„IJzersterke tuinbouw moet
vaart er wel in houden"
finale
V
„Vorig jaar Van Gogh, dit jaar Rembrandt en volgend jaar de Floriade"
VOORZITTER WERELDTUINBOUWTENTOONSTELLING:
£eidóc0ouxcmt
ZATERDAG 30 NOVEMBER 1991 PAGINA 2
ZOETERMEER - De Floriade-in-
wording lijkt oppervlakkig gezien
zo langzamerhand in een winter-
laap te dommelen. Maar dat is ui
terlijke schijn. In werkelijkheid
wordt er keihard gewerkt. Aan de
opbouw van paviljoens, aan de
aanleg van wegen en paden en aan
de promotie van dit evenement.
Voor dat laatste hebben dit jaar tot
nu toe al niet minder dan twaalf
duizend bezoekers de Floriade ge
zien. Zij het altijd nog in status
nascendi. Om vast te stellen wat er
inmiddels allemaal tot stand is ge
bracht en om vervolgens zo breed
mogelijke bekendheid te geven aan
deze voor de Nederlandse tuin
bouw zo belangrijke wereldten
toonstelling.
„Ik ben een boeiend boek aan het le
zen", vertelt ir. J. Spithoven, voorzitter
van de Floriade '92, „over Nederland als
centrum van de wereldhandel van 1585
tot 1740. Je staat er versteld van hoe ze
dat in die tijd klaarspeelden. Zonder
overdrijving kun je zeggen, dat de effi
ciency waarmee destijds door ons Ne
derlanders werd gewerkt - qua organisa
tie en logistiek - heden ten dage voor de
Nederlandse tuinbouw nog steeds geldt.
Toen hadden ze stapelplaatsen, nu heb
ben we veilingen. Destijds werd alles
verscheept, nu hebben we de modernste
vervoermiddelen. Er zijn zeker parallel
len. Denk maar aan de vrije handel, de
EG en de GATT. daar leven we van".
Het is diezelfde koopmansmentaliteit
die volgens Spithoven op onze tuinders
is overgeslagen. Wereldwijd staan we
immers, net als toen, ijzersterk. „Dat we
nu in zo'n solide positie verkeren, bete
kent helemaal niet dat we dan maar rus
tig achterover kunnen leunen. Nee, we
moeten de vaart erin houden. Met nieu
we initiatieven komen. En heel demon
stratief laten zien dat we er zijn en wat
we kunnen".
En daarmee geeft hij dan meteen het
antwoord op de vraag, waarom er zo no
dig elke tien jaar een wereldtuinbouw
tentoonstelling in Nederland uit de
grond moet worden gestampt. Het is in
middels alweer de vierde keer (1960,
1972, 1982 en nu in 1992) dat een derge
lijk wereldevenement voor de deur staat.
Schijnwerpers
De ervaring tot nu toe heeft geleerd, dat
het beslist niet alleen de Nederlandse
consumenten zijn die straks in groten
getale over de paden van de Floriade
zullen flaneren, in de uitkijktoren stap
pen of zich met een antieke HTM-tram
over het immense terrein laten vervoe
ren. Tot in Japan wordt reclame ge
maakt voor de Floriade, die ook aan tal
van landen volop de gelegenheid geeft
aan ieder die het maar zien wil te tonen
wat daar op het gebied van tuinbouw
wordt gepresteerd.
„Onlangs was ik nog in Rome om de
schijnwerpers eens flink op de Floriade
te richten, maar ik was er ook om te
proberen de Italianen alsnog over de
streep te trekken voor wat hun deelne
ming aan de Floriade betreft. Dat laatste
lukte niet zo erg. Ze zeggen geen geld te
hebben om hun inzending te bekostigen.
Maar ik heb onze ambassadeur Piet
Hein Houben zover gekregen dat hij nog
eens gaat praten met de minister van
buitenlandse zaken. Dus dat wachten we
maar weer af'.
