Toen een Turk, nu een Kurd
CDU en SPD delen
winst en verlies
JüdöcQowumt BUITENLAND
ADVERTENTIEBEDRIJF Jt
Het Kurdische volk heeft vijf vijanden: Turkije,
Syrië, Irak, Iran en de voormalige Sovjetunie. Hun
beloofde bergland Kurdistan ligt verdeeld over deze
vijf staten die alles behalve van zins zijn de Kurdische
gebiedsdelen af te staan. In tegendeel: de Kurden
worden er onderdrukt. De Kurden in Nederland
streven ook naar een onafhankelijk Kurdistan. De
één met een stok in de hand voor het Turkse
consulaat in Deventer, de ander met een ideologisch
gesprekje in het koffiehuis. Het merendeel van hen
heeft een Turks paspoort, terwijl het Turkse leger de
laatste weken Kurdische dorpen bombardeert in de
jacht op Kurdische guerrillastrijders. Daarbij worden
ook veel burgers slachtoffer.
ia
t Kurdische vrouw tijdens een demonstratie in Den Haag.
I FOTO: STEPHEN EVENHUIS
Ook het Kurdische raadslid
voor Groen Links Kaynak weet
van niets: ,,Er zitten veel fana
tieke elementen in de PKK.
maar van geweld in Nederland
heb ik nooit iets gehoord". Vol
gens Kaynak heeft de Arn
hemse politie met de berichten
het beeld van de Kurden in Ne
derland gestigmatiseerd als
'gewelddadig', terwijl daarvoor
geen bewijs bestond. „Ik ken
geen Kurd die redenen heeft
bang te zijn voor de PKK". En
over de populariteit van de
PKK onder Kurden in Neder
land: „De maatschappelijke
ontwikkelingen in Nederland
bewegen de Kurden die hier
wonen minder dan de ontwik
kelingen in hun eigen land.
Het nieuws over geweld tegen
Kurden wordt door hen nauw
lettend gevolgd. Er kan im
mers familie bij betrokken
zijn, of kennissen. Als in Tur
kije een demonstratie van
twintig Kurden uit elkaar is
geslagen, is iedere Kurd uit
Turkije in Nederland op de
hoogte en staan er een paar te
demonstreren. Maar voor een
protest tegen de wao-plannen
krijg je ze de straat niet op".
Koffiehuis
De Kurd uit Turkije zat tien
jaar geleden als Turk aan de ta
fel in het koffiehuis. Nu zit hij
er als Kurd. Kaynak: „Voor
menig Turkse man is het moei
lijk te accepteren dat hij nu
met een Kurd aan tafel zit. Die
achtergrond wordt, vooral door
ouderen, nogal eens als min
derwaardig gezien. Maar het is
nu eenmaal zo: ook ik voelde
me tien jaar geleden meer
Turk dan Kurd. En dat is nu
andersom". De recente aanval
len van het Turkse leger op
Kurdische dorpen en nederzet
tingen zullen de sfeer in de Ne
derlandse koffiehuizen niet
verbeteren, volgens Kaynak.
„De conflicten in Turkije spe
len zich af tussen de Kurden
en de staat, het leger. Onder de
burgerij leeft het niet zo, Kur
den en Turken vliegen elkaar
daar niet in de haren, ook niet
in Nederland. Maar stel je voor
dat de tegenstellingen zich
daar verharden. Er is bijvoor
beeld een krant die dagelijks
verschijnt onder de kop 'Tur
kije voor de Turken'. Het land
is als erfenis van Atatürk nog
altijd erg nationalistisch inge
steld. Als de bom in Turkije
barst, barst-ie ook in Neder
land, denk ik. Dan staan "Dir
ken en Kurden misschien wel
tegenover elkaar. Ik hoop dat
Turken en Kurden elkaar als
broeders zullen blijven zien,
maar ik denk dat het conflict
rond het Kurdische zelfbe
schikkingsrecht ook onder de
bevolking gaat spelen. In Tur
kije en in Nederland. Ook al
hamert de Kurdische politieke
beweging er steeds op dat niet
de Turken, maar de Turkse
machthebbers de vijand zijn".
