Europese Top: passen en meten
Topdagen voor Limburgs gezellige hoofdstad
CciddcGounant
BINNENLAND I BUITENLAND
EPU- EN EMU-VERDRAGEN VERWATEREN STEEDS MEER
1*
Mitterrand oudste en Major
jongste lid van Europese Raad
Maastricht:
Europees
wonder
opmaat
ZATERDAG 30 NOVEMBER 1991
Maastricht op z'n modernst. Het Europese Topoverleg vindt plaats in het Gouvernement van Limburg, het nieuwe provinciehuis dat opvalt door gekantelde daken, een bestuurlijk eiland en een
ronde statenzaal. B foto: pr
MAASTRICHT Met
nog ruim een week te
gaan naar de Europese
topconferentie in Maas
tricht is het grote passen
en meten echt begonnen.
De regeringsleiders van
de twaalf EG-landen wor
den geacht op 9 en 10 de
cember in Maastricht de
ontwerp-verdragsteksten
voor zowel de Europese
Politieke Unie (EPU) als
de Economische en Mone
taire Unie (EMU) te on
dertekenen. De verschil
len van mening over bei
de voor de toekomst van
Europa zo cruciale onder
werpen zijn evenwel nog
zeer groot en de onder
handelingen gaan dan ook
op alle niveaus verder.
De Britse premier John Major
- zelf een van de grote dwars
liggers op weg naar Maas
tricht - liet deze week enigs
zins lakoniek weten dat ,,de
echte onderhandelingen nu
pas zijn begonnen en dat veel
vraagstukken pas op het aller
laatste moment zullen worden
opgelost". Major heeft deze
week met zijn collega's Andre-
otti van Italië en Kohl van
Duitsland gesproken en komt
zondag naar Den Haag om op
nieuw met de feitelijke EG-
Ouderwetse gezelligheid in het hart van de Limburgse hoofdstad: het Vrijthof.
i foto: anp
voorzitter Lubbers te praten.
Intussen volgt het ene voorstel
het andere in hoog tempo op,
worden de posities voorzichtig
verschoven, gaat de speurtocht
naar bruikbare compromissen
verder en begint het er steeds
op te lijken dat Maastricht
slechts een beperkt, om niet te
zeggen cosmetisch succes
wordt. Want nagenoeg iedere
subtiele verschuiving in de on
derhandelingen leidt onver
biddelijk naar een verdere
verwatering van de oorspron
kelijke uitgangspunten.
Voor wat betreft de politieke
unie is een aantal hoofdzaken
nog niet opgelost: het invoegen
van het sociaal beleid in het
verdrag, het buitenlands be
leid, het defensiebeleid en de
grotere bevoegdheden voor
het Europees Parlement.
Voornaamste dwarsligger: het
Verenigd Koninkrijk dat bo-
wordt verwijderd. Londen
blijft ook „onoverkomelijke"
bezwaren hebben tegen de
hoofdaspecten van de Econo
mische en Monetaire Unie: het
opzetten van een Europese
centrale bank in 1997 en het
vanaf dat tijdstip invoeren van
een eenheidsmunt, de ecu.
Premier Lubbers probeert, in
zijn hachelijke positie als feite
lijke EG-voorzitter, zo voor
zichtig mogelijk naar een com
promis te laveren. Hij wil dat
alle landen in Maastricht van
hun intentie blijk geven mee
te willen doen. Maar tegelij
kertijd wil de premier het feit
niet onder tafel vegen dat er
straks mogelijk landen zijn die
om politieke of economische
redenen niet tijdig kunnen
aanhaken.
Bondskanselier Kohl lijkt op
nagenoeg dezelfde koers te zit
ten. In de Bondsdag zei Kohl
dezer dagen dat „als het inte
gratieproces in Maastricht in
gang kan worden gezet, de be
slissingen over de meest om
streden vraagstukken mogelijk
enkele jaren kunnen worden
uitgesteld".
Alleen Parijs geeft duidelijke
blijken van ongeduld en heeft
enigszins korzelig gewaar
schuwd voor de consequenties
van een mislukking van de
Maastrichtse top.
