„Moeten wij dorpsgek van Europa worden?" Nederland raakt zelden geschokt BINNENLAND Frits Bolkestein: een onversneden liberaal Dan gaan we toch samen naar de RAI NS: auto blijft te goedkoop CeidócSouomit ZATERDAG 4 APRIL 1992 Idoor RIK IN T HOUT DEN HAAG - „Honderd duizenden gezinnen wo nen in huizen die eigen lijk te goedkoop voor hen zijn. Dat komt doordat die woningen gesubsidieerd zijn door de overheid. In feite staat de subsidie in de vorm van een autootje voor de deur. Nu gun ik die mensen best hun au tootje, maar die wonings ubsidie is daar toch niet voor bedoeld. Laten we die dus maar zo snel mo gelijk afschaffen". In tegenstelling tot zijn voor gangers Ed Nijpels en Joris Voorhoeve, die toch graag ook nog iets sociaals uitstraalden, poseert WD-leidcr Frits Bol kestein als onversneden libe raal. Als iemand die de conse quenties uit zijn maatschappij visie durft te trekken. Zeker als het gaat om de kerntaken van de overheid. Dat laatste is Haags jargon voor: wat moet de overheid op de drempel van de 21e eeuw nog wel en niet meer willen doen? Bolkestein. sinds het voorjaar van 1990 leider van de WD. vindt dat hij zijn ideeën op dit punt het beste kan illustreren met een stelling van de Gro ningse econoom Jan Pen, die zich overigens meer verwant voelt met de PvdA dan met de WD. „In de eerste fase is een maatschappij zo arm dat er geen geld overschiet voor col lectieve voorzieningen. In de tweede fase is dat geld er wel en in de derde fase is iedereen zo rijk geworden, dat bepaalde collectieve voorzieningen niet meer nodig zijn. Ik denk dat Nederland zich bevindt in de overgang van de tweede naar de derde fase". Uit dit theoretische verhaal heeft een WD-commissie praktische consequenties ge trokken. Bolkestein pakt er een rapport bij. „Hier kunt u bijvoorbeeld lezet) dat de com missie de taak van de overheid wat de volkshuisvesting be treft als beëindigd beschouwt. In beginsel ben ik het daarmee eens. Laat de overheid zich be zighouden met de kwaliteit van de bouw, met de bouw voorschriften. met de stads planning en de ruimtelijke or dening". Na deze opsomming wil Bolke stein weten wat er volgens ons dan nog overblijft als over heidstaak. Subsidie, suggereren wij. „Inderdaad", zegt de WD- voorman. „en dat is nu precies wat er zo verkeerd is in ons land. Als de regering vindt dat bepaalde mensen te weinig geld hebben, moet ze daar iets aan doen door middel van in komensbeleid. Het liefst via de belasting. Dat is het instru ment voor inkomensbeleid, niet de volkshuisvesting. Het is toch absurd dat wij zevenen veertig jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog nog een overheid hebben die alle mogelijke aspecten van de volskhuisvesting zit te rege len". „De laatste twintig jaar zijn wij als Nederlandse volk zo'n vijf entwintig procent rijker ge worden. Daardoor mocht je verwachten dat de uitgaven voor de volkshuisvesting zou den dalen. Niets daarvan. Ze gingen juist steil omhoog. We geven nu relatief vier a vijf keer zoveel voor volkshuisves ting uit als in 1970. Belachelijk natuurlijk en de allerhoogste tijd dat we een andere weg in slaan. Het moet zo worden dat iemand die liever klein woont, geld overhoudt en twee keer per jaar een grote reis kan ma ken; en dat iemand die liever groot woont, daar ook zelf voor moet betalen. Dan leg je de keuze bij de burger zelf. Dat is een oerliberaal beginsel. Libe ralisme is mensen in staat stel len zelf keuzes te maken". Simons Exact hetzelfde geldt volgens Bolkestein voor de gezond heidszorg. Daarom kijkt hij ook met zoveel treurnis naar het beleid van staatssecretaris Simons. „Waarom is hij met zijn plan gekomen? Om de ,,Als de regering vindt