Vluchten
De Irakese politicoloog Fuad
Hussein, docent aan de Hoge
school in Driebergen, ziet fana
tisme ontstaan onder jonge
Kurden in Nederland. „Ze heb
ben niet, zoals hun ouders, aan
den lijve ondervonden wat het
is om Kurd te zijn in Turkije of
waar dan ook. De Kurdische
identiteit nemen ze van hun
ouders over. Daardoor krijg je
fanatisme dat vergelijkbaar is
met dat van de Zuidmoluk-
kers. De jongeren willen snelle
actie, direct resultaat, erken
ning van Kurdistan. Maar ze
weten niet dat die niet in één
keer bereikt kan worden".
Fuad Hussein ontvluchtte in
1975 Irak nadat hij betrokken
was geweest bij de guerrilla
strijd tegen de machthebbers,
waarvan de toenmalige 'twee
de man' Saddam Hussayn in
feite al de touwtjes in handen
had. „We gaven ons met hon
derdduizend man over. Dat
was een schok voor de interna
tionale Kurdische gemeen
schap. Ik ben vorig jaar voor
het eerst sinds 17 jaar weer
naar Irak geweest en heb daar
gezinnen gesproken die voor
de tweede, derde, vierde keer
in een vluchtelingenkamp za
ten en waarvan gezinsleden
waren vermoord of gesneuveld
in de strijd van het verzet. Als
je dat aan den lijve hebt onder
vonden, weet je dat je niet in
één keer de zaak naar je hand
kunt zetten".
Kaynak stelt dat in Turkije
aanvankelijk in de jaren zestig
en zeventig niet zozeer de Kur
den zich organiseerden, maar
wel de linkse, veranderingsge
zinde Turken. „Daarbij sloten
de Kurden zich aan. Later ont
stonden Kurdische groeperin
gen die zich verzetten tegen
achterstelling en streefden
naar zelfbeschikking". Kay
nak maakte het zelf niet mee.
„Ik volgde het vanuit Neder
land, maar ben wel meege
groeid met die beweging. De
eerste generatie Turkse gast
arbeiders kende al veel Kur
den, maar die vonden zichzelf
als Kurd minderwaardig. Dat
is nu heel anders. Sinds 1980 is
het Kurdische bewustzijn, ook
in Nederland, heel snel toege
nomen. Al zetje er een interna
tionaal onderzoeksteam op; er
is in heel Turkije niet één Kur
dische familie te vinden die
niet zwaar heeft geleden onder
het militaire regime dat Tur
kije. na de coupe in 1981 be
stuurde. En de Kurden uit Tur
kije die in Nederland wonen
hebben allemaal wel familie
die er onder te lijden had, of
heeft. Vroeger was er niemand
die namens de Kurden om
hulp riep en er was dus ook
niemand die het hoorde. De
politieke Kurdische organisa
tie stond immers in de kinder
schoenen. Maar nu die organi
saties er wel zijn, hoort de in
ternationale politiek het nog
steeds niet".
Berichtje
Kaynak en Fuad Hussein vin
den dat de Nederlandse rege
ring meer moet doen voor de
Kurden. vooral die in Turkije.
„Maar ze kunnen beginnen ie
mand hier als Kurd te benade
ren, en niet als Turk", zegt
Kaynak. Fuad Hussein hekelt
de houding van Nederland te
genover de Turkse aanvallen
op Kurden: „Van den Broek
zegt dat de Turken het recht
hebben zich tegen guerrilla te
beschermen maar dat hij de
zaak wel zorgelijk vindt. Ik zeg
dat Van den Broek, als-ie zo
iets zegt, óf niet weet wat daar
werkelijk aan de hand is, óf an
dere belangen heeft waardoor
hij de Turken niet wil veroor
delen. Voor een Nederlander is
het misschien een berichtje in
een krant over een beschieting
van een Kurdisch dorp, maar
voor een Kurd die hier woont is
het een dorp waar misschien
wel familie van hem woont. Of
misschien heeft hij zoiets zelf
een keer meegemaakt. Een
Kurd zal zich ermee identifice
ren, het zou hem ook kunnen
overkomen omdat hij een
Kurd is".