Tegen de achtergrond van dit
voortdurend verschuivend de
cor gaan de onderhandelingen
intussen onverdroten verder.
Zondag komen de EG-minis-
ters van financiën opnieuw
bijeen in Scheveningen om de
laatste hand te leggen aan de
EMU-verdragstekst. Maandag
en dinsdag scharen de minis
ters van buitenlandse zasken
zich opnieuw rond de onder
handelingstafel in Brussel om
de EPU verdragsklaar te ma-
Knopen doorhakken
Toch staat nu al vast dat een
aantal hoogst belangrijke za
ken voor Maastricht niet kun
nen worden opgelost. Dat be
tekent dat de EG-regeringslei-
ders zelf in het Limburgse
provinciehuis de belangrijkste
knopen zullen moeten door
hakken. Daarbij zal waar
schijnlijk worden vastgehou
den aan de lijn die Lubbers en
Kohl hebben uitgezet. Dat die
aanpak een verdere verwate
ring ?an de oorspronkelijke
uitgangspunten tot gevolg
heeft, staat intussen vast.
Dat betekent dat het in Maas
tricht waarschijnlijk tot een
soort intentieverklaring komt
die het karakter van een ver
drag heeft, maar die niettemin
vele mogelijkheden open laat.
De Europese Commissie, met
haar voorzitter Jacques Delors
voorop, roert intussen de trom
en waarschuwt voor de verwa
tering van de EPU- en EMU-
verdragen. Delors weigert te
geloven dat Europa echt een
vuist kan maken als het bui
tenlands beleid, de veiligheid,
immigratie, justitie, onderwijs
en het sociaal beleid niet on
der de EG-wetgeving worden
gebracht. Maar dat is, althans
volgens de Britten, je reinste
federalisme dat de nationale
soevereiniteit van de afzon
derlijke lidstaten aantast.
Premier Lubbers heeft, gezien
de grote verschillen van in
zicht, voor de voorzichtigste
benadering gekozen. Hij heeft
al laten weten een mislukking
van Maastricht niet als een ca
tastrofe te beschouwen. Hij
verkoopt de politieke unie bo
vendien nog steeds als „een
proces", dat weliswaar onom
keerbaar is, maar waarvan tijd
en compromissen de onvermij
delijke ingrediënten zijn.
VS ongerust
WASHINGTON Ame
rikaanse burgers, inclusief
politici en zakenmensen,
kijken met een soort vrees
voor het onbekende naar
de komende EG-top.
Terwijl tot de VS nauwelijks
details zijn doorgedrongen van
wat er in Maastricht ter sprake
zal zijn, heerst er onder Ame
rikanen een vaag besef dat er
mogelijk uitermate belangrijke
beslissingen vallen. En met dat
besef gaat een veel minder
vaag ongenoegen gepaard over
het feit dat Amerika er in
Maastricht niet bij is.
De zorg van veel Amerikaanse
waarnemers is dat de Europese
Gemeenschap in Maastricht
als 'naar binnen gekeerde' or
ganisatie essentiële stappen zal
zetten naar een Monetaire en.
Politieke Unie, die enorme ex
tra invloed kan krijgen op de
wereldeconomie en op de in
ternationale militair-strategi
sche inrichting.
De EG, die in toekomstige uit
gebreide vorm bijna 50 pro
cent van de wereldhandel kan
controleren, is van levensbe
lang voor de VS. Kwesties als
hoe protectionistisch wordt de
EG jegens de VS, wat gaat de
EG doen voor Oost-Europa en
de Sovjetunie, wat wordt de
relatie tussen de EG en Japan
en komt er een eigen EG-de-
fensie, raken de supermogend
heid Amerika in het hart.
President Francois Mitterrand (75) is
het enige staatshoofd in de Europese
Wilfried Martens (55), demissionair pre
mier van België.
MAASTRICHT De tweede Europese
topconferentie van Maastricht wordt er
een van oude bekenden, van regerings
leiders met een lange adem en van po
litici die van aanblijven weten.
