De moed om te deserteren
ir
Machtsstrijd tussen republieken
kan Boris Jeltsin vermorzelen
NAVO gaat
voedsel in
Sovjetunie
verspreiden
Duitse kerst
vooral méér
Zij ft 'dé piste ft 'aT op n
KAPITEIN ROB
DE SCHAT VAN OPA LARSEN
echt
de b«
?ns ee
het li
n de
ijke
itgescl
hting
stoor
riten
htenv
:htse
e beh
indeli
Hartst
ogelijl
VN veroordeelt
acties Israël
Controle op
bagage verdwijnt
Zwager van Duitse
industrieel ontvoerd
1993 zullen de bagagecontroles
aan de Europese binnengren
zen verleden tijd zijn. De mi
nisters voor de interne markt
zijn het gisteren eens gewor
den over afschaffing van die
NEW YORK De Algemene Verga
dering van de Verenigde Naties heeft BRUSSEL Vanaf 1 januari
geëist dat Israël stopt met de bouw of
uitbreiding van joodse nederzettingen
in de bezette gebieden. Ook sprak de
vergadering haar ongerustheid uit
over de verslechtering van de levens
omstandigheden op de Westoever en
in de Gazastrook. De uitspraak kwam soms tijdrovende controles, zo
drie dagen nadat de VN-Assemblee liet een Nederlandse diplo-
een resolutie uit '75 herriep, waarin
zionisme gelijk werd gesteld aan racis
me. De nieuwe resolutie werd aange
nomen met 135 stemmen voor en al
leen die van Israël en de VS tegen; on
der meer de Sovjetunie en Wit-Rus-
land onthielden zich van stemming.
maat weten.
Alleen wanneer er een ver
denking van met name drugs
handel of terroristische activi
teit bestaat, zal de politie op
binnenlandse vluchten bagage
mogen doorkijken.
WENEN De zwager van een van
de rijkste mensen in Duitsland is
gisteren in Oostenrijk ontvoerd.
Volgens de Oostenrijkse Kronenzei-
tung verlangen de ontvoerders van
de 26-jarige Guenther Ragg
losgeld van 10 miljoen mark.
Raggers zuster Ingrid is getrouwd
met de 64-jarige Duitse industrieel
Friedrich Karl Flick.
Het Oostenrijkse persbureau APA
meldde van de politie in München
te hebben vernomen dat het losgeld
al op aanwijzing van de ontvoerders
naar Oostenrijk was overgebracht
om te worden overgedragen.
Rampjaar Aeroflot
MOSKOU Behalve voor de Sov
jetunie zelf was 1991 ook voor haar
luchtvaartmaatschappij Aeroflot een
rampjaar, met een recordaantal do
den bij ongelukken en meer pilo-
tenfouten dan ooit. Bij 36 ongeluk
ken vielen 252 doden en 185 gewon
den. In totaal overkwam de maat-
Geallieerden blijven
Kurden beschermen
ANKARA Turkije is gisteren akkoord ge
gaan met een langduriger verblijf op zijn
grondgebied van geallieerden die de Kurden
in het noorden van Irak moeten beschermen.
Voorlopig kunnen zij zes maanden langer
blijven. Het besluit tot verlenging is genomen
een schappij 167 luchtvaartongevallen, na een verzoek van betrokken landen, met
De ineenstorting van de Sovjetunie name de Verenigde Staten. Behalve Ameri-
kanen zijn ook Nederlanders, Duitsers, Brit
ten en Italianen gestationeerd op de lucht-
heeft op Aeroflot een dramatisch ef
fect gehad, met ernstige brandstof
tekorten, ontevredenheid onder het machtbases Pirinclik in het zuidoosten en In-
personeel vanwege de slechte beta- cirlik in het zuiden van Turkije. Na de terug-
ling, boze passagiers vanwege de trekking in juli van de geallieerden uit het
slechte dienstverlening en gebrek noorden van Irak bleven eenheden achter in
aan harde valuta om de overjarige Turkije. Ze moeten de Kurden te hulp komen
als ze opnieuw door troepen van de Iraakse
leider Saddam Husayn worden aangevallen.
