Ontstaan nieuwe landen tast examens amper aan
BOS-ATLAS HANTEERT STRENGE EISEN VOOR ONAFHANKELIJKHEID
Erkenning
Grensdatum
Veranderingen
■fieidóG Souocmt-
nino. Eei
de conveldoor
bent hidANDRÉ HORLINGS
1?" Hij t
terbronnjEN HAAG - Het einde van de
V DkP joude Oorlog heeft het aanzien
•eren enfn were'd definitief veranderd,
nterse zcMsland is verenigd en de Sovjet
iet te heehie en Joegoslavië zijn uiteenge-
m naar dllen. Ook Baskenland en Wales
ak op. Ayvoorbeeld streven naar een onaf-
lla*eau ^Inkelijke status. Het is voor grote
manSenikren van wereid onvoorspel-
e woont hoe in het jaar 2000 de lands-
Oued Djcnzen zullen verlopen,
r is dan i
staatkundige veranderingen van de
een stamèelopen jaren moet de samenstellers
naar Turin atlassen en examens grijze haren be-
belde ik ben. In 1988 presenteerde uitgeverij
eb je walolters-Noordhoff met veel trots de 50e
kaarten van Duitsland: „(B.R.D. en
D.D.R.)". Maar in 1990 moesten nieuwe
exemplaren van de atlas worden voor
zien van een inlegvel waarop de voor
malige grens tussen Oost- en West-
Duitsland was verdwenen. En vorig jaar
werd er alweer een bijlage aan toege
voegd waarop Estland, Letland en Litou
wen hun plaats op de wereldkaart heb
ben teruggekregen.
In 1990 en 1991 stonden op het eindexa
men aardrijkskunde bij lbo en mavo
Oost- en West-Duitsland centraal. Bij
het Cito in Arnhem, het 'Instituut voor
Toetsontwikkeling', waar de meeste op
gaven worden samengesteld, lagen de
examens voor 1990 al in de kluis toen
op 9 november 1989 de Muur viel. „Er
moesten twee vragen worden vervan
gen", vertelt Ton Luijten, hoofd exa
mens lbo, avo en vwo. „Er werd een
foto van de Muur geschrapt en de termi
nologie werd aangepast. We hadden het
nu over 'de beide Duitslanden'; intussen
is dat weer veranderd in 'Bondsrepu
bliek Duitsland' voor het gehele grond
gebied. En in het afgelopen jaar werd de
naam van het Oostduitse Karl-Marx-
Stadt van een vermelding voorzien dat
die de oude naam Chemnitz terug heeft
gekregen".
Dit jaar staat bij aardrijkskunde voor
vwo uitgerekend de Sovjetunie op het
programma. De opgaven staan vast.
Was er al aanleiding voor een herzie
ning? „Geen enkel probleem tot nu toe"
„Het is niet ons beleid om op de ontwik
kelingen vooruit te lopen", vat dr. A.T.
van Holten van Wolters-Noordhoff het
beleid van zijn uitgeverij samen. „Een
atlas geeft bezonken actualiteit. Het is
niet voldoende dat een gebied zich onaf
hankelijk verklaart. Een land moet voor
een aparte plaats in onze atlassen vol
doen aan twee criteria. De eerste norm
is formeel: er moet sprake zijn van er
kenning door de Verenigde Naties. In de
tweede plaats moet het zich gedragen als
een onafhankelijke staat. Dat betekent
dat het land een hoofdstad en een staats
hoofd dient te hebben en feitelijk gezag
uitoefent over het gebied. Bovendien
dient het diplomatieke betrekkingen en
handelsovereenkomsten met het buiten
land te bezitten. Onze meest recente
aanpassing was de aparte vermelding
van de Baltische staten op de overzichts
kaarten van Europa, Azië en de wereld".
Hoe ingewikkeld dat is blijkt uit de nieu
we uitgebreide Wereldatlas van Wolters-
Noordhoff die in november van de per
sen rolde. De Baltische staten zijn wèl
op de staatkundige overzichtskaart van
Europa vermeld, maar fungeren op de
kaarten van de Sovjetunie nog als deel
republieken. De kopers krijgen elk jaar
een nieuwsbrief waarin een overzicht
wordt gegeven van actuele ontwikkelin
gen. En een 51e druk van de 'Grote Bos'
staat voorlopig niet op het programma.
„Bij onderwerpen als geschiedenis, aard
rijkskunde en maatschappijleer ligt de
stof niet voor twintig jaar vast. Het is
geen 'exacte wetenschap', zoals wiskun
de. Twee jaar van tevoren wordt het the
ma vastgesteld, dat meestal binding
heeft met de actualiteit. Wat betreft
aardrijkskunde is dat dus in 1992 'de
Sovjetunie' geworden. En een jaar voor
dat het examen gehouden wordt zijn de
opgaven klaar", legt Ton Luijten van het
Cito uit. „Die voor mei liggen dus al in
de kluis en wachten alleen nog op de
technische verwerking".
De actualiteit kan volgens hem wel dege
lijk een rol spelen in de aardrijkskundige
vragen. „In de stofomschrij ving voor
aardrijkskunde staat vermeld dat 'kandi
daten op de hoogte dienen te zijn van de
ontwikkelingen door regelmatig de
nieuwsmedia te raadplegen'. Wel geldt
een grensdatum. Die is wat de Sovjetu
nie betreft vastgesteld op 1 september
1991 en dat is bij de betrokkenen be
kend. Over ontwikkelingen daarna zijn
dus geen vragen te verwachten".
Overigens vormen de staatkundige ver
houdingen slechts een onderdeel van de
stof die in vakken als aardrijkskunde,
geschiedenis en maatschappijleer aan de
orde komen. Landschapsvormen, bevol
kingsdichtheid, de werking van vulka
nen, oppervlakte, grondsoorten, mijn-
bouwgebieden, gemiddelde temperatuur,
stadsplattegronden, het Mesozoicum en
de route van de Lötschbergspoorweg la
ten zich niet beïnvloeden door het ont
staan van een onafhankelijk Kroatië. De
grondwet, het recht van interpellatie en
het aantal leden van de Tweede Kamer
veranderen niet wanneer de Unie van
Socialistische Sovjet-Republieken op
houdt tc bestaan. De grote lijnen van de
geschiedenis worden nauwelijks aange
tast doordat - zoals in het geval van
Oost-Europa - ontoegankelijke archie
ven worden geopend en vroegere staats
geheimen worden onthuld. En pas wan
neer de wetenschappelijke discussie is
bezonken bereiken ze de schoolboeken.
ONDERWIJS
