Herkenbare problemen
bij Van Soest en Gotten jé
BOEKEN/PLATEN
8,.
Johnson's Wijngids uitgegroeid tot fors pocketboek-formaat
l
Ice Cube blijft op
karakter overeind
l
L
kinderboeken Wagner en Baudelaire groots en meeslepend V
u
CeidaeSomq/nl
VRIJDAG 20 DECEMBER 1991
Marjo van Soest: 'Over de regels
van het spel'. Uitgave Nijgh Van
Ditmar. Prijs 24,90.
Mireille Cottenjë: 'Wisselspoor'. Uit
gave Manteau. Prijs 24,90
Twee treurige vrouwenbeleve
nissen. De ellende van een ze
ventienjarig meisje dat zwan
ger raakt en dat tot in de acht
ste maand verborgen houdt.
En de problemen van de
„minnares", de heimelijke ge
liefde van een getrouwde man,
die zijn huwelijk niet voor
haar opgeeft. Twee romans
liggen in de boekhandel, de
een van journaliste en schrijf
ster Marjo van Soest. 'Over de
regels van het spel', dus over
overspel en de buitenechtelij
ke relatie. Het boek over het
zwangere meisje is 'Wissel
spoor' van Mireille Cottenjé.
Het boek van Marjo van Soest
is in zijn vormgeving bijzonder
geslaagd. De genres van ver
haal en journalistieke beschou
wing zijn hier prachtig ver
mengd. Uiterst ironisch, maar
daarom niet minder serieus,
legt zij haar lezer voor hoe
rampzalig de positie is van de
vrouw, die zich de minnares
van een getrouwde heer mag
noemen.
Het boek is dan ook een akte
van liefde en begrip: „Dit boek
neemt het op voor alle minna
ressen in Nederland. Hun aan
tal is groot, hun gewicht on
schatbaar. Zij behoren tot de
meest uitgebreide geheime
hulptroepen ter wereld". Dat
is de openings-alinea van deze
korte roman, die meer een be
schrijving is van de ellende
van alle minnaressen.
En die zijn belangrijk, zelfs
zo stelt de vertelster drijft
het evenwicht in de beschaaf
de wereld op hen. „Als er geen
minnaressen bestonden, waar
zouden ze dan hun heil
moeten zoeken, al die intelli
gente getrouwde mannen?"
Want: „Zonder minnares geen
hoeksteen, zonder minnares
geen kalm, beschermd huwe
lijksleven. De minnares hoort
bij het huwelijk als het hart bij
de longen, roodkapje bij de
boze wolf, zonde bij verlos
sing".
Lucie
Het duurt nogal wat pagina's
voor de lezer de hoofdpersoon
van dit verhaal ontmoet. Pagi
na's vol beschouwingen over
de minnaars en over het hu
welijk. Het verhaal is niet de
hoofdzaak van het boek, want
het wordt veelvuldig onder
broken door een dergelijke,
heel precies geformuleerde
toelichting van Marjo van
Soest.
Lucie, de minnares in kwestie,
is een fotografe (gescheiden
met een zoon), die nog veel
van het leven verwacht. We
maken haar periode als min
nares van Reinier mee. Hij
zoekt avontuur, maar zijn hu
welijk met Annmemiek blijft
hem heilig. Lucie moet hem
maar op die basis aanvaarden
als semi-partner. Want hij be
tekent in feite helemaal niet
veel, als het er op aan komt.
„Wees gewaarschuwd, minna
res: bij alle belangrijke gebeur
tenissen in het leven van je
geliefde hoor jij uit te blinken
in afwezigheid. Viert hij zijn
vijfentwintigjarig jubileum,
promoveert hij, zakt hij leven
loos ineen achter zijn bureau
wie heeft er dan recht op
een plaats aan zijn ziide, op
troost en steun van de Duiten
wereld? Niet jij".
Marjo van Soest geeft de door
Reinier verlaten Lucie aan het
slot het laatste woord. „Want
dit is een partijdig boek",
voegt zij daar terecht aan toe.