FBI toevallig
'getuige' van
moord op kind
ST. LOUIS Een rechter in
de Amerikaanse stad St. Louis
heeft gisteren een fundamen
talistische moslim en zijn
vrouw ter dood veroordeeld
wegens moord op hun „te wes
ters geworden" dochter. De
veroordeling van de tot Ame
rikaan genaturaliseerde 61-ja
rige Palestijn Zein Isa en zijn
48-jarige Braziliaanse vrouw
Maria was in belangrijke mate
gebaseerd op een in het ge
heim gemaakte geluidsopname
van de moord op de 16-jarige
Tina Isa. De FBI verdacht de
vader van banden met de
Palestijnse Bevrijdingsorgani
satie PLO en had zijn woning
volgestopt met afluisterappa
ratuur. De FBI luisterde niet
mee toen Tina Isa op 6 novem
ber 1989 van haar werk in een
snackbar thuis kwam en ruzie
kreeg met haar vader. Pas la
ter bij het afluisteren van de
bandopname bleek welk dra
ma zich had afgespeeld.
jrdt
de to
operat
d gul<
;zien
twee
it, is ti
:da
ekissel
sestedi
lat de BRUSSEL Manschap-
ok d pen en materieel van de
NAVO zullen worden in
gezet voor het vervoeren
en verspreiden van voed
sel en hulpgoederen in de
voormalige Sovjetunie,
rzoek j Bovendien gaat de NAVO
j zich belasten met de coör
dinatie van de hulppro
gramma's voor de Sovjet-
Devolking.
baar
ifide
docum
tegen
/an g(
De NC
Ie 550(
:hter
onge\
ij laat
drijver
voor
in gefr
om civ
I zulle
de W
van fi
bracht
vaker
en op
dit ja;
Van
l van 1
gd dat
rekoms
iches
gelijke
2t alle
verzwe
teri
ok eer
ng a
branch
nkraag
)g steel
benen,
raudeg
vetgevi
•d wori
eauladi
finant
t van
■ijstervi
ossier
den. In
co -
KRAGUJEVAC Sinds
hij aan het front van Vu-
kovar is geweest, heeft de
28-jarige Zoran elke ideo
logie afgezworen: „Het
enige waar ik voor ge
vochten heb is mijn eigen
leven. Het enige wat ik
wilde was zo snel moge
lijk naar huis en alle ver
schrikkingen vergeten. Ik
schaam me voor mezelf,
voor het leger en voor
Servië", vertelt hij.
Na zijn termijn te hebben uit
gediend, keerde Zoran terug
naar zijn woonplaats Kraguje-
vac, een grauwe industriestad
140 kilometer onder Belgrado.
In oppositiekringen in de Ser
vische hoofdstad wordt Kragu-
jevac gekoesterd als een broei
nest van oppositie tegen de
oorlog. Maar liefst 6200 van de
opgeroepen reservisten wei
gerden de afgelopen maanden
op te komen. Ruim een op de
drie dienstplichtigen in het
district bleef weg.
Zoran verwacht zijn nieuwe
oproep pas over twee maan
den. Hij heeft dus nog even de
tijd om te beslissen of hij al
dan niet zal gaan. Angstig over
zijn schouder kijkend wil hij
slechts fluisterend en in uiterst
summiere bewoordingen over
zijn toekomstplannen praten,
maar een ding is duidelijk: ge
heel vrijwillig zal hij niet naar
het front terugkeren. „Ik zal
alles doen om niet opnieuw te
worden ingezet. Alleen als ze
me met de krijgsraad dreigen
en ik er niet onderuit kan, zal
ik me melden".
En dat is nu precies wat de
militaire autoriteiten van Kra-
gujevac doen. Meer dan 2500
'deserteurs' kregen dezer da- -
gen door de militaire politie de nalistsich, is zijn partij
wacht aangezegd. Tegen 600 kort - uit partijpolitiek
van hen werd een gerechti
ke procedure gestart. Zij
len zich voor de krijgsraad
moeten verantwoorden en
moeten ernstig rekening hou
den 10 jaar gevangenisstraf.
