Kunstwerk als vorm van
protest op St. Pietersplein
„Ik wil als
student af en toe
rood kunnen
staan tegen een
geringe rente."
KUNST/RTV
Chapiro speelt Mozart
zoals Mozart het hoorde
Goldreyer woedend ovei
handelswijze Beeren
Ccidóc Souoont
DONDERDAG 12 DECEMBER 1991 Ito
Rushdie duikt
op in New York
NEW YORK De Britse schrijver Salman
Rushdie die in 1989 door de wijlen Iraanse
geestelijk leider Ayatollah Khomeini ter
dood werd veroordeeld wegens godslaste
ring, is gisteren voor het eerst in de Vere
nigde Staten in het openbaar verschenen.
De schrijver van 'De duivelsverzen' sprak
op de Colombia Universiteit in New York
voor een gehoor van studenten in de journa
listiek en hun docenten. „Vrije meningsui
ting is het leven", aldus Rushdie die al drie
jaar zit ondergedoken. Naar wordt aangeno
men was zijn bezoek aan New York zijn
eerste buitenlandse reis. Na zijn voordracht
vertrok hij met een escorte van lijfwachten
en politie direct naar het vliegveld vanwj
hij met onbekende bestemming vertrok.
Salman Rushdie
Zweedse schrijver Artur Lundkvist overleden
STOCKHOLM De Zweedse schrijver Artur Lundkvist, lid
van de Zweedse Academie die de Nobelprijs voor de Literatuur
toekent, is gisteren in Stockholm overleden. Lundkvist, die als
een van de invloedrijkste moderne auteurs van Zweden geldt,
was 85 jaar. De schrijver, die sterk beïnvloed was door het sur
realisme, heeft meer dan 70 boeken gepubliceerd. In Nederland
se vertaling verschenen onder meer 'Het warme Noorden' en
'Tussen bliksems loop ik' Lunkvist werd in 1906 in Oderljunga
geboren als zoon van een kleine boer. Op jeugdige leeftijd
schreef hij korte verhalen en gedichten in tijdschriften. Hij be
gon als criticus van de beschaving en had anarchistische en
communistische opvattingen. In 1958 kreeg hij de Leninprijs
voor de Vrede toegekend. Zijn vroege lyriek werd gestempeld
door stoere en suggestieve beelden. Gaandeweg maakte zijn ero
tische. primitivistische poëzie plaats voor een zoeken naar ge
meenschap in zijn gedichten. Ook in zijn proza werd Lundkvist
tot een vitale vernieuwer op basis van de surrealistische traditie.
In de voor hem kenmerkende vermenging van sensueel natura
lisme en lyrische droomscènes ontpopte de schrijver zich in zijn
boeken in de jaren '60 en '70 tot een bewust Europeaan.
Omroepbonden
staken overleg
NOB-direetie
HILVERSUM De omroep
bonden hebben woensdaga
vond het overleg met de direc
tie van het Nederlands
roepproduktiebedrijf NOB ge
staakt. Dat hebben de Dien
stenbond en de Kunstenbond
FNV bekendgemaakt. De di
rectie wijst de dinsdag door de
leden geëiste komst van een
toekomstvisie voor het bedrijf
van de hand. De bonden zul
len zich nu tot de Raad van
Commissarissen wenden om
uit de impasse te geraken.
RIJKSMUSEA
WORDEN NV
OF STICHTING
DEN HAAG De rijksmusea kun
nen bij hun verzelfstandiging kie
zen of ze een naamloze vennoot
schap (nv) worden of een stichting.
Daarmee is de Tweede Kamer
woensdagavond akkoord gegaan. De
musea kunnen zelf met een voorstel
en argumenten daarvoor komen. De
uiteindelijke beslissing ligt wel bij
minister D'Ancona (cultuur). Behal
ve zeventien rijksmusea zullen ook
vier ondersteunende diensten gaan
privatiseren: het Centraal Laborato
rium. de Opleiding Restauratoren,
de Rijksdienst Kunsthistorische Do
cumentatie en de Rijksdienst Beel
dende Kunst.
