In het
boek 'De leukste spelletjes van de
wereld, samengesteld door David
Hillman van het beroemde
Londense design-bureau
Pentagram, is het allemaal snel
terug te vinden (Uitgeverij Zomer
Keuning, ƒ34,90).
Bekende en vooral minder bekende
spelletjes van divers karakter:
bordspelen, kaartspelen, denk- en
doespelletjes, trucs en
handigheidjes. Een mooi verzorgd
boek, maar dat spreekt met de achtergrond van David
Hillman - die ook persoonlijk de vormgeving deed - bijna
vanzelf.
STAALTJES
y
Hij werd ooit gezien als een schepping van de duivel die vermomd als een dikke pad over de aarde
zwierf. Hij wekte hallucinaties op, genas, doodde. Die vreemde paddestoel is nu een gewone
champignon. Maar niet tot ieders genoegen.
Denissen is een teler die met een cy
clus van zes weken en een opbrengst
van dertig kilo per vierkante meter
boven het gemiddelde scoort. Hij
kweekt voornamelijk voor de ver
smarkt en biedt wekelijks zo'n 9000
kilo ter veiling aan. „In goede tijden
krijg ik daarvoor tussen de 30.000 en
32.000 gulden overgemaakt; afgezet
tegen mijn kosten van omgerekend
twee gulden per kilo, één gulden
voor de compost en de dekaarde en
één gulden voor het plukken, bete
kent dat een goed rendement. Soms
is de opbrengst echter niet hoger dan
19.000 gulden, dan speel ik maar net
quitte. Gelukkig kan mijn bedrijf
een stootje hebben, maar er zijn te
lers bij wie het water nu al tot de lip
pen is gestegen en die geen verdere
prijsdaling kunnen lijden. Gezien de
marktsituatie en de verwachte pro-
du ktiest ij ging verwacht ik daarom
een sanering van de bedrijfstak".
Kwetsbaar
Aan de kostenkant zou een plukro-
bot de telers weer wat lucht kunnen
verschaffen. Zo'n apparaat is mo
menteel in ontwikkeling. Het zal een
technisch hoogstandje moeten wor
den. De champignon is namelijk ui
terst kwetsbaar en bovendien zijn
niet alle champignons in dezelfde cel
tegelijk plukrijp. Met het oog op de
plukrobot werkt de Stichting Proef
station voor de Champignonkuituur
onder leiding van professor Van
Griensven weliswaar aan een nieu
we champignon met een langere,
makkelijker af te snijden steel,
„maar het is nog maar de vraag of
zo'n kruising op andere fronten door
ons selectieproces komt".
Persoonlijk verwacht Van Griens
ven meer heil van 'strategische
marktstudies' en 'integrale ketenbe-
heersing'. Het laatste betekent, kort
gezegd, niet alleen een mooi pro-
dukt, maar ook modern transport en
uiteindelijk een nauwgezette pre
sentatie aan de consument. Dat zou
vooral de export moeten kunnen be
vorderen. „Het moet mogelijk zijn
om zelfs een kwetsbaar en kort
houdbaar produkt als de champig
non over een langere weg vervoerd
te krijgen".
Van de 165 miljoen kilo verse cham
pignons wordt jaarlijks 35 miljoen
kilo geëxporteerd, voor 55 procent
naar Duitsland en voor 45 procent
naar zeven andere landen. Voor de
champignon-conservenindustrie is
die afhankelijkheid van Duitsland
nog groter. Van de 155 miljoen kilo
conserven gaat er 104 miljoen kilo
naar Duitsland, zo'n 65 procent.
„Toen de Berlijnse muur was geval
len", zegt Jan Heijnen, verkoopdi
recteur Duitsland van Lutèce in Vel
den, marktleider op het gebied van
champignon-conserven, „lag er
opeens een nieuwe markt open. De
champignon was iets nieuws, iets ex
clusiefs uit het westen dat ze ook in
het oosten wilden hebben. Dat had
een geweldige verkoopstijging tot
gevolg. Het was zelfs zo'n noviteit
dat ik tegelijk duizenden blikope
ners kon afzetten. Maar inmiddels is
het nieuwe eraf, Duitsland worstelt
ook met het begin van een recessie
en daardoor stabiliseert de markt
zich ook daar. Ik ben best trots, dat
we het afgelopen jaar desondanks
toch nog een omzetstijging in Duits
land van vijf procent hebben gereali
seerd, maar echt hard gaat het niet
meer".
dens het driejaar durende leasecon
tract krijgt de van gedegen sloten
voorziene twee-versnellingenfiets
gratis jaarlijkse servicebeurten.