Ach, het leven gaat door:
„Voorlopig zullen zij zich rus
tig houden, maar wie kan
voorspellen hoe hun gedrag
zal zijn, als zij weer moe en
mat worden van hun eigen te
vredenheid? Lucie's credo: Als
je gelukkig bent, beleef je
niks". Een boekje vol bitter
heid, vol liefde, vol wijsheid
en dan ook nog zo amusant en
lichtvoetig geschreven, dat je
steeds verbaasd bent over die
tegenstelling.
Annabel
Het hoofdpersoontje uit de ro
man 'Wisselspoor' van Mireille
Cottenjé heet Annabel. Ze is
zeventien. Het verhaal begint
als zij twee dagen over tijd is.
Het wordt natuurlijk steeds
duidelijker: Annabel is zwan
ger. Een ongelukje. Vriend
Maxim wil niet geloven dat hij
de vader is. Abortus? Maxim
wil dat wel. Annabel kan dat
Mireille Cottenjé
Ze houdt haar zwangerschap
zelfs verborgen, tot het na
tuurlijk niet meer kan. Haar
emotionele en psychische le
ven wordt daardoor natuurlijk
onder grote druk gezet. Ze
drukt het in haar verwarring
en angst heel duidelijk uit: „In
het ruim van mijn schoot
schuilt een blinde passagieF
met wie ik mijn voedsel,
vocht, warmte en zuurstof
deel. Hij glipte binnen zonder
mijn toestemming te vragen,
maar aangezien ik hem bij de
ontdekking niet verjoeg, zadelt
hij mij een zware medeplich
tigheid op. De consequenties
zijn zo buitensporig en on
draaglijk dat ik ze niet onder
ogen kan zien".
'Wisselspoor' is opgebouwd uit
negen delen, de maanden van
de zwangerschap. April tot en
met december. Op de laatste
pagina wordt het kind gebo
ren. Neill. „Ik huilde zo ver
schrikkelijk hard dat ik Neills
gekrijs overstemde en dat
maakte mij aan het lachen en
ik wilde het hem zeggen, maar
ik kreeg het niet gezegd: dag
Neill, dag kleine huilebalk, we
zijn vrij, allebei vrij!"
Mireille Cottenjé is op heel an
dere manier met de problemen
van haar vrouwelijke hoofd-
FOTO: PR
persoon bezig als Marjo van
Soest. Je kunt natuurlijk spe
culeren over autobiografische
aspecten aanj beider verhaal,
maar dat lijkt me uiterst on
welvoeglijk en onterecht. Bei
de schrijfsters belichten op ei
gen wijze, emotioneel direct
betrokken of ironisch en jour
nalistiek, een probleem uit het
leven van vrouwen. Een pro
bleem dat heel herkenbaar zal
zijn voor erg veel vrouwen. In
'Wisselspoor' en 'Over de re
gels van het spel' is veel aan
de orde over de situatie van de
vrouw in een wereld waarin
zij nog te vaak het onderspit
delft.
Hoewel ik als redelijk fanatie
ke wijnhobbyist een heel leger
boeken over wijn op de plank
heb staan, is er maar één die
ik vrijwel wekelijks raadpleeg.
Een naslagwerkje, dat ik eind
zeventiger jaren voor het eerst
aanschafte als aanvulling voor
mijn verouderende Grote Wij
natlas. Het verschafte altijd
weer informatie die min of
meer up to date genoemd
mocht worden. Het aardige
van het boekje is namelijk dat
het elk jaar in een 'vrijwel ge
heel herziene en aangevulde'
editie opnieuw werd uitge
bracht.
Waar andere lexicons en ency
clopedische werkjes zich dik
wijls beperken tot een wereld-
eel, land of zelfs wijngebied,
daar durfden Hugh Johnson
en zijn vele medewerkers de
hele wereld aan, inclusief de
veranderingen! Dus toen plot
seling de Australische wijnen
in de mode kwamen, taste ik
niet mis in 'Hugh Johnson's
Wijngids'. En toen de Argen
tijnse wijnen hun neus voor
het Nederlandse marktvenster
drukten, wist de 'Wijngids' al
te vertellen dat Etchart met
die fraai gekleurde herfst
blaadjes op het etiket droge
witte en eerlijke rode wijnen
maakte.