Joris Ivens Award voor
Rêves et silences'
AMSTERDAM De jury van het Internal
tional Documentary Filmfestival Amsterl
dam (IDFA) heeft de Joris Ivens Awarq
toegekend aan de maker van de Belgis
h/Palestijnse film 'Rêves et Silence', de Joi
daanse regisseur Omar Al-Qattan. De jurjl
heeft dit gisteren in Amsterdam bekendgi
maakt op de slotavond van de vierde editij
van het IDFA. Volgens de jury weerspiegel
de documentaire het best het filosofische ge
dachtengoed van Joris Ivens. Aan de prij
voor de beste documentaire is een bedrag ["rërïöi
tienduizend gulden verbonden. De Bra-^ Rep,
;tue
ziliaanse filmer Sandra Werneck kreeg de
juryprijs voor haar film 'Guerra dos menti- "j
nos'. De Nederlander Leendert Pot kreeg 05 N2
een speciale vermelding voor zijn documen- (jet-Uni
taire 'In de greep van de tango'.
AMSTERDAM Een
vers runderhart dat met
een goudkleurige stalen
speer aan een houten
kruis is gespiest, terwijl
een betonnen sokkel met
de inscriptie „(Deo) Vo-
lente" het object onder
steunt. Zo oogt het artis
tieke manifest dat de
beeldend kunstenaars
Paul Pieck en Benno Ré-
winkeliWildenburg uit
Amsterdam op Eerste
Kerstdag willen afgeven
op het St. Pietersplein in
Rome. Paus Johannes
Paulus II spreekt op die
dag zijn jaarlijkse kerst
boodschap uit.
Paul en Benno, de 'Kunste
naars van OE' zien daarin hun
kans schoon te protesteren te
gen het huns inziens „valse
beeld van de Rooms Katholie
ke kerk". Ofschoon de menigte
immens zal zijn, proberen Ben
no en Paul die dag hun (Deo)
Volente zo dicht mogelijk on
der de gespreide armen van de
kerkvorst te manoeuvreren.
„Nee hoor", glimlacht Benno,
„het doet er voor ons eigenlijk
niet toe hoe omstanders op het
Sint Pietersplein straks reage
ren. Maar tijdens zo'n massale
bijeenkomst is er altijd wel ie
mand die stilstaat bij de bedoe
ling* van onze actie. De symbo
liek ervan laat aan duidelijk
heid weinig te wensen over
„Maar ja", erkent hij, „als ons
(Deo) Volente zou leiden tot
enige verwarring of chaos, dan
zouden we dat wel heel leuk
vinden".
Benno Réwinkel-Wildenburg
(32) en Paul Pieck (29) gaan op
25 december hun vijfde „socia
le actie" tegemoet. Het duo
werkt voor deze gelegenheden
samen onder de naam 'OE'. Als
de 'Kunstenaars van OE' deden
ze begin dit jaar voor het eerst
van zich spreken met een mid
dernachtelijke schildersessie bij
Hoogovens. In de zomer richtte
het duo zich met een andere
publieksstunt op de bezoekers
van de Van Gogh-manifestatie
in Amsterdam. Op het Mu
seumplein plaatsten Paul en
Benno een dozijn gebalde vuis
ten van gewapend beton en ga
ven zo uiting aan een reeks
persoonlijk ongenoegens, met
name over de braderiesfeer
waarin Van Gogh's nalaten
schap werd uitgebaat.
Kubus
In oktober manifesteerde het
tweetal zich opnieuw, ditmaal
op het Leidseplein. Bij de ope
ning van het casino exposeerde
'OE' in een kogelvrije glazen
kubus, die in een betonnen
voet was verzonken, een biljet
van 100 gulden, dat ze voortdu
rend in beweging hielden met
behulp van een ventilator. Een
kunstuiting overigens, die ge
mengde reacties teweegbracht.
Daarna gaven de 'Kunstenaars
van OE' ook over onze lands
grenzen hun visitekaartje af.
Benno: „In augustus hebben we
op het Plaza Monumental in
Barcelona een bloedende stie-
rekop neergezet, die op speren
was geschraagd en omgeven
was door schermen van wit
textiel. Het bloed dat uit de
stierekop sijpelde werd zo
steeds nadrukkelijker zichtbaar
voor bezoekers en passanten
van de arena". Zoals bij alle
vormen van kunst, gaan Benno
en Paul ervan uit dat ook hun
„sociale acties" bij de toeschou
wer een emotie teweeg moeten
brengen. Maar welke drijfveer
brengt de twee Hollanders er
eigenlijk toe om uitgerekend op
Eerste Kerstdag, de paus met
zo'n bloedige symboliek te con
fronteren? Een citaat uit het
manifest dat de twee kunste
naars hebben opgesteld, de
„Openlijke Bekendmaking van
OE", werpt enig licht op hun
tamelijk onorthodoxe werkwij-
„De levensvorm OE wil het
evenwicht herstellen in het
vrije bewustzijn van ieder
mens, die stuit op aangeleerd
gedrag of opgelegde normen en
patronen. OE is een sociale ac
tie, die de evolutie van het
menselijk bewustzijn op gang
probeert te brengen en de lief
de voor de medemens wil sti
muleren. Het doel is een rui
mer perspectief van begrippen
als vrijheid en liefde".
