Vredesakkoord
Kampuchea nog
erder onder druk
lenden VN-vredesmissie naar Joegoslavië niet zonder gevaren
EN ar Oost-Timor
Een jaar
Major
PITEIN ROB
DE SCHAT VAN OPA LARSEN
ber 1i*dóc6otvumt
BUITENLAND
DONDERDAG 28 NOVEMBER 1991
N -commissie
MID De secretaris-generaal
(le Verenigde Naties, Javier Pe-
e Cuellar, heeft gisteren aange-
ui dat een VN-commissie naar
iTimor wordt gezonden om het
Tlbad in Dili te onderzoeken. De
jnesische troepen beschoten op
bvember de deelnemers aan een
jinstratieve herdenkingsdienst,
•bij kwamen tientallen mensen
[het leven. Perez de Cuellar zei
[de Indonesische regering de
(zakelijke medewerking voor
(jnderzoek heeft toegezegd. Ja-
3 wijt het incident aan de beto-
i die de soldaten zouden hebben
[evallen.
Herstel autonomie
Nagorno-Karabach
MOSKOU De Staatsraad van de Sovjetu
nie heeft gisteren besloten dat de autonome
status van de Armeense enclave Nagorno-Ka
rabach in de republiek Azerbajdzjan moet
worden hersteld. Het parlement van Azer
bajdzjan schafte dinsdag de autonomie van
deze omstreden enclave in het zuidwesten
van haar republiek af. Tijdens een speciale
zitting werd een resolutie aangenomen die
ook werd ondertekend door de Armeense
president Levon Ter-Petrossian en zijn Azer-
bajdzjaanse ambtgenoot Ajez Moetalibov. Vol
gens de grondwet van de Sovjetunie is Nagor
no-Karabach een „autonome regio", waar
150.000 Armeniërs de meerderheid vormen
van de bevolking. Zij willen aansluiting van
de omstreden enclave bij Armenië.
Polen kreeg ten onrechte voedselhulp Optimisme over Maastricht
BRUSSEL De Europese Gemeenschap heeft Polen tussen
augustus 1989 en mei 1990 ten onrechte voor een totale
waarde van 322 miljoen gulden gratis voedsel geleverd. Aan
transportkosten kwam daar nog eens 46 miljoen gulden bij.
In feite waren die voedselleveranties helemaal niet nodig,
concludeert de Europese Rekenkamer in haar jaarverslag
over 1990. Toen in mei vorig jaar 300.000 ton graan naar Po
len ging, waren de Poolse boeren al bezig produkten op de
markt te brengen, die ze kennelijk tot dan toe hadden ach
tergehouden. In juli 1990 beschikte Polen over een graan
voorraad van ongeveer twee miljoen ton.
Irak houdt mogelijk kernwapens verborgen
NEW YORK Op grond van de tijdens inspecties aange
troffen hoeveelheden verrijkt uranium is het niet uitgeslo
ten dat Irak al kernwapens heeft en die verborgen houdt.
Dat heeft VN-deskundige Boothby gisteren gezegd. Hij zei
dat in Irak uranium is aangetroffen dat tot 93% was verrijkt
en bedoeld voor het gebruik in kernwapens. Hij acht de
kans klein dat verstopte wapens worden gevonden.
BONN/PARIJS De Italiaanse premier Giulio
Andreotti en zijn Britse collega John Major heb
ben gisteren in Rome gezegd optimistisch te zijn
over het bereiken van een overeenkomst over de
Europese politieke en monetaire unie tijdens de
EG-top in Maastricht. Major reisde door naar
Bonn, waar na overleg met bondskanselier Hel
mut Kohl eveneens optimisme heerste. In Groot-
Brittannië woedt een hevig politiek debat over de
verdere Europese integratie, die volgens een stro
ming binnen de Conservatieve Partij van Major te
zeer ten koste van de Britse soevereiniteit zal
gaan. De Franse minister van buitenlandse zaken,
Roland Dumas, waarschuwde Groot-Brittannië
gisteren het Europese integratieproces niet te ver
tragen. Als er in Maastricht geen verdragen wor
den ondertekend betekent dat het begin van de
afbraak van de EG, aldus Dumas. De Franse pre
sident Frangois zou vandaag premier Ruud Lub
bers ontmoeten.