Hebbedingetje
Het gidsje dat overigens ook
afdelinkjes van weinig veran
derende zaken als druiveras-
sen, welk glas waarbij, de
combinatie eten drinken, en
dat soort wetenswaardigheden
bevat, was ook voor de biblio-
fiel een 'hebbedingetje'. Alleen
dat formaat al: zo'n vijf bij
vijftien centimeter, en nog
geen centimeter dik. Je kon
het in de handpalm houden,
de laatste jaren bovendien uit
gevoerd in dundruk, van zacht
ritselende papier. Want dat pa
pier moest dunner om het
boekje steeds meer bladzijden
te kunnen laten bevatten, zon
der het volume veranderen.
Het begon met iets van 170 pa-
ginaatjes en dat groeide jaar
lijks aan, tot zo'n 260 pagina's,
in datzelfde volume.
Maar dit jaar is alles anders
geworden. Zojuist is 'Hugh
Johnson's Wijngids 1992' ver
schenen, en dét stop je niet
meer in je binnenzak. Het for
maat is nu opgelopen tot een
stevige pocket met maar liefst
287 pagina's, boordevol (nieu
we) informatie. Met name af
delingen als Australië//Nieuw
Zeeland, de VS en Zuid-Ame-
rika blijven groeien.
Negen regels
Maar ook Europa zit in de lift.
Tsjechoslowakije telt nu ook
mee. Het zijn nog maar negen
regels, maar toch. Brazilië is
wat dat betreft als nieuwko
mer ook leuk: „De internatio
nale investeringen, met name
in de Rio Grande do Sul, zijn
bepaald spraakmakend. In
middels komt de export op
gang". Dat is alles. Maar wed
den, dat in de volgende editie
Brazilië ook een eigen pagina
heeft?
Want er wordt écht jaarlijks
bijgehouden wat de verande
ringen zijn.
Al gaat het natuurlijk niet al
tijd goed.
Als je vrij recente van 1989 te
genover de nieuwe legt, zie je
bijvoorbeeld dat er nieuwe ge
meentenamen onder de aan
dacht worden gebracht bij de
Cotes du Rhone Villages. Maar
de Vacqueras, een van de ze
ven Village-dorpen, die inmid
dels zijn eigen Appelation
Controlee heeft gekregen heet
nog steeds: „Belangrijk dorp
van de Cotes du Rhone-Villa
ges, grenzend aan Gigondas en
vaak een betere koop. Probeer
die van Jaboulet eens". Ter
vergelijking de tekst van 1989:
„Opkomend dorp in de zuide
lijke Cotes du Rhone, buur
man van Gigondas. Vergelijk
baar met Chateauneuf-du-
Pape, maar minder zwaar en
eleganter. Probeer de
van Jaboulet eens". De minu
tieuze verschillen geven het
groeiproces in die jaren juist
weer. Dat de vergelijking met
de Chateauneuf verdwenen is,
zal de ware wijnliefhebber
minzaam beamen. Ze lijken
eenvoudig niet (meer) op el
kaar.
En dóér zit dan nog het staar
tje échte kritiek. Veel in het
boekje - nu boekwerk - is een
interpretatie. Dat is juist. Ik
ben het bijvoorbeeld absoluut
niet eens met de juichende
toon over de Chateau de Val
Joannis uit de Cotes du Lube-
ron in de Wijngids. Om maar
wat te noemen. Maar déér gaat
het in de Wijngids niet om.
Het boek geeft je een houvast,
alsof je over wijn praat met
een vriend.
