uygensprijs voor literair
uitenbeent je Bert Sehierbeek
Musical Jose
bevestigt vooroordeel
VPRO streeft met NOS naar
kwaliteit op Nederland 3
KUNST/RTV
13
Glerum
Chef-dirigent
Challender overleden
IBER
foidóaQounant
Recordbedrag voor Titiaan
LONDEN Een schilderij van de Venetiaanse
kunstenaar Titiaan (circa 1487-1576) heeft gisteren
het recordbedrag van ruim vierentwintig miljoen
gulden opgebracht op een veiling van Christies in
Londen. Daarmee is het doek, een afbeelding van
is die Adonis ervan tracht te weerhouden met
honden op jacht te gaan, het duurste dat in
is verkocht.
schilderij, dat door Titiaan en zijn leerlingen
werd gemaakt, ging naar een groep kunsthandela
ren uit Londen en New York. Het bedrag is zeven
maal hoger dan was geschat. Vijf andere meesters
gingen ook voor recordbedragen van de hand: een
zeelandschap van de Vlaamse schilder Jan van de
Cappelle (8,6 miljoen), het portret van een blinde
musicus van Georges de la Tour en een landschap
:rt. (z/°i van Meindert Hobbema (beide voor circa zes mil-
joen). een groepsportret van Adriaan Thomasz Key
i?l/i o miiinoni on oon Willem van Mieris (ruim
ZATERDAG 14 DECEMBER 1991
Koorleider Lex Karsemei jer overleden Kunst Keizer Wilhelm in bruikleen naar Duitsland
BUSSUM In zijn woonplaats Bussum
is donderdag op 79-jarige leeftijd Lex
Karsemeijer overleden. Dit heeft de fa
milie van de koorleider/zanger gisteren
bekendgemaakt. Karsemeijer was vele
laren de drijvende kracht achter koren
als Sweet Sixteen en Pro Musica. Hij
was ook jaren chef lichte muziek bij de
NCRV.
Lex Karsemeijer was tot 1952 een be
kend zanger van oratoria. Hij trad op
met onder anderen Jo Vincent, Guus
Hoekman en Annie Hermes. De tenor
zong ruim tweehonderd keer de Matt-
haus Passion van J.S. Bach, onder meer
in de Grote Kerk in Naarden. Samen
Johan Bodegraven was Karsemeijer de
pijler
ging hij in 1975 met vervroegd pen
sioen als chef lichte muziek van de
NCRV.
Pro Musica werd gedurende 35 jaar
door Karsemeijer geleid en het beken
de Sweet Sixteen twintig jaar. Eén van
de liedjes van Sweet Sixteen was Peter,
geschreven door de vrouw van Lex
Karsemeijer.
Karsemeijer behaalde met Pro Musica
en Sweet Sixteen grote successen, zo
wel op het gebied van de lichte muziek
als op het terrein van de serieuze en re
ligieuze muziek. Karsemeijer trad met
zijn koren op in theaters, maar ook
voor radio en tv. Er werden ook veel
grammofoonplaten verkocht. Karse
meijer wordt dinsdagmiddag begraven
op de Algemene Begraafplaats in Bus-
DOORN Uit de collectie van
Huis Doorn, waar de Duitse
keizer Wilhelm II (1859-1941)
in ballingschap woonde en
stierf, gaan 120 kunstwerken in
bruikleen naar Duitsland. De
destijds door Wilhelm verza
melde stukken worden ten
toongesteld in kastelen van de
Verwaltung der Staatlichen
Schlösser und Garten. De
bruikleen is overeengekomen
tussen de Stichting Huis Doorn
en de Duitse instantie. De
bruikleen is in principe voor
een jaar en zal daarna worden
geëvalueerd. Volgens Korten-
hoff is de uitleen in het geheel
niet schadelijk voor de museale
taak van Huis Doorn. De in
bruikleen gegeven stukken
vormen maar een klein deel
van de hele collectie. Deze kan
nooit in het geheel worden ge
toond, veel materiaal staat lang
in de depots. Elk jaar maakt
Huis Doorn een andere opstel
ling. De kunstwerken werden
na de Tweede Wereldoorlog
door Nederland geconfisceerd.