de AnjjSTGEEST Nog
het gep dag heeft Khieu
ile trapan, de politiek lei-
h r t"1! van de R°de Khmer,
n wel i *n Phnom Penh kun-
Ireigt nl handhaven. Met een
ied leia on-Kampucheaanse
te worjieid werd hij gisteren,
uit daglLeie uren na zjjn aan-
an °NerSt *n hoofdstad,
De Japl^ woedende betogers
de het (jaagd. Hij koos eieren
mdse hér zijn geld en nam on-
ldellijk het vliegtuig
met zijn militair lei-
Son Sen.
;e sc h rif
'uciale
p nam.l
i Amei
voor V de inwoners van Phnom
ld ver^h het heft daadwerkelijk
an sonfigen handen hebben dur-
erwijt nemen, is volgens ingewij-
id te B zeer opvallend. Tot nu toe
e men er van uit dat de
Trein voor de Rode Khmer,
;md uilvan 1975 tot 1979 een waar
obeco fikbewind uitoefende (ruim
e grotepljoen doden), vooral apa-
is geF t°l gevolg had. Ook Joop
een iirat, hoofd van de afdeling
De Rde van de katholieke organi-
oigens Le voor ontwikkelingssa-
i vorm|wei"king Cebemo, steekt
i de pJ verwondering niet onder
an ziclflen °f banken. „Ik had dit
e vanf verwacht", zegt hij. „Maar
belegJ's een duidelijk signaal. Er
net rertrst veel angst onder de be-
VooralfdHg- maar er is ook veel
ncurrejh En dan te bedenken dat
de belPonstreren n°g steeds ver
ingen |en is* Nee, het is heel op-
ieroriëi|end dat de bevolking in
Else\P korte tijd tot actie over-
nachthl1
terugkeer van Khieu
(nphan en Son Sen naar
pipuchea vloeide voort uit
it ook °P 23 oktober gesloten vre-
net alspkkoord tussen de vier
gebeajdende partijen, te weten de
erschilP'stische Rode Khmer, de
vallen.phsten onder leiding van
ïds stap Sihanuk, de Vietnamees
zekerhfriënteerde regering-Hun
Sen en de republikeinse
KPNLF.
Hoewel de moed van de de
monstranten gisteren is beju
beld, wordt betwijfeld of het
terugjagen van de Khmer-lei
ders zonder meer verstandig is
geweest. Want het vredesak
koord heeft nu voor de tweede
keer in korte tijd een flinke
deuk opgelopen. Het was im
mers de bedoeling dat de ver
schillende partijen in de Op
perste Nationale Raad zouden
gaan samenwerken om uitein
delijk in 1993 tezamen algeme
ne verkiezingen te organise
ren. Maar door de actie van
gisteren is de Rode Khmer
door de bevolking buitenspel
gezet. Terwijl prins Sihanuk
dat vorige week al deed met
zijn aankondiging politiek (en
sinds afgelopen maandag ook
militair) te willen gaan samen
werken met Hun Sen.
Volgens Sierat zeggen de ge
beurtenissen van gisteren ook
veel over de enorme populari
teit van prins Sihanuk, die op
14 november uit ballingschap
terugkeerde. Ondanks zijn
grillige karakter. „Sihanuk is
altijd zeer wispelturig geweest.
Werkte hij eerst samen in het
verzet met de Rode Khmer,
vorige week koos hij ineens
partij voor premier Hun Sen.
Of dat verstandig is geweest, is
de vraag. Het is zeker niet wat
de internationale wereld wil
de. Maar bij de bevolking is hij
in elk geval mateloos populair.
Hij wordt gezien als de koning.
En dus door god gezonden,
want zo wordt dat in die cul
tuur gezien. En vergeet niet
dat zijn hele familie is uitge
moord door de Rode Khmer.
Maar ik vermoed dat de de
monstratie ook premier Hun
Sen goed uitkwam. Die moet
niks hebben van de Rode
Khmer. En dus is het mis
schien niet zo vreemd dat de
politie pas laat in actie kwam
om Khieu Samphan bescher
ming te bieden".