dat bepaalde mensen te weinig geld hebben, moet ze daar iets aan doen door mid del van inkomensbeleid, het liefst via de belasting". FOTO: SP kosten te beheersen, zei hij. Wat zegt hij nu: Kostenbeheer sing - ik weet ook niet hoe dat moet. Maar waarom is hij er dan ooit aan begonnen?". .Als hij beducht is voor nadeli ge effecten op de inkomens van de minder bedeelden, zeg ik weer: akkoord, repareer dat dan via de inkomenspolitiek. Via dc fiscale tabel. Doe dat niet via een volksverzekering, want iedereen weet dat je dan de uitgaven laat uitdijen. De medicijnconsumpties onder de mensen in het ziekenfonds is anderhalf zo keer groot als onder de particulier verzeker den. Dat ligt ook voor de hand! De burger denkt; waarom zou ik geen extra hapje nemen van die koek die toch al betaald is. Daar heeft-ie gelijk in. We moeten dus ophouden de kat op het spek te binden. Als WD zeggen wij: stop alleen de grote risico's waartegen niemand zich particulier kan verzeke ren, zoals geboortedefecten en dementie van ouderen, in de basisverzekering AWBZ. Die kosten komen dan voor reke ning van de collectiviteit, van de hele bevolking dus. De klei nere risico's, zoals huisarts en medicijnen, daar kunnen de mensen zich heel goed vrijwil lig tegen verzekeren. Zodat je ook zaken als een eigen risico kunt invoeren". - Hoe ziet u de toekomst voor Simons en zijn plan? „Met alle sympathie voor de heer Simons denk ik dat beide niet erg glorieus zijn. Hij is een aimabel persoon maar hij heeft belangrijke fouten gemaakt. Zijn plan deugt niet. Alle aan vallen op zijn voorganger, de heer Dees, wissen niet uit dat het oorspronkelijke plan-Dek ker zo gewijzigd is dat het zich tegen zichzelf is gaan keren. Iedereen heeft dat zo langza merhand door. De staatssecre taris zelf natuurlijk ook". - Wat zou doen als u Simons „Ik denk dat hij nog maar twee routes heeft. Of hij treedt met opgeheven hoofd af en kan dan na een paar jaar in de woestijn terugkomen als poli ticus. Want zo gaat dat in ons land. Of hij moddert door en verliest elke geloofwaardig heid. En dan is het na deze ka binetsperiode met hem afgelo pen als politicus. Nou, ik weet wel wat ik in zijn plaats zou doen". Gênant - Wat vindt Bolkestein van het kabinetsbeleid als geheel? Van Mierlo zegt dat de ploeg-Lub- bers/Kok nog als enige doel heeft niet ten val te komen. „Ja, zo langzamerhand wordt het inderdaad gênant. De droe vige buitenlandse politiek staat nu hevig in de belangstel ling. Maar elders is het al even slecht gesteld. Vorig jaar maakte het kabinet een enor me ophef over de wao en de ziektewet. Waar blijven die wetsvoorstellen? De legitima tieplicht. Alle continentale lan den van Europa hebben die. Logisch, want wat is er tegen dat je in antwoord op een rede lijk verzoek kunt aantonen wie je bent en waar je woont? Maar nee, het kabinet heeft die legi timatieplicht nu weer over de zomer heen getild. Waarom doen ze toch zo moeilijk?". „Onze samenleving is zo inge wikkeld geworden dat zulke maatregelen helaas onontbeer lijk zijn geworden. Neem ook de sociale zekerheid. Nu blijkt er zelfs sprake te zijn van om vangrijk 'witte' steunfraude. In grote steden zijn vergelij kingen gemaakt tussen de be standen van de inkomstenbe lasting en de gemeentelijke so ciale diensten. Daar kom je al leen in als je een witte baan hebt en dus geen uitkering no dig hebt. Toch bleek vijfen twintig a dertig procent van de uitkeringstrekkers loonbelas ting te betalen. Die hebben dus gewoon een baan en strijken daarnaastDaar sta je wel even van te kijken. Net als van het feit dat ambtenaren van de burgerlijke stand niet mogen vragen of iemand een verblijfs vergunning heeft! Dan denk je toch