De Floriade zou de Floriade niet zijn
als, ook al zouden de Italianen wegblij
ven, er toch niet iets interessants uit dit
EG-land te zien zou zijn: door Neder
land daar zelf alvast geplante Italiaanse
eiken.
De meeste landen om ons heen zijn, in
tegenstelling tot Italië, al geruime tijd
enthousiast bezig met het treffen van
voorbereidingen om zich op de Floriade
te manifesteren. Belgie, natuurlijk, met
vooral begonia's, azalea's en rozen.
Duitsland, dat niet alleen voor de dag
komt met de specifieke flora uit Mid-
den-Duitsland maar ook het een en an
der laat zien van de wijnbouw. Groot-
Brittannié dat met typisch Engelse tui
nen komt pronken. De Floriade zorgt bij
dat laatste indirect nog voor een pri
meur, want volgens Philip van Nes, die
dagelijks in de weer is om de Floriade
aan de man te brengen, is het voor het
eerst, dat de Britse tuinbouworganisaties
met een dergelijke inzending samenwer
ken. Behalve Britse deelneming maakt
hij nog melding van inzendingen uit Po
len, Rusland, Oostenrijk, Frankrijk en
mogelijk ook Spanje. Zelfs uit Indonesië,
Japan. China, de Verenigde Staten. Is
raël en Thailand komen inzendingen
naar de Floriade.
Japanse tuin
Japan is een apart verhaal. „Den Haag
heeft een Japanse tuin in Clingendael,
die per jaar maar gedurende een korte
periode open is. Hier op de Floriade
komt een heel bijzondere, compleet met
stromend water, speciaal voor deze gele
genheid aangelegd. Een Japanse 'steen-
meester' zorgt voor natuurlijk gesteen
te", legt Van Nes uit. „Hij heet Sina San
en is in staat stukken rotsblok zo te splij
ten dat er een natuurlijke breuk ontstaat,
een eis die de Japanners aan gesteente in
hun tuinen stellen".
„De aanleg van de tuin gebeurt geheel
onder leiding van het ministerie van
constructie uit Tokyo", voegt Spithoven
eraan toe. „De Japanse aanwezigheid in
Zoetermeer kan gerust gezien worden als
een uitvloeisel van het feit, dat wij in
1990 hebben deelgenomen aan de tuin
bouwtentoonstelling in Osaka. Toen wij
Ir. J.
Spithoven,
voorzitter van
de Floriade '92.
eenmaal besloten hadden er heen te
gaan, meldden zich daarna tal van ande
re landen ook", zegt voorzitter Spitho
ven, die zijn Japanse ervaringen heeft
opgedaan in zijn pas begin dit jaar in
verband met de 'vut' neergelegde functie
van voorzitter van de productschappen
voor groenten en fruit èn siergewassen.
De vorige voorzitters van de Floriade -
dr. A.J. Verhage was in 1960 bijvoor
beeld voorzitter van alleen het produkt-
schap siergewassen - waren voorname
lijk thuis in één van deze twee tuin
bouwsectoren. Ir. Spithoven kan dus als
eerste voorzitter in de reeks van vier bo
gen op een ervaring in de volle breedte
van de tuinbouw. Dat merk je dan ook
heel goed als hij net zo gemakkelijk zit
te vertellen over de orchideeën uit Thai
land als over de import van exoten uit
Indonesië. Een land waarvan hij het
overigens van grote betekenis vindt, dat
het ook aan de Floriade deelneemt.
„Voorheen was er sprake van een ge
brekkig transport, maar de komst van de
nieuwste vliegtuigen, die bijna recht
streeks naar zo'n land kunnen vliegen,
heeft daar grote veranderingen in teweeg
gebracht. Daar komt nog bij dat wij ook
traditionele bindingen met Indonesië
hebben en dat er in Den Haag veel men
sen wonen die er sterk mee verwant zijn.