Paraplu
Sierat keerde onlangs terug
van een reis naar Phnom
Penh, waar hij namens Cebe
mo sprak met dertien andere
organisaties die tezamen onder
de paraplu van het internatio
nale samenwerkingsverband
Cidse al sinds 1979 hulp aan
Kampuchea geven. Hulp die
hard nodig is, want het geïso
leerde land is bijna bankroet
als gevolg van een internatio
nale boycot. Dat het vredesak
koord door het Cidse in een
persbericht officieel werd ver
welkomd, wil overigens niet
zeggen dat de organisatie on
verdeeld optimistisch is. De
gebeurtenissen van gisteren
geven opnieuw reden tot be
zorgdheid, maar ook bij het
akkoord zelf worden de nodi
ge vraagtekens gezet.
Sierat: „Je moet je afvragen of
dit akkoord reëel is. De rede
nering was dat het goed zou
zijn de Rode Khmers bij het
vredesproces te betrekken,
omdat ze dan beter te contro
leren zijn. Maar hun kracht is
zo ontzèttend groot. Denk je
nu echt dat ze veranderd
Dat de geplande verkiezingen
in 1993 dan ook zullen worden
verloren door de Rode Khmer
betwijfelt Sierat zeer. „Ze be
heersen grote delen van het
land. Daar kunnen ze onge
hinderd hun gang gaan en de
bevolking intimideren".
Maar was de Rode Khmer
daarentegen niet bij het ak
koord betrokken geweest, dan
was de organisatie wel op de
illegale manier doorgegaan.
„Via een guerrilla vanuit de
bergen. Je ziet het nu al. Er
zijn al weer de nodige scher
mutselingen geweest. En de
ontmanteling van een aantal
vluchtelingenkampen in
Khmer-gebied wordt opgehou
den, omdat de kampen com
plete opleidingsinstituten blij
ken te zijn".
Beter
Hoe een beter vredesakkoord
er had moeten uitzien, weet
Sierat overigens ook niet.
„Maar ik weet wel dat het
Westen voor de val van het
Oostblok en de Berlijne Muur
niet zo'n haast maakte met
vrede. Laat de Rode Khmer
maar opereren in Kampuchea,
en met name tegen de door
Rode Khmer-leider Khieu Samphan raakte gisteren gewond toen woedende Kampucheanen hem te
lijf gingen. Net op tijd kreeg de bloedende ex-balling hulp, zodat hij het vege lijf kon redden. ONR-
voorzitter prins Norodom Sihanuk verklaarde vandaag dat de Rode Khmer blijft meedoen aan de
vergadering van de Opperste Nationale Raad die begin volgende maand in Thailand wordt gehou-
den' FOTO: AFP
Vietnam aan de macht gehol
pen Hun Sen, dacht men. Dan
kunnen ze de Vietnamezen te
genhouden. Kampuchea als
buffer tussen Oost en West.
Nu is de situatie plotseling
veranderd en wordt er ineens
haast achter het vredesproces
gezet".
Volgens Sierat is Kampuchea
dan ook typisch een land dat
uitgespeeld wordt voor inter
nationale politieke doeleinden.
„Je hoort nu ook bijna geen
kritiek Het vredesakkoord is
er Er gaan een paar honderd
VN-waarnemers naar toe en
verder zoeken de Kampuchea
nen het onderling maar uit, is
de gedachte. Terwijl er nog
honderdduizenden mijnen lig
gen. Waarom worden die niet
in internationaal verband op
geruimd? Moet je eens zien
hoeveel landen in Kuwayt
hielpen bij het opruimen van
de olie en het blussen van de
branden Een journalist zei
eens tegen mij, dat een vat olie
kennelijk meer weegt dan een
Kampucheaan. Nou, die uit
spraak is tekenend voor de si-
Hoe de situatie zich ook ont
wikkelt, er zal in elk geval
veel te doen blijven voor Cid
se. De organisatie is op het
ogenblik bezig de aandacht
wat te verleggen van de cen
trale overheid naar het platte
land „Want daar zitten uitein
delijk de allerarmsten. We zijn
er niet voor om een departe
ment op poten te zetten". Con
creet betekent de hulp: veel
landbouwprojecten, maar ook
hulp op het gebied van scho
ling en gezondheidszorg. We
streven zoveel mogelijk naar
integrale projecten in een be
paald gebied". Ook is er de
laatste tijd veel aandacht voor
bewustwording van de bevol
king. „En dat is hard nodig,
want de mensen zijn murw ge
maakt door de oorlog en de
verschrikkingen".