Mankementen
Eventuele mankementen worden op
elk moment gratis door de zelf te kie
zen Gazelledealer ter plaatse verhol
pen. Daarom krijgt de dealer bij
aanvang van het leasecontract van
Gazelle niet alleen ongeveer eenzelf
de marge als bij verkoop van een
nieuwe fiets (omstreeks 200 gul
den): hij krijgt in de driejaar van de
lease-overeenkomst bovendien een
vergoeding voor onderhoud en repa
raties. Na afloop van het contract
krijgt de gebruiker de mogelijkheid
de fiets voor een klein bedrag te ko
pen. Wil hij dit niet, dan mag de fiet
senmaker het rijwiel voor een zacht
prijsje van eigenaar Gazelle overne
men om het tweedehands te verko
pen of in de verhuur te doen.
Gazelle's commercieel directeur
Van Diermen geeft toe dat het lease
project gratis publiciteit voor het be
drijf betekent. Hij voegt er enkele ra
tionele overwegingen aan toe: „Re
clame was niet het uitgangspunt.
Het klinkt misschien arrogant,
maar Gazelle heeft weinig bekend
heid nodig. Fietsen spaart het mi
lieu, het voorkomt ergernis over files
en andere verkeersobstakels, het
komt de gezondheid ten goede en het
bespaart - mits het op grote schaal
gebeurt - bedrijven enorme parkeer
plaatsen en dus dure grond."
Vanwaar ineens de interesse van de
ANWB, die toch vooral een autolob-
byistenimago heeft? „Het is niet zo
dat we de initialen WB van 'Wielrij-
dersbond' weer eens waar wilden
maken," reageert Smid. „Dat zou
een slecht uitgangspunt zijn. Dan
ben je alleen bezig met decorbouw,
terwijl we juist willen bijdragen aan
de discussie over vermindering van
het autogebruik. De fiets is overi
gens bij ons nooit uit beeld geweest,
maar alleen overstemd door de auto.
Het werd tijd voor een koersveran
dering."
Geslaagd
De resultaten van de proef, die in
juni van dit jaar afliep, moeten eerst
op een rijtje worden gezet en kunnen
daarom in januari pas officieel open
baar gemaakt worden. Toch kan
Smid alvast zeggen dat hij het pro
ject als geslaagd beschouwt. „De
deelnemers van de proef hebben een
logboek bijgehouden. Daaruit blijkt
dat een deel van plan is te blijven
fietsen. Uit milieu-overwegingen".
Minpunt is dan dat een ander deel
besluit dit niet te doen. „Dat zijn
vooral mensen die zeggen toch een
auto voor het werk nodig te hebben.
Anderen vinden het te ver of vinden
de route te gevaarlijk. Sociale onvei
ligheid speelt daarbij een rol; bij
voorbeeld de vaak schaarse verlich
ting op industrieterreinen waar veel
bedrijven zijn gevestigd".
door Frank Hitzert
Aan zijn bureau aan de Peelheide-
weg in Horst komen we met
prof. dr. L.J.L.D. van Griensven, di
recteur van het Mushroom Experi
mental Station, onverwacht te pra
ten over de presentatie van de cham
pignon. We hadden ons voorbereid
op een gesprek over tunnel-fermen
tatie, de temperatuur-gevoeligheid
van doorgroeide compost en het
kweken van resistente kruisingen.
Maar, zegt de professor, wat heb je
nu aan een ferme steel en een geslo
ten hoed als de champignon ons in
de winkel wordt aangereikt in zo'n
lullig blauw bakje met een halfgaar
plastic dekseltje?
En zo is het maar net. Want de
champignon mag dan worden be
schouwd als de kampioen onder de
lekkermakers, als het exclusieve ex
traatje bij ons dagelijks brood, we ge
ven hem bepaald niet de voorkeurs
behandeling die hij verdient.