We verwachten dan ook dat velen van
hen naar de mooie Indonesische inzen
dingen komen kijken".
Al die verschillende landen zijn van
plan hun eigen 'dag' of 'week' op de Flo
riade te houden. Veel speelt zich af in de
immense hal van 14.000 vierkante me
ter, die momenteel op het Floriadeter-
rein wordt gebouwd. De hal bestaat ei
genlijk uit drie geschakelde hallen, die
elk 4000 vierkante meter groot zijn.
Twee ervan dienen als onderkomen
voor permanente en wisselende exposi
ties, de derde is ingericht als handelscen
trum. Maar na sluitingstijd verandert
deze hal in een bij uitstek geschikte
ruimte voor het houden van feesten en
partijen - in een ongekende ambiance
tussen al die tentoontelhngen in - voor
de huur waarvan men bij het Floriade-
bestuur moet zijn. Dan is er nog een hal
van 2000 vierkante meter over, speciaal
bestemd voor de handel, het transport
en de distributie.
Alle kanten
De tuinbouw laat zich op de Floriade
werkelijk van alle kanten bekijken. Niet
alleen zien de bezoekers straks de kleu
renpracht, ze kunnen ook tot diep in de
tuinbouwkeuken doordringen. Dan wor
den ze vanzelf ook gewaar hoe de tuin
bouw er met alle mogelijke middelen op
uit is zo schoon mogelijk te produceren.
Spithoven: „We willen het milieu im
mers zo weinig mogelijk belasten. Ook
dit probleem gaan wij op de Floriade be
slist niet uit de weg". Hij doelt dan
vooral ook op de glastuinbouw, die op
de Floriade in de modernste kassen
wordt uitgeoefend. Voor een leek is het
soms niet te begrijpen, dat met name de
proefstations altijd zo open voor ieder
een te werk gaan. Uit de hele wereld ko
men tuinbouwkundigen al sinds jaar en
dag kijken naar wat er hier allemaal on
der glas tot stand wordt gebracht; en op
de Floriade gebeurt dat in feite ook.
„Sterker nog", zegt Spithoven, „er liggen
bij de proefstations permanent uitgebrei
de gegevens over alle teelten in het En
gels klaar, je kunt ze zo opvragen. We
hebben geen geheimen".
Mens en machine hebben nog veel werk te doen.
FOTO'S: STEPHEN EVENHUIl
Dat we niet net als de akkerbouw en de
melkveehouderij in de problemen raken,
komt, zo licht Spithoven Joe, omdat de
tuinbouw marktgericht be2ig is. Er is bij
de tuinbouw geen sprake van overpro-
duktie, waarop een rem moet worden ge
zet. „Wij produceren immers artikelen
waaraan behoefte is. Maar we hebben
aan de andere kant ook het grote voor
deel, dat we hier een bij uitstek voor de
tuinbouw geschikt klimaat hebben. In de
glastuinbouw kunnen we immers voor
zieningen treffen, waardoor we altijd de
juiste temperatuur hebben, ook al vriest
het buiten vijftien graden. Zelfs bij
windkracht 10 kan de tuinder nog rustig
blijven slapen. Hij heeft alles eigenlijk
onder controle".
Volgens Spithoven is het heel anders ge
steld in zuidelijke streken, waar de tuin
bouw ogenschijnlijk alles mee heeft.
„Het vriest daar zelden, maar als het ge
beurt is de schade vaak groot. En steekt
er een storm op, dan zijn die plastic kas
sen zo uit elkaar gewaaid. Doen zich
ziekten of plagen voor, dan moet daar
soms met grof geweld tegenaan gegaan
worden. En wat te denken van het afzet-
systeem. Er worden op Kreta mooie pro-
dukten geteeld, maar die zijn niet een,
twee. drie in het Ruhrgebied. Allemaal
voordelen die wij hier wel hebben. Je
kunt kort en krachtig zeggen: wij spelen
hier in Nederland op zeker".