De albums van de rapcrew
N.W.A. uit Los Angeles heb
ben nogal wat stof doen op
waaien. De Niggers With
Attitude gaan er niet alleen
prat op in het verleden deel
te hebben uitgemaakt van
allerlei straatbendes, hun
teksten staan ook nog eens
bol van moord en
Er zijn mensen die dat leuk
vinden: de laatste cd 'Efil-
4zaggin' van N.W.A. ver
kocht binnen een week een
miljoen exemplaren en
kwam binnen op nummer
twee in de Billboard Hot 100.
De hoogste rap-entry ooit in
Amerika.
'Efil4zaggin' was artistiek
gezien echter het meest ont
luisterende produkt van
N.W.A., dat sinds begin vo
rig jaar haar belangrijkste
rapper en tekstschrijver, Ice
Cube, moet missen. Die was
de belachelijke geweldvere-
ring meer dan zat en liet in
middels op twee cd's horen
het net zo goed alleen af te
kunnen. 'Death Certificate'
is z'n derdé album en in de
teksten blijkt de controverse
tussen hem en zijn voormali
ge crewleden nog immer te
bestaan. Ice Cube waagt zich
vooral aan de verschillen in
cultuur tussen blank en
zwart en alle ellende die
daarmee omgeven is. Death
Certificate klinkt een stuk
minder hectisch dan we van
het debuut 'Amerikkka's
Most Wanted' gewend wa
ren, maar je kunt ook niet
altijd de hulp van de front
mannen van Public Enemy
inroepen. Bovendien bete
kent minder hectisch niet
dat er niets te genieten valt,
integendeel. 'Death Certifi
cate' opent heel schitterend
met de geluiden van een
ghetto-begrafenis, uitmon-.
dend in een verklaring van
Ice Cube dat er met hem
niet te spotten valt. In het
verloop van het album vro
lijken samples van uiteenlo
pende soul- en funkhelden
(van Average White Band
via Booker T. The MG's
naar Parliament) de boel
lekker op. De dwingende
raps van Ice Cube hebben
derhalve aan karakter nog
niet ingeboet.
Tone Löc
Drie jaar lang heeft rapper
Tone Löc genoten van het
vele geld dat binnenstroom
de via de debuut-cd 'Loc'ed
After Dark' en de daarvan
getrokken mega-hit 'Wild
Thing', de best verkopende
single aller tijden in Ameri
ka. Er gingen er in de hele
wereld zes miljoen van over
de toonbank. Tone Löc
bouwde er wat zwembadjes
van en spendeerde de rest
aan fast food. Hij is er wel
een beetje lui van geworden:
z'n nieuwste single 'All
Through The Night', met
medewerking van DeBarge,
klinkt heel wat milder dan
we van zijn debuut-album
gewend waren. Het nummer
zet de toon voor Tone Löc's
tweede cd 'Cool Hand Löc',
dat over de hele linie opval
lend laid-back klinkt. Bo
vendien is de stem van de
Los Angeles-rapper dieper
dan voorheen. 'Cool Hand
Löc' kent geen nummers,
die de wereld net als 'Wild
Thing' in vuur en vlam zul
len zetten, maar desondanks
pakt Tone Löc's nieuwe vi
sie best goed uit.
Oö
Tussen alle grote releases is
één cd ten onrechte vrijwel
onopgemerkt gebleven. Het
gaat om de (nog) volstrekt
onbekende groep Oö, een
verzameling van vijftien Eu
ropeanen, die als gezamen
lijk doel hebben om de mu
ziek van vroeger te laten
herleven. Daartoe combine
ren ze de mogelijkheden van
de moderne elektronika met
een heel scala aan werkelijk
antieke instrumenten, waar
onder de lier, de twee meter
lange fulhara uit Tsjecho-
Slowakije en Indiase slagin
strumenten. Aangevuld met
meer bekende instrumenten
(doedelzak, accordeon, hobo,
saxofoon en ga maar door)
creëert Oö op de cd 'Anima'
een even spannend als melo
dieus geluid, dat de liefheb
bers van authentieke folk
zeker moet aanspreken. De
muzikanten roepen prachti
ge sfeerbeelden op, die het
onder uiteenlopende films
goed zullen doen. Wie rond
de kerstdagen wel sfeer wil,
maar niet de geëikte en ge
likte duizend-en-een varia
ties op Stille nacht, heilige
nacht is bij Oö aan het juiste
adres.