ook: wil Nederland dan de dorpsgek van Europa wor den?". Wiegel Hans Wiegel heeft in het open baar de kandidatuur van Bol kestein voor het lijsttrekker schap van de WD gesteund. Is dat belangrijk voor hem? Nou en of. Frits Bolkestein begint gewoon te glimmen. „Ja, dat was voor mij een heel plezierige verrassing. Ik zie dat ook als een erkenning van het feit dat we onze interne problemen te boven zijn. Op koninginnedag 1990 ben ik fractievoorzitter geworden. Vrij snel daarna is de rust in de WD hersteld. Nu is dat ook zichtbaar in de peilingen. Sinds het debat over de loon- strookjes in januari zitten we weer op 28 zetels of daarom trent. Dat is heel fijn en verde re winst ligt in het verschiet. We zijn weer terug op het ni veau van het moment dat Wie gel wegging". - Wiegel koerste altijd af op een coalitie met het CDA. U nu ook? Of bent u nog steeds in voor een coalitie van PvdA. WD en D66? „Op dit moment zeg ik: die laatste coalitie houd.ik nu niet voor waarschijnlijk. Op som mige terreinen, zoals de medi apolitiek, staan wij dichter bij de PvdA dan bij het CDA, maar voor het ogenblik zeg ik toch dat de purperen coalitie er niet in zit. Die wordt bemoeilijkt doordat de PvdA niet echt weet wat ze wil. Als je met zo'n partij in zee gaat, heb je binnen vier, vijf maanden de grootste pro blemen. De PvdA moet eerst maar eens haar koers bepa len". - Wat zou u doen als u leider was van de PvdA? „Zorgen dat de PvdA weer een echte sociaal-democratische partij wordt. Wend je niet af van de vakbeweging, zeg ik te gen mijn vrienden van links. Dat is je natuurlijke habitat. In het midden hebben jullie wei nig te zoeken. Daar ontmoet je Van Mierlo. Als je met hem wil concurreren, dan bied je D66 de historische kans om de lei dende 'sociaal-democratische' partij van ons land te worden. D66 wordt dan de natuurlijke en vanzelfsprekende tegen stander van het CDA. Niet meer de PvdA". Allochtonen - Tot slot nog iets over de al lochtonen. Is het taboe nu van dit onderwerp af. denkt u? „Jazeker. Sinds ik in septem ber over de noodzaak van inte gratie ben gaan praten, is het debat veel nuchterder gewor den. Zie de brief van minister Dales. Een goede aanzet voor een ander minderhedenbeleid. Die was er niet gekomen als de WD haar mond had gehou den. Daar moet iedereen blij om zijn. Ook de allochtonen zelf'. - Gelooft u echt dat de Man A kanen en Turken ooit echt d zullen uitmaken van de Ned landse samenleving? „Ja. Ik heb gisteren een int view gehad met een Frai professor die in Amsterd gastcolleges over de isi geeft. Die man is van origi Algerijn maar beschouwt z volledig als Fransman. Zo z er meer delen in de wer waar de gekleurde mensen strekt geïntegreerd zijn meedoen op volstrekt geli waardige voet. Mijn moed familie komt uit Indonesië, is geboren in Semarang. heb zelf ook in dat land werkt en ook daar veel vo beelden gezien van geslaag integratie. Dat kan en moet ons ook. Maar dan moet je minderheden wel durven confronteren met keuzes moet je ophouden hen dooc knuffelen". - Mogen zij dan geen eigen c tuur behouden? „Wat is cultuur? Dat is m dan houtsnijwerk. De culti van het Rif-geberegte in I rokko bijvoorbeeld is zeer toritair. Een jonge man ra het ouderlijk huis niet verlat tot hij getrouwd is. Tot die moet hij werken en zijn lo inleveren bij zijn vader. P; is de baas over de huiskam over de televisie. Zoon he niks in te brengen. Dus doet die? Die gaat op str zwerven en zorgt daar voor z inkomen, soms op maniei die voor andere mensen ra der leuk zijn. Als men dat w en dan toch steeds weer h haalt: integratie met beho van eigen cultuur, integra met behoud van eigen tuurJa, dan komt de p< tiek op het verkeerde spoor recht en de allochtonen ook - AUe allochtonen moeten ei Nederlandse staatsbun worden? t< Idoor ANDRÉ HORLINGS DE BILT - 'Zeer sterk. Schade aan vele gebouwen. Schoorstenen breken af. Gol ven in vijvers. Kerkklokken geven geluid'. Dat zijn de symptomen wanneer er een aardbeving optreedt met kracht 7 op de schaal van Mercalli. ADVERTENTIE eurs HUIS INItRIEVIi RAI Dagei/ks '0-17 uur. di 31 maart t/m vr 3 apnlOók 19 22 uur ToegangspnpflS.