De stukken van Huis Doorn
zijn en blijven bezit van de Ne
derlandse regering. Eventuele
aanspraken kunnen alleen door
de familie van de Duitse keizer
worden i
Amsterdam „Het
fcerd onderhand wel tijd,
leb ik sommigen horen
jeggen. Anderen noemen
let weer de laatste aan-
Joóp tot de 'P.C. Hooft-
ftrijs'. Ik hecht er niet zo
[ontzettend veel waarde
tan, al vind ik het natuur
lijk leuk dat ik hem heb
}ekregen", aldus Bert
ichierbeek, die gister-
- ivond in Den Haag, die
Constantijn Huygensprijs
kreeg uitgereikt voor zijn
;ehele letterkundige oeu-
Rustig )e toekenning komt inder-
t, geda |aa(j jaal pe meeste andere
zo?deJ orspronkelijke Vijftigers, als
(ouwenaar. Campert en Lu
bbert, hebben onderhand al
begeerde P.C. Hooftprijs ge-
:gen. Sehierbeek was ech-
et als Sybren Polet en Si-
Vinkenoog, zelfs in die
van experimentele dich-
i een literair buitenbeentje,
publiceerde al in de vroege
;enoeg alle conventionele
alvormen, tot en met het
nage, werd afgerekend,
ken waarin tal van the-
s en gedachten met elkaar
weven zijn en waarvan je
kunt zeggen dat ze over
ets' speciaals gaan. Het is
elfs moeilijk aan te geven
raar het ene eindigt en het
ndere begint, want Schier-
j éeks oeuvre vormt in feite
nkele grote boeken.
t tomans als 'Het Boek Ik'
*1951) en 'De Derde Persoon'
1955) maakten hem al in een
Voeg stadium van zijn schrij
versloopbaan bekend en tege-
t de belangrijkste Neder
landstalige prozavernieuwer
i de oorlog.
x 73-jarige Sehierbeek
met zijn vrouw Thea in
ïooie bovenwoning in
(Sterdam-Zuid. Zijn werk
er is onder het dak. Aan
nuren hangen kunstwer-
van vrienden en kennis-
Op het bureau staat een
leine typemachine die in
i tijd, waarin elke auteur
tekstverwerker heeft, wat
rchaisch aandoet. Sehierbeek
beminnelijk man met de
een journalist buitenge-
sympathieke eigenschap
Eeen enkele maal in een stan-
laardantwoord of anekdote te
'ervallen, hoewel hij de afge-
ipen veertig jaar al vele ma-
geïnterviewd moét zijn.
Het proza dat Sehierbeek in de
jaren vijftig en zestig schreef
vertoonde zulke overeenkom
sten met poëzie dat hij er zelf
wat spottend de term 'proëzie'
aan gaf. In de jaren zeventig
publiceerde hij een aantal boe
ken die hij echter als gedich
tenbundels kwalificeerde. „Ik
heb ze in de eerste plaats als
'spoëzie' betiteld omdat ze
dunner zijn dan mijn proza
boeken. In de tweede plaats
waren die gedichten het enige
dat ik kon schrijven na een
auto-ongeluk dat mij achttien
jaar geleden overkwam en
waarbij mijn toenmalige
vrouw, Margreet, om het le
ven kwam.
Via de poëzie vond ik lang
zaam de weg naar het schrij
ven terug, en later die naar
het proza Een echte scheiding
tussen poëzie en proza kun je
bij mij echter niet aanbrengen.
Ik weet nog dat Kouwenaar,
toen hij mijn eerste roman las,
me zelfs waarschuwde: Ik zou
maar oppassen als ik jou was,
straks wordt het nog poëzie."