Rl:
Onder het motto 'Voor Elk
wat Wils' een kaleidoscopische
bespreking van een heleboel
boeken tegelijk.
Om te beginnen een opmerke
lijke paperback 'De Kid' van
Freek Neirinkck, bestemd
voor kinderen vanaf 12 jaar.
Het boek beschrijft op interes
sante, verhalende wijze het
maken van Chaplin's ontroe
rende speelfilm The Kid,
waarin een zwerver en en
vondeling de hoofdrollen spe
len. Het boek, uitgegeven door
Altiora kost 23,40.
Ook Imme Dros valt op. En
wel voornamelijk door het
boekje 'De Wolf die tegen
water praatte', waarin het
sprookje van Roodkapje nu
eens vanuit het blikpunt van
de wolf wordt bekeken. Op
merkelijk, oorspronkelijk en
verrassend. De illustraties van
Harrie Geelen zijn niet mijn
smaak, maar wel apart. Ik
vrees dat ze voor kinderen
wat al te kunstzinnig zijn. Het
boekje verschenen bij Moon
Press, kost 17,50. Te duur
voor zo'n dunnetje. Eveneens
van Imme Dros is het even
dure, maar iets dikkere boekje
'De Maan en de Muizenko
ning', een bewerking van 'An
nexe Lie in het holst van de
nacht' (1987), van dezelfde
schrijver. Het boekje is het
script van een musical, die in
maart van dit jaar in premiëre
ging. Bijgaand kan men, even
eens voor 17,50 een musica-
sette aanschaffen, waarop de
musical te beluisteren is. Zon
der het boekje erbij is dit zin
loos, de zang op de band is on
verstaanbaar.
Oorlog blijft schrijvers inspire
ren. Mits zonder sensatie en
met gevoel uitgewerkt is daar
geen bezwaar tegen. Vaak ook
Is hier
de Himalaya?
Korte tijd geleden kwamen er enkele boeken op de markt waar
in de imponerende rol van Richard Wagner op het Franse
kunstleven aan bod komt. Vrijwel tegelijkertijd verschenen
twee vertalingen van dezelfde tekst die de dichter Charles Bau
delaire schreef naar aanleiding van de roemruchte uitvoeringen
van Wagners 'Tannhëuser' in Parijs. Musicoloog Emile Wenne-
kes wijdt er een bespreking aan.
is het een al te gemakkelijk
putten uit een overvloed aan
leed, emotie en avontuur. Drie
bij Altiora verschenen boeken
zijn wat dat betreft boven alle
verdenking verheven. 'Oor
logsjaren' van Paul Kuster-
raan is een goed geschreven
roman over een jongen en een
meisje, die in de zomer van
1914 meemaken hoe de Duit
sers België binnenvallen en
Leuven verwoersten. Een pri
ma boek, dat 24,95 kost. Ma
ria Jaques schreef 'Licht uit,
deur dicht', een spannend
boek, waarin een meisje tij
dens de oorlog mee uit smok
kelen gaat, de enige manier
om de ijzige oorlogswinter
door te komen. Het boek kost
23,40. Het meest gevoelige
van dit trio oorlogsboeken is,
vind ik, 'Wachten op Elise'
van Annelies Tock. Het boek
speelt in 1942. Het vriendinne
tje van Albert-Jan, het joodse
meisje Elise, wordt door de ge-
stapo meegenomen. Het lange,
bange wachten begint. Een in
dringend boek, dat 18,95
kost.
'Papegaaitje praat je nog'
van Gertie Evenhuis is een
lollig boek voor kinderen van
af 8 jaar. Eigenlijk is dit boek,
waarin een papagaai de hoofd
rol speel en waarvoor Jan Jut
te de leuke illustraties maakte,
het vervolg op 'Papegaaitje
leef je nog'. Het kost ƒ20,—.
