JÊtS
„Terreur in Haïti loopt
zeker uit op 11 bloedbad
Duitsers verdeeld over kritische toespraak Werbs
COMMENTAAR
Meer initiatieven
over milieu verlangd
£etdóc Souoout
GEESTELIJK LEVEN OPINIE
VRIJDAG 6 DECEMBER 1991
l
Slechts hij heeft
altijd gelijk, die-ioeet
dat hij nooit gelijk
heeft.
William Moore
VATICAANSTAD De Duitse
bisschoppen zitten enigszins in
hun maag met de toespraak die
hulpbisschop Norbert Werbs van
Schwerin dinsdag tijdens de bis
schoppensynode over Europa
heeft gehouden. Daarin pleitte hij
voor een beperkte toelating van
het gebruik van voorbehoedmid
delen.
Werbs stelde in zijn toespraak die grote
aandacht in Italië heeft gekregen, .de
vraag of de Rooms-Katholieke Kerk
bepaalde lasten, zoals het verbod van
kunstmatige voorbehoedmiddelen, aan
de gelovigen mag opleggen. Ook wees
hij er op.' dat de gelovigen steeds meer
democratisch denken en dat de kerk na
moet denken over vormen van in
spraak, onder meer bij bisschopsbenoe
mingen.
De voorzitter van de Duitse bisschop
penconferentie, Karl Lehmann, verde
digde Werbs, al zou hij niet aan aantal
vragen hebben gesteld, maar één con
crete vraag nader hebben uitgewerkt.
Werbs heeft volgens Lehmann vragen
gesteld waarmee de kerk in de huidige
cultuur wordt geconfronteerd. Boven
dien heeft elke bisschop het recht tij
dens de synode te spreken over wat
hem op het hart ligt.
Overigens had paus Johannes Paulus II
noch één der Curiekardinalen Leh
mann over de toespraak van Werbs on
derhouden.
Maar bisschop Bernhard Huhn van
Görlitz, evenals Schwerin in de voor
malige DDR gelegen, had zich aan de
rede gestoord. Huhn, door de paus spe
ciaal voor deze synode uitgenodigd,
vond het ongepast dat Werbs door het
gebruik van het woord „lasten" een
verwijt aan de kerk heeft gemaakt.
Werbs, die aan het slot van zijn toe
spraak „een ritselende atmosfeer" in de
synodezaal had bemerkt, beklemtoonde
dat de kerk in het verleden voortdu
rend op ontwikkelingen in de samenle
ving heeft moeten reageren. Dat begon
al met de apostelen die er over twistten
of men heidenen de last van de joodse
wet moest opleggen als die zich tot het
christendom bekeerden.
Evangelisatie vraagt van de kerk dat ze
zich voortdurend kritisch onderzoekt
en nagaat of zij de mensen verplichtin
gen oplegt die het zicht op de Blijde
Boodschap verduisteren en die Christus
zelf niet zou hebben opgelegd.
Werbs had zich bij de opstelling van
zijn rede mede laten leiden door zijn ja
renlange ervaring als parochiepastoor.
Ziekteverzuim
lEN H fi
levige b
hinister
Een meerderheid van de Tweede Kamer heeft gisteren hfcschrevi
eerste deel van de omstreden ingrepen in ziektewet en wiemenac
goedgekeurd. Tegelijkertijd zijn de eerste schermutseling#^ Ult
losgebroken tussen de werkgevers- en werknemersdelegatiLmp
die onderhandelen over nieuwe collectieve arbeidscontra^zan
ten. De sociale partners verschillen vooralsnog hemelsbre >ntie,
over de manier waarop het ziekteverzuim moet worden t(eid".
perkt.
an Ker
RAALTE „Een legertje
van zesduizend man terro
riseert een volk van zes
miljoen mensen. Het
klinkt ongelooflijk hè,
maar het is waar," zegt
pater Wim Boksebeld in
de (gesaneerde) boerderij
van zijn moeder, in het
hart van een Raalter
nieuwbouwwijk. Bokse
beld (50) is met driejaar
lijks Kerstverlof terug uit
Haïti waar hij al twintig
jaar werkt als priester Sa-
lesiaan. Hij maakte twee
maanden geleden mee dat
het leger de door het volk
gekozen president (en
priester) Aristide verdreef
en opnieuw de macht
greep.