Zowel Schierbeeks proza als
zijn poëzie is zeer associatief
van aard. Het ene woord
neemt letterlijk het andere
mee, waarbij het de auteur ook
niet veel uitmaakt of dat
woord nu uit het Nederlands,
of een andere taal komt. Zoals
Sehierbeek schrijft moet je zijn
boeken ook lezen: op het ritme
Uitreiking Huygensprijs
DEN HAAG De schrijver Bert Sehierbeek kreeg gister
avond in het Haagse stadhuis aan de Javastraat de Constan
tijn Huygensprijs voor zijn gehele letterkundige werk. De
prijs werd namens de Jan Camperstichting uitgereikt door
burgemeester Havermans. De Haagse burgervader reikte ook
de andere letterkundige prijzen van de Camperstichting uit.
De Jan Campertprijs ging naar Leonard Nolens voor zijn
dichtbundel 'Liefdes verklaringen', de F. Bordewijkprijs naar
Jan Siebelink voor zijn roman 'De overkant van de rivier' en
de Nienke van Hichtumprijs naar Mensje van Keulen voor
haar jeugdboek 'Vrienden van de maan'.
de j
i de
gedachten.
Onconventioneel
Onconventioneel proza vraagt
om een onconventionele ma
nier van lezen. Niet iedereen
doet dat van harte en aanvan
kelijk zag zelfs De Bezige Bij
niets in Schierbeeks proza.
Slechts op instigatie van Koos
Schuur werd 'Het Boek Ik'
toch uitgegeven. „Toch heb ik
altijd weinig slechte kritieken
gehad Toen 'Het Boek Ik' ver
scheen was Anton van Duin
kerken, van het destijds nog
katholieke dagblad De Tijd,
één van de eersten die het be
sprak en hij vond het vrij
interessant. Daarmee was het
ijs gebroken. Als een toonaan
gevend recensent als Van
Duinkerken iets goed vond
durfde de rest niet te zeer van
hem af te wijken."
Experimenteel proza brak in
de tweede helft van de jaren
zestig pas door Sehierbeek
werd geïnspireerd door voor
oorlogse stromingen als het
Dadaïsme en Surrealisme, de
generatie na hem, met auteurs
als Jacq. Firmin Vogelaar en
Mark Insingel, vond haar
voorbeelden vooral in nieuwe
ontwikkelingen als de Nou
veau Roman In hoeverre
voelden zij zich verwant aan
Sehierbeek?
„Niet erg, denk ik. Ik weet dat
Vogelaar altijd veel waarde
ring voor mijn werk heeft ge
had, maar hij schreef ook eens:
met Sehierbeek kun je alle
kanten uit. Blijkbaar vond hij
mijn werk niet geëngageerd
genoeg."
Buitenland
Ook in het buitenland heeft
men veel waardering voor
Schierbeeks werk. Verscheide
ne van zijn romans en verha
lenbundels werden in het En
gels vertaald en zijn nog steeds
in druk. „Dat was vooral han
dig toen ik een jaar lang gast
docent was aan de Amerikaan
se universiteit van An Harbor.
Die vertalingen verschenen bij
kleine uitgeverijen, dus veel
boeken zijn er nooit verkocht.
Elk jaar krijg ik trouw een af
rekening. Zijn er weer zes
exemplaren over de toonbank
gegaan De boekhandels in An
Harbor hadden ze echter altijd
in voorraad en zetten ze zelfs
duidelijk zichtbaar in de etala-
Schierbeek komt zelf ook veel
in het buitenland. Hij heeft
een huisje in het noorden van
Frankrijk één op het Spaanse
eiland Formentera waar hij
met zijn vrouw geregeld enke
le weken of maanden verblijft.
Spanje heeft Sehierbeek altijd
getrokken. Vanaf 1950 reisde
hij elk jaar naar het land be
zuiden de Pyreneeën en in de
loop der jaren schreef hij er
verscheidene reisboeken over.
„Zo kort na de oorlog waren
buitenlandse reizen nog heel
moeilijk en het fascistische
Spanje, waar Franco amper
tien jaar aan de macht was,
stond natuurlijk in een kwade
reuk. Ik leerde echter al snel
dat je een volk niet gelijk mag
stellen met het politieke sy
steem waaronder het leeft".