Geweld
Vorig jaar kwam de PICK in Ne
derland in opspraak toen de
Arnhemse politie meldde dat
Kurdische winkeliers in die
plaats geld was afgedreigd
door PKK-aanhangers. Het
geld was bestemd voor de vrij
heidsstrijd in Turkije, aldus de
politie. De plaatselijke PKK
ontkende, bewijs van de be
schuldiging is d(5or de politie
nooit geleverd.
gende delen van Syrië, Iran,
Irak, de voormalige Sovjet
unie en Turkije - streven
een eigen staat na: Kurdistan.-
In 1921 waren de Fransen en
de Britten van plan bij de op
deling van het Ottomaanse
Rijk de Kurden een eigen staat
in het Midden-Oosten toe te
bedelen, maar de koloniale
mogendheden verkozen de
pas ontdekte olierijkdommen
zelf te houden en wilden naast
het pas ontloken communisme
in Rusland met Kurdistan in
de regio niet nóg een politieke
risicofactor toelaten. Pas sinds
de Golfoorlog staat de Kurdi
sche kwestie weer op de inter
nationale politieke agenda.
Bergturken
De Kurden bleven in de jaren
twintig achter met een niet-na-
gekomen belofte: soevereini
teit. Ze hadden een eigen cul
tuur, een eigen taal, eigen ge
bruiken en eigen gebiedsde
len. Hun vrijheidsdrang werd
in de verschillende landen
waar zij woonden als een ge
vaar gezien. Ze werden onder
drukt, vervolgd en gebruikt als
bedreigende factor in menige
conflict tussen staten. Stam
men van Kurden vochten voor
menig regime, onder meer
voor Iran. Tot op de dag van
vandaag is daarin niets veran
derd. Saddam Hoessayn zou
ondanks zijn slachtingen on
der Irakese Kurden de Turkse
Kurden steunen om zo het
Turkse regime dwars te zitten.
In Turkije krijgen Kurden
geen erkenning. 'Bergturken'
worden ze minachtend ge
noemd. Hun taal mag op open
bare bijeenkomsten niet ge
sproken worden. Kurdische li
teratuur en kranten worden
niet toegestaan en een Kurdi
sche naam voor zijn kind kan
een vader in Turkije niet op
het gemeentehuis laten note
ren. Tot twee jaar geleden kon
dit ook niet in Arnhem, waar
men ter secretarie een namen
lijst van de Turkse ambassade
gebruikte die Kurdische na
men uitsloot.
De affaire in Arnhem bracht de
Kurden even onder de aan
dacht in Nederland. Er ston
den ooit wel eens Kurden voor
de Turkse ambassade, maar
dat viel niet zo op. Iedere am
bassade had wel eens iemand
met een bord voor de poort
staan. In Deventer was het on
langs echter weer raak. Een
demonstratie van Kurden bij
het Turkse consulaat-generaal
ontsteeg, net als vorig, jaar het
spandoeken-niveau. Er wer
den vuistbijlen meegedragen,
stokken en brandbommen. De
politie verrichtte arrestaties.
In Amsterdam, Rotterdam en
Den Haag werdenvernielin
gen aangericht bij Turkse reis
bureaus en banken.
De demonstranten bleken
voornamelijk aanhangers van
de%linkse beweging PKK, de
Partiya Karkeren Kurdistan
(Kurdische Arbeiderspartij),
die in Turkije grote populari
teit onder Kurden kent. De
Turkse militaire aanvallen van
de laatste weken beogen een
guerrilla-afdeling van deze
partij te raken. Ongeveer 5ÜUU
vrijheidsstrijders van de PKK
voeren vanuit de Zuid-Turkse
bergen guerrilla-aanvallen uit
op Turkse staatsinstellingen.