Denkbeelden
Volgens de Amsterdamse
kunstenaars biedt de samen
komst op het St. Pietersplein
op Eerste Kerstdag bij uitstek
een gelegenheid om de denk
beelden van OE onder de aan
dacht te brengen. Ze kijken er
daarom naar uit hoe in Vati
caanstad, het publiek zich zal
verbazen over het gekruisigde
en gespieste runderhart. Na
Barcelona, en straks Vaticaan
stad, staan ook Madrid en Ber
lijn op het programma. Daar
zal de Muur het sociaal-artistie
ke doelwit van de twee geënga
geerde kunstenaars zijn. Wa
penfeiten mogen worden ge
zien als bijzondere uitingen van
beeldende kunst. „Je mag stel
len dat wij allebei op zoek zijn
naar onze oorsprong", filoso
feert Benno. „Paul en ik wer
ken doorgaans los van elkaar,
maar op een aantal punten
hebben we overeenkomstige
opvattingen. Dat geldt dus on
der meer voor het zoeken naar
het avontuur in de kunst. Onze
samenwerking duiden wij aan
als „sociale acties". Wij ver
wachten in beginsel niets van
onze werkwijze, maar tot dus
ver zien we dat het publiek
steeds reageert".
Paul en Benno zeggen geregeld
tegelijk op hetzelfde idee te ko
men. Dat gebeurt vaak naar
aanleiding van de „grote vra
gen" die het leven brengt.
Paul: „Ook maatschappelijke
misstanden zetten ons aan het
denken. Via onze acties geven
wij uiting aan de energie die
daardoor vrijkomt en hopen zo
een reactie teweeg te brengen.
Daarom kiezen wij steeds voor
acties tijdens openbare gelegen
heden en proberen we de me
dia erbij te betrekken".
Multinational
caanstad fulmineren Paul en
Benno eensgezind: „De Kerk
opereert als een multinational,
die beweert de ultieme waar
heid te spreken. Maar die
wordt vooral gebruikt om eco
nomische machten in stand te
houden en niet om transcen
dente religieuze belevingen te
bevorderen. Gelovigen worden
daarentegen onderdrukt, zowel
geestelijk als lichamelijk. Denk
maar aan de dogma's over
voorbehoedsmiddelen, abortus,
euthanasie, die alle voortko
men uit de pauselijke status
van onfeilbaarheid".
Benno zegt dat OE het daarom
opneemt tegen de Rooms Ka
tholieke Kerk. „We komen al
lebei uit een katholiek, milieu,
maar onze Godsbeleving wordt
beperkt doordat het begrip
„God" wordt gesluierd. Door
tal van maskers, maar ook door
geboden vanuit het Vaticaan.
De Rooms Katholieke Kerk be
houdt zich het recht voor om
de vrije mens te controleren,
een moraal op te leggen en
angsten te bevorderen. Daar is
ons (Deo) Voltente tegen ge
richt".
Toch willen de 'Kunstenaars
van OE' hun sociale manifesten
niet uitsluitend toeschrijven
aan anarchisme of persoonlijke
onvrede. „Nee, het is ons ook te
doen om het artistieke avon
tuur. Dat kan iedere keer een
andere oorzaak hebben. Op
Eerste Kerstdag, met (Deo) Vo
lente, willen we proberen voor
ons publiek de weg te openen
naar een werkelijke religieuze
ervaring, in plaats dat ze blin
delings de dogma's van de paus
blijven volgen".
ADVERTENTIE
e Lakenhal in Leiden, woensdag 1
Aan het einde van de zeven
tiende eeuw had Bartolomeo
Cristofori in Florence de su
pervisie over de instrumenten
van het orkest van de familie
de Medici. Nog voor de eeuw
wisseling slaagde hij erin een
clavecimbel te bouwen waarop
je kon spelen met de dyna
miek. Voordien was variatie in
hard en zacht niet mogelijk,
het tokkelmechanisme van het
instrument stond dat niet toe.
Op Cristofori's clavecimbel
'col piano et forte' sloegen ha
mertjes op de snaren; zo kon je
met de aanslag op de toetsen
het volume beïnvloeden. Een
revolutie liet echter nog even
op'zich wachten. Pas in het
midden van de achttiende
eeuw zouden Duitse pianobou
wers ervoor zorgen dat de ze
getocht van het instrument
kon beginnen.
Een van die pianobouwers was
Jbhann Andreas Stein (1728-
1792). Mozart had een grote
voorliefde voor de instrumen
ten van zijn hand. De piano-
forté waar Fiana Chapiro in
de Grote Pers van de Laken
hal gisteren op speelde is een
getrouwe kopie een Stein uit
1783 - je zou daarom kunnen
zeggen dat de muziek gister
avond min of meer moet heb
ben geklonken zoals Mozart
haar zelf heeft gehoord. Om
dat ook van dit destijds zo
vooruitstrevende instrument
de klankleur en het volume
nog zeer beperkt zijn, was de
structuur van de composities
in ieder geval glashelder te
horen. De werking van het pe
daal (dat niet met de voet
maar met de knieën wordt be
diend) is slechts bescheiden, en
door de zeer dunne snaren ko
men de luidste klanken van
een pianoforte niet verder dan
een voorzichtig mezzoforte.
Fiana Chapiro slaagde erin de
beperkte dynamische ruimte
bijzonder genuanceerd in te
vullen. De aanwijzingen van
Mozart volgde zij zonder ro
mantische overdrijving, en dat
kwam de zeggingskracht van
de muziek alleen maar ten
goede. Het melancholieke
Adagio in b kleine terts KV
540 kreeg in haar handen een
onopgesmukte droefenis, ter
wijl het Rondo in D grote terts
KV 485 - op een thema van
Bach - speels door de Grote
Pers klaterde.
Bij wijze van toelichting (en
toegift) speelde Fiana Chapiro
bovendien fragmenten uit so
nates van Johann Schobert
(ca. 1740-17'67). Het was bijzon
der aardig zijn muziek en die
van Mozart met elkaar te kun
nen vergelijken. De invloed
die de eerste op de laatste
heeft gehad was zonneklaar.
Het wordt tijd dat Schobert
wat vaker op concertprogram
ma's verschijnt.
Amsterdamse kunstwethouder
houdt museumdirecteur
hand boven het hoofd
en betaalautomaten te
recht. Ook krijg je
girobetaalkaar
ten toegestuurd als je
oude op zijn. En het ren
tepercentage is 4% lager
dan bij normaal rood-
Een thuisbankier regelt dat dan
gewoon even met de Postbank.
Zanger van groep Ladysmith
Black Mambazo doodgeschoten
DURBAN Een van de oprichters van de Zuidafrikaanse a
cappella groep Ladysmith Black Mambazo, in het westen be
kend geworden door optredens met Paul Simon, is in een
gevecht doodgeschoten. Dit heeft de politie gisteren meegedeeld.
De 44-jarige Headman Tshabalala, een van de vier broers in het
tien leden tellende koor, stierf dinsdagavond na een schermutse
ling langs een snelweg. Tshabalala werd daar onderweg naar
huis aangehouden door onbekenden en raakte in gevecht met
een van hen. Daarbij werd hij doodgeschoten. Ladysmith Black
Mambazo vormde het achtergrondkoor van Paul Simon op het
album Graceland. Eerder had de groep in Afrika al een grote
reputatie opgebouwd en tientallen platen opgenomen. Paul Si
mon gaat in januari opnieuw met de groep in Zuid-Afrika optre
den.
Als je studeert, is 't niet altijd
makkelijk om de eindjes aan elkaar
te knopen. En rood-staan op je giro
rekening is soms niet te vermijden.
Dat heeft tot gevolg datje dan
bijvoorbeeld geen geld meer kunt
opnemen met je giromaatpas en ook
nog eens rente moet betalen.
Wie als student bij de Postbank
een Girokwartaalkrediet afsluit,
heeft van die ongemakken wat min
der last. Omdatje dan rood magstaan
tot een maximum van fl.000,-.
Tot die limiet worden je over
boekingen normaal uitgevoerd
en kun je gewoon bij de giromaten
waarde om voor deze
handige regeling in aan
merking te komen, is
dat je studiefinanciering
maandelijks op je giro
rekening wordt overge
maakt.
Zo makkelijk en zo
voordelig gaat dat bij de
Postbank.