Sehierbeek groeide op in
Twente en Groningen, maar
verhuisde al in 1941 naar Am
sterdam. Sehierbeek debuteer
de de roman 'Terreur tegen
Terreur', waarin hij schrijft
over de verzetsgroep waarin
hij actief was. „Het is nog een
conventioneel verhaal, maar
ik vond dat ik dat boek zo
moest schrijven. Dat was ik
verplicht aan al die groepsle
den die opgepakt en gefusil
leerd waren. Daarna voelde ik
echtêr steeds sterker dat ik
een andere vorm moest vin
den." Het meeste romanschrij
vers en critici dachten en den
ken daar anders over. Toch is
Sehierbeek achteraf geen roe
pende in de woestijn gebleken.
Zijn romans zijn in de loop der
jaren vele malen herdrukt, in
verzamelbundels, als Meulen-
hoff-pockets en als Salaman-
Kunstwerk als reclame-bord
Kunstliefhebbers hoeven niet langer naar het
museum om een blik te werpen op het omstre
den 'kunstwerk' 'Who's afraid of red, yellow and
blue lil'. Nummer vier prijkt inmiddels op straat,
dankzij een briljante geest, die hiermee een
sterke troef heeft gevonden zijn 'kunst'-verf aan
de man te brengen. Het origineel van Barnett
Newman werd eerder dit jaar gerestaureerd met
een sneldrogende verfsoort, die wordt gebruikl
door huisschilders. De restaurateur beweert 2
miljoen rode puntjes te hebben gezet, maar de
twijfel daarover heeft inmiddels een internatio
nale rel veroorzaakt. En daar maak je als recla
me-man natuurlijk handig gebruik van. Daarom
prijkt op dit reclame-bord niet alleen het schil
derij maar ook de tekst: 'na 1.855.023 puntjes
kreeg ik een helder moment'.
FOTO: ANP
het Congresgebouw.
Kerstserie: dagelijks t/m 30 d<
ber (25 en 26 december ook 's
dags; 16 en 24 december geen
De Haagse première van de
musical 'Josephine' bevestigde
gisteravond het positieve voor
oordeel dat de pakkende pro-
duktie was vooruitgesneld.
Met een massale bezetting
rond hoofdpersoon Josephine
Baker, indrukwekkend neer
gezet door Cheryl Howard,
boeide deze Amerikaanse pro-
duktie met een aanzienlijk Ne
derlands tintje vooral vóór de
pauze en in de aanloop naar de
slot-akkoorden.
Met een Haagse première op
vrijdag de dertiende vroeg
Starddust Productions in zeke
re zin om moeilijkheden. En
daarvan kwamen er dan ook
een paar, hoewel die in het
grote totaal beperkt bleven tot
details waarop alleen een
kniesoor let. Een vallend de
cordoek tijdens de aankondi
ging van een zwangerschap,
een piepende microfoon en
een te vroeg invallende
'spreekstalmeester' vielen wat
de toon in de voorstelling
Vooral de eerste acte, waarin
Josephine's jeugdjaren tot en
met haar oversteek naar Parijs
centraal staan, blinkt uit in
massaliteit en beweeglijkheid.
Een op de planken bijzonder
'stomme film-effect' vormt één
van de hoogtepunten in het
roaring twenties-sfeertje'. Na
het intermezzo wordt de zwar
te hoofdrolspeelster ziender
ogen ouder, waaronder het
tempo van de uitvoering nogal
lijdt. Nietemin zijn met name
de zangprestaties van Cheryl
Howard en moeder Baker
(Rhetta Hughes) beslist de
waard.
teweeg bracht.
staande
Cheryl Howard in de rol van
Josephine Baker.
FOTO: STARDUST
Het muzikale aspect in de le
vensloop van de in St. Louis
geboren Josephine Baker
(1906-1975) wordt voor de vol
le honderd procent uitgebuit.
Niet in de laatste plaats dank
zij het toonvaste orkest Ba
kers' droom om blank en
zwart bijeen te brengen komt
echter maar af en toe naar vo
ren, hoewel dat vooral in het
latere leven het gezicht van
Josephine Baker heeft be
paald.
De door Billy Wilson geregis
seerde homage aan de revue
artieste windt geen doekjes om
het wat eigenzinnige gedrag
van de vertolkster van 'J'ai
Deux Amours', die in het kas
teel Les Milandes in de Franse
Dordogne een twaalftal adop
tie-kinderen van verschillende
nationaliteiten (de regenboog
familie) grootbracht totdat dit
haar financieel aan de grond
bracht. Met de verwijzing naar
dit aspect van het leven van
Baker begint de allereerste
scène. Om die meteen te be
grijpen, is wel wat voorkennis
vereist. 'Josephine' blijft daar
door echter niet alleen ge
schikt voor generatie-genoten
van Baker. Met name de ver
tolking van haar beroemde
'bananendans' maakt de musi
cal. die in Amsterdam in vier
weken door 40.000 bezoekers
werd aangedaan, ook voor lon
ger publiek toegankelijk.
Waarmee de investering van
zes miljoen gulden gerecht
vaardigd lijkt.
IGwgjfB lögggga rGtt-gffB IGraarg BöEffl
>rdt n;
--.VERSUM De
ITRO - inmiddels bijna
teshonderdduizend le
ien - blijft voor de toe
komst voorstander van sa-
nenwerking met de NOS
Nederland 3. Volgens
omroep moet de zender
de toekomst uitgroeien
ot het kwaliteitsnet van
'ns land.
'e VPRO streeft naar de vor
ming van drie, programma-
isch te onderscheiden netten.
He huidige tijdelijke indeling
noet worden gewijzigd. Om-
°epen die om programmati-
;n ideologische redenen
elkaar verwant zijn
loeten bij elkaar worden ge-
Er vanuitgaande dat de
10S het bestel verlaat, is het
lgens VPRO-voorzitter
leerma van Voss logisch dat
e NCRV met de KRO en de
Evangelische Omroep samen-
verkt. en de AVRO opnieuw
het tweede net verhuist
aansluiting zoekt bij Vero-
iica
al uitgesproken voor samen
werking met de NOS. Toen
was daar de VARA ook nog bij
betrokken. De VPRO-voorzit-
ter betreurt het dat andere
omroepen die keuze in het
meerjarenplan van de NOS
niet hebben volgehouden.
Waarschijnlijk was de VPRO
dan ook niet begonnen aan
een campagne voor de A-sta
tus. Volgens de VPRO biedt
een gezamenlijke indeling met
de NOS wat betreft omvang
van zendtijd en programmati
sche ambitie de mogelijkheid
te komen tot een samenhan
gend programmapakket. Dat
net kan in het totaal van het
aanbod de rol vervullen van
het net waarop het kwaliteits
criterium „de maat der dingen
vormt. Het gaat dan om een
net met een volledig aanbod
aan informatie, cultuur, amu-
Voorwaarde
De VPRO acht het van essen
tieel belang dat de program-
madienst van de NOS snel een
heldere bestuursstructuur
krijgt. De programmatische ta
ken van de NOS dienen te
worden verzelfstandigd. Een
tweede voorwaarde is in de
ogen van Heerma van Voss
het behoud van de zendtijd
van'de NOS op het derde net.
Met uitzondering van de
nieuwsvoorziening vervult de
NOS op dit moment al haar ta
ken op het derde net en dat
dient naar de mening van de
VPRO zo te blijven.
Volgens Heerma van Voss valt
nu in het geheel niet te over
zien hoe ver de samenwerking
met de NOS moet gaan. Daar
voor bestaat er nog teveel on
duidelijkheid over de toekomst
van het omroepbestel. Een
volledige fusie ergens in de
volgende eeuw sluit hij niet op
voorhand uit. Over het ver
krijgen van de A-status leeft
bij de VPRO geen onzekerheid
meer. Bij het Commissariaat
voor de Media, die de VPRO
in staat stelde tot en met 9 de
cember alle betalingen van
nieuwe leden te verwerken,
zijn 599.803 leden aangemeld.
Van de 260.000 nieuwe leden
die de afgelopen maanden zijn
geworven, hebben slechts tien
duizend een abonnement op de
VPRO-gids genomen. De rest
bestaat uit tientjes-leden.