De leider van de PKK, Abdul
lah Acalan bijgenaamd 'Apo',
bedient zich niet alleen van
een marxistisch-leninistisch
gedachtengoed, hij duldt even
als zijn ideologische leermees
ters geen tegenspraak. De po
pulariteit van de PKK is dan
ook vooral te verklaren uit de
desolate leefomstandigheden
van veel Kurden in Turkije.
Die kunnen niet met zachte
oppositie verbeterd worden,
vindt men.
Van een streven naar een com
munistische of socialistische
staat is volgens de Arnhemse
Kurd Kaynak geen sprake, ook
niet bij de PKK „Communis
me en socialisme zijn termen
die in Turkije een hele andere
betekenis hebben. Politieke
groeperingen voor Kurden zijn
wel allemaal 'links', maar er is
er niet één die socialisme of
communisme nastreeft. Over
het systeem willen die partijen
zich pas na de onafhankelijk
heid buigen. Ook de PKK".
Idoor
HANS LEBER
$>EN HAAG - Na iedere
3anval van het Turkse le-
njer op Kurdische neder-
ettingen, ligt in Neder-
bij duizenden Kur-
hun Turkse paspoort
ls een steen op de maag.
li
Is
efwintig jaar geleden was dat
anders, alleen lieten de
p lurden het toen uit hun hoofd
op het koffiehuis te zeggen wat
un achtergrond was. Ze wa-
e&n een buitenlander voor de
n lederlanders en voor de Tur-
s en waren ze een Kurd, wat
u :ts minderwaardigs beteken-
r e. Dat vonden de Kurden ove
rigens vooral zelf. „In de pro-
incie waar ik woonde, Tunce-
was het voor Kurden een eer
o goed mogelijk Turks te
preken. Kurd zijn was min-
j< eryvaardig, daar kwam je niet
oor uit. De identiteit was door
i irenlange onderdrukking
i erdrongen. Er waren aan het
tegin van de jaren zestig men-
en die zelfs dachten dat de
turden in Turkije geassimi-
ïerd waren", zegt het Arn-
lemse raadslid voor Groen-
-inks Hasan Kaynak, een
lurd uit Turkije die in 1972
aar Nederland kwam. Hij
oelt zich inmiddels Kurd cn
[een Turk. „Het bewustzijn
inder Nederlandse Kurden is
egroeid door de ontwikkelin-
en in Turkije. De studenten-
i leweging daar speelde een rol,
i Curden sloten zich aan bij
linkse groeperingen die in de
I eventiger jaren ontstonden.
-eiders werden door de Turk
se regering vermoord en tot
nartelaren verheven. Deze za-
:en zijn aan de Kurden in Ne
erland niet voorbij gegaan,
let heeft bijgedragen aan het
dentiteitsbesef en de bewust
wording. ook hier",
n Nederland wonen enkele
ienduizenden Kurden. Sinds
Golfoorlog - met name
loor de televisiebeelden van
longerende en stervende Kur
en de bergen van Noord-
rak en Zuid-Turkije - is er
nternationale aandacht voor
lit volk wiens geschiedenis
ich laat omschrijven als een
opeenhoping van t tragedies.
Ongeveer 25 miljoen Kurden
- verdeeld over aaneenlig-
ZATERDAG 4 APRIL 1992
door
FRANS WIJNANDS
BONN - Is het verstandig,
slim of verschrikkelijk dom
om twee belangrijke stemmen-
trekkers, onder wie de lijst
trekker. enkele dagen voor
verkiezingen te laten aftreden
als minister en staatssecreta
ris?