,.Ik mag wel zeggen dat ik
Aristide goed ken," vertelt
Boksebeld. „Hij is een leerling
van me geweest op het semi
narie en z'n praktijkjaar heeft
hij in mijn parochie doorge
bracht, Croix des Missions,
vlakbij het vliegveld van Port-
au-Prince. Hij studeerde psy
chologie aan de universiteit.
Toen al was hij iemand die een
geweldige weerstand had te
gen de bestaande maatschappij
en daar openlijk voor uit
kwam. In de kerk en daarbui
ten. Hij is een man met gewel
dige, charismatische gaven.
Een profeet, nee eerder nog
een dichter. Hij heeft de gave
van het woord, hij kan een
hele zaal onder hypnose bren
gen. En enorm populair bij het
volk hè Dat laat zich horen
als je zoals hij met 67 procent
van de stemmen tot president
wordt gekozen."
Haïti wordt volgens Boksebeld
in feite geregeerd door zestig
rijke families met het leger als
hun handlanger. „Er zijn
steeds meer aanwijzingen dat
deze elite miljoenen dollars
heeft betaald voor de staats
greep. Wat dat betreft is er
niet veel verandert sinds het
wegjagen van de Duvaliers
halverwege de jaren tachtig.
Het leger in Haïti heeft altijd
geleefd van corruptie, cocaïne
handel, terreur. Aristide heeft
dat proberen te stoppen in de
zeven maanden van zijn
bewind. Hij heeft ervoor ge
zorgd dat de gewone militai
ren beter gehuisvest werden,
ook dat de gevangenissen hu
maner werden, maar tegelij
kertijd bezuinigde hij op bewa
pening. En hij heeft de rijke
elite aangepakt door ze belas
ting te laten betalen, wat ze
nooit deden."
Blijft de vraag hoe een handje
vol mensen een heel land on
der de knoet houdt.
„Dat is voor mij ook onbegrij
pelijk. Want je moet ook nog
bedenken, dat van die zesdui
zend militairen de helft in de
grond van de zaak Aristide-ge-
zind is, als het niet méér is.
Maar ze zijn bang voor hun su
perieuren. Ze moeten gehoor
zamen. Als ze dat niet doen
riskeren ze de kogel. En er
wordt in Haïti heel gauw een
kogel gegeven. Het leven van
een Haïtiaan heeft geen enke
le waarde. Dus de angst re
geert."
Hoewel Boksebeld niet hele
maal zonder kritiek is op Aris
tide gelooft hij dat zijn collega
priester de enige is die Haïti
zou kunnen redden. „Zijn re
gering mikte echt op het volk.
Ze lieten de volksvertegen
woordigers maar kletsen weet
je wel. Begrijpelijk, omdat die
mensen hun stemmen voor
veel geld gekocht hebben en
zich eenmaal gekozen geen
barst meer van hun stemmers
aantrekken. Ik vond wel dat
Aristide een beetje handelde
tegen de nieuwe grondwet,
waar echt een duidelijke schei
ding was tussen wetgevende,
uitvoerende en rechterlijke
macht. Er zat een beetje het
gevaar in dat hij een kleine
dictatuur zou vestigen."
Zegt u dat ook openlijk daar
ginds?
„Jazeker wel. Maar ik heb in
m'n eerste preken na de
staatsgreep gezegd: mensen, ik
heb liever een kleine dictatuur
dan een bende terroristen. En
die hebben we nü. Als je die
week na de staatsgreep in een
ziekenhuis kwam, hoeveel
mensen daar gewond lagen:
kinderen, vrouwen, oude moe
ders, onvoorstelbaar, onvoor
stelbaar."
Bent u niet bang voor uw ei
gen leven?
„Niemand kan zich vrijwaren
om te sterven, maar als pries
ter en als blanke beschouwen
ze je toch ja ..als een hoger we
zen. Ja, dat is misschien te
sterk uitgedrukt. Maar de
priester heeft toch misschien
meer macht dan zij. Het is een
soort haat-liefde verhouding.
En een blanke vermoorden is
niet goed voor de reputatie
van het land."