door ROGER SIMONS
LONDEN John Major, zoon van een acrobaat, is
nu precies een vol jaar premier van Groot-
Brittannië. Toch zal vandaag op numero 10 van
Londens Downing Street niet veel champagne
worden gedronken, want Major wil de viering op
een laag pitje houden. Te veel vrolijkheid zou zijn
illustere voorgangster, Margaret Thatcher, kunnen
kwetsen en dat is zeer gevaarlijk.
Want Young John koestert nog altijd bange
gevoelens voor zijn gewezen bazin. Haar forse
optreden tijdens het recente pre-Maastricht debat
in het Lagerhuis heeft Johnny's vrees nog
aangewakkerd. Terwijl de IJzeren Dame daar
zelfbewust verkondigde dat een referendum moest
worden gehouden „om het volk te laten beslissen
(terwijl haar opvolger nauwelijks een half uur
tevoren gezegd had dat hij niet van plan was een
volksraadpleging te organiseren), kregen vele
Britse politici ijzige rillingen. De vertoning in het
Lagerhuis gaf hun het akelige gevoel dat Thatcher
opnieuw aan het bewind was.
De Conservatieve ex-premier beging trouwens een
opmerkelijke „lapsus linguae": Majors minister
Douglas Hurd werd door haar „mijn minister van
buitenlandse zaken genoemd. Hurd. die op de
voorste bank zat, lachte zich zo groen als zijn
Oostenrijkse overjas.
Dus geen feest op numero 10. Major staat zelfs
geen speciale vraaggesprekken toe. Iedereen weet
dat de huidige Conservatieve regering van Groot-
Brittannië de pest heeft aan de BBC. Die omroep
komt dus alvast niet in aanmerking voor een
mijlpaal-in terview.
Maar zelfs ITN, nieuwsdienst van de Britse
commerciële tv, werd door numero 10 met een
kluitje in het riet gestuurd. „De premier laat zich
niet interviewen", zei Majors spreekbuis Gus
O'Donnell, „omdat hij dit ongepast vindt in het
vooruitzicht van Maastricht. Hij wenst zijn tactiek
niet al bij voorbaat te verklappen".
De Britse premier heeft ondertussen besloten
voortaan meer thuis te blijven. Er was kritiek
gekomen op het feit dat hij de laatste tijd maar al
te vaak op stap was. Telkens wanneer het niet zo
best gaat in hun eigen land, pakken Britse
regeringsleiders hun koffers en maken ze grote
buitenlandse reizen om hun volk te tonen dat ze
staatslieden zijn van internationaal kaliber
Johnny Major had bovendien het excuus dat hij
zich overal even moest gaan voorstellen: handjes
drukken, kennismaken en kostbare contacten
leggen. Er staan op dit moment al 44 buitenlandse
reizen op zijn teller, die telkens werden gemaakt
met beide belangrijke doelstellingen voor ogen en
precies zes reizen meer dan Margaret Thatcher in
haar laatste jaar als premier.
Majors politieke adviseurs zijn van mening dat de
grote Britse globetrotter precies daardoor sterk
vervreemd is van zijn eigen electoraat. Aangezien
er parlementsverkiezingen op til zijn, hebben zij
Major aangeraden de komende weken en maanden
liever wat rond te lopen in eigen land.
Zijn geplande reis van een week naar Japan
(Margaret Thatchers uitverkoren natie), kort na
Kerstmis, gaat dus niet door, want op de Japanse
eilanden verblijven maar weinig Britse kiezers. De
impopulariteit van Amerika's president Bush ten
gevolge van diens overmatig rondhollen heeft
ertoe geleid dat John Major tegenwoordig wat
beter op zijn qui-vive is.
Massavlucht van Haïtianen
GUANTANAMO Haïtianen verlaten in zulke groten getale
hun land dat de Verenigde Staten overwegen hun vluchtelin
genkamp op de Amerikaanse marinebasis Guantanamo in Cuba
uit te breiden. De afgelopen weken hebben de Amerikanen zo'n
5100 vluchtelingen op zee gered, die in nauwelijks zeewaardige
schepen en bootjes hun land ontvluchtten na de staatsgreep te
gen president Jean-Bertrand Aristide. Zij zijn ondergebracht in
tenten, geprefabriceerde hutten en kotters van de kustwacht
waar zij soms in de meest ellendige omstandigheden verblijven.
De vluchtelingen vertellen dat er overal op Haïti vluchtpogin
gen voorbereid worden.
leid
GER BOYES
Een
i legt ^GREB De blauwgehelm-
iloot troepen van de Verenigde
Moedties die verondersteld wor
st zij p een einde te maken aan
n min<j verschrikkelijke oorlog in
Is gëvfcgoslavië, lopen rechtstreeks
i was$ Balkanmoeras in. Als an-
dan wte vredesoperaties een
:eren. iatstaf mogen worden ge
en {ëmd - de Britten in Noord
rand, de Verenigde Naties
Cyprus en in Libanon -
mogen de troepen blij zijn
piiy[|ze tegen het einde van de
jNU weer naar huis kunnen.
jord-Ierland in het bijzonder
1 j Int dat er geen gemakkelijke
^^^^vegen zijn. In 1969, toen
inatorjjgg soidaten naar Belfast en
'arzend
Londonderry werden gestuurd
om de strijdende partijen te
scheiden, zagen ze de bescher
ming van de rooms-katholieke
minderheid als hun voor
naamste doel. De IRA wist de
katholieke wrok uit te buiten
en de soldaten kwam al snel
tot de ontdekking dat hun
missie niet meer alleen een
vredestichtende was, maar ook
voor een deel burgerbewaking
en anti-terroristische oorlogs
voering was geworden.
Waarschijnlijk zullen de troe
pen van de Verenigde Naties
moeten optreden tegen de
manschappen van een tiental
groepen in Joegoslavië, van de
felle, bebaarde Servische
Tsjetniks tot de enigszins van
hun zinnen beroofde tieners in
rechtse Kroatische eenheden.
Dit zal zo mogelijk een nog
meer complexe operatie wor
den dan Libanon of Cyprus.
Het territoriale probleem dat
ten grondslag ligt aan deze
Joegoslavische oorlog, bete
kent dat de betrokkenheid aan
uiterst voorzichtige regels
bonden zal moeten zijn.
Hoe moeten de Verenigde Na
ties zich opstellen ten opzichte
van het Joegoslavische leger?
Is het werkelijk de militaire
vleugel van de Servische lei
ders? Of is het een wezenlijke
schurkenbende die overdachte
akkoorden met voeten zal tre
den? Het antwoord is van es
sentieel belang voor de veilig
heid van de VN-troepen.
De interventie van de Vere
nigde Naties is van essentieel
belang, maar het is zaak de ge
varen van de missie niet te on
derschatten. Als de politieke
steun thuis wankelt wanneer
de gevechten bijzonder hevig
worden, is de missie gedoemd
te mislukken.
ge- Grondgebied
Het is gemakkelijk om, net als
in Noord-Ierland, een vredes
macht in een propaganda-oor-
log te verstrikken. De Kroaten
en Serviërs hebben andere
verwachtingen van de VN-
troepen en dat hebben ook de
verschillende Europese aan
hangers van Zagreb en Belgra
do.
Zagreb wil dat de VN het
grondgebied terugeisen dat de
Kroaten de afgelopen vijf
maanden van oorlog hebben
verloren. De Serviërs willen
dat de VN het gewonnen land
afbakenen en zien dit als de
grens van een toekomstig gro
ter Servië. Belgrado werft
naarstig Serviërs die de ge
mengde stadsgebieden moeten
bevolken die de Kroaten tij
dens de oorlog hebben verla
ten.
Er is dus geen vaste frontlinie
die de VN kunnen overnemen.
Het plan is op dit moment om
Lord Carrington te volgen en
de grieven van de Serviërs en
Kroaten te traceren en duide
lijk te verwoorden, en om te
verzekeren dat de gevechten
zich niet uitbreiden tot in Bos-
nië-Herzegovina.