Ga dus snel naar het postkan
toor en haal de folder 'De Postbank
voor wie studeert'.
Of bel 06-0400, en je krijgt de
folder gratis toegestuurd. Achterin
vind je een formulier waarmee je het
Girokwartaalkrediet voor studenten
kunt aanvragen. postbank j4g
AMSTERDAM „Ik kan het
niet beoordelen, ik vind het
ingewikkeld, ik ben kunstwet-
houder, geen kunstdeskundi-
ge". Zo luidt in grote lijnen de
reactie van de Amsterdamse
wethouder mevrouw M. Baak
(kunst) op het fiasco rond de
restauratie van Barnett New
man's schilderij 'Who's afraid
of....'. Tijdens een moeizaam
afgedwongen gesprek met
Amsterdamse journalisten
deed Baak gisteravond slechts
een duidelijke uitspraak: „We
zijn reusachtig voor de gek ge
houden". Voor de gek gehou
den door de Amerikaanse res
taurateur Daniël Goldreyer
wel te verstaan, want over de
merkwaardige rol die de di
recteur van het Stedelijk Mu
seum W. Beeren heeft ge
speeld, wilde zij zich niet uitla
ten. Er is geen sprake van, zo
stelde de wethouder, dat er na
de terugkeer van het schilderij
uit New York een hek is ge
plaatst om deskundigen van
nader onderzoek af te houden.
Het hek stond er slechts om
het kunstwerk te beschermen
tegen kwaadwillenden die
18 40 li
ikkaans
TELEj
„onverhoopt wellicht" tot eej Geh
herhaling van de vernielir s
zouden willen komen. Persi overd
neel van het Stedelijk
zwijgplicht opg<101 (BF
legd hebben gekregen, zej
Baak. „Er was slechts beslote nusic
tot de keus voor een woor<^o6.oo
voerder: Beeren".
De overschrijding van het re (0
tauratiebudget met zeker dr ,°oem
ton tot een totaal van acht toi
bleek Baak ook al niet schol 10 1
kend te vinden. Ze vergelee 1 Noci
het zelfs met een pakje sigare j^aral'
1 Orkes
„In 1986 besloten
krediet van 517.000 gulden 1
te trekken, gebaseerd op he
stel van het schilderij in h eethov
Stedelijk Museum. Tegelijke 21 4C
tijd besloten we om het i Nach?«
New York te laten doen. Het
hetzelfde als wanneer ik b£
sluit een pakje sigaretten
Brussel te gaan kopen,
plaats van om de hoek. D
komen de reiskosten er gK]
woon nog bij", e wethoud^^
bleek nog steeds
dat de mislukte restaurat
„goed begeleid" is. „Hoe i
je je wapenen tegen ien
die je om de tuin wil leiden?
AMSTERDAM De Amerikaanse restaurateur Daniel Go andep|
dreyer is uiterst verbolgen over de gang van zaken rond de pi be(ar
blikatie van het rapport van het Gerechtelijk Laboratoriu groots,
over zijn restauratie van het schilderij '.Who's Afraid of Re 5,-,^,
Yellow and Blue' van Barnett Newman. Dit schrijft hij in ef-jg
an het Stedelijk Museum v< ,pr
1 beschuldigd wordt zich ni
het beschadigde doek te He and 1
het feit dat hij nog altijd ni
het onderzoek van het g
belofte, ontvingen v
sie, in het Engels ve K
brief aan directeur Wim Beeren
Amsterdam. Goldreyer, die er v
aan de afspraken over herstel vj
ben gehouden, beklaagt zich ov«
precies weet wat de uitkomsten
rechtelijk laboratorium zijn. „Ondanks
een duidelijk incomplete en bewerkte
Thuisbankieren doe je met de Postbank.
ZON
gen
Volgens de restaurateur uit New York kan hij zich door het „11 WIND
consequente gedrag" van Beeren niet verdedigen tegen de val
beschuldigingen over zijn werk. „Waarom doet u zoiets v
schrikkelijks? zo vraagt Goldreyer in de brief. De directie v
het Stedelijk Museum bestrijdt dat Goldreyer een incomplete
bewerkte versie heeft ontvangen. „Deze Engelse en Nederland
teksten betreffen de originele, ongeredigeerde en getekeni ,0I
versie van het rapport zoals dit op 28 november jongstleden do
het Gerechtelijk Laboratorium aan de directeur van het Stedffop
lijk Museum werd aangeboden", aldus het r
iprodi
korr
I iner