Heel leuk vind ik het prenten
boek 'Is hier de Himalaya?',
verschenen bij Ploegsma. Het
boek gaat over een meisje, die
met het verhaal van haar Hi-
malaya-beklimmende opa op
zoek gaat naar de Himalaya.
Ze doet dat in haar eigen om
geving en dat leidt tot allerlei
lachwekkende situaties. Het
boek, gemaakt door Koos
Meinderts en Annette Fienieg,
kost 18,50.
Charles Baudelaire: 'Richard Wag
ner en Tannhëuser in Parijs'. Ver
taald en van een voorwoord voor
zien door J.M.Loen. Uitgave Planta-
ge/G&S Leiden. Prijs 26,50.
Charles Baudelaire: 'Richard Wag
ner en Tannhëuser in Parijs'. Verta
ling en nawoord Frans van Woer
den. Uitgave Voetnoot Amsterdam.
Prijs ƒ29,90.
„Men gaat naar Bayreuth zoals
men wil: te voet, te paard, per
rijtuig, per rijwiel of per spoor,
maar de echte pelgrim zou er
op de knieën heen moeten
gaan". Vrij vertaald is dit de
eerste zin uit een Franstalig
boek dat aan het eind van de
vorige eeuw verscheen. De au
teur, Albert Lavignac, was
theoriedocent aan net presti
gieuze Conservatorium te Pa
rijs. Hij noemde ziin boek 'Le
Voyage artistique Bayreuth'
(De kunstreis naar Bayreuth).
Bayreuth heet het Zuidduitse
plaatsje dat onsterfelijk is ge
worden doordat Richard Wag
ner (1813-1883) er zijn Fest-
spielhaus - een akoestisch
uniek muziektheater - bouwde
en er 's zomers de Festspiele
organiseerde tijdens welke zijn
opera's eerbiedig werden uit
gevoerd.
Het curieuze boekwerk van
Lavignac is één lange adem
teug van Wagnerverafgoding
zoals dat omstreeks de laatste
eeuwwisseling in artistieke
kringen veelvuldig voorkwam.
Niet alleen bevat het analyses
van de belangrijkste muziek
dramatische werken van Wag
ner, maar tevens wordt de reis
naar Zuid-Duitsland beschre
ven aan de hand van toeristi
sche uitstapjes naar plaatsen
die in het leven en werk van
Wagner een rol hebben ge
speeld.
Voorts zijn er een aantal in
dexen toegevoegd. In deze lan
ge lijsten, beginnend met het
jaar 1876, zijn de namen opge
nomen van Fransen die de
pelgrimage naar Bayreuth
hebben ondernomen. We tref
fen hier bijvoorbeeld de na
men aan van componisten als
Vincent d'Indy, Camille Saint-
Saëns en van de schrijver Ca-
tulle Mendès. Een naam die
we er niet zullen tegenkomen
is die van de Franse dichter en
kunstcriticus Charles Baude
laire (1821-1867). Hij was voor
dat de eerste steen van het
Festspielhaus zou worden ge
legd al enkele jaren overleden.
Zou hij ten tijde van de Fest
spiele echter nog in leven zijn
geweest, dan had hij Bayreuth
vast en zeker bezocht. Baude
laire was namelijk een harts
tochtelijk Wagneriaan.
Tranendal
Charles Baudelaire is de ge
schiedenis ingegaan als de
dichter van de bundel 'Les
Fleurs du Mal', waarvan de
eerste editie dateert uit 1857.
Deze lange reeks gedichten la
ten de lezer slechts één conclu
sie over: het leven is een on
overkomelijk, en daarbij ook
nog eens diep tranendal.
Drank, drugs en vrouwen bie
den slechts een schijnwereld;
alleen in de dood is de ware
oplossing te vinden.
De gedichten - deels een be
trouwbare afspiegeling van
Baudelaire's eigen levensin
vulling - waren er de oorzaak
van dat de auteur voor het ge
recht werd gedaagd vanwege
de vermeende ondermijning
van de moraal; een aantal ge
dichten werd verboden en
Baudelaire werd veroordeeld
tot een hoge geldboete.