De verkiezingen van morgen
in de Duitse deelstaat Slees-
wijk-Holstein moeten bewij
zen of de CDU garen kan spin
nen bij het terugtreden van de
minister van defensie Gerhard
Stoltenberg en zijn parlemen-
taire staatssecretaris Ottfried
Hennig. Laatstgenoemde is
lijsttrekker van de christen-de
mocraten in Sleeswijk-Hol-
stein; Stoltenberg was eens
minister-president van deze
noordelijke deelstaat en staat
er nog steeds te boek als een
gerespecteerd man en politi
cus; een toonbeeld van plichts
gevoel. Bedachtzaam, minder
luidruchtig dan het merendeel
van zijn Beierse partijgenoten
bijvoorbeeld. Hennig is van
hetzelfde slag, net als de socia
listische lijstaanvoerder, de
huidige minister-president
van Sleeswijk-Holstein Björn
Engholm. Deze stug pijpro
kende uitdager van Helmut
Kohl bij de volgende landelij
ke verkiezingen is tevens voor
zitter van de Duitse SPD.
Engholm is in zijn gewest een
populair man. Veel kiezers zijn
naar de SPD uitgeweken na de
traumatische ervaringen met
de vorige minister-president
Uwe Barschel (CDU) die in ok
tober 1987 onder verdachte
omstandigheden dood in een
hotelkamer in Genève werd
gevonden. Die affaire heeft de
CDU jarenlang achtervolgd, en
ook al lijkt ze nu niet meer van
zo'n grote invloed op het kie
zersgedrag, dan nog blijft het
de vraag of de CDU morgen
veel winst zal boeken. „Wat wi
hebbt dat weeten wi, wat wi
kriegen- dat weeten wi man
nich", is de vaststelling bij de
SPD-kiezers. En die zijn nog
steeds in de meerderheid.
Of de SPD opnieuw, zoals vier
jaar geleden, ruim boven de
vijftig procent uit kan komen,
staat nog te bezien. Voor de
CDU wordt enige winst voor
speld. tenzij het aftreden van
Stoltenberg en Hennig alsnog
een CDU-kiezers wegjaagt.
Dan wordt het moeilijk om de
De in een spionage-affaire ver
wikkelde premier SPD'er en mi
nister-president Uwe Barschel
(foto) werd in 1987 dood gevon
den, waarop veel kiezers over
stapten naar het CDU van Björn
Engholm.
FOTO: ANP
voorspelde 35 procent te halen.
Maar de krachtsverhouding in
Sleeswijk-Holstein ligt vast: de
socialisten blijven er de toon
aangeven. Spannend wordt
het voor de 'grote kleine' par
tijen, de liberalen (FDP) en de
Grünen. Het is afwachten of zij
de 5-procentsdrempel halen
om tot het deelstaatparlement
toegelaten te worden.
De economische situatie, de
werklegenheid, en de gevrees
de toekomstige belastingver
zwaringen zijn de voornaam
ste verkiezingsthema's.
Die thema's spelen ook in de
zuidelijke deelstaat Baden-
Württemberg. Alleen spelen
hier ook de bestrijding van cri
minaliteit en de aanpak van
het asielzoekersprobleem
zwaarder dan in Sleeswijk-
Holstein. Heel veel kiezers
vertrouwen daarbij op de CDU
van de regerende minister-pre
sident Erwin Teufel, die moet
proberen om de absolute meer
derheid te behalen. Vier jaar
geleden haalden de christen
democraten 49 procent van de
stemmen binnen tegen de so
cialisten. nu geleid door de
jonge en goedogende Dieter
Spöri, 32 procent. De liberalen
en Groenen kwamen (krap) bo
ven de kiesdrempel. De prog
noses zijn dat de twee grote
partijen stemmen zullen
moeten inleveren ten gunste
ook van de liberalen, maar
vooral van de extreem-rechtse
partijtjes. Dat laatste is de gro
te vrees in Baden-Württem-
berg, maar men alleen maar
kan hopen dat de versplinte
ring in het rechtse blok zal ver
hinderen dat bijvoorbeeld de
Republikaner in de Stuttgar-
ter Landtag zullen binnentrek
ken.
ADVERTENTIE
STAAN UW DEUREN TWEEDE
PAASDAG OPEN VOOR DE
JAARLIJKSE LENTEAANKOPEN?
Bel 070-3190792 voor een advertentie op
de kleurrijke lentepagina van de
Leidse Courant
y