Cijfers
En de cijfers wijzen het uit. Alleen al uit
de 14 miljard gulden waarvoor ons land
vorig jaar aan tuinbouwprodukten ex
porteerde. Zo'n kwart van de hele agrari
sche export. Het Centraal Planburau
voorspelt zelfs dat straks de helft van de
agrarische produktiewaarde uit de hoek
van de tuinbouw komt. Met de door de
Nederlandse tuinbouw, of het nu voe-
dingstuinbouw of sierteelt betreft, gepro
duceerde kwaliteit kunnen naar de vaste
overtuiging van de Floriadevoorzitter ir 1
de toekomst nog hoge ogen worden ge
gooid. Groenten en fruit liggen goed ir
de markt, maar vooral de sierteelt staai
voor onbeperkte groeimogelijkheden
Als de armere Europese landen straks
het welvaartspeil van Nederland er. J
Duitsland bereiken krijgt de sierteelt de
produkten volgens Spithoven niet meei
aangesleept.
„Toen ze mij destijds in Frankrijk vroe
gen of Nederland niet bevreesd was voor
concurrentie als Spanje bij de EG zou
komen, zei ik: 'nee hoor. we krijgen er
juist weer een klant bij'. En de radijsjes
en de bloemen die nu naar Madrid wor
den gevlogen, bewijzen mijn gelijk".
Levenslicht
De Floriade gaat nu nog schuil als ondei
een laaghangend wolkendek en ver
dwijnt 's avonds al vroeg in een alles
verhullend duister. „Maar gelukb
werkt het weer nogal mee bij de op
bouw", zegt Spithoven duidelijk der
kend aan al het werk dat er nog moe
worden verricht voor op 10 april de Flo
riade echt, zij het slechts voor een hal
jaar, het levenslicht ziet. In de hal vai
het Floriadekantoor rinkelt onophoude
lijk de telefoon. In drie, vier talen wordl
antwoord gegeven op de ingewikkeldste
vragen. In de paar minuten die wij daar
vertoeven melden zich een Chinees, een
Japanner en nog een paar mensen van
onduidelijke nationaliteit. Intussen
wordt er van alles afgeleverd, zelfs door
Overtoom. „En dan te weten, dat hel
vandaag nog een rustige dag is", ba
liseert Philip de Nes onze waarnemingen
een beetje. Als we ten slotte nog een
biertje drinken, komt dat uit een blikje
waarop het logo van de Floriade prijkt.
Maar of het oranje boompje dat er ver
der ook nog op staat straks eveneens op
de Floriade te zien is, zijn we vergeten te
vragen.
LEIDSCHENDAM - In 1992 is de
concurrentie op de toeristische
markt moordend. Naast de Floria
de '92 vinden in Spanje de Olym
pische Spelen en de wereldtentoon
stelling Expo '92 plaats, in Zweden
de Europese Kampioenschappen
voetbal en in Engeland het Gar
denfestival; en de Verenigde Staten
vieren het feit dat Columbus vijf
honderd jaar geleden voet aan land
zette. Bovendien wordt vlak na de
opening van de Floriade een nieuw
Disney-park geopend in Frankrijk.
Het Nederlands Bureau voor Toerisme
(NBT) is in samenwerking met de orga
nisatoren van de Floriade al vroeg be
gonnen met de promotie van deze we
reldtuinbouwtentoonstelling. Dat is ove
rigens wel eens anders geweest. In 1982
bijvoorbeeld, het jaar van de vorige Flo
riade. moesten in januari de folders voor
de buitenlandse markt nog gedrukt wor
den.
De promotie van de komende Horiade
is dus in volle gang. Eind 1989 is er al
een aanvang gemaakt. Het NBT heeft
toen samen met de Horiade-organisatie
een draaiboek en een soort werkverde
ling gemaakt. Per land werd er aangege
ven met wat voor activiteiten potentiële
toeristen benaderd worden.
„Ik denk dat het ook noodzaak is dat
het nu veel beter gebeurt, want deze Ho
riade is zoveel groter van opzet dan de
vorige. Het aantal betalende bezoekers is
zo'n essentieel onderdeel van de hele be
groting, dal men de zekerheid moet heb
ben dat die mensen echt binnengehaald
worden. Dat is trouwens ook een alge
mene ontwikkeling bij evenementen.
Vroeger kregen dit soort festiviteiten
subsidie van het ministerie van WVC en
de recreatieve bezoekers waren eigenlijk
niet meer dan een noodzakelijk kwaad.
Nu zijn ze broodnodig om een evene
ment rendabel te krijgen", zegt Jacques
Vork, marketing manager bij het NBT
en belast met onder andere de promotie
van de Horiade. Drie miljoen betalende
bezoekers zijn nodig om niet in de rode
cijfers te geraken.
Grofweg zijn de werkzaamheden als
volgt verdeeld: de Floriade zelf richt
'zich voornamelijk op de mensen die in
een straal van 250 kilometer rond Zoe
termeer wonen. Met hulp van sponsers,
huis-aan-huisbladen en folders worden
potentiële bezoekers benaderd. Ook de
contacten met 'de groene vakhandel'
worden door de Horiade zelf verzorgd.
Strikt gescheiden is de werkverdeling
echter niet. Zo gaat het NBT samen met
de Horiade naar de vakantiebeurzen,
waar zij gezamenlijk stands inrichten.
Straal
De Horiade onder de aandacht brengen
van potentiële toeristen buiten de straal
van 250 kilometer is de exclusieve taak
van het NBT. „Eind 1989 zijn we al be
gonnen met het benaderen van de reis
wereld", zegt Vork. „Met name de veraf
gelegen bestemmingen, zoals de Verenig
de Staten en Japan, moet je vroeg bena
deren, anders ben je te laat. De tour
operators moeten ver van tevoren hun
planning maken. Ze moeten brochures
drukken, reizen plannen, hotels reserver
en, noem maar op". Vol trots laat hij
een reisgids zien van een Amerikaanse
touroperator die een volledige brochure
aan de Horiade heeft gewijd.
Het NBT heeft buiten Nederland nog
vestigingen in zestien landen, van de
Verenigde Staten tot en met Belgie. Het
bureau heeft in deze landen een cliënten
bestand van 20.000 adressen. Die zijn
eind 1989 allemaal aangeschreven door
middel van een zogenaamde 'kick-ofT
mailing', met daarbij een antwoordkaart.
De NBT hoopt daarbij op het sneeuw
baleffect. Vork: „Als één touroperator
het oppakt, gaat die vervolgens wel weer
naar zijn reisagenten toe. Die benaderen
vervolgens hun klanten weer, en zo be
„Bepaalde elementen gebruiken we daar
bij. Bijvoorbeeld als de eerste spade
voor het paviljoen van Engeland de
grond ingaat, dan is dat prachtige infor
matie voor ons. Wij nodigen dan de En
gels pers uit, en die pikken dat schitte
rend op, want ze komen echt niet hier
heen om dat te aanschouwen en er ver
volgens niets over te schrijven. 'Free pu
blicity', noemen wij dat".
Concurrentie
De te verwachten problemen met de
hotelaccommodaties gaan vrijwel geheel
buiten het NBT om. „Wij maken ons
daar best een beetje zorgen over. maar
wij kunnen er niet zo gek veel aan
doen", zegt Vork. „Het probleem is dat
men in de reisindustrie reserveringen
maakt voor grote groepen. Op grond van
die reserveringen zit de hotelerie al bijna
helemaal vol, zeker in de directe omge
ving van de Horiade. Of de gemaakte
reserveringen daadwerkelijk doorgaan,
blijkt echter pas op het allerlaatste mo
ment. Maar dat is een probleem van de
hotels. Wij kunnen alleen maar wijzen
op mogelijke problemen en gevaren".