Weliswaar is er maar één regeringslei
der die de Maastrichtse top van 1991
meemaakte - de Belgische premier
Wilfried Martens (ofschoon ook de Ita
liaanse premier Andreotti in 1981 als
minister van buitenlandse zaken in
Maastricht was) - maar een aantal an
deren gelden intussen ook als routi
niers. Martens smaakt het vreemde ge
noegen dat hij in 1981 politiek op zijn
laatste benen liep: nog geen drie weken
na Maastricht moest hij het premier
schap overdragen aan Mark Eyskens
(die er nu als minister van buitenlandse
zaken bij is). Ook nu treedt Martens
aan als dèmissionair premier, al geldt
hij in Maastricht als de enige echte po
litieke senior die al vanaf 1979 aan het
nationale roer van zijn land zit.
Frangois Mitterrand werd weliswaar in
1981 tot president gekozen, maar dat
was net iets meer dan een maand na de
Maastrichtse top. In 1982 werden pre
mier Lubbers, bondskanselier Kohl,
premier Gonzalez en premier Schlüter
gekozen als politieke roergangers van
respectievelijk Nederland, Duitsland,
Spanje en Denemarken. De Luxem
burgse premier Jacques Santer is van
jaargang '84, terwijl de Portugees Ani-
bal Antonio Cavaco Silva in 1985 aan
trad. De Ier Charles Haughey werd in
1987 premier, een functie die in zijn
land overigens als 'taoiseach' wordt
aangeduid. De Italiaan Andreotti
(1989), de Griek Mitsotakis (1990) en de
Brit Major (eveneens 1990) gelden in
feite als de 'broekjes' van de conferen-
door JO WIJNEN
MAASTRICHT Het was nog in de tijd dat ik
Maastricht als het ware bij de voornaam noemde.
Sjeng Kremers - de gouverneur, zoals hij
onveranderd genoemd werd - zat tegenover me in
een van de vele eethuizen die de stad rijk is. De
Europese top van 1981 stond er aan te komen en de
Limburgse hoofdstad liep enigszins op z'n tenen.
Kremers boog zich over de tafel heen en keek me
bijna dreigend aan door zijn glimmende
brilleglazen. U zult het niet geloven, maar als er
in Limburg iets te verkopen is, dan is het
Maastricht", zei hij. Inderdaad, ik geloofde hem
niet. Kritische Limburgers dachten dat Sjeng
Kremers een fantast was die het doorgaans in een
gemakkelijke slüimer verkerende Limburg
trachtte te wekken met pretparken, congrescentra,
vliegvelden, heilzame bronnen, hotels,
internationale instituten, academische
ziekenhuizen, nieuwe bruggen, muziekcentra en
pro vin cieh ui zen
Kort daarna vond de eerste Europese Top in
Maastricht plaats. Het werd een politiek
onbeduidend gebeuren dat terecht in een verre
uithoek van het land werd gehouden. Op de laatste
dag van de Top spoedde de moegewerkte
internationale pers zich naar de fietskelder van het
stadhuis waar een 'gesponsord' koud buffet was
aangericht. Nagenoeg iedereen liep een
salmonella-vergiftiging op.
De bestuurlijke hoogmoed van Limburg was
eindelijk gestraft. In de jaren die volgden lukte
dan ook niets meer. En Maastricht zou gewoon een
aardige provinciestad blijven, een broedplaats voor
regionaal chauvinisme, een reisdoel voor
dagjesmensen, bejaarden, schoolkinderen en
carnavalisten. Zo leek het tenminste.
In juli nam Nederland het EG-voorzitterschap
over en Maastricht werd ten tweede male
aangewezen als de plaats waar de Europese Top
zou worden gehouden. Zo geviel het dat de
provincie Limburg de in Brussel werkzame
Nederlandse correspondenten een uitnodiging
stuurde om toch maar eens te komen kijken. Dus
begaf ik mij, nog steeds bevangen door het oude
wantrouwen, op pad.