U bent een jaar of vijf geleden
toch neergeschoten?
„Jawel, maar dat had niets te
maken met de politieke ver
houdingen. Dat ging om een
ordinaire roofoverval. Ik heb
het overleefd. De dader niet.
Die is later omgekomen. Die
heb ik zelfs nog begraven,"
lacht hij. „Maar ik vind dat ik
als priester, en als Salesiaan,
de stem van het volk moet
vertegenwoordigen. Oh ja, ik
preek openlijk tegen die terro
risten. Ze weten allemaal hoe
ik er tegenover sta. Ik zeg dat
ik heel goed kan begrijpen dat
mensen de wapens tegen dit
regiem oppakken. Maar ik zeg
óók: niemand kan -het doen als
christen. Een christen moet
zich verzetten, maar niet met
de wapens in de vuist. Chris
tus heeft gezegd: als iemand u
op de ene wang slaat, keer
hem ook de andere toe."
Gearresteerd is hij nooit, wel
meermalen telefonisch be
dreigd, vertelt hij. „Er wonen
veel macouten in de parochie
waar ik tot voor kort werkte.
Dat zijn mensen van de vroe
gere geheime politie van Du-
valier. Velen van hen zitten
nu in het leger. Ik heb altijd
gezegd, die macouten en die
mensen van het leger, zijn als
honden. Als je bang voor :e
bent bijten ze, zo niet dan lo
pen ze voor je weg. En als jt
eerlijk bent hebben ze respect
Teleurgesteld
Over de afzijdige houding van
de rooms-katholieke bisschop
pen op Haïti is Wim Boksebeld
zeer teleurgesteld. Hij vindt
het onbegrijpelijk, dat de kerk
de staatsgreep niet veroor
deeld heeft. Zelf zegt hij de be
vrijdingstheologie aan te han
gen. „Als Jezus nu in Haïti zou
komen zou' hij partij kiezen
voor de rechtelozen. En dat is
praktisch heel het volk. Ik
probeer een stem te zijn voor
die mensen, ook al ben ik een
roepende in de woestijn."
Over de actuele situatie in
Haïti is pater Boksebeld
Pater Wim Boksebeld voor de t
ber, maar niet zonder hoop. De
gevolgen van de begin novem
ber afgekondigde economische
boycot door de Organisatie
van Amerikaanse Staten
(OAS) doen zich meer en meer
gevoelen. „Het grootste deel
van het openbare leven ligt
stil. Er is een tekort aan
brandstof. Er rijden nog maar
weinig auto's en bussen. Het
leger pikt de brandstof in die
er nog is. Maar weet je wat het
gekke is? De armen steunen
de boycot van harte. Bij het
verlaten van de kerk roepen
ze: 'Aristide of de dood'. Uit
protest tegen de staatsgreep
houden ze massaal hun kinde
ren thuis van school. Ook m'n
eigen school, waar ik sinds
enige tijd werk, is gesloten.
Daarom ben ik ook wat eerder
met verlof gegaan. Ik had
niet^ meer te doen. Het is heel
triest, dit is het zesde achter
eenvolgende schooljaar, dat
niet goed functioneert door
toedoen van het leger. Een
schooljaar is compleet verloren
gegaan. Moet je kijken wat
voor gevolgen dat heeft voor
de jonge generatie."
Over de toekomst
Haïti
w
Haïtianen die
hun land
ontvlucht zijn
lopen over een
door
prikkeldraad
afgeschermd
terrein van de
Amerikaanse
basis
Guantanamo
op Cuba. De
Haïtianen
werden
opgepikt door
schepen van
de
Amerikaanse
kustwacht.
FOTO: AP
L
(„ik beschouw het als m'n ei
gen land"), zegt hij: „Nu de
volkswoede zich tegen hen
keert krijgt een aantal volks
vertegenwoordigers spijt dat ze
bezweken zijn voor de militai
re druk om een interim-pesi-
dent aan te wijzen. Maar of
Aristide nu terugkomt of niet,
dit loopt onvermijdelijk uit op
een bloedbad, ben ik bang. Ik
heb altijd gezegd: Haïtianen
vergeven moeilijk, maar ver
geten doen ze nooit. Ze kun
nen lang geduld hebben, ze
zullen wachten, wachten,
wachten, maar als ze hun kans
schoon zien dan pakken ze de
machthebbers."
Begin januari wil hij weer te
rug.
„Je gaat van het land houen,
vooral van de mensen. De
mensen zijn daar veel socialer
en gastvrijer dan hier. Als je
hier komt, de ene kamer is
nog mooier dan de andere, de
ene auto is nog mooier dan de
andere. En dan al die mensen
die arbeidsongeschikt zijn, hoe
is het in godsnaam mogelijk.
En dan die jongeren die zelf
moord plegen. In Haïti bestaat
zoiets niet. Ze kunnen nog zo
arm zijn, maar zelfmoord ple
gen, dat komt niet in hun
hoofd op. Overspannen men
sen? Haha. Het lacht en het
doet en het speelt. Het heeft
honger, maar het legt een kor
reltje zout onder de tong en ze
leven weer. Onvoorstelbaar,
wat een weerstand die mensen
hebben. Stuur alle gestresste
en overspannen Raaltenaren
veertien dagen op vakantie
naar Haïti en ze zullen gene
zen zijn. Ben ik zeker van."
In dit verband kan hij niet na
laten om een bepaalde vorm
van westerse liefdadigheid op
Haïti te wraken.
„Neem al die door Amerika
nen betaalde weeshuizen daar.
En die SOS-dorpen. Als een
kind daar z'n vader en moeder
verliest zal altijd een broer of
een zus of een peter of meter
de verantwoordelijkheid pak
ken en het kind grootbrengen.
Wil je zo'n gezin helpen, geef
ze dan tien, twintig dollaar per
dag, dat is veel gezonder en
veel goedkoper dan een wees
huis of een SOS-dorp. Het rij
ke westen is nu bezig om het
goeie van de cultuur van Haïti
kapot te maken. Zulke waar
den moet je behouden: solida
riteit en familiebanden. Een
kind dat opgroeit in zo'n SOS-
dorp of een weeshuis moet in
Haïti achteruit als het in de
normale maatschappij komt.
En als het met neefjes en
nichtjes zou zijn opgegroeid
was er niks aan de hand ge-
TTT ICgSC
W IE de koele cijfers weegt, kan niet anders dan vaststell hrijft
dat onze beroepsbevolking in vergelijking met die van andi.
re geïndustrialiseerde landen veel te vaak en ook te la „r
ziek is. Een merkwaardige zaak, vooral als men bedenkt
onze gezondheidszorg ook weer internationaal gezien i
op een bijzonder hoog peil staat. Wat zijn dan de oorzak 1 U3
van dat omvangrijke ziekteverzuim ygltC
ONS land kent een zeer hoge arbeidsproduktiviteit. Dai MI
voor moet een prijs worden betaald in de vorm van een ho
werkdruk. FNV-voorzitter Stekelenburg mag dan wat ch;
geren wanneer hij bij voortduring stelt dat voor velen we
een vorm van topsport is, maar het is onmiskenbaar dat v<
werknemers het hoge produktietempo met de grootst mod door
lijke moeite kunnen bijbenen. Het is niet gewaagd te vero HILDBF
derstellen dat er een duidelijke relatie bestaat tussen de ho
werkdruk en de omvang van het ziekteverzuim. EN Hj
gingen
Een andere reden waarvoor we de ogen ook niet mog aj
sluiten, is gelegen in de tot nu toe vrij comfortabele regeli emeen:
gen die zowel voor de werknemers in de marktsector i ienst
voor ambtenaren en trendvolgers gelden. Wanneer het vticretari
zuim van korte duur is, merkt hij of zij daar in financieas na
opzicht niets van. Het kabinet en de regeringspartijen will
daar verandering in brengen. Zij denken het stijgend ziekl steren
verzuim en de groei van het aantal arbeidsongeschikten af^n waa
kunnen remmen door werkgevers en werknemers meer b ordt v<
wust te maken van de kosten die het ziek zijn teweeg bre
gen. De sociale partners zijn overigens zelf ook al tot het b )Vencjj
sef gekomen dat er iets aan het hoge ziekteverzuim m< (n j
worden gedaan. De vakcentrales en organisaties van ondt ?n wej
nemers hebben de cao-onderhandelaars opgeroepen afspi gema;
ken te maken over zogenaamde arbeidsvoorwaardelij weede
prikkels. z*e*
inpakk
Het kan geen kwaad eraan te herinneren dat bij de ovt nendei
eenstemming over de aanbeveling van vakbonden en wer ijziginj
gevers het korten op de uitkering en het inleveren van vr
tijd bij verzuim in combinatie met 'positieve prikkels' b ^wei
spreekbaar werd geacht. In de praktijk komt dat neer op e ,noeg t
korting op vakantie- en roostervrije dagen of lagere uitk jorjaar
ring bij ziekte dan wel een financiële toeslag bij lager veogeleve
zuim e^te-
an de 1
-pet echl
iJE werkgevers in de schoonmaaksector hebben de aanb erstrec
velingen van de centrale organisaties wel erg eenzijdig uitgien beh;
legd. In de cao-onderhandelingen die gisteren zijn begonnten £at
hebben zij het voorstel gedaan om per ziekmelding drie roi j
tervrije dagen te schrappen. Daarnaast willen zij de uitkeri doelin
bij ziekte op 80 procent van het loon stellen, nu is dat peelt b
procent. Het hoeft geen verbazing te wekken dat deze eenz ngen,
dige maatregelen op grote weerstand van de vakbonden jzijy de 1
gestuit. Het feit dat een ruime kamermeerderheid s
cretaris Ter Veld (PvdA) gisteren de toezegging heeft afg|
dwongen dat zij er voor zal ijveren dat alle bedrijven op ta
mijn moeten meedoen aan een vorm van bedrijfsgezonf
heidszorg, stemt tot tevredenheid. Die maatregel is zeker r
overbodig.
I Hofmeester, C de Kier, H. r
e (tel. 070-3190 819):"
De Leidse Courant maakt verder gebruik van de d
VUGHT De Neder
landse bisschoppen
moeten initiatieven ne
men opdat het milieu
vraagstuk op alle niveaus
in de RK Kerk aan de
orde kómt. Dit zegt de
Katholieke Raad voor
Kerk en Samenleving in
de brochure 'Naar een
leefbare samenleving in
Gods naam', die gisteren
is gepubliceerd.
Voor pastores en katecheten
moeten er in dit verband stu
die- en vormingsmogelijkhe
den worden geschapen. Er is
verder grote behoefte aan goe
de handreikingen voor de ge
bedspraktijk en liturgische
vieringen. De bisschoppen
moeten met de andere kerkge
nootschappen een jaarlijkse
Dag van de Schepping instel
len. De KRKS is tegen een
themazondag, maar wil een
jaarlijks terugkerende dag van
bezinning en viering. Daarbij
moet ook aan milieuakties op
lokaal niveau worden gedacht.
De bisschoppen moeten de
'halveerverklaring' van de
Raad van Kerken ondersteu
nen zodat de rooms-katholie-
ken hun levensstijl daadwer
kelijk veranderen. Doel van
die oproep is dat binnen 15
jaar de uitstoot van kooldioxi
de, het autoverkeer en de pro-
duktie van afvalstoffen met de
helft wordt verminderd.
Nacht van
de stilte
in Den Haag
HOOG-SOEREN Kerstmis
wordt door het centrum Jon
geren op weg te Assel (bij
Apeldoorn) steeds gevierd on
der de naam Nacht van de
Stilte. Dit jaar wordt de nacht
gehouden in Den Haag. Het is
bedoeld als een uitdaging voor
jongeren om stil te staan bij
wat hen met Kerstmis bezig
houdt.
Het programma begint op
dinsdag 24 december om 19.00
en gaat door tot aan de kleine
uurtjes van de volgende och
tend. Tijdens de Nacht is men
te gast in het Don Bosco Cen
trum te Rijswijk.
Rome verwerpt akkoord met Anglicanen
LONDEN De- Rooms-
Katholieke Kerk heeft
negatief gereageerd op de
overeenkomst van een ge
zamenlijke anglicaans-
rooms-katholieke commis
sie (ARCIC I) over eucha-
ristie, ambt en wijding.