- s avonds IW - Grate pendelbus vdg borden Q RAI Tretn Toegangbii/etten by NS-Stabom Info RAI Nieuwsbp 020-5043990 Het is. aldus het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI), de maxi maal te verwachten aardbe vingsintensiteit in Nederland. De gevolgen zijn te verwaarlo zen in vergelijking met een echte aardbevingsramp, wan neer (kracht 12) „algemene verwoesting, scheuren in rot sen. verandering in landschap en talloze aardverschuivin gen" op kunnen treden. De schaal van Mercalli is overi gens een andere dan de veel bekendere van Richter, die is gebaseerd op de hoeveelheid energie die vrijkomt in de vorm van trillingen. De schaal van Richter is logaritmisch, wat betekent dat een aardbe ving met kracht 6 tienmaal en met kracht 7 honderd keer zo sterk is als een met kracht 5. In Nederland zijn aardbevin gen zeldzaam. Toch registreert het KNMI er jaarlijks gemid deld twaalfhonderd, zo blijkt uit een 'Catalogus van Aardbe vingen in Nederland', die door drs. D. Houtgast van het insti tuut is gepubliceerd. In het boek wordt een overzicht gege ven van (vrijwel) alle aardbe vingen waarvan in historische geschriften melding wordt ge maakt. aangevuld met de ge gevens die het KNMI zelf ver zamelde sinds in 1904 seismi sche apparatuur werd geïnstal leerd Waarnemingspunten be vinden zich in Heerlen. Witte- veen (Drenthe), Winterswijk en Epen (Zuid-Limburg). De schokken die worden gere gistreerd doen zich meestal el ders op de aardbol voor. De be langrijkste aardbevingsgebie- den zijn de gordel rond de Gro te Oceaan en de wijde omge ving van de Middellandse Zee. Belangrijkste oorzaak is het feit dat het aardoppervlak op schollen rust, die langs, tegen en uit elkaar drijven. Aan de randen staat het aardopper vlak met regelmaat onder gro te spanning, totdat het even wicht schoksgewijs wordt her steld. In Nederland worden aardbevingen veroorzaakt door aardkorstbewegingen in een regionaal gebied. Het meest gevoelig is een uitloper van een breukengebied tussen Keulen en Aken (zie kaart). Registraties De meeste geregistreerde aardbevingen zijn nauwelijks voelbaar. De laatste keer dat gevolgen van een aardbeving in Nederland merkbaar waren was op 30 mei 1990. toen Roe menië werd getroffen door een aardbeving met kracht 6.9 op de schaal van Richter. Schok ken waren voelbaar in een groot gebied: Joegoslavië. Bul garije. Griekenland, Turkije, Hongarije, Polen en in de Sov jetunie tot aan Moskou en Leningrad. In Nederland wer den schommelingen geregi streerd in vloeistoftanks in het havengebied in Amsterdam. Van schade is zelden sprake. Voor het laatst was in Neder- SUSKE EN WISKE - LAMB1K BAB A C standaard UHgavani/Wavery Productions land een aardbeving duidelijk voelbaar op 8 november 1983, toen in het Belgische Luik mu ren omver vielen, dakpannen van huizen vlogen, twee perso nen stierven als gevolg van vallend puin en zeshonderd mensen dakloos raakten. In Zuid-Limburg werd hij duide lijk opgemerkt en tot in Alk maar en Hengelo waargeno men. mdar er werd niets be schadigd. Schademeldingen bleven sinds de Tweede We reldoorlog trouwens uit, afge zien van 15 april 1979, toen in Leerdam plavuizen braken als gevolg van een aardbeving in Joegoslavië, en 18 februari 1971, toen naar