Toen burgemeester Houben mij die morgen
toevoegde dat „Maastricht de meest internationale
stad van Nederland is", dacht ik: daar gaan we
weer. Toch begon mijn weerstand gaande de dag
weg te ebben. De burgemeester leek mij een
tamelijk nuchter man te zijn die, gezeten in een
van de prachtigste vertrekken die Nederland rijk
is, het gezonde verstand aanzienlijk meer ruimte
gaf dan de fantasie. Even later reden we de
Kennedybrug over en kwamen we in Randwyck
terecht. Ik herinnerde mij dat gebied als een
weiland waarin enkele verloren bomen stonden en
waar toentertijd zelfs al een eenzaam
kantoorgebouw was opgetrokken dat gedoemd was
daar voor altijd op de tocht te staan.
Er was evenwel geen ontkomen aan: in Randwyck
had zich zoiets als een stedebouwkundig wonder
voltrokken. Vooraan stond het nieuwe
provinciehuis met zijn gekantelde daken, zijn
bestuurlijk eiland, zijn ronde statenzaal. Verderop
lag het Mecc-congrescentrum. Dan waren er een
hieuw academisch ziekenhuis, ettelijke instituten,
het zeer ruim bemeten gebouw van de plaatselijke
krant, een hotel, een paar kantoorpaleizen en zelfs
Terwijl het mij nog enigszins voor de ogen
schemerde, waren we al op weg naar het
'gouvernement', waar straks de Europese
regeringsleiders in een enorme, ronde zaal - met
uitzicht op de Maas, de Sint Pietersberg, de stad
Maastricht en een in het verschiet liggend stukje
België - wellicht hun historische beslissingen gaan
Er is inderdaad geen ontkomen aan: Maastricht is
een internationale stad geworden zonder overigens
de maat en het gevoel voor verhoudingen te
verliezen.
Overal wordt gebouwd. Overal hoort men
vreemde talen. En overal kon ik het nieuwe
perspectief van Limburg waarnemen, hetzelfde
Limburg dat ooit een schop onder zijn achterste
kreeg, dat tegenstribbelend, zeurend, meesmuilend
en twijfelend overeind kwam en ten slotte de
lethargie van zich afschudde, in zichzelf begon te
geloven en derhalve de handen uit de mouwen
stak.
Toen ik 's nachts de lichtjes van een schip nakeek
dat zich moeizaam stroomopwaarts varend dieper
in Europa waagde, vroeg ik me af of ik nog
gerechtigd ben Maastricht bij i
MAASTRICHT De regio
Maastricht laat geen gelegen
heid voorbijgaan om de inter
nationale belangstelling die de
Europese topconferentie haar
zal opleveren uit te buiten.
„We zijn vast van plan de be
kendheid die we krijgen te ka
pitaliseren", aldus provincie
gouverneur Emiel Masten
broek.
Ook Den Haag, Utrecht en
Eindhoven waren in de race.
Maar Maastricht won. „Van
wege de faciliteiten die we
kunnen bieden en de ambian
ce van de stad", aldus de
Maastrichtse burgemeester
Philippe Houben. Sinds het
moment dat Maastricht offi
cieel werd aangewezen als de
stad waar op 9 en 10 december
premier Ruud Lubbers gast
heer zal zijn van president
Francois Mitterrand en elf Eu
ropese regeringsleiders, zijn
het provinciebestuur en het
stadsbestuur koortsachtig aan
het werk. Samen steken ze 1,6
miljoen gulden in een groot
aantal activiteiten die de gehe
le „Eurregio Maastricht" aan
een blijvende bekendheid
moet helpen.
Lubbers zelf speelt daarbij ook
een rol. Hij neemt op zondag 8
december symbolisch de sleu
tels van de stad in ontvangst.
Hij opent op diezelfde dag ook
het Europa-paviljoen op het
bekendste Maastrichtse plein,
het Vrijthof. In dat paviljoen
geeft de EG-Commissie een
overzicht van de belangrijkste
Europese activiteiten. In de
avonduren (van 7 tot 11 de
cember) worden er discussie
bijeenkomsten gehouden die
de bedoeling hebben de burger
dichter bij Europa te brengen.
Op 8 december zal Jacques
Delors, voorzitter van de EG-
commissie, de naar hem ge
noemde Europese leerstoel
inaugureren in de St. Jans-
kerk. Zijn groot cultureel erf
goed brengt Maastricht onder
de aandacht door een aantal
historische monumenten (soms
gratis) voor het publiek open
te stellen. Maastricht heeft ook
een kunstroute uitgestippeld.
Op het .Vrijthof wordt een Eu
ropese kerstmarkt ingericht en
op de eerste dag van het top
overleg blijven de winkels tot
's avonds negen uur open. De
cafés blijven tijdens de 'topda
gen' tot drie uur in de ochtend
open. Twaalf cafés hebben elk
één van de twaalf EG-landen
geadopteerd.
Maastricht verwacht tijdens de
Europese topconferentie ruim
2000 gasten. De Franse presi
dent en de regeringsleiders
zullen vergezeld zijn van zo'n
500 delegatieleden. Men neemt
aan dat er ongeveer 1500 jour
nalisten naar Maastricht ko
men. Het Europese topoverleg
wordt gehouden in het nabij
gelegen Limburgse provincie
huis, het Gouvernement.
Nederland en België doen al veel samen
DEN HAAG/BRUSSEL Toen het Nederlands EG-voorzitter
schap eind september een onverwachte en vernederende salto
mortale maakte met zijn voorstellen voor een Europese Politie
ke Unie (EPU), vermocht dat in de Belgische pers nauwelijks
aandacht te trekken.
In de Brusselse Wetstraat leek men te denken dat dat soort din
gen een klein land nu eenmaal kan overkomen. En omdat Bel
gië zich op Europees vlak vaak nog kleiner dan Nederland
voelt, weigerde men de Nederlandse misstap af te doen als „een
blunder" of "een vernedering". Van leedvermaak of boosheid
was in het geheel geen sprake.Politici als minister van buiten
landse zaken Mark Eyskens waren eerder geneigd een paar sus
sende woorden te spreken.
De Belgen zijn, net als de Nederlanders trouwens, goede Europe
anen. Samen met Nederland en Luxemburg hebben ze destijds
de Benelux op poten gezet die in feite de eerste stap op weg naar
de Europese integratie was. Sindsdien hebben de Belgen de i
ging getoond zoveel mogelijk met Nederland op te trekken.
Sommige zaken die in Europees verband moeilijk liggen, i
den tussen Brussel en Den Haag gecoördineerd. Vaak besluiten
Nederland en België tot gezamenlijke stappen of tot het 1
van een koers.
Boze woorden valen er tussen Brussel en Den Haag dan ook
vrijwel nooit. De Europese politiek van beide landen lijkt e
ook op gericht te zijn elkaar zo min mogelijk voor de voel
lopen.
Beide landen verkeren in ongeveer dezelfde economische, socia
le en politieke omstandigheden. België leunt, als het om veilig
heidszaken en defensie gaat, iets minder dicht tegen Nederland
aan, wellicht omdat ons land op dat stuk een sterk Atlantische
koers vaart en daarom vaak op de Britse lijn zit. Maar over z
ken als de EPU en de EMU zijn er tussen het Nederland en Bel
gië nauwelijks verschillen van inzicht.
Overigens heeft het ingewijden in Brussel natuurlijk enigszins
verbaasd dat Nederland het de afgelopen maanden waagde zeer
vooruitgeschoven posities in Europa in te nemen. Dat helpt
nig, zo vindt men in België, waar de gidslandgedachte nooit
heeft geleefd. Mogelijk is België nog Europeser dan Nederland,
omdat onze zuiderburen nagenoeg geen emotionele binding met
hun 'natie' hebben. Veel Belgen zijn bereid hun unitaire staat op
te offeren in ruil voor een verdere federalisering van hun land.
Er is intussen één zaak die de Belgen - en dan vooral de Vla
mingen - erg raakt, maar die Nederland daarentegen vrijwel
onverschillig laat. Dat is de plaats van de taal en de cultuur in
een verenigd Europa. De Vlamingen zijn zich zeer bewust van
het feit dat in een Europa-zonder-grenzen taal en cultuur zich
krachtig moeten manifesteren om niet verloren te gaan. De Ne
derlandse onverschilligheid op dat punt verbijstert vooral de
Vlaming zeer.