De Evangelische Omroep, die
thans 550.777 leden telt, ver
wacht weinig van het VPRO-
voorstel om de EO te laten sa
menwerken met KRO en
NCRV. Volgens een woord
voerder is de EO daar in het
verleden weliswaar voorstan
der van geweest, maar wenst
de NCRV een dergelijke sa
menwerking niet.
NCRV-voOrzitter A. Herstel
bevestigt dat beeld. Hij meent
dat beide omroepen er niet bij
gebaat zijn dichtbij elkaar te
vertoeven. Herstel benadrukt
verder de grote waarde van de
samenwerking met KRO en
AVRO. Een vorm van samen
werking, die veel verder gaat
dan wat met de EO mogelijk
zou zijn. Die streeft nadrukke
lijk naar het behoud van de ei
gen identiteit. De huidige sa
menwerking op het eerste net
gaat volgens Herstel ook veel
verder dan de vroegere sa
menwerking van de AVRO
met Veronica en TROS op het
tweede net. Naar zijn mening
werken de drie omroepen op
dit net nu heel goed samen.
O
O
6
o
o
Veiling No. 43 van 17 t/m 20 december
Kunst en kunstnijverheid
met o.a. schilderijen, grafiek. Chinees en
Japans porselein. Europees porselein,
Delfts aardewerk, metalen, varia, zilver,
juwelen, tapijten, klokken en meubelen
kijkdagen: 12 t/m 15 december
van 10.00 - 16.00 uur
Voorbezichtiging van 11 t/m 19 december
in ons Amsterdamse kantoor:
Hoogtepunten van het komend seizoen
Inlichtingen en catalogus: tel: 070-356 01 65
Catalogus tevens verkrijgbaar bij: Donner Boeken, Rotterdam
Scheltema Holkema Vermeulen, Amsterdam
Verwijs, de Haagse Boekhandel, Den Haag
Broese Kern ink. Utrecht
Q
9
Q
9'
9
O
Q
WQ|
SYDNEY Stuart Challender, chef-dirigent en artistiek leider
van het symfonie-orkest van Sydney, is gisteren aan de gevol
gen van AIDS overleden, zo heeft een woordvoerder van het
orkest bekend gemaakt. Hij was 44 jaar.
Challender, die in de afgelopen jaren alle belangrijke symfonie-,
kamer- en opera-orkesten in Australië onder zijn leiding had,
leidde het symfonie-orkest van Sydney sinds 1987.
In september maakte hij bekend dat hij AIDS had en zijn druk
ke werkzaamheden moest verminderen. Een serie uitvoeringen
van 'Der Rosenkavalier' van Richard Strauss met de Australi
sche Opera in Sydney en Rusalka van Dvorak met de Engelse
Nationale Opera kon hij niet meer voltooien.
Challender kwam in 1968 naar Europa en studeerde 12 jaar lang
voor dirigent in Hamburg en Wenen. Hij had betrekkingen in
Luzern, Basel en Zürich voordat hij in 1980 naar Australië te
rugkeerde. In 1982 dirigeerde hij Joan Sutherland in 'Lucia di
Lammermoor' van de Nederlandse Opera in Amsterdam en Rot
terdam. Challender zal volgende week in besloten kring worden
begraven.
NCRV geeft omroepers jaarcontract
HILVERSUM Vanaf januari 1992 start de NCRV met een
nieuw omroepsysteem op televisie. Nieuwe omroepers krijgen
een freelance-aanstelling voor een jaar.
In die periode moeten zij ook betrokken raken bij een program
ma, hetzij als presentator, hetzij als redactie-lid. Presentatoren
van televisie-programma's zullen eveneens bij het aankondigen
van programma's worden ingezet.
Leoni Speelman en Karin Douma zijn de nieuwe NCRV-om-
roepsters vanaf 1 januari 1992. Leoni is 29 jaar. In 1988 rondde
zij haar studie Neaerlands recht met succes af. Tijdens haar stu
die liep zij stage op een advocatenkantoor en bij AVRO's 'Tele-
vizier'. De afgelopen twee jaar werkte Leoni als stewardess.
Karin Douma (25) is freelance journaliste. Zij werkte voor de
Gooi- en Eemlander, de NCRV-gids en -radio en voor een recla
mebureau.
