Denker tussen de klassen
Braziliaanse Commissao da Terra
krijgt alternatieve Nobelprijs
«*L1
CcidócSotvtant
GEESTELIJK LEVEN OPINIE
Vaticaan wijst beschuldigingen orthodoxen af
COMMENTAAR
£eidóc(3oma/nt
Groeien
ZATERDAG 7 DECEMBER 1991
VATICAANSTAD Vier
dagen nadat Spyridon Pa-
pagheorgheou, de metro
poliet van de Grieks-or
thodoxe kerk in Italië, in
een vlammend betoog de
Europese bisschoppensy
node de les las over de be
keringsijver en het gebrek
aan loyaliteit van de ka
tholieken in Oost-Europa,
heeft het Vaticaan terug
geslagen in de persoon
van staatssecretaris, kardi
naal Angelo Sodano, de
hoogste prelaat na de
paus.
Spyridon had van de gelegen
heid gebruik gemaakt om uit
te leggen dat de orthodoxe
kerken van Rusland, Roeme
nië, Bulgarije en Griekenland
om twee redenen geweigerd
hadden om 'broederlijke afge
vaardigden' naar de synode te
sturen. Het eerste wrijvings
punt betreft de aanstelling van
katholieke bisschoppen in or
thodoxe gebieden, waar voor
heen nooit een katholieke hië
rarchie heeft bestaan. En in de
tweede plaats is er de kwestie
van de geüniëerde kerk, de
katholieken naar Griekse ri
tus, die volgens Spyridon met
'ongehoorde agressiviteit' be
zig zijn om bezit te nemen van
orthodoxe kerken.
Sodano heeft het eerste punt
willen weerleggen met een
kerk-historisch betoog, waarin
hij een document uit.1923 ci
teerde, dat een opsomming
geeft van 22 dekenaten, 173
parochies, 500 priesters en
350.000 katholieke gelovigen
in het aartsbisdom Mohilev,
dat de hele Sovjetunie omvat
te, waar op dat moment nog
net godsdienstvriihéid heerste.
Formeel gezien is de benoe
ming van nieuwe bisschoppen
volgens Sodano dus niets an
ders dan het herstel van de
toestand van voor de Russi
sche revolutie. Hij betoogde
dat in 70 jaar communisme de
katholieke kolonies van Duit
se, Poolse en Litouwse af
komst vaak met geweld over
de hele Sovjetunie zijn ver
spreid om te vervolgen met
een pleidooi voor het recht op
de vrije uitoefening van het
geloof: „Deze katholieken die
al zoveel geleden hebben door
hun tragische deportatie, moet
de Heilige Vader toch een mi
nimum aan zielszorg kunnen
garanderen?".
In de kwestie van de geü-
nieerden speelde Sodano de
zwarte piet terug naar de or
thodoxe kerk. Hij herinnerde
aan de 45 jaar van onderdruk
king die deze kerk heeft door
gemaakt en zei dat in 1946,
toen zij onder Stalin gedwon
gen werd samengevoegd met
de orthodoxe kerk, in het wes
ten van het Oekraïne het
overgrote deel van de gelovi
gen en kerken katholiek was.
Het Vaticaan heeft volgens So
dano er alles aan gedaan om
het geschil over de kerken en
kerkelijke goederen in der
minne te schikken. „Maar het
is gebleken dat het wantrou
wen waarmee het bestaan van
een dood geachte kerk werd
bekeken, de oplossing van het
praktische probleem van de
verdeling der godshuizen niet
heeft bevorderd", verklaarde
de kardinaal.
Sodano's verweerschrift zat
goed in elkaar, maar zal de or
thodoxen nog niet kunnen
vermurwen. De echtheid en
de betekenis van het docu
ment uit 1923 zullen ongetwij
feld aanleiding geven tot te
genstrijdige exegeses. En de
orthodoxen kunnen erop wij
zen, dat de geunieerden zelf
tijdens de synode een heel wat
agressiever hebben laten ho
ren. Kardinaal Lubachevsky,
de aartsbisschop.van Lemberg,
heeft namelijk gepleit voor de
instelling - door de paus - van
een patriarchaat van Kiev.
„De bijbel in
huis" in
Catharijneconvent
UTRECHT De bijbel in
huis. Dat is het onderwerp
van een tentoonstelling
die van 14 december tot 9
maart in het Rijksmuseum
Het Catharijneconvent in
Utrecht is te bezichtigen.
De expositie laat zien hoe be
woners van de Lage Landen
in de Gouden Eeuw en in de
daaropvolgende eeuw hun
woonhuizen voorzagen van al
lerlei bijbelse voorstellingen.
Ambachtslieden in die periode
lieten zich bij de decoratie van
kasten, wiegen, priksleetjes en
kistjes inspireren door bijbelse
prenten.
Ook dienden die prenten als
voorbeeld voor de versiering
van bijbeltegeltjes, wandbor
den uit Delft, tabaksdozen en
ander gebruiksgoed. De ten
toonstelling in het Catharijne
convent sluit aan op de exposi
tie over Rembrandt in het
Rijksmuseum in Amsterdam
en op die over het Oude Testa
ment in de schilderkunst van
de Gouden Eeuw in het Am
sterdamse Joods Historisch
Museum.
BEROEPINGEN
Nederlands Hervormde Kerk
Bedankt voor Bodegraven (vacature
R. J. van de Hoef) H. Harkema te On-
stwedde.
Gereformeerde Kerken
Beroepbaarstelling Mw. T. Ferwerda-
Scholtens, Stationsweg 79, 6711 PL
Ede. tel. 08380-13200.
Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt
Aangenomen naar Ferwerd-Hallum D.
Noort, kandidaat te Kampen die be
dankte voor Franeker-Sexbierum (In
samenwerking met Arum), Hoek, Nij-
verdal, Vleuten-De Meern (In samen
werking met Maarssen- Breukelen),
Vrouwenpolder en IJsselmuiden-Graf-
Bedankt voor Almere R. van Wijnen
te Zuidwolde (Dr.) (In samenwerking
met Rulnerwold-Koekange).
Denker tussen de klassen
noemt Theun de Vries Ba-
ruch de Spinoza in zijn zo
pas bijgewerkte biografie
over deze zeventiende-
eeuwse Nederlandse filo
soof. De kwalificatie is ty
perend voor de manier
waarop De Vries tegen
Spinoza aankijkt. Ze ligt
immers in het verlengde
van De Vries' marxistisch
getinte overtuiging dat de
samenleving gevormd
wordt door een aantal
klassen die onderling met
elkaar in conflict zijn.
De Vries spreekt van de theo
logisch vermomde tegenstel
lingen in de Republiek die
hun hoogtepunt vonden in de
strijd tussen remonstranten en
contra-remonstranten in het
begin van de zeventiende
eeuw. Godsdienstige overtui
gingen bleken toen in feite
maatschappelijke tegenstellin
gen te verhullen.
Er is hoe onorthodox die op
vatting ook klinkt inderdaad
het nodige voor zo'n bewnade-
ring te zeggen. De rechtzinni
ge, contra-remonstrantse oran
jeklanten die de stadhouders
als hun beschermheren be
schouwden, stonden tegenover
de regenten die geen hogere
macht boven zich duldden en
voor alles op hun vrijheid wa
ren gesteld en dus ook in theo
logisch opzicht de kant van de
vrijzinnigere remonstranten
kozen. De theologie was in fei
te de twijfelachtige eer bescho
ren het terrein te zijn waarin
tegengestelde belangen met el
kaar in botsing kwamen.
Spinoza is nu volgens de
schrijver typisch een figuur
die tussen die vérschillende
klassen stond. Als zoon van
betrekkelijk arme Portugese
marranen die in Holland nog
maar net burgerrecht hadden
verkregen was hij al een be
trekkelijke buitenstaander. Hij
werd het nog meer door zijn
uitstoting uit de joodse ge
meenschap in 1656 nadat hij
zijn ontrouw aan het geloof
der vaderen openlijk had laten
blijken. Zijn afzweren van de
joodse godsdienst bracht hem
niet nader tot het christendom,
slechts hooguit tot diegenen
voor wie het christendom zich
beperkte tot een praktische,
ondogmatische levensleer. Zo
als dat van de collegianten die
in Rijnsburg samenspraken
hielden over godsdienstige on
derwerpen.
Maar Spinoza's welzijn is mede
afhankelijk geweest van de
welvarende, vrijzinnige elite.
Hij had in zijn betrekkelijk
korte leven contact met man
nen van aanzien uit de poli
tiek en uit de wetenschap zoals
Johan de Witt en Christiaan
Huygens. Maar echt toegelaten
werd hij niet in hun kring. Hij
bleef zoals Huygens schreef
„le petit juif de Voorburg" die
in zijn onderhoud voorzag
door het slijpen van lenzen.
In Spinoza's tractaat Vertoog
over de zuivering van het ver
stand, dat een beschrijving
geeft van de manier waarop
de mens tot (opbouw van)
kennis kan komen, ziet De
Vries een weerspiegeling in
van de waarden van de kleine
burgerij. Zij leeft eerder in een
besef van berusting en van het
besef van de ijdelheid der din
gen. Toch brengt die opvatting
Spinoza niet dichter bij de pu
riteinse predikanten die juist
zo'n grote invloed hebben op
die kleine burgerij.
De Vries beschouwt dit trac
taat als voorloper op Spinoza's
hoofdwerk, de postuum ver
schenen Ethica waarin hij met
name een vermaan ziet aan de
regenten om „eigen ziel, aan
driften en mogelijkheden en
de uitwerking van die kennis
op staat en maatschappij toe te
passen". Het is overigens de
vraag of die regenten dit in
het latijn gestelde werk tot
zich zouden hebben kunnen
nemen... De keuze voor die
taal was bij Spinoza toch mede
ingegeven door de wens diege
nen die hem niet konden of
niet wilden begrijpen op een
afstand te houden. Voor alles
was Spinoza er op gebrand aan
zijn eigen opvattingen vast te
houden zonder concessie aan
censuur of heersende partij.
Het lijkt erop alsof De Vries'
denken in klassen hem hier te
veel parten heeft gespeeld.
Interessant blijft De Vries'
constatering dat Spinoza niet
uit is geweest op een „nuova
scienza", een leven gewijd aan
de natuurwetenschap, maar
dat de voornaamste drijfveer
achter zijn filosoferen het fun
deren en uitwerken van le
vensbeginselen is geweest toen
godsdienstige zekerheden voor
hem waren weggevallen. De
fundering van die beginselen
was niet gebaseerd op atheïs
me, hetgeen in de zeventiende
eeuw als een uiterst onwelge
vallige aangelegenheid te boek
stond. Spinoza vereenzelvigde
in zijn revolionaire Korte Ver
handeling de „heerlijke en ge
zegende God met de natuur
die „alleen uit zichzelf en niet
uit iets anders kan worden
verklaard". In de uitwerking
van zijn levensbeginselen
heeft hij ook zeker de invloed
ondergaan van de vrijzinnige
christenen die hem in zijn pu
blicistische arbeid en levens
onderhoud ondersteunden.
De buitenstaander Spinoza die
in zijn Godsdienstig-politiek
tractaat Holland heel nadruk
kelijk als zijn eigen vaderland
in de armen sloot, keerde door
zijn praktisch ethische opvat-
Borstbeeld van
Spinoza in
Rijnsburg
tingen terug in de bedding van
een zeer oude Nederlandse
traditie. Dat hij niettemin een
buitenstaander bleef lag voor
de hand omdat hij zowel in
christelijke als in joodse kring
zich door zijn opvattingen bui
ten beeld hadf geplaatst.
Zoals ook blijkt uit de onderti
tel is De Vries' studie in de
eerste plaats een biografie, een
systematische uiteenzetting en
toelichting van Spinoza's wer
ken is niet beoogd, raakpunten
met andere filosofen zijn ver
meden, tenzij dit onmogelijk
was zoals het geval was met
grootheden als Descartes, de
katholiek gebleven rationalist,
en Leibniz, de Duitse oecume-
nicus avant la lettre. De laatste
leerde hij trouwens persoonlijk
kennen.
De Vries heeft dooi4 zijn klas
sentheorie heen vooral willen
laten zien hoe Spinoza's wer-
Tussen droom en daad
lindert
f,Sai
kwe
den h
gestuur
i\ it nister
MAASTRICHT zou de top moeten worden vanwaar de Ejteun-
ropese Unie definitief wordt gelanceerd. Europa zou fo°rko.
een aanloop van bijna veertig jaar eindelijk moeten opti 'Q ing,
den als één geheel, politiek, militair, financieel, economis natiepi
en sociaal. Jacques Delors, de huidige voorzitter van de E,en in j
ropese Commissie, heeft echter zo zijn twijfels over het suen een
ces van de top. Zoals de zaken er nu voor staan, komt er vrfat °P£
die hooggestemde verwachtingen niet veel terecht. Er is!at 1365
leen een akkoord over de financiële politiek. Al het overi pr(
staat nog in de steigers. ie(jen
geven
DELORS is een overtuigde Europese federalist. Als voor; "nQ
ter kan hij natuurlijk niet anders. Uitbreiding en verdiepii
van de Europese integratie blijft zijn doel. Maar tussf
droom en daad staan vele hindernissen opgesteld. De lidstfr.
ten ieder met hun eigen geschiedenis, traditie en voor|VlJIl
belangen staan slechts zeer node iets van hun nations nT
soevereiniteit af. Het is uiterst twijfelachtig of het Europe^
Parlement ooit een echt parlement wordt. Ondanks de pij|dod(
lijke lessen van het Golfconflict en Joegoslavië komt 6
waarschijnlijk geen gezamenlijke buitenlandse politiek, n|0V6I
zomin als een gezamenlijk defensiebeleid. Ook van de socia ii
dimensie van Europa, wat Delors erg ter harte gaat JTREC
komt voorlopig niets terecht. Het onaantastbare principe vi krec^
het vetorecht voor elke lidstaat blijft behouden. arl^L
J ;evang
aar. In
DELORS stopt zijn teleurstelling niet onder stoelen of barokke
ken. Zo'n constructie is 'georganiseerde' schizofrenie, ze
hij. Overtuigde Europeanen zijn zich daarvan goed bewu
Ze waarschuwen nu al voor te hoog gestemde verwachtiig Van
gen. Toch kunnen de Europese leiders zich een complete a collega
gang in Maastricht niet permitteren, juist omdat ze zove astooli
verwachtingen hebben gewekt, maar misschien nog me('wam(
omdat de tijd het vereist. naxim
J wmti|
ONMIDDELLIJK na de ineenstorting van het communisn ds ch
in Europa en met de Duitse hereniging voor de deur werd i i°£r
gepleit voor een snelle verdieping van de Europese Gemeei j^tte
schap om des te beter de nieuwe democratieën in Midden-1
Oost-Europa te kunnen opvangen, maar vooral om het nieijchikh
we Duitsland met zijn tachtig miljoen inwoners te verhindi wallen
ren van de EG en van het Westen weg te drijven. stellinj
zin. D
t bank
- IN Franse en Amerikaanse regeringskringen worden all straf o
discussies over de Europese unie, die hun bekroning zoude De ze
moeten vinden op de top van Maastricht, herleid tot d £hutt'
kernpunt: wordt het een Europa zonder Duitsland en di >aarh
geen Europa of wordt het een Europa met Duitsland en hli^gej
ven dus alle mogelijkheden voor verdere Europese integrat 0giscl
ook van landen van buiten de EG mogelijk? eventi
nisstrc
ONDANKS veel bezwaren van Franse kant tegen de Eun^'"
pese integratie maakt dit dilemma de Franse president Frai straf
gois Mitterrand een overtuigde Europeaan. De Duitse bondS-van v:
kanselier Helmut Kohl staat, wat de Europese gezindheid bt'n de
treft, op één lijn met Mitterrand. Woensdag nog dreigde Hé^e
mut Kohl zijn handtekening niet te zetten onder de verdrom j
gen voor de Europese politieke en monetaire unie als h
eenwordingsproces niet onomkeerbaar gemaakt wordt. H Weel
gaat erom, aldus Kohl, de Europes'e trein definitief op h j—g
spoor naar de eenwording te zetten zodat de richting ni
meer veranderd kan worden. Welke snelheid daarna woi
aangehouden, is een andere zaak. tweed
D.B
DiT standpunt verdient brede steun, al dient natuurlijk c
te worden beseft dat 'onomkeerbaarheid' in de politiek e £hrij^
genlijk niet bestaat. De geschiedenis leert dat niets onomHoflai
keerbaar is. De leiders van de verschillende EG-lidstate londe
zullen heel veel onbaatzuchtigheid aan de dag moeten legge "an
om te verhinderen dat de Europese trein niet tot stilstan ;en,
i t if deels
komt of zelfs ontspoort.
ken konden ontstaan en func
tioneerden. Zo'n benadering
kan het niet stellen zonder een
beschrijving van de zeventien-
de-eeuwse samenleving en
deze wordt door De Vries op
uiterst boeiende wijze in beeld
gebracht. Deze beschrijving
vormt een gelukkige afwisse
ling van die delen waarin De
Vries op nauwgezette wijze het
ontstaan en de wording van
Spinoza's filosofie beschrijft.
Het boek van De Vries levert
een welkome, scrupuleuze
synthese van leven en werk
van een van Nederlands groot
ste filosofen, die des te meer te
waarderen valt omdat zo'n
boek temidden van de over
vloed aan specialistische stu
dies zo schaars is.
Theun de Vries: Spinoza, een
biografie. Uitgave De Prom,
Baarn. Prijs 45,-.
—B.
Uitgave:
Kantoor
Telefoon.
Postadres:
071 -122 244
071 -134 941
Postbus 112300 AA Leiden.
Hoofdkantoor. Koopmansstraat 9, 2288 BC Rijswijk.
Telefoon: 070-3190 933.
Telefax. 070-3906 717
Postadres: Postbus 9, 2501 CA Den Haag
Directeur/hoofdredacteur J. Leune
Adjunct-hoofdredacteur: J. Timmers.
Chef-redacteur: G.- J. Onvlee.
Secretariaat directie/hoofdredactie (tel. 070 - 3190 808): L. van Koot.
046 of 071 -144 047): R Kleijn (chef), M Roso,
n Herpen (chef), F. Buurman,
Sport Leiden e o (tel. 071 - 144 049): K. van Kesteren
Binnen- en buitenland, financiën en economie (tel: 070 - 3190 815):
A. van Rijn (chef), W, Bunschoten, drs C van Haersma Buma, A. van Holstein,
E. Huisman. H. Jansen, drs. J. van Leeuwen - Voorbij, R. de Roo, drs. K. Veraart.
Kunst/rtv (tel 070 - 3190 834). G. Ansems (coördinator), B. Jansma, H. Piet.
Geestelijk leven (tel 070 - 3190 835). L. Kooistra, drs. P van Velthoven.
Foto (tel. 070 - 3190 838): M. Konvalinka (chef), S. Evenhuis. S. Pieterse
Redactie-secretaresse (tel. 070 - 3190 819): T. Kors.
De Leidse Courant maakt verder gebruik van de diensten van:
en -correspondenten in zijn verspreidingsgebied;
:ie en de nieuwsdienst van de Stichting Pers Unie, f
a.jrslaggevei
Ven en P Vogels. De parlementair
leveld, D. Hofland. P Koopman, C
- het Algemeen Nederlands Persbureau en buitenlandse persbureaus;
- de volgende correspondenten In het buitenland: S. Akkerman (Praag),
drs. D. J. van den Bergh (Peking), drs. H Botje (Tunis), A Courant (Athene),
R. Hasselerharm (Johannesburg), T. Heard (Kaapstad), drs. A Heering (Rome),
B. van Huèt (Parijs), M. de Koninck (Washington), H Kuitert (Nieuw Delhi),
F, Lindenkamp (Sao Paulo), R. Simons (Londen), drs. R. Vunderink (Moskou),
W. Werkman (Jeruzalem), E. Winkels (Barcelona), G. van Wijland (Belgrado),
F Wijnands (Bonn), J. Wijnen (Brussel).
De Leidse Courant heeft als lid van de Stichting Pers Unie de exclusieve vertaal- en
publicatierechten van The Times en The Sunday Times of London. Vertaalster: drs
M de Cocq.
t 18.00 tot 19.00 u
25,70
76,60
294,30
Nabezorging
Telefoon: 071 -122 248 op ma. t/m vr. va
15.00 uur.
Abonnementsprijzen (inclusief 6% btw)
Bij automatische betaling:
per maand
per kwartaal
per jaar
Bij betaling per acceptgirokaart:
per kwartaal 78.60
per jaar 299,30
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel. 071 -122 244.
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk 070 - 3902 702.
Bankiers
ABN/AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK 663 050
cemb
echtg
confr
rot
te B.'
een c
sluite
in de
ting
50.00
Komende maandag, één
dag voor de officiële uit
reiking van de Nobelprij
zen in de Zweedse hoofd
stad Stockholm, worden in
het parlementsgebouw in
diezelfde stad de alterna
tieve Nobelprijzen uitge
reikt. Deze prijzen, de
Right Livelihood Awards,
gaan naar onder meer de
CPT (Commissao Pastoral
da Terra) en de met haar
samenwerkende organisa
tie MST (Moviemento dos
Trabalhadores Rurais sem
Terra). Hieronder een ge
sprek met Ivo Poletto,
woordvoerder van de
CPT.
VD
door
ARNOLD FORTUIN
OEGSTGEEST Het gevecht
om de grond is in Brazilië bij
na zo oud als de „ontdekking"
van het land door Portugese
zeevaarders en monniken. Die
strijd heeft inmiddels miljoe
nen mensenlevens gekost,
maar de eeuwenoude machts
structuren zijn er niet door ge
broken. Grond is in het im
mense land voor de bezitters
een statussymbool dat je je niet
afhandig laat maken. Het is
een privilege van de enkeling:
één procent van de 150 mil
joen mensen tellende Brazili
aanse bevolking bezit 20 pro
cent van alle grond; meer dan
de helft van de totale bevol
king moet het gezamenlijk
doen met elf procent van de
grond; van die groep heeft 40
procent van de bevolking he
lemaal niets.
Ivo Poletto (41), felle bruine
ogen, een grijze baard die zijn
energie niet echt kan camou
fleren, heeft geen computer
nodig om reeksen feiten en cij
fers te produceren. Hij kent ze.
Na zestien jaar zo nauw be
trokken te zijn geweest bij het
werk van de CPT (Commisao
Pastoral da Terra) die opkomt
voor de landloze boeren, heeft
de strijd om „Stiefmoeder Aar
de" voor hem geen geheimen
meer. Meermalen is hij met de
dood bedreigd en er zijn al
heel wat CPT-medewerkers
door huurmoordenaars om het
leven gebracht.
door MARINUS
Tijdens een van de Adventszondagen, al weer vele
jaren geleden, las een vrouw in verwachting
tijdens een kerkdienst enkele fragmenten voor uit
haar dagboek. Ze schreef: 17 september: 'Ik kan
niet meer in mijn kleren.' In verwachting zijn is
groeien. De bisschoppen van Nederland noemden
hun brief over ouderworden: 'groeien door het
leven.Het besef wordt groter dat ouder worden
geen neergang of stilstand in de innerlijke groei
hoeft te betekenen. Integendeel: je kunt in je
mens-zijn door groeien. Zo kan een mens ook door
een crisis heen groeien, uitgroeien. Meer en meer
de mens worden die jij mag zijn. De mens die
steeds minder vervreemd is van zichzelf en steeds
meer zichzelf wordt. Groeien betekent ook altijd
ontgroeien: 'niet meer in de kleren kunnen.'
Kleding kan te strak gaan zitten. Kleding kan
gaan knellen.
Zo kunnen ook wijzen van leven of wijzen van
denken gaan knellen. Ze kunnen je ik-groei gaan
verstikken. Een mens die doorgroeit, zoekt naar
een jas die weer past, die ruimte geeft. Dit
doorgroeien gaat vaak met veel innerlijke pijn en
ook met verlies samen. Ik denk aan de jongevrouw
Fabienne die ik in België ontmoette. Ze verloor op
haar achttiende beide ouders in een
verkeersongeval. Ze zei: „Ik kwam in zo 'n
stroomversnelling terecht, dat mijn vriend mij niet
meer kon volgen. Ik hield van hem en hij van mij,
maar toch hebben we elkaar moeten loslaten.
Een mens kan in een innerlijke stroomversnelling
komen, die je tot een ander mens maakt, dit
innerlijke doorgroeien kan ook veel angst
losmaken. Het is niet zo gemakkelijk om het
vertrouwde los te laten. Je stuit ook op onbegrip of
op verwarring bij anderen. Ze kennen je niet meer
terug. Ze weten niet meer hoe ze je moeten
plaatsen. Zij moeten ook de beeldvorming over jou
opgeven. Doorgroeien brengt ook angst en
verwarring mee. Het valt me soms op hoe mensen
met vooruitstrevende gedachten een tiental jaren
later heel behoudend zijn geworden. Het is alsof ze
geschrokken zijn van hun eigen groeien en niet
meer verder durven. Ze keren terug naar wat
veilig en zeker is en durven het land van de
vrijheid niet te betreden. Doorgroeien gaat ook
niet zonder eenzaamheid. Er zijn stappen die jij
moet doen. Niemand kan ze doen voor jou. Er
wordt een beroep gedaan op jouw groeiende ik, om
te komen tot volwassenheid. Weg uit de
kinderlijke afhankelijkheid op weg door het leven.
Verwachten is groeien. In de Adventtijd -_een van
de mooiste tijden van het jaar - voel ik mij
uitgenodigd om te groeien naar het licht. Weg uit
wat knelt, weg uit wat duister is en teneerdrukt,
weg uit wat geen toekomst biedt, op weg naar het
licht dat vrijheid schept, ruimte biedt. Dat licht is
een Persoon. Een Persoon in wie Goddelijke
vrijheid doorklinkt. Wie doorgroeit kan niet
zonder mensen die jou uitnodigen en bevestigen.
Braziliaanse boeren betogen voor een betere verdeling van de grond.
FOTO: CEBEMO
Over de prijs voor de CPT zegt
hij: „Die steun is onontbeer
lijk; de internationale druk op
de Braziliaanse regering om
eindelijk eens aan een recht
vaardige verdeling van de
grond te beginnen, hebben we
hard nodig". Poletto noemt het
in dat verband „een misser
van de paus", die bij zijn be
zoek, amper een maand gele
den, uitspraken heeft gedaan
die zo diplomatiek waren dat
ze voor beide partijen- de
grondbezitters en de landlo
zen- als ondersteuning worden
uitgelegd.
Even leek het er een paar jaar
geleden op, dat een nieuwe
grondwetswijziging de weg
naar een rechtvaardiger ver
deling van de grond mogelijk
zou kunnen maken. Voorge
steld werd grondeigenaren
met staatsobligaties te betalen
voor grond die dan aan landlo
zen zou worden overgedragen.
Ondanks anderhalf miljoen
handtekeningen en bij het
parlement in Brasilia kampe
rende boeren, werd het voor
stel zo geamendeerd, dat de re
gering alleen maar grond kon^
overnemen tegen contante
marktwaarde. De vorig jaar
aangetreden president Collor
de Mello beloofde in zijn ver
kiezingscampagne 500.000 boe
ren aan een stukje land te hel
pen. Er is nog geen vierkante
meter uitgedeeld.
„Als er al grond wordt ver
deeld is dat mondjesmaat.
Voordat het gebeurt is er altijd
voor geknokt en is er een
landbezetting aan voorafge
gaan", zegt Poletto.
De grondpolitiek van achter
eenvolgende regeringen ziet
hij niet alleen als een ramp
voor landlozen en kleine boe
ren, maar voor de hele bevol
king. De vruchtbare Brazili
aanse grond heeft jaren vol
doende opgebracht om de ei
gen bevolking te voeden, maar
vorig jaar moest er acht mil
joen ton basisvoedsel, rijst (uit
Vietnam) en bonen (uit Mexi
co en Chili) worden ingevoerd
in een land met een mega-
staatsschuld,'dat in staat zou
moeten zijn om voedsel te ex
porteren in plaats van te im
porteren. Poletto noemt dat
„beschamend". De export be
perkt zich tot produkten als
koffie, cacao, sinaasappelen of
vlees. „Eigenlijk zouden lan
den in het westen moeten wei
geren handel te drijven met
een land, dat niet de politieke
wil toont om voedsel voor de
eigen bevolking te produce
ren", meent hij. Aan de boeren
ligt het niet. De trek naar de
grote stad heeft' hen niet de
verwachte toekomst geboden.
Uit een onderzoek in de krot
tenwijken van de miljoenen
stad Bela Horizonte bleek dat
30 procent van de bewoners
graag naar het platteland zou
willen terugkeren als er land
was.
Ruim honderd jaar nadat offi
cieel een einde kwam aan de
slaverij werken er nog steeds
tienduizenden zesjarige kinde
ren op de suikerplantages en
zijn arbeiders als slaven opge
sloten in kapitale fazienda's.
Poletto: „De Braziliaanse rege
ring weet het, laat het toe. We
bekijken nu of we de regering
daarvoor kunnen aanklagen.
Het is absoluut onacceptabel
dat Brazilië, dat het Handvest
voor de Rechten van de Mens
heeft ondertekend, zo met
haar eigen volk omspringt".