In eerste instantie zouden de
VN-troepen waarschijnlijk
worden gestationeerd in Bos
nië. Wanneer plaatselijke
staakt-het-vurens zijn over
eengekomen en het Joegosla
vische leger zich terugtrekt,
zouden de VN naar voren
kunnen komen om veilig
heidszones in te vullen. Dat is
op zich zinnig genoeg, maar
het gevaar van een op handen
zijnde totale Balkanoorlog
wordt genegeerd.
Het is heel goed mogelijk dat
de soldaten van de Verenigde
Naties de rust zouden kunnen
herstellen in Kroatië, al is het
alleen maar omdat het Joego
slavische leger tijd nodig heeft
om zich te hergroeperen en
een strategie voor de winter
voor te bereiden. Maar wat
moeten de VN doen als de rest
van Joegoslavië explodeert?
De Verenigde Naties zullen
bovenal een antwoord moeten
vinden op de grote filosofische
vragen. Moet multinationale
interventie worden beschouwd
als de standaardmethode om
de duizenden territoriale en
etnische conflicten die nu los
barsten in Oost-Europa te
beëindigen? Moeten de Vere
nigde Naties, de huidige golf
van nationalisme in aanmer
king genomen, een nieuw col
lectief veiligheidssysteem ont
werpen?
Waarschijnlijk zullen er onder
de VN-troepen meer slachtof
fers vallen in Joegoslavië dan
bij de eerdere vredesmissies.
Het grootste gevaar is echter
wellicht niet het mortierge-
schut plus de dum-dumkogels,
maar het risico dat de Vere
nigde Naties zich belachelijk
zullen maken. De afgelopen
maanden is de oorlog in Kroa
tië door het Westen
schouwd als een wrede voet
bal wedstrijd in de Balkan, me
veel gekken en onverkwikke
lijkheden.
De Verenigde Naties zouden
een goede scheidsrechter kun
nen zijn bij een dergelijk spel.
De wedstrijd blijkt er echter
een te zijn die alle fans aan
steekt, en het geweld op het
veld zal zich waarschijnlijk
steeds verder uitspreiden over
de tribunes. Het enige wat de
scheidsrechter dan kan doen is
fluiten en fluiten, en machte
loos gebaren het veld te ont
ruimen. Niets is triester dan
dat.
(c) The Times
wordif1006 Kees Touw weet door roeP0n d© aandacht te trekken
de wachtsman op de jonk. In gebroken Chinees legt hij de
i uit, dat hij om zeer dringende redenen de edelgeboren heer
JTwan moet spreken. De man helpt hem aan boord en na enige
1 wachten wordt Kees Touw toegelaten tot de eigenaar van de
Ik. Hij overhandigd hem een doorweekt stuk papier, waarop
kapitein Barker het roversplan van de Jappen heeft beschreven.
Li-Twan is uiterst dankbaar voor deze waarschuwing en geeft zijn
bediende terstond opdracht de brenger van deze boodschap van
droge kleren te voorzien en er op te letten, dat het hem aan niets
ontbreekt.
Veiligheidsraad
achter Vance
NEW YORK De Veilig
heidsraad heeft gisteren in een
resolutie de strijdende partijen
in Joegoslavië unaniem opge
roepen zich te houden aan de
overeenkomst die zaterdag
door bemiddeling van VN-ge-
zant Cyrus Vance tot stand
kwam. De resolutie brengt de
stemming over een VN-vre
desmacht voor Joegoslavië
dichterbij. Vance gaat zaterdag
opnieuw naar Joegoslavië.
Steeds meer Europese landen
liiken bereid om Kroatië en
Slovenië te erkennen ondanks
de oorlog die nog steeds in
Joegoslavië woedt. De Britse
premier John Major zei tijdens
zijn bezoek aan Rome dat de
Europese Gemeenschap op
weg is de beide republieken te
erkennen. Hij gaf echter niet
aan wanneer dat zou moeten
gebeuren.
Kroatische soldaten leggen tijdens het staakt-het-vuren in Blzovac een kolenvoorraad i
de kinderen om hen heen betrekkelijk onbekommerd op straat spelen.
