RTL4 verkoopt
'bedrijfsfilm' als
documentaire
&id
Energiehandvest belangrijke pijler van hervorming Oostblok
Groen Links zet
Verbeek opzij
BINNENLAND
3D'
Lasten en lusten Mexico-Stad in Tropenmuseui
CeidócGoivumi
ZATERDAG 14 DECEMBER 1991
DEN HAAG Als dinsdag in Den Haag
49 landen hun handtekening zetten onder
het Europees Energiehandvest, ook wel
bekend als het 'plan Lubbers', is daarmee
de eerste stap gezet op weg naar een nau
were economische samenwerking tussen
de westerse en Oosteuropese landen.
Het energiehandvest wordt gezien als een
van de piilers van de economische hervor
mingen die in het Oostblok moeten wor
den doorgevoerd. Het voorziet in een sa
menwerking tussen de landen bij win
ning, exploitatie en transport van olie- en
gasvoorraden in het Oostblok.
Voor de westerse landen moet dat leiden
tot een grotere onafhankelijkheid van de
olie- en gasleveranciers in het Midden-
Oosten; door het handvest zijn ze in ieder
geval verzekerd van de aanlevering van
energie vanuit Oost-Europa. Voor het
voormalige Oostblok moet het uiteindelijk
tegen reële marktprijzen verkopen van de
aanwezige voorraden leiden tot een sta
biele economische basis, waar dan ook het
westen weer van profiteert.
Wederzijds voordeel is de basis van de
overeenkomst, die dinsdag onder het
goedkeurend oog van geestelijk vader
Ruud Lubbers zal worden getekend door
alle Europese landen, twaalf voormalige
Sovjet-republieken, de VS, Japan, Austra
lië en Canada. Hoewel de Sovjetunie niet
meer lijkt te bestaan, is vice-premier Ga-
vrilov gezien de onvoorspelbare toekomst
van de unie toch uitgenodigd ook zijn
handtekening te zetten.
Goudschat
Vooral de (voormalige) Sovjetunie kan
van de samenwerking profiteren: het land
is met tien miljoen vaten per dag de groot
ste olieproducent ter wereld, heeft de
grootste gasvoorraad, en is een goede
tweede waar het de winning van kolen
betreft. Probleem is dat bij zowel winning
als transport enorme hoeveelheden verlo
ren gaan, soms tot wel dertig procent van
de energiebron. Ander probleem is dat de
prijzen die er in de Sovjetunie betaald
worden voor gas, olie en kolen nog geen
twintig procent zijn van wat er in het
Westen voor wordt neergeteld. Met ande
re woorden: de Oostbloklanden (ook Roe
menië heeft een enorme nog nauwelijks
ontsloten olievoorraad) hebben een goud
schat in handen, waarvoor ze de prijs van
brons krijgen.
Het handvest moet voor die problemen
een oplossing bieden. Technische en fi
nanciële assistentie bij de modernisering
van vaak verouderde winnings- en trans
portmethoden moet niet alleen leiden tot
een grotere efficiency, maar ook tot een
vermindering van de milieuvervuiling.
Dat laatste punt vormt een van de steeds
terugkerende punten in het handvest: de
in de energiesector gestoken gelden
móeten leiden tot verbetering van het mi
lieu.
Overigens gaan de mensen die met Lub
bers hebben gewerkt aan de nadere uit
werking van zijn plan er vanuit dat het
handvest hoe dan ook zal leiden tot min
der vervuiling, en zelfs tot energiebespa
ring. Het feit dat de prijzen van de ener
giebronnen in de Oosteuropese landen uit
eindelijk omhoog gaan tot marktniveau,
zal leiden tot een spaarzamer gebruik van
energie in die landen.
Vooralsnog gaat het energiehandvest uit
van een enorme financiële injectie door
instanties en samenwerkingsverbanden
als het Internationaal Monetair Fonds, de
Europese Commissie en G7. Die moeten in
de overgangsperiode naar de marktecono
mie in het Oostblok de eerste aanzet ge
ven. Op de langere termijn is het de pri
vate sector die investeringen moeten doen
in exploitatie en transport. Het handvest
garandeert hun de bescherming van pri
vé-investeringen bij nationalisaties, het te
rugvloeien van winsten naar de investeer
ders, de geldigheid van ontginningsrech
ten, en de omwisselbaarheid van valuta
eenheden.