Het Centraal Bureau van de Tuin
bouwveilingen zou het wel weten. Is
van mening dat 'mooie, witte cham
pignons zichzelf verkopen', maar
noemt het daarbij 'van essentieel be
lang dat champignons worden uitge
stald tussen radijs en paprika waar
door ze de perfecte uitstraling krij
gen'. Kom daar maar eens om in het
grootwinkelbedrijf; daar liggen ze bij
wijze van spreken zo naast de kant
en-klare bami-pakketten. Zouden
we champignons dan toch gewoon
zijn gaan vinden?
De ANWB en een aantal bedrijven hebben Gazelle in de arm
genomen voor een grootscheepse leaseproef met fietsen.
doorYvonmeKeuren
Ons land kent evenveel inwoners als
fietsen. Het kan dus niet aan een te
kort aan rijwielen liggen dat de Ne
derlander niet massaal op de fiets
naar het werk gaat. Volgens F. Smid,
doelgroepmanager tweewielers van
de ANWB, is het vaak een sociale
overweging de fiets te laten staan:
„Mensen die met de fiets naar het
werk komen, worden vaak negatief
bejegend. 'Goh, is je auto soms ka
pot', is een veelgehoorde reactie. Die
belemmeringen moeten weggeno
men worden. Het fietsen moet posi
tief worden benaderd"
De ANWB en een aantal grote be
drijven in de Randstad, waaronder
Unilever Research in Vlaardingen
en Rijkswaterstaat in Rotterdam,
hebben daarom (Koninklijke) Gazel
le in de arm genomen voor een groot
scheepse leaseproef. Gedurende een
jaar werden 150 fietsen telkens een
maand uitgezet bij één van die be
drijven. Vrijwilligers die maximaal
zo'n tien kilometer van het werk wo
nen, kregen de kans om die afstand
per fiets te overbruggen. Liefst dage
lijks; daarom kregen ze er een regen
pak bij.
Het project werd een succes en daar
om worden de 'proefbedrijven' nu
voor een definitief leasecontract be
naderd. Dat kost 39 gulden per fiets
per maand, inclusief een verzeke
ring op basis van de huidige nieuw-
waarde van rond de 800 gulden. Tij-
Natuurlijk is de moderne bescha
ving al geruime tijd vertrouwd met
het eten van paddestoelen. Hippo
crates onderkende al vroeg de ge
neeskrachtige waarde van sommige
soorten en de Romeinen regelden de
handel erin zelfs wettelijk. Sinds
dien wordt dit mysterie van moeder
natuur niet meer gezien als een
schepping van de duivel die ver
momd als een dikke pad over de aar
de zwierf; die opeens uit de grond
kwam om vervolgens weer snel te
verdwijnen.
Té gewoon
Of de champignon nu een groente is,
of fruit, weten we nog steeds niet.
Maar hij is in elk geval niet meer het
raadsel dat ons doet hallucineren.
Wij hebben de champignon zelfs vol
ledig in de hand gekregen. Op zoek
naar de champignoncultuur, op de
schrale zandgronden van Limburg,
komen we er echter achter, dat daar
door een nieuw probleem is ont
staan: de champignon is té gewoon
geworden.
„Van een lekkernij voor de elite is de
champignon volksvoedsel gewor
den", zegt Leo de Vlieger, chef van
de afdeling paddestoelen van de Coö
peratieve Veiling Zuidoost-Neder
land in Grubbenvorst. „Veel Lim
burgse boeren met kleine gemengde
bedrijven, voor wie de gebruikelijke
agrarische activiteiten op de zand
gronden geen vetpot meer waren,
schakelden over op de champignon
teelt. Dat gebeurde aanvankelijk
met groot succes; de stijgende vraag,
die zich vooral in de periode 1965-
1973 sterk doorzette, leidde tot goe
de prijzen en een verdubbeling van
de produktie".
Vraag en aanbod hebben ook nadien
overwegend gelijke tred gehouden.
Er zijn in Nederland, en dan met
name in Limburg, Gelderland en
FOTO CBT
Champignons zijn ten aanzien van hun keuze voor een voedingsbodem erg kieskeurig. Het
best gedijen zij op een mengsel van paardemest en stro.