In Wagner zag Baudelaire een
soort geestverwant; in diens
muziek, teksten en ideeën con
stateerde hij een zelfde soort
decadentie als hij in de werke
lijkheid om zich heen zag.
Baudelaire was de mening toe
gedaan dat beiden op hun ei
gen terrein het verval en de
eeuwige strijd tussen geest en
lichaam, hemel en hel tracht
ten te verwoorden. „Groots en
meeslepend" vond hij Wag
ners werk.
Waarschijnlijk dateert zijn eer
ste kennismaking met het oeu
vre van de Duitse componist al
'enige jaren voor het ontstaan
van 'Les Fleurs du Mal'. Het
eerste (schriftelijke) contact
werd gelegd door de dichter
die Wagner begin 1860 een bij
na kinderlijk vererende brief
schreef. Een jaar later ver
schijnt van zijn hand een arti
kel in het tijdschrift 'Revue
Européenne', waarin Baudelai
re een lans breekt voor Wag
ner en diens ideeën. De on
middellijke aanleiding van het
artikel was het spectaculaire
Richard Wagner
debêcle van 'Tannhëuser' in
Parijs.
Ballet
Al had Wagner voor het Fran
se publiek een speciale versie
van zijn opera gemaakt, omdat
er volgens de aldaar heersende
conventie een ballet midden in
een 'grand opéra' behoorde te
zitten, toch was de wijziging
onvoldoende. De plaats van
het ballet - Wagner laste deze
in tijdens de eerste van de drie
akten - en de dansbaarheid er
van deugden niet voor menig
abonnementhouder. Al met al
werd het geenszins gezien als
een acceptabele choreografie.
„Een opera zonder ballet! Dat
kan toch niet!", sprak de stem
van de routine. „Dat kan toch
niet!", zeiden de minnaars van
de danseresjes. „Kijk uit!", zei
zelfs de minister geschrokken
tegen de kunstenaar. Bij wijze
van troost heeft men Pruisi
sche regimenten in korte rok
jes op het toneel laten excerce-
ren.
„Dat de mannen die zich de
luxe kunnen permitteren er
een balletmeisje van de Opera
op na te houden, verlangden
dat de talenten en de schoon--
heid van hun aanschaf zo vaak
mogelijk worden tentoonge
steld, dat is een welhaast va
derlijk sentiment", aldus
schreef Baudelaire spottend in
Charles Baudelaire
I FOTO: SP
zijn artikel 'Richard Wagner
en TannhSuser' in Parijs.
De tweede opvoering, enkele
dagen later, haalde ook volle
dig bakzeil. De voorstelling
werd een catastrofe en vervol
gens van het speelplan ge
haald.
Korte tijd nadien nam Baude
laire gebelgd zijn pen ter hand
om een apologie te schrijven
waarin Wagner en zijn ideeën
geschakeerd aan de man wor
den gebracht en hij zich excu
seert voor het gedrag van zijn
landgenoten. Hiermee zette hij
onbedoeld de toon van het
Franse Wagnerisme, waar
aanvankelijk vooral dichters
zich mee zouden identificeren.
Toch was het niet alleen Wag
ner die werd verdedigd. De
componist werd ook min of
'meer als medium gebruikt
voor de eigen ideeën van deze
Wagnerianen. In de muziek en
de teksten van het Duitse ge
nie werden de hoge graad van
symboliek, het dichterlijke
van de taal, de roes en de ero
tiek verwelkomd en herkend.
Decadentie
De symbolistische beweging
was hiermee geboren en vond
in de het nieuw opgerichte pe
riodiek de 'Revue Wagnérien-
ne' haar spreekbuis. De artis
tieke concepties van Wagner
hadden een grote invloed. Ook
op het gebied van de beelden
de kunst trachtte men bijvoor
beeld het idee van het 'Ge-
samtkunstwerk' (een ideaal
beeld van een toekomstig, ge
ïntegreerd totaalkunstwerk
waaraan alle kunstvormen
hun steentje zouden kunnen
bijdragen) serieus vorm te ge
ven.
In de jaren '90 van de vorige-
eeuw werd Wagner de inspira
tiebron en het uitgangspunt
van alles dat nieuw was. De
'Revue Wagnérienne' groeide
uit tot een van de meest voor
aanstaande bewegingen van
decadentie en symbolisme.
Dichters als Paul Verlaine wil
den dat hun verzen klonken
of geconcipieerd werden als
muziek. Arthur Rimbaud ver
bond (synesthetisch) klinkers
met kleuren. Schilders als
Paul Cézanne en Eugène Dela
croix schilderden werken met
TannhSuser in de titel. Dat het
Wagnerisme niet beperkt is
gebleven tot Frankrijk, maar
vrijwel alle landen van Euro
pa heeft weten te infecteren is
ook in Nederland te zien.
Met de oprichting van de Am
sterdamse Wagnervereeniging
kreeg ons land een instelling
van internationale allure waar
de werken van de meester met
een nagenoeg gelijke discretie
werden opgevoerd als in diens
eigen Bayreuth. Ook in de Ne
derlandse literatuur en de
beeldende kunsten vond h
Wagnerisme zijn weerklank.
Impuls
Indirect vormde Wagner ei
enorme impuls voor de mode
ne kunst; onbewust gaf Baudi
laire's particuliere Wagnerve
ering het startschot tot hi
Wagnerisme in Frankrijk. H1
is daarom een goede zaak d
het artikel 'Richard Wagni
en Tannhëuser in Parijs' sint!
kort in Nederlandse vertalin
verkrijgbaar is;
Men kan zelfs kiezen tussel
twee verschillende uitgave*
Uitgeverij Plantage/Gerard r
Schreurs uit Leiden bracll
een paperback op de markf
vertaald en ,van een nawooi|
voorzien door J.M. Loen.
De Amsterdamse Uitgevej
Voetnoot liet dit doen
Frans van Woerden voor zoj
drieënhalve gulden meer
een hardcover maar met steil
van het Prins Bernard Fondf
Aan Van Woerden werd oi|
langs de Europese Vertaalpri
1991 toegekend. Hij kreeg de»
prijs voor het best vertaalde Ir
teraire werk voor de vertaliii
Van Céline's 'Le port de Loil
dres'. In 1988 viel hem reeft;
de Martinus Nijhoff Prijs ije
beurt.
Bij vergelijking van de beic
boekjes wordt andermaal du
delijk hoe verschillend dezelTcll
de tekst kan worden vertaal
Wanneer men het oorspronki)
lijke Franse artikel er no
eens naast legt, blijkt dat Vag-pp
Woerden het dichtst bij hiinna
origineel blijft. Zowel dai ancj
waar het de zinsbouw betre (je
als bij de cursiveringen. van
Hetgeen overigens zeker ni e j,
wil zeggen dat Loens vertalin jnp
daarom slechter zou zijn. Bei< jjtec
zijn goed, maar de laatstgi Jrj t,
noemde is vrijer en misschie
zelfs wat poëtischer te noeme |jjstc
en doet daarbij minder gedi jr V£
teerd aan. |erja
Het boekje van Uitgever
Voetnoot is meer wetenschap gt
pelijk verantwoord in de ziuur
van een uitgebreider noter0oi
apparaat: 30 tegen 7 note len
voor de gehele, tekst. Teveiverp
heeft de hoofdstedelijke uitgi foon
verij een naamregister toegf Or
voegd en een twaalftal toepa)Spar
selijke afbeeldingen. te
Uitgeverij Plantage hee jje
slechts een foto van Wagm iepa
op de voorkant geplaatst, ma: ^ikl
daarbij moet worden gezeg öjge]
dat mij persoonlijk de strakÜ[oon
vormgeving van dit boek der
meer aanspreekt dan hiin u
schreeuwende roze-wit streepp p0
jesdessin en de naar links vaWe
lende letters op de titelpagiween
van Voetnoot. |je