Risico
Grote oliemaatschappijen als Shell en Ex
xon hebben inmiddels al gezegd geen be
hoefte te hebben aan een energiehand
vest, waarin alles is geregeld. Zij denken
dat het zal leiden tot bureaucratie, en zeg
gen ook zonder het handvest wel in Oost-
europa aan de slag te kunnen. Maar zij
zijn ook enkele van de weinige grote en
kapitaalkrachtige ondernemers in de we
reld die het zich kunnen veroorloven een
bepaald risico aan te gaan in een voorals
nog instabiel gebied als het Oostblok.
Voor investeerders met minder geld en
minder ervaring in dit soort gebieden
biedt het handvest mogelijk genoeg garan
ties de stap te wagen.
/eve<
•egio
I0SKOU
Het handvest biedt verder door de di )Sten vai
opgenomen uitwisseling van expertij echten p!
het gebied van kernenergie de mog( iratisten.
heid de vaak sterk verouderde en ensen oi
nisch onvolkomen kernenergiecent ,r van ht
in het Oostblok onder handen te nt an Mold.
Onlangs liepen Poolse managers van ,matische
gelijke installaties 'stage' bij het En ans-Dnj
Onderzoek Centrum (ECN) in Petten ankelijke
handvest zegt met zoveel woorden d« USSen er
lijn wordt voortgezet: „Streven nat et de
het handhaven van nuclaire veilighe
een van de doelen.
Het zal nog vele jaren duren eer d °-
menwerking daadwerkelijk resultee heréni
bijvoorbeeld gasleveranties vanuit de
jet-republieken aan ons land. Het l
vest is een eerste stap, een politieke
verklaring van 49 landen die allei
hebben bij samenwerking. Het feit
die 49 ook de zeven grootste industi
den behoren, wekt hoop over een
concretisering van het 'plan Lubbei
regeri
acht en
imeens
isten zi
Idoor
GODERT VAN COLMJON
HILVERSUM Zelfs
maatschappelijk beladen
onderwerpen als euthana-,
sie vormen een aantrek
kelijk object voor kosten
besparende produktiefor-
mules. Tenminste bij
RTL4. Vormen van spon
soring, open en verscho
len, zijn een bekend ver
schijnsel in de omroepwe
reld. Tot nog werd die
verstrengeling van com
mercie en objectieve be
richtgeving zorgvuldig
buiten het domein van de
informatieve programma's
met een journalistiek ka
rakter gehouden. Maar
met de themaprogram
ma's 'Het leven gaat door'
van RTL4 lijkt ook aan
dat goede gebruik een
einde gekomen.
De Nederlandse Vereniging
voor Vrijwillige Euthanasie
(NVVE) betaalde de commer
ciële zender 100.000 gulden
voor haar optreden in het pro
gramma 'Het leven gaat door',
een maandelijks thema-uitzen
ding gepresenteerd door Jaap
van Meekren. De uizending
van 20 november was gewijd
aan het thema euthanasie in
Nederland en bevatte een do
cumentaire over het werk van
de NVVE alsmede een discus
sie na afloop, waaraan ook
door kijkers kon worden deel
genomen.
Harry Severens, voorlichter
van RTL4, ontkent niet dat
verenigingen of organisaties
financieel bijdragen aan de
totstandkoming van informa
tieve programma's waarin
aandacht voor hun doelstellin
gen wordt gevraagd. Voor de
condities waaronder die sa
menwerking wordt geregeld,
verwijst hij naar Praal Media
Productions.
Contract
Directeur Michel Praal van
Praal Media Productions: „De
documentaire en het gesprek-
gedeelte in het RTL-program-
ma zijn strikt gescheiden. Al
leen de documentaire wordt,
als dat zo uitkomt, als een op
drachtfilm vervaardigd. Het
'live'-gesprek in de studio on
der leiding van Jaap van
Meekren staat daar helemaal
los van". De mogelijkheid van
een opdrachtfilm komt vol
gens Praal overigens pas ter
sprake nadat zijn produktiebu-
reau contact met een vereni
ging of organisatie heeft ge
zocht. „Beide partijen moeten
er wat in zien", zo laat Praal
weten. „Maar het is niet zo dat
de opdrachtgever ons voor
schrijft hoe die film er uit
moet komen te zien en hoe
zijn of haar boodschap daarin
wordt uitgedragen". Volgens
de producent geldt ook in dit
geval een zekere vrijheid van
de makers: „Die wordt vooraf
contractueel vastgelegd".
Van een hellend vlak waarop
de televisiejournalistiek zich
hier zou bewegen, wil Praal
niet horen: „Het initiatief gaat
van óns uit. Het betreft onder
werpen die wij interessant
vinden voor deze themaserie.
Daarvoor maken we graag ge
bruik van de deskundigheid
en kennis van de betrokken
deelnemers. In het geval van
een opdrachtfilm mag de op
drachtgever vanzelfsprekend
zijn wensen kenbaar maken,
maar als redactie houden wij
een zekere mate van vrijheid".
Andersom
Pit Bakker, de drie weken ge
leden vrijwillig teruggetreden
voorzitster van de Nederland
se Vereniging voor Vrijwillige
Euthanasie, bevestigt dat de
NVVE voor de bewuste uit
zending door Praal Media Pro
ductions is benaderd. „De re
search voor het programma is
in nauwe samenwerking met
de vereniging gedaan. Wij za
gen daar een mooie mogelijk
heid in om een professioneel
gemaakte voorlichtingsband
voor eigen gebruik te laten
vervaardigen. Vanaf het eerste
moment heeft de vereniging
dan ook inspraak gehad in in
houd en vorm van de bewuste
uitzending. We zijn volledig
gekend in de inhoud en vorm
AMSTERDAM Met een
grote meerderheid heeft
het partijcongres van
Groen Links gisteren de
omstreden Europarlemen
tariër Herman Verbeek
tot persona non grata ver
klaard. Hij mag wel lid
van de partij blijven, maar
wordt niet langer geacht
in het Europees Parle
ment namens Groen
Links op te treden.
Verbeek, die in het Europees
Parlement een tweehoofdige
delegatie van Groen Links
aanvoert, had na de verkiezin
gen in 1989 met het partijbe
stuur afgesproken dat hij zijn
plaats in 1992 - halverwege de
zittingstermijn - aan een ander
lid van Groen Links zou af
staan. Hij weigert dat nu.
Omdat het partijbestuur Ver
beek niet kan dwingen tot het
opgeven van zijn zetel in
Straatsburg - hij is immers ge
kozen - stelde het congres voor
om hem in de ban te doen.
Een poging van een aantal af
delingen van de partij om een
bemiddelingscommissie aan
het werk te zetten, strandde.
Iets meer dan de helft van de
congresgangers zag daar geen
brood in. Verbeek blijft nu op
persoonlijke titel in het Euro
pees Parlement zitten.
De partijleden van Groen
Links gaan voor de kamerver
kiezingen van 1994 zelf bepa
len wie de nieuwe lijsttrekker
wordt na het vertrek van Ria
Beckers. De meerderheid van
het partijcongres besloot gis-
Herman Verbeek.
FOTO: ANP
teravond per referendum te
stemmen op kandidaten die
zich via het partijbestuur kun
nen aandienen.
Het congres besloot ook af te
zien van de verplichting om in
de partijorganen minstens
evenveel vrouwen als mannen
te hebben. Er wordt nu alleen
nog naar gestreefd. Dat geldt
ook voor een evenredige ver
tegenwoordiging van migran
ten in de diverse partijgeledin
gen.
SUSKE EN WISKE "TAZUUR EN TAZIJN"
(c) Standaard Ultgeverlj/Wavery Productions
0NN/I
e Duit
ening
ovenië
aarder
lijke e
e Duit
r met
t na di
EG-r
nlands
aandaj
nkomi
ele
geving van de uitzending. Er
is niets gebeurd buiten ons om.
Van een contractueel bedon
gen vrijheid voor de program
mamakers was geen sprake. In
tegendeel, contractueel is vast
gelegd dat de Nederlandse
Vereniging voor Vrijwillige
Euthanasie geen enkele dissi
dent geluid had te duchten".
Praal Media Productions zegt
ook nog duidelijke grenzen te
stellen voor wie het wel en
niet opdrachten aanneemt:
„Vanzelfsprekend komt Jan
maat er bij ons niet in", aldus
Praal, „maar dat geldt hoe dan
ook voor potentiële klanten
wier doelstellingen wij als pro
grammamakers niet kunnen
onderschrijven".
Michel Praal: „In het geval
van een opdracht betaalt de
opdrachtgever de reële pro-
duktiekosten van de betref
fende documentaire. Het gaat
hier over programma's met
een sociaal-maatschappelijk
onderwerp, waardoor op
drachtfilms heel goed kunnen
worden ingepast in de uitzen
ding. Daar is volgens ons niets
mis mee".
Jaap van Meekren, de Mister
Integrity van Hilversum en tot
nog toe een voorbeeld van de
gelijke en onafhankelijke tele
visiejournalistiek, is voor dit
onderwerp niet aanspreek
baar. „Met de heer Van Meek
ren kunnen alleen afspraken
voor een interview worden ge
maakt", aldus een voorlich
tingsmedewerker van RTL.
Voor commentaren op pro
gramma's waarbij hij is be
trokken, is hij niet beschik
baar".
De commerciële zender RTL4
is niet de enige omroep die
deze vormen van sponsoring
bedrijft in relatie tot informa
tieve programma's. Ook pu
blieke omroepen maken regel
matig gebruik van financiële
bijdragen van bedrijven of or
ganisaties teneinde de produk-
tiekosten gedeeltelijk of geheel
te dekken. Althans, dat is de
mening van Robert Zaal,
woordvoerder van de NVJ, de
Nederlandse Vereniging van
Journalisten. Zaal: „We
moeten RTL4 niet eenzijdig
veroordelen. „Het is eigenlijk
een door de hele omroep wijd
verbreide praktijk". KBRSHIN
AVRO ontkennen dat. [buiten
Zaal vindt die samenw^hte bi
niet bij voorbaat verwer^eef
„Het hangt er maar vaijnt dez
welke mate hier journaltyrloosc
normen in het geding zij( Die p
programmamakers met ahachtij
woorden de vereniging onaal
organisaties naar de
gaan praten op grond va
financiële bijdragen. Vooii
nemen we een 'gereser
standpunt in. Het word;endhi
anders als blijkt dat de jtjiemer
listieke ethiek met
wordt getreden".
AMSTERDAM Een
gele Volkswagen Kever
met het opschrift TAXI in
een oorverdovend ver
keerslawaai. De Quetzal-
coatl, een sierlijk beeld
van jade van een van de
belangrijke Azteekse go
den. Een straatmarkt voor
jongeren, met kraampjes
met hun favoriete T-shirts
en platen van popidolen.
Het zijn aspecten van het da
gelijks leven in Mexico-Stad
die nu te zien zijn in de Licht-
hal van het Tropenmuseum in
Amsterdam. Voor de expositie
Mexico-Stad is het Tropenmu
seum tot en met 23 augustus
volgend jaar omgebouwd tot
een stukje verstedelijkt La-
tijns-Amerika. Het museum
rekent op ten minste 150.000
bezoekers, maar hoopt dat de
omvangrijke expositie uitein
delijk 200.000 belangstellenden
trekt.
De tentoonstelling is levens
echt opgebouwd rond drie the
ma's die enig inzicht moeten
geven in de lasten en lusten
van het dagelijks leven in het
zeer dichtbevolkte Mexico-
Stad. De stad heeft naar schat
ting 20 miljoen inwoners op
een oppervlakte van 1360 vier
kante kilometer.
Een deel van de tentoonstel
ling besteedt aandacht aan de
oorsprong en geschiedenis van
de stad, die teruggaat tot de
veertiende eeuw. Een groep
Azteekse nomaden vestigde
zich toen volgens de overleve
ring in de vallei van Mexico,
en bracht daar, op 2200 meter
hoogte, de stad Tenochtitlón
tot bloei. Op de expositie zijn
beelden uit die tijd te zien die
bij opgravingen zijn gevonden.
Een diapresentatie geeft een
overzicht van de groei van de
stad vanaf 1521, toen de Span
jaarden het in bezit namen, tot
nu toe.
Problemen
Onder het motto „De pijlers
van de stad" wordt het func
tioneren van de hedendaagse
stad getoond. De problemen
met watervoorziening, riole
cht \/an een documentaire
ring, huisvesting en transport
komen aan bod, en ook de ini
tiatieven van de bewoners om
het lot meer in eigen hand te
nemen. Dat laatste is vooral
gebeurd na de grote aardbe
ving in 1985, die volgens
schattingen aan tien- tot twin
tigduizend mensen het leven
heeft gekost. De hulpverlening
van de overheid bleek toen op
vele fronten te falen.
Het derde hoofdthema heeft
de titel „De kleuren van de
stad" meegekregen, en gaat
over de kleur in het dagelijks
bestaan van de 20 miljoen in
woners van Mexico-Stad. Be
halve met problemen als over
bevolking en luchtverontreini
ging hebben de Mexicanen
ook te maken met voor hen
aangename zaken als religieu
ze en traditionele feesten en
popconcerten. Kostuums,
kraampjes en videobeelden il
lustreren dit deel van het da
gelijks leven.
De organisatoren hebben ge
probeerd er een levendige ten
toonstelling van te maken, die
de zintuigen van de bezoekers
moet prikkelen. Zo bestaat de
entree van de expositie uit een
metrostation met koele neon
lichten. Vervolgens krijgt de
bezoeker een blik in een kel
der met oude vondsten van
opgravingen.
Via een sluis, waarin de ver
keerschaos in de stad wordt
getoond, komen de bezoekers
op het Zocalo, het centrale
plein met kraampjes, winkels,
foto's, video's en beelden. Van
daar leidt de rondgang naar de
daken van de woningen, waar
met behulp van foto's en ma
quettes getoond wordt hoe
750.000 mensen in Mexico-
Stad op de daken van huizen
leven.
Enkele jaren geleden heeft het
museum al een zogeheten na-
bouwtentoonstelling gehouden
over Yemen, die toen 220.000
bezoekers trok.
Wonen
Om een beeld van Mexico-
Stad te krijgen is conservator/
antropoloog Frans Fontaine
van het Tropenmuseum zes
maanden in de metropool gaan
wonen. Het besluit om een
tentoonstelling over Mexico-
Stad in te richten is volgens
Aik Meeuse van het Tropen
museum ingegeven door het
feit dat Columbus vijfhonderd
jaar geleden voet aan wal zette
op het Amerikaanse continent.
„We wilden aandacht aan La-
tijns-Amerika besteden, maar
we stonden voor de vraag op
welke manier we dat moesten
doen. Het ligt voor de hand
een tentoonstelling in te rich
ten over de oude culturen, zo
als die van de Azteken en de
Maya's, maar dat is een nogal
platgetreden pad en bove
is het moeilijk om daar e
tiestukken voor te k
Musea lenen die nauvns c
jend i
:e vc
Uiteindelijk besloot het r
seum te kiezen voor eeiH
toonstelling over het lev d'
de grote stad in Latijns-A reSer
ka, om ook een beeld te
nen geven van het heden
se bestaan in dat deel v;
continent. „Niet iedereei
liseert zich dat bijna 70
cent van de mensen in
Amerika leeft in een sta
meer dan één miljoen
ners. Ook in de ontwikki i
hulp wordt steeds meer
dacht geschonken aan dl
te-stedenproblematiek'"
Meeuse. „We hebben gelL
voor Mexico-Stad, omd<
de grootste stad is, maa
omdat het al is ontstaan
dat de Europeanen op he JQ|
tinent kwamen".
,J rdisc
rokei
derde'
opnie
var
revei
de
dezel