Zeker in de eerste twee maanden van de
Horiade, april en mei, zullen gasten
moeten uitwijken naar de randen van
Nederland. „Er zijn mij zelfs al signalen
bereikt dat Novotei Frankrijk adverteert
met Horiade-arrangementen. Toeristen
kunnen dan een kamer huren in Lille en
van daaruit een dagje naar de Horiade
gaan", zegt Vork lachend.
Over de concurrentie van grootscheepse
evenementen die gelijktijdig met de Flo
riade plaatsvinden, maakt de marketing
manager van het NBT zich niet zoveel
zorgen. „De toeristenmarkt is groot
noeg. En hoewel het binnen Europa in
principe allemaal concurrenten van el
kaar zijn, zit er ook een zeer positief as
pect aan. Voor de verafgelegen landen
wordt Europa door die vele evenemen
ten juist weer veel interessanter. Voor
alléén de Horiade komen de toeristen
wellicht niet, maar voor meer van dit
soort festiviteiten juist weer wél".
LEID
is sin<
van S
in L<
was
van I
tento
zou v
de gr
seum
uitda
geled
eersti
van 1
daar<
hoof
duur
het g
vonc
greej
de g
man
werd
sluit
tent<
die
Een intercitymodel van de NS steekt dwars door de dijk langs de Floriade heen: tijdens de
een expositie te bezichtigen.
reiken we met één touroperator al dui
zenden mensen".
Het is niet zo dat het NBT de Horiade
als het enige reisdoel presenteert. „We
gebruiken de Horiade als dé trekker,
want dat is het grote evenement waarop
men afkomt. Maar we willen tevens van
de gelegenheid gebruik maken Neder
land duidelijk neer te zetten als het land
van de bloemen. Die bekendheid is er al,
maar de Horiade kun je gebruiken om te
laten zien dat er meer is, want toeristen
komen echt niet alleen voor de Horiade
naar Nederland natuurlijk. Het is dus
een stuk Holland-promotie met als cen
traal element de Floriade".
Het NBT is geen commerciële organisa
tie, stelt Vork uitdrukkelijk. Voor de
helft houdt het ministerie van economi
sche zaken het bureau draaiende, en
voor de andere helft moet het NBT zich
zelf verkopen aan de reiswereld en het
bedrijfsleven. Krijgt het NBT bij zo'n
grootscheeps evenement als de Horiade
extra subsidie? Vork: „Nee, pertinent
niet. Maar dat is ook helemaal geen
punt, want die grootscheepse evenemen
ten, zoals volgend jaar de Horiade, en in
de voorgaande jaren Van Gogh en Rem
brandt, helpen ons juist met het onder
de aandacht brengen van Nederland als
vakantieland".
Een ander middel om het buitenland op
de Horiade te attenderen zijn de Neder
landse handelsmissies. Delegaties uit het
Floriade is in het voorste stuk van de trein
FOTO: STEPHEN EVENHUIS
bedrijfsleven gaan regelmatig samen met
het NBT naar het buitenland. Vork be
nadrukt dat deze handelsmissies altijd
plaatsvinden, of er nu wel of niet een
Horiade in Nederland wordt gehouden.
„Alleen, het thema verandert. Onze con
tacten in het buitenland hebben over
Nederland in de afgelopen twee jaar niet
anders gehoord dan 'vorig jaar Van
Gogh, dit jaar Rembrandt en volgend
jaar de Horiade'. Daarmee zeggen we als,
het ware: jongens, als je dit mist, mis je
business".
Verder organiseert het NBT persreizen,
die zeer effectief blijken te zijn. Journa
listen uit het buitenland worden uitgeno
digd om de Horiade te bezoeken. Vork:
