Milingo: Vaticaan erkent nu mijn werk
GEESTELIJK LEVEN OPINIE
Conflict met orthodoxen overschaduwt synode
Kerken zouden ontspannener moeten spreken over de dood"
t
COMMENTAAR
Da
AT CcidócSouAcmt
CcidócSouotvnt
DONDERDAG 28 NOVEMBER 199,
Yaticaan, Wereldraad veroordelen
slachtpartij op Oost-Timor
NEW YORK Het Vaticaan en de Wereldraad van Ker
ken hebben het bloedig optreden van het Indonesisch le
ger op Oost-Timor veroordeeld. Ook de internationale rk
vredesbeweging Pax Christi heeft het optreden fel bekri
tiseerd. De Rooms-Katholieke Kerk pleit voor het respec
teren van de rechten van het volk van Oost-Timor, zo zei
de permanente vertegenwoordiger van het Vaticaan bij
de Verenigde Naties, aartsbisschop Renato Raffaele Mar-
tino, tijdens de algemene vergadering in New York. De
Wereldraad heeft in een brief aan de Protestantse Evan
gelische Kerk in Timor (GMIT) zijn afschuw uitgespro
ken over „de gewelddadige dood van zoveel onschuldige
mensen". Deze kerk is lid van de Wereldraad vanaf de
oprichting ervan in 1948.
Op 12 november opende het Indonesische leger lukraak
het vuur op een groep van 3.500 mensen die bijeen waren
op een rouwbijeenkomst in Dili. Hierbij vielen 180 doden.
Israël geeft Dode-Zeerollen vrij voor onderzoek
Eenvoudige
genoegens zijn de
laatste toevlucht van
de ingewikkelde
naturen.
Oscar Wilde
KANSAS CITY De
groep onderzoekers in Is
rael die exclusieve toegang
had tot de zogeheten Dode-
Zeerollen, heeft ook de
laatste beperkingen opge
heven voor geleerden die
de 2.000 jaar oude geschrif
ten willen bestuderen. Dit
is bekend gemaakt door
Emanuel Tov, hoofdredac
teur van het onderzoeks
project en verbonden aan
de Israëlische Oudheidkun
dige Dienst in Jeruzalem.
Tov legde afgelopen maandag
een verklaring van deze strek
king af op een bijeenkomst van
de Academie van Religie en het
Genootschap van Bijbelse Lite
ratuur in Kansas City. Hij zei
dat wetenschappers niet langer
de toezegging behoeven te doen
dat zij de teksten niet zullen pu
bliceren.
Het Israëlische besluit is kenne
lijk genomen naar aanleiding
van de bekendmaking, vorige
week, dat een groep Ameri
kaanse deskundigen een com
plete editie van de rollen zal
uitgeven. Onderzoekers klaag
den al jaren dat de rollen het
exclusieve bezit waren van een
kleine groep deskundigen en
dat er te weinig werd gepubli-
De rollen werden tussen 1947
en 1956 in grotten bij de Dode
Zee ontdekt en bevatten de
oudste versie van het Oude Tes
tament, Bijbelse geschriften en
informatie over het oude chris
tendom en het moderne joden-
De rollen bestaan uit uit tien
duizenden fragmenten met on
geveer 120.000 woorden en zijn
opgeslagen in kluizen in het
Rockefeller Museum in Jeruza-
UTRECHT De Rooms-
Katholieke Kerk is vol
gens aartsbisschop Emma
nuel Milingo er nu van
overtuigd dat zijn werk in
overeenstemming met het
evangelie is. In 1983 werd
de wegens zijn genezings
pastoraat omstreden aarts
bisschop van Lusaka op
last van het Vaticaan naar
Rome overgeplaatst.
De in eigen land nog steeds
bijzonder populaire aartsbis
schop is een paar dagen in Ne
derland om in Utrecht een
promotie bij te wonen. De the
ologe G. ter Haar, docent gods
dienstwetenschappen aan de
Katholieke Theologische Uni
versiteit Utrecht, promoveerde
vandaag op het proefschrift
'Geest van Afrika. Het gene
zingspastoraat van de Zambi-
aanse aartsbisschop Milingo'.
Zij concludeert in haar studie
dat zowel de Rooms-Katholie
ke Kerk als de regering van
Zambia er belang bij had dat
aartsbisschop Emmanuel Mi
lingo in '83 uit Zambia weg
moest. Milingo maakte zich in
zijn genezingspastoraat sterk
voor de bevrijding van indivi
du en samenleving van alle
vormen van materiële onder
drukking, inclusief overheer
sing door een westers-bevoor-
oordeelde kerk. Hij gaf daar
mee een aanzet tot een vorm
van Afrikaanse bevrijdings
theologie, die de kiem van
verzet in zich droeg tegen de
gevestigde machten op reli
gieus en politiek terrein, zo
stelt Ter Haar.
Van 1973, toen Milingo ont
dekte dat hij mensen kon ge
nezen, tot zijn overplaatsing
kon hij met zijn gave tegen
wicht bieden aan traditionele
genezers die boze geesten uit
drijven. Milingo wilde met zijn
genezingspastoraat individu en
samenleving bevrijden van
alle vormen van onderdruk
king, inclusief overheersing
door een westers-bevooroor-
deelde kerk. Deze filosofie
vólgens veel kerkelijke ge
zagsdragers niet in overeen
stemming met de christelijke
leer en in strijd met de waar
digheid van het bisschop
sambt.
Volgens Milingo behoort dit
conflict definitief tot het ver
leden. „Niemand in het Vati
caan of daarbuiten verstaat
mijn werk en ideeën meer
verkeerd. Het verwijt dat mijn
genezingspastoraat van hei
dense oorsprong zou zijn, heb
ik kunnen weerleggen. Ik ba
seer mijn onderricht en ge-
Emmanuel Milingo
schriften alleen op de bood
schap van Christus en het
woord van God", aldus Milin-
Het in het Vaticaan beladen
begrip „bevrijdingstheologie"
wil de bevlogen prelaat zelf
liever niet in de mond nemen
omdat het met het gebruik
van geweld wordt geasso
cieerd. „Het is er mij om te
doen de mens van binnenuit te
bevrijden, zijn eenzaamheid te
doorbreken en hem een groter
zelfbewustzijn te geven. Je
kunt spreken van een indivi
duele bevrijding die zijn weg
vindt naar de samenleving."
Milingo, die sinds 1983 een
speciale opdracht bij de pause
lijke raad voor het migranten-
pastoraat vervult, heeft van
paus Johannes Paulus II wel
toestemming om zijn gene-
zingswerk uit te oefenen. „Ik
heb de afgelopen negen jaar
meer kunnen doen dan ik in
Zambia had kunnen doen. Op
de bijeenkomsten komen nooit
minder dan duizend mensen.
Het is goed dat ik dicht bij de
Heilige Vader zit, want zo kan
hij zichzelf ervan overtuigen
dat mijn werk geheel in lijn is
met de leer van de Kerk".
Sommige bisschoppen zijn niet
gesteld op Milingo's komst en
verbieden de genezingsbijeen-
komsten. Kardinaal Simonis
heeft geen bezwaar tegen zo'n
bijeenkomst in Utrecht, zo had
hij Milingo dinsdag na afloop
van een gezamenlijk opgedra
gen mis verteld.
Behalve individuele gesprek
ken en gebeden met mensen
in nood houdt Milingo zoge
naamde „group healing servi
ces", aangepaste missen. Na
het bidden van psalmen om
innerlijke genezing komt het
moment waarop „mensen die
in de ban van negatieve
krachten" zijn, zich van hun
zorgen en angsten kunnen be
vrijden. „Ze schreeuwen en
vallen met het schuim op de
mond op de grond. Veel men
sen worden dan bevrijd" Als
laatste onderdeel volgt er een
gebed voor lichamelijke gene
zing, waarna Milingo en een
aantal priesters de ziekenzal
ving toedienen.
De bisschop wil zijn gave niet
„monopoliseren". „Christus
heeft gezegd dat zij die de
boodschap van de apostelen
geloven, de gave van genezing
en 'het uitdrijven van demo
nen hebben en het Evangelie
moeten verkondigen. Iedere
gelovige verricht tekenen die
in deze traditie staan."
Van wonderen wil de bisschop
per se niet spreken. „Een le
vend persoon die in staat is
iets bovennatuurlijks te doen,
wordt een bedreiging voor an
deren omdat zij denken dat hij
zich voor een heilige uitgeeft.
De Kerk houdt niet van verse
wonderen".
„Scientology is
crimineel"
geneve Het maandblad
Het Beste mag de Scientolo-
gy-sekte een criminele orga
nisatie met maffia-achtige
oplichterspraktijken noemen.
Dit heeft de rechtbank in
Lausanne bepaald. Het voor
lopig publikatieverbod van
het oktobernummer, dat op
verzoek van de Scientology
was opgelegd, werd door de
rechter opgeheven. Het
maandblad heeft met bewij
zen kunnen aantonen dat
verscheidene personen door
de Scientology onder druk
zijn gezet. Op de vraag of
Scientology een terroristi
sche sekte met maffia-ach
tige praktijken is, wijst de
rechtbank naar uitspraken
van rechtbanken uit de ge
hele wereld waarin de sekte
als zodanig werd aangeduid.
De hoofdredacteur van de
Zwitserse uitgave van Het
Beste, Hans Bosshard, noemt
de uitspraak van de rechter
in Lausanne een „overwin
ning voor de persvrijheid".
BEROEPINGEN
Nederlandse Hervormde Kerk
Beroepen te Nieuweroord-Noord-
scheschut C.D. Zonnenberg te Ben-
Gereformeerde Kerken
Beroepen te Putten(als geestelijk ver
zorgster van het ziekenhuis Eemland
(voorheen de Lichtenberg) mevr F.
Meter-Post, kandidaat te Putten, die
dit beroep heeft aangenomen en
reeds als zodanig werkzaam is.
Beroepbaarstelling mevr. F. Meter-
Post. kandidaat te Putten.
Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt
Beroepen te Noordbergum R. van
Wijnen te Zuidwolde(Dr.) en Ruiner-
wold-Koekange; te Twijzel-Kollumer-
zwaag en te Wetsinge-Sauwerd drs.
L.E. Leeftlnk, kandidaat te Ureterp;
Bedankt voor Zuidlaren J. Holtland te
Steenwijk;
Beroepen te Surrey (Can Ref.Chu-
ches) voor het missionaire werk in
Noordoost-Brazillë L.E. Leeftink, kan
didaat te Ureterp.
ROME 'Ut testes simus
Christi qui nos liberavit',
Laten wij getuigen van
Christus die ons heeft be
vrijd. Dat is het motto van
de Europese bisschoppen
synode die vanmorgen
door paus Johannes Pau
lus II met een mis in de
Sint Pieter is geopend. De
verwijzing naar de val van
de communistische regi
mes is duidelijk. Maar
even duidelijk is dat door
de ineenstorting van de
Berlijnse muur een nieu
we barrière is opgewor
pen tussen katholieken en
orthodoxen.
Honderd zeven en dertig bis
schoppen van wie zeventig uit
West-Europa, vijftig uit het
oosten en zeventien uit de rest
van de wereld, zullen tot 14
december debatteren over de
toekomst van de katholieke
kerk in Europa. Zij worden
daarin bijgestaan door twintig
deskundigen, meest theologen,
33 toehoorders en 15 'broeder
lijke afgevaardigden' van an
dere christelijke kerken. De
bisschop van het Kroatische
Sebenik, mgr. Badurina, heeft
per fax afgezegd, omdat hij
door de oorlogshandelingen
zijn huis zelfs niet uit kan
Het voorbeeld van de Rus-
sisch-orthodoxe patriarch
Alexej die niet als 'broederlij
ke afgevaardigde' heeft willen
komen uit protest tegen de ka
tholieke bekeringsijver in zijn
land, bleek gisteren te zijn na
gevolgd door de patriarchen
van Roemenië, Bulgarije en
Griekenland. Het kan dan ook
geen toeval zijn dat in het
Summarium, het synodale do
cument dat gisteren is gepre
senteerd, wordt opgeroepen tot
samenwerking met protestan
ten, joden en moslims, terwijl
de orthodoxen schitteren door
afwezigheid. De Franse kardi
naal Jean-Marie Lustinger er
kende gisteren dat de proble
men tussen katholieken en
orthoxen vooralsnog de wereld
nog niet uit zijn al gaat het
volgens hem om een tijdelijke
terugslag in een proces van ge
leidelijke toenadering. „De
kerk mikt nu eenmaal op de
lange duur", aldus Lustinger.
Het Summarium is samenge
steld uit de antwoorden van de
landelijke bisschoppenconfe
renties en bestaat uit negen
delen. Het begint met de uit
eenzetting over de noodzaak
van een nieuwe evangelisatie,
niet alleen in het oosten, maar
ook in het door ontkerkelij
king geplaagde West-Europa.
Deel 2 beschrijft de gevolgen
van de val van het communis
me: „Miljoenen mensen die
nimmer zijn gedoopt en zelfs
de meest elementaire beginse
len van het christelijk geloof
niet kennen", moeten uit hun
onwetendheid worden verlost.
Maar daarbij moet worden
voorkomen dat zij het westerse
maatschappijmodel gaan idea
liseren, dat immers ook nog de
nodige misverstanden bevat.
In die zin bouwt het Summari
um duidelijk voort op de
eerder dit jaar gepresenteerde
encycliek Centesimus Annus.
Hoofdstuk 3 heet de 'Speur
tocht naar de identiteit van de
naties en van Europa'. Die
identiteit is volgens de bis
schoppen uiteraard christelijk
en het gaat er nu dus om terug
te keren tot de 'christelijke
wortels van Europa'. Na het
einde van de communisme
doen zich daarbij drie obsta
kels voor: het westerse materi
alisme waarin „door de ont
kenning van spirituele waar
den het marxisme in zekere
zin voortleeft"; de opkomst
van het nationalisme in het
oosten waarin „de natie tot
een absolute waarde wordt ge
maakt"; en tenslotte het „we
reldse humanisme dat het
christendom terugbrengt tot
een stelsel van waarden of een
cultureel verschijnsel." In het
vierde deel wordt de kerk op
geroepen om door intensieve
contacten een bijdrage te leve
ren aan het proces van Euro
pese integratie. (En passant
wordt ervoor gepleit om de
EG ook voor de ex-communis
tische staten open te stellen).
Deel 5 benadrukt het belang
van de terugkeer van het ge
loofselement in de Europese
cultuur nu „de realisering van
de christelijke waarden zonder
Christus heeft gefaald."
Hoofdstuk 6 behandelt de
'speurtocht naar de ware vrij
heid'. In de afgelopen tien jaar
zijn niet alleen communisti
sche maar ook rechtse dictatu
ren gevallen tot genoegen van
de kerk. Maar dat heeft ook
geleid tot een gevaarlijk cultu
reel relativisme waarin de
mens tot maat aller dingen
wordt verheven en het be
staan van een 'objectieve
waarheid omtrent goed en
kwaad' wordt ontkend. „De
mens is alleen dan waarlijk
vrij als hij de waarheid kent
en haar volgt", stelt het Sum
marium vast, om te vervolgen,
dat dit alleen het geval is wan
neer hij „zichzelf aan Christus
schenkt." Het pleidooi gaat
verder met een pleidooi voor
maatschappelijke verantwoor
delijkheid vooral ten aanzien
van de „bedreiging van het
ongeboren leven en het leven
in de terminale fase" en roept
op tot gehoorzaamheid binnen
d^ kerk, want ook daar ver
keert „de gedachte van de
ware autoriteit in crisis."
De 'uitwisseling van geschen
ken' is de titel van hoofdstuk
8. De kerken in het oosten
hebben van het westen mate
riële steun nodig en praktische
adviezen „om zich te kunnen
oriënteren in een geheel nieu
we politieke situatie." En op
zijn beurt kan het westen een
„hernieuwd vertrouwen in Je
zus Christus als centrum van
het universum en de historie
ontlenen aan de Oosteuropese
kerken. De grootste gaven die
oost en west elkander kunnen
geven, luidt de conclusie, is
„de aanwezigheid van Christus
LUNTEREN Betrekke
lijk veel jongeren, maar
ook mensen in de 'midli-
fe-crisis', kunnen maar
moeilijk leven met de
schone schijn van het ide
aalbeeld van jong, mooi
en een rijk consumptiepa
troon ('het STER-ideaal').
Hun leven ziet er heel an
ders uit en ze realiseren
dat ze nooit kunnen vol
doen aan de eisen die het
STER-ideaal stelt. Sommi
gen kunnen niet met die
wetenschap leven en
daardoor kunnen grote
psychische problemen
ontstaan.
Juist de kerk zou de plaats
moeten zijn waar geleerd kan
worden het leven te leven zo
als het leven werkelijk is, dus
inclusief lijden en achteruit
gang. Tegelijkertijd zou dat
'echte leven' geplaatst moeten
worden in bijbelse perspectie
ven van kwaliteit van leven.