Om te laten zien dat het ernst
is lieten de autoriteiten alvast
een complete lijst van deser
teurs met naam, toenaam en
adres in de plaatselijke krant
opnemen.
„Een openlijke uitnodiging tot
een lynchpartij", reageert
woordvoerder Sinisja Radulo-
vic van de oppositiepartij 'Ser
vische vernieuwingsbewe
ging'. Hoewel extreem natio-
- sinds
:e over
wegingen een verklaard te
genstander van de oorlog.
Openlijke steun betuigen aan
de dienstweigeraars durft Ra-
dulovic echter niet aan. „Wij
zullen niet oproepen tot deser
tie. Wel begrijpen we dat deze
jongens hun leven niet willen
zet tegen mobilisatie. Van de
gesuggereerde demonstraties
voor het militaire hoofdkwar
tier weten willekeurige voor
bijgangers niets af. „Natuurlijk
moeten we deze lafaards straf-
riskeren onder deze omstan- fen. Ze weten niet wat goed is
digheden. We hebben
litair. Toevallig heeft bij even
zijn uniform niet aan. Nee, aan
het front is hij niet geweest,
maar hij zal zeker gaan als ze
hem roepen. Een andere voor
bijganger heeft de oorlog wel
van nabij meegemaakt. „Het is
sterkste geprotesteerd tegen de
lijst met namen". Over de pro
cessen wil hij zijn mening niet
geven.
Mobilisatie
Anderen doen dat wel voor
hem. Anders dan de vredesbe
weging in Belgrado wil doen
geloven, is er in Kragujevac
geen sprake van massaal ver
voor Servië en voor ons. Als niet eerlijk dat sommigen
we de Kroaten niet stoppen vechten en anderen niet. Als
komen ze ook deze stad nog de regering van Servië ons
uitmoorden", laat een man op roept, dan hebben we te gaan,
straat weten. De lijst met anders zijn we verraders van
adressen heeft hij nog niet ge- ons volk. Alleen lafaards blij-
zien, maar het idee vindt hij ven thuis". Dat er misschien
prachtig. „Staan ze mooi voor wel meer moed voor nodig is
de hele stad of voor hun eigen om tegen de algemene opinie
dorp voor schut als verraders", in te gaan, thuis te blijven en
als verrader voor de krijgsraad
Hij introduceert zich als pro- gesleept te worden wil er bij
fessioneel 'Vojnik', krijger, mi- hem niet in.
door GERT VAN WIJLAND
BONN Mis je als Nederlander iets typisch
vaderlands als je in Duitsland Kerstmis viert? Nee,
absoluut niet! Eerder het tegendeel. De Duitse
kerst is nog meer dennenaalden, glitter en wild
met kastanjepuree. Nog meer dure cadeaus en alles
wat er aan vlees, gevogelte en vis karpersvooral
met nieuwjaar), maar bedacht kan worden.
Dezelfde eindeloos herhaalde kerstliedjes, zij het
met wat andere woorden; dezelfde kerstballen,
kransjes, kerstgebakjes en kerkdiensten. Het
kleine beetje anders dan thuis is te vinden in
streken waar ze net een ietsje ander soort
kerstbrood bakken dan vijftig kilometer verderop.
Door de bank genomen vieren de Duitsers op
vrijwel dezelfde manier het kerstfeest als de
Nederlanders of omgekeerd. Gulle kerstmannen
op straat, warenhuizen die minstens een halve
verdieping gereserveerd hebben voor een
onafzienbaar assortiment aan frutseltjes,
engelenhaar, houtsnijwerk, stalletjes en kaarsen.
Voor de Duitsers is Kerstmis - net als voor een
stijgend aantal Nederlanders trouwens - het
voornaamste cadeautjesfeest van het jaar. Dat
betekent in het welvarende Duitsland een hoorn
des overvloeds aan vooral sjieke cadeaus.
Dit jaar vragen de Duitsers vooral om kwaliteit, en
ze zijn meer dan ooit verlekkerd op het
allerduurste en fraaiste verpakkingspapier. De
eenvoudigste fles Moezel wordt desgevraagd
verpakt, opgedirkt en met strikjes behangen alsof
ze diezelfde nog uitgehuwelijkt moet worden aan
een belegen, adellijke partner van een Bordeaux-
Chêteau.
Kerstmis is voor de Duitsers een huiselijk feest. En
net als in Nederland zoekt zelfs de doorsnee-
ongelovige in de kerstnacht ergens wel een
romantisch kerkje op. Voor de sfeer, liefst met
Mozart, maar Hay dn is ook goed. Want in dat
opzicht zijn de Duitsers herkenbaar goed gelovig:
hoe meer romantiek hoe liever. Desnoods valse.
Nee, wezenlijk verschil tussen het kerstgedoe hier
en thuis is er niet.
Met wellicht één uitzondering: de
Weihnachtsmarkt. Geen stad, geen dorp of
gehucht of begin december al worden op de
voornaamste pleinen en straathoeken de
kerstmarkten opgebouwd, intussen al ijverig
gekopieerd in tal van Nederlandse plaatsen.
Een verzameling stevige, houten prefab-huisjes,
waarin van alles te koop is, vooral dingen die niets
met Kerstmis te maken hebben. Maar de Duitsers
komen in die speelgoed-dorpjes moeiteloos in de
stemming. Staande eten ze alles wat er aan zoets,
zuurs en hartigs aangeboden wordt.
Weihnachtsmarkten zijn vooral druk, zelden
gezellig en op verre afstand al te ruiken aan de
walmen van vette worstjes en Gltlhwein.
Aan elke deur een kerstkrans of uitnodigende
mistletoe. Wat Kerstmis betreft bestaan er tussen
Nederland en Duitsland totaal geen grenzen meer.
•ADVERTENTIE
Bel de ANWB sneeuwcomputer.
50 ct/min.
De Amerikaanse minister van
buitenlandse zaken Baker
heeft ijdens de gisteren in
Brussel gehouden bijeenkomst
van de NAVO-ministers van
buitenlandse zaken voorstellen
gelanceerd om het enorme
NAVO-potentieel voor dat
doel aan te wenden. „Men
heeft onze hulp hard nodig",
izei hij.
De ministers kwamen gisteren
bovendien tot de conclusie dat
voedselschaarste in de
voormalige Sovjetunie tot een
„sociale explosie kan leiden"
en daarom „een ernstige be
dreiging vormt voor het ver
anderingsproces in dat land en
voor de stabiliteit in Europa".
Alleen Frankrijk heeft be
zwaar aangetekend tegen de
inzet van NAVO-troepen.
„Er moeten snel grote hoe
veelheden voedsel en andere
hulpgoederen ter plaatse wor
den gebracht. De NAVO be
schikt als geen andere organi
satie over de logistieke moge
lijkheden dat te doen", aldus
minister Van den Broek, die
met de initiatieven van zijn
Amerikaanse collega instemde.
Wat er moet gebeuren als
Frankrijk niet instemt met de
operatie, was gisteren nog niet
bekend. Wat de Nederlandse
bijdrage aan een 'luchtbrug'
kan zijn, is evenmin duidelijk.
De Belgen, die over een grote
luchttransportcapaciteit be- Algerijnse vrouwen worden bij een verkiezingsmanifestatie van de 'Beweging voor een Islamitische
al gevraagd drie Samenleving' door dranghekken streng gescheiden van de mannen. 26 December worden in Alge-
Verkiezingen
schikken,
C130-transportvliegtuigen be- rije verkiezingen gehouden,
schikbaar te stellen.
I FOTO: EPA
QN1025 - Ja, ook voor de „Zephir" heeft nu het laatste uur ge-
slagen, want het schip heeft een groot lek gekregen en maakt
activjsnel water, terwijl aan dek een geweldige chaos heerst doordat
ve het de stengen, met de zeilen en de ra's, naar beneden komen. Maar
3A, P\lde Japanse matrozen, voor het merendeel walvisjagers van de
od Koerillen, zijn niet gauw bang en ze weten hoe ze onder zulke
omstandigheden moeten handelen. Enkele van hen weten nog
gauw een boot te strijken; commando's klinken en binnen tien
minuten wordt de boot afgestoten. Slechts enkele matrozen vin
den de dood in de golven, maar het merendeel van de beman
ning weet het vege lijf te redden. Van de wal af hebben de bewo
ners van het paradijseiland angstig het schip gadegeslagen. Ze
weten wel, dat ze van de Jappen niet veel goeds behoeven te
verwachten. En ze zijn op het eiland verre in de minderheid....
MOSKOU Boris Jelt-
sins zoete wraak krijgt
een steeds zuurdere nas
maak. Met zijn gemene
best-plannen schoof hij
zijn aartsrivaal Michail
Gorbatsjov aan de kant en
hoopte daarmee voorgoed
van de raspoliticus uit Sta
vropol af te zijn. Jeltsin
mag een slag gewonnen
hebben, de strijd om de
macht in Rusland en alle
andere republieken is nog
lang niet beslecht.
De politieke carrière van Jelt
sin vertoont overigens opmer
kelijk veel overeenkomsten
met die van Gorbatsjov. Ze ko
men allebei uit de provincie
en hadden een gruwelijke he
kel aan de maffia-achtige cor
ruptie binnen de Communisti
sche Partij en de Sovjetunie.
Zowel Gorbatsjov als Jeltsin
vielen op door hun efficiënte
aanpak van de problemen in
hun districten.
Ze deelden allebei de overtui
ging dat het doorgerotte Sov
jetsysteem grondig op zijn kop
moest. Alleen over de manier
waarop dit moest gebeuren
verschilden ze sterk van me
ning. Gorbatsjov poogde het
verziekte Sovjetsysteem stapje
voor stapje van bovenaf te
veranderen, terwijl de populist
Jeltsin via de Russische bevol
king van onderaf een revolu
tie wilde ontketenen.
Toen Boris Jeltsin in 1985 per
soonlijk door Gorbatsjov uit
Sverdlovsk (tegenwoordig Je-
katerinenburg) naar Moskou
werd gehaald, ontpopte de ro
buust ogende partijsecretaris
zich al snel tot de meest fana
tieke verdediger van Gorbats-
jovs hervormingsbeleid. Zo fa
natiek zelfs, dat het de zilver-
harige Boris allemaal niet snel
genoeg ging.
Knallend
Na een knallende confrontatie
in het Politburo, waarbij Jelt
sin aandrong op snellere eco
nomische hervormingen en
het afschaffen van alle privile
ges van de Sovjetmachtheb
bers, koos Gorbatsjov de ge
matigd-conservatieve lijn.
Jeltsin werd het Kremlin uit
gegooid en ontheven uit zijn
functie als partijsecretaris van
Moskou.
Jeltsin heeft dit Gorbatsjov
nooit vergeven. Op miraculeu
ze wijze wist de huidige presi
dent van de Russische Federa
tie zich politiek te revan
cheren. Bij verkiezingen eind
jaren tachtig werd Boris Jelt
sin tot groot ongenoegen van
de conservatieven en Gorba
tsjov gekozen in de Op
uit Sverdlovsk een podium om
uit te halen naar iedereen die
snelle hervormingen in de
Sovjetunie in de weg stond.
Jeltsin vond steeds meer ge
hoor voor zijn opvatting dat
Gorbatsjov zelf het grootse ob
stakel op de weg naar een
nieuwe welvarende Unie was.
Het duidelijkste bewijs hier
voor was de augustuscoup van
dit jaar. De Sovjetpresident,
die door praktisch alle proges-
sieve adviseurs en ministers in
de steek was gelaten, bleek
omringd met een cordon van
onbetrouwbare politici die ook
al geen moeite hadden hem als
een baksteen te laten vallen.
In die drie augustusdagen
groeide Boris Jeltsin uit tot de
held van de democratie. Bijna
had hij Gorbatsjov op de knie
ën. Toch duurde het nog tot
begin december voordat hij de
Sovjetpresident de genadeslag
toebracht.
Jeltsin veegde Gorbatsjovs
plannen voor een nieuwe Unie
rücksichtlos van tafel en
schoof zijn eigen gemenebest
plannen naar voren. De ont
wikkelingen raakten vervol
gens in een stroomversnelling
die ook Jeltsin zelf maar nau
welijks kon behapstukken. Het
resultaat is dat de Sovjetunie
op 1 januari 1992 ophoudt te
bestaan. Vanaf die datum
heerst het gemenebest. Maar
de grote vraag die iedereen,
ook Jeltsin zelf, bezighoudt is
wie of wat het gemenebest be
heerst en behelst.
Met de snelle aftocht van Gor
batsjov en de Sovjetunie is een
enorm machtsvacuüm ont
staan waar Jeltsin niet om
heen kan. Nu moet hij het zelf
doen en beschikt hij niet lan
ger over 'pispaal' Gorbatsjov.
De andere republieken hebben
weliswaar toegezegd dat ze bij
het gemenebest zullen toetre
den, maar iedereen geeft zijn
eigen interpretatie aan het
plan dat eigenlijk geen plan is
De Russische president Boris Jeltsin wordt bij zijn aankomst in
Rome enthousiast begroet door inwoners van de stad. Hij arri
veerde gisteravond laat in de Italiaanse hoofdstad voor een be
zoek van twee dagen.
FOTO: EPA
maar een opzetje van drie Sla
vische presidenten, waarbi
anderen zich mochten aanslui
ten.
Wekte Gorbatsjov tenminstt
nog de indruk boven alle par
tijen te staan, Jeltsin is een ei
genzinnige Russische leidei
die door de andere republie
ken met zeer veel wantrou
wen wordt bekeken. Zo is dt
Kazachstaanse leider niet var
plan zijn kernwapens op te ge
ven als Jeltsin dit ook nie'
doet. De Oekraïne zal ondei
geen enkele voorwaarde eer
'leidende' rol van Moskou ac
cepteren. Jeltsin heeft met zijr
gemenebest-plannen in zijn ei
gen vingers gesneden, omdai
nu ook binnen de Russische
Federatie de roep bij talloze
volken om afscheiding steeds
groter worden.
De kracht van Gorbatsjov was
dat hij én een duidelijke visie
op de toekomst had, én ovei
een grote dosis politiek ver
nuft beschikte om voor- en te
genstanders tegen elkaar uit te
spelen Jeltsin beschikt hoofd
zakelijk over een uitstekend
politiek overlevingsinstinct
maar op het gebied van een
wat meer omvattende visie en
strategie schiet hij hopeloos te
kort.
Op economisch gebied boekt
hij net als Gorbatsjov nauwe
lijks succes en nu al openbaren
zich in zijn naaste omgeving
de eerste irritaties met zijn
bewind. Burgemeester Popov
van Moskou, ook al een fana
tiek hervormer, beschuldigt
Jeltsin van een gebrek aan
slagkracht en wil aftreden.
Ook Vice-president Roetskoj,
tweede man achter de Russi
sche president, valt Jeltsin ir.
het openbaar af.
Alle bijkans onoplosbare pro
blemen vallen Jeltsin nu net
jes in de schoot en het is niet
waarschijnlijk dat hij in staat
is de komende chaos in zijn
land te smoren. Eigenlijk kan
Gorbatsjov Jeltsin dankbaar
zijn. De Russische president
heeft hem in feite uit een uit
zichtloze situatie gered. Mi
chail Sergejevitsj Gorbatsjov
kan even in de luwte op adem
komen en wachten tot Jeltsin
struikelt en in zijn eigen ge
menebest-kuil valt.