schatting de helft van de inwoners van Roermond, Sittard en Heerlen wakker werd van schokken waardoor kalk uit de plafonds viel en meubels gingen schui ven. Bij de zwaardere aardbevingen in Nederland en dat zijn er toch nog opmerkelijk veel - worden regelmatig citaten aangehaald, uit kronieken, van ooggetuigen, uit kranten en dergelijke. De authentici teit van de bronnen is onduide lijk. Overzichten van aardbe vingen in Nederland zijn al eerder verschenen; onder meer in 1903 van J. Lorié en in 1942. toen S.W. Visser een chronologische lijst publiceer de in het Tijdschrift van het Aardrijkskundig Genoot schap. Zij grijpen terug op ou dere geschriften, die lang niet altijd betrouwbaar zijn. Die worden door Houtgast echter niet meer vermeld, zodat on duidelijk blijft of een citaat af komstig is van een ooggetuige, van een al dan niet betrouwba re kroniekschrijver of uit een recente bron. Roode Klif De eerste mogelijke aardbe ving die in de catalogus wordt vermeld zou hebben plaatsge vonden in 217. maar lijkt meer op een vulkaan. „Onder de re geering van Caracalla kwam eene groote vlam uit het Roode Klif bij Stavoren te voorschijn, die 11 dagen brandde". Het Rode Klif is een keileemheu- vel, die nog steeds te vinden is aan het IJsselmeer. Daar vlak bij ligt het gehucht Scharl. In de Middeleeuwen schreef Occo van Scharl een kroniek die een onuitwisbare legende vorming tot gevolg had en tot in deze eeuw vele historici op het verkeerde been zette. Houtgast verwijst naar publi- katies uit 1844, 1840 en 1903, die uiteindelijk allemaal terug grijpen op dat ene verhaal. Lo- rie veronderstelde dat hier sprake kon zijn van ontsnap pend gas als gevolg van een kleine aardbeving; Houtgast noemt dat 'zeer onwaarschijn lijk' en acht een inslaande me teoriet denkbaar. Maar Van Scharl ligt intussen allang op de mestvaalt van de geschiede nis. De eerste aardbeving waar een origineel en betrouwbaar oog- getuigeverslag van bewaard is gebleven blijft in de catalogus onvermeld. In 1225 meldde abt Emo van het klooster van Wit- tewierum in Groningen: „Daags voor Simon-en-Judas- apostelen (27 oktober) is er op verschillende plaatsen een verschrikkelijke aardbeving geweest. Omstreeks twaalf uur 's middags brak de oppervlak te van de vloer en de muren werden als 't ware geschud; de zolderingen leken in de lucht gezwaaid". Van storm is in het verslag geen sprake. In tegen stelling tot het wel geciteerde verhaal van Emo's opvolger Menko, die beschrijft dat op 28 januari 1262 in het klooster en wijde omgeving grote schade ontstond tijdens een storm. En passant voegt hij daar aan toe: „Er was een aardbeving, zodat de altaren, die niet in de muur waren ingebouwd, zichtbaar trilden". Houtgast schrijft deze gevolgen, waarschijnlijk terecht, aan de storm toe. Tot 1531 blijven de vermeldin gen vaag. Een reeks van 'groote aertbevinge' trekt voor bij, waarbij 'menschen, die over straeten gingen, om verre vielen', 'veele huysen en thoor- ens geruineerd zijn geworden' en 'veel schade' deden, maar concrete gevolgen worden niet beschreven. Dat gebeurt voor het eerst op 12 juli 1531 (of '32; dat blijft onduidelijk) als een deel van de Martinuskerk te Venlo instort als gevolg van een aardbeving die ook in Maastricht schade veroor zaakt. Alteraatie De eerste krachtige aardbe ving met ooggetuigeverslagen uit het gehele land vond plaats op 18 september 1692; bijna driehonderd jaar geleden. „Omtrent half drie uuren is tot Amsterdam en veele andere plaatsen een groote Aartbee- vinge gevoelt soo dat de Aerde en de vloer onder onse voeten seer hart beweegde twelck on der ons groote Alteraatie gaf', schreef iemand in zijn bijbel. In Roermond stortte een kerk gewelf in, in Heerlen werden 'op vele plaatsen kastelen en huizen omvergeworpen', in Rolduc viel de top van de gevel van het klooster af en in Mid- Schade door een aardbeving, zoals enkele jaren geleden in de Georgische stad Sachkher werd aant richt, is in Nederland uitgesloten. FOTO: E delburg bewogen schepen in het water. Overal begonnen de kerkklokken spontaan te lui den. De aardbeving die in 1755 Lis sabon verwoestte werd ook in Nederland opgemerkt, al was het maar door een tuinman die in Warmond in een boom zat die begon te slingeren; de mensen op de grond wilden hem niet geloven. De meest recente krachtige aardbeving werd op 20 novem ber 1932 in heel Nederland en in grote delen van België, West-Duitsland en Engeland gevoeld. De kracht was onge veer 5 op de schaal van Richter en het epicentrum lag in Uden. In de omgeving ontstond een paniekstemming. „De bevol king rende, soms in nachtge waad. de straat op. Niet weten de wat er gebeurd was, werden veronderstellingen geuit. In 's- Hertogenbosch dacht men o.a. aan het in de lucht vliegen van een voorraad ontplofbare stof fen. Toen na enkele minuten een naschok kwam. besloot men om die nacht niet meer ter ruste te gaan". De schade bleef beperkt tot scheuren in gebouwen. Aardbevingen die zijn te ver gelijken met bijvoorbeeld de recente ramp in Turkije zijn in Nederland uitgesloten. In het werk van Houtgast is geen en kele betrouwbare melding te vinden van slachtoffers als ge volg van het toch respectabel aantal dat hij in zijn overzicht heeft verzameld; zelfs de scha de is volstrekt te verwaarlozen. Volstrekt buiten het gevoelige gebied ligt Noord-Nederland, en toch waren daar recent en kele malen aardschokken voelbaar. Voor het eerst op 26 december 1986 in Assen en Rolde. Ze herhaalden zich op 14 december 1987 en 25 april 1991. De laatste trilling, van enkele weken terug, heeft het boek niet gehaald. Waarschijn lijk zijn ze het gevolg van de aardgaswinning en de aanwe zigheid van zoutkoepels, waar door de in de ondergrond aan wezige breuken zouden gereactiveerd. 'Aardbevingen in Nederlai is het verslag van een onlj kend, interessant en geluk! ongevaarlijk fenomeen in c land. Het KNMI levert er e gidsje bij waarin de algen- begrippen op het gebied a het seismologische onderzoj nader worden toegelicht. Drs. D. Houtgast. 'Aardbevil gen in Nederland - catalog t/m 1990'. 166 pagina's, teil stellen bij KNMItel. 03 206911. UTRECHT - In vergelijking met de trein blijft de auto te goedkoop. Als de overheid niet oppast komt er van het terug dringen van de auto ten gunste van het openbaar vervoer niets terecht. Dat zegt NS-hoofddi- recteur H. Portheine in het NS- blad De Koppeling. Maatregelen uit de Tussenba lans, de bezuinigingsoperatie van het kabinet, staan ter dis cussie, constateert Portheine. Vorige week lekte uit dat het kabinet waarschijnlijk afziet van een verhoging van de ben- zine-accijns met vijf cent. Door het voorlopig niet doorgaan van de combikaart voor auto mobilisten zal bovendien de wegenbelasting waarschijnlijk aanzienlijk minder stijgen dan voorzien. De combikaart z gedeeltelijk worden betai uit verhoging van de wegent lasting. Portheine wijst erop dat in Tussenbalans is afgespok dat de zogeheten variabele 1 tokosten (de prijs van de ben ne) gelijke tred zouden houd met de stijging van de tari^v van het openbaar vervoer. openbaar vervoer wordt ja lijks zes procent duurd Maar zoals het er nu naar il ziet lopen de autokosten de 1 mende jaren zelfs iets ten Alleen vorig jaar zijn de au! kosten gestegen met 12 pi cent door de verhoging van benzineaccijns met een kwi tje.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1992 | | pagina 4