Tussen de Anglicaanse en
de Rooms-Katholieke
Kerk blijven er „aanzien
lijke verschillen van in
zicht" over wezenlijke on
derdelen van de rk ge
loofsleer, schrijft de RK
Kerk in haar officiële ant
woord op het rapport van
ARCIC I.
Er kan volgens het Vaticaan
„nog niet worden gezegd dat
er in grote mate overeenstem
ming over genoemde onder
werpen is bereikt", zoals de
gezamenlijke commissie in
haar rapport stelt. Hoewel het
k i
gisteren vrijgegeven antwoord
door de Vaticaanse raad voor
de eenheid der christenen is
uitgegeven, draagt het duide
lijk het stempel van de congre
gatie voor de geloofsleer van
kardinaal Ratzinger.
De Anglicaanse kerk heeft bij
na tien jaar moeten wachten
op het officiële Vaticaanse ant
woord. Het rapport waarin
van rooms-katholieke zijde
kardinaal Willebrands een be
langrijk aandeel had, ver
scheen namelijk al in 1982.
Kort na de publikatie had de
Vaticaanse congregatie voor
de geloofsleer overigens al een
negatief oordeel gegeven over
het rapport van ARCIC I. De
Anglicaanse bisschoppen lie
ten in 1988 op hun tienjaarlijk
se Lambeth-conferentie weten
dat de resultaten van ARCIC I
in overeenstemming met het
Anglicaanse geloof zijn.
In een reactie op het rooms-
katholieke antwoord zei aarts
bisschop George Carey van
Canterbury dat Rome niet
heeft gekeken of het rapport
van ARCIC-I 'in overeenstem
ming' met de rooms-katholie
ke geloofsleer maar of het er
'identitiek mee' is. „Als beide
kerken van de ander verlan
gen dat die haar geloofsleer
volledig moet aanpassen, dan
zal er nooit vooruitgang wor
den geboekt."
Van beide gemeenschappen
wordt nederigheid gevraagd,
aldus Carey, vooral nu zij af
stand hebben genomen van de
polemische taal en de theologi
sche formuleringen uit het
verleden. Overigens vond hij
het antwoord van het Vati
caan een „belangrijke stap op
weg naar de zichtbare eenheid
van de kerk zoals Christus dat
wil".
De anglicaans-rk commissie
werd in 1970 opgericht. Zij
vergaderde in de periode tot
1981 dertien maal. Er is overi
gens een niem
opgericht, ARCIC II.
n -correspondenten in zijn verspreidingsgebied; v
en de nieuwsdienst van de Stichting Pers Unie, een ri
wal samenwerkingsverband van negen regionale kranten in Nederland e mie
Belgié De algemene verslaggevers van Pers Unie zijn drs K. Swiers, M. van de an de
Vogels. De parlementaire redactie bestaat uit R in 't Hout (chef), H B aar be
Hofland. P Koopman, D van Rietschoten en K. van Wees.
n Nederlands Persbureau en buitenlandse persbureaus;
rrespondenten in het buitenland: S Akkerman (Praag),
in Bergh (Peking), drs H Botje (Tunis), A Courant (Athene), t
n (Johannesburg), T Heard (Kaapstad), drs. A Heenng (Rome),
3 van Huët (Parijs), M. de Koninck (Washington), H Kuitert (Nieuw Delhi),
Lindenkamp (Sao Paulo), R. Simons (Londen), drs R Vunderink (Moskou),
V Werkman (Jeruzalem), E Winkels (Barcelona), G. van Wijland (Belgrado),
Wijnands (Bonn), J. Wijnen (Brussel).
e Courant heeft als lii
e Stichting Pers Unie d
Telefoon: 071 - 313 677 op ma t/m vr van 08.30 tc
Nabezorging
Telefoon: 071 -122 248 op ma t/m vr van 18 00 tc
lentsprijzen (inclusief 6% btw)
per j'aarrtaa'
Bij betaling per acceptgiro
Hei abonnementsgeld die
Advertenties
Inforn
lefax vi
25,70
76,60
294,30
78,60
299,30
I. 071 -122 244
it doorgeven v
ABN/AMRO BANK NV 473 5
POSTBANK 663 050
ivertenties 071-134941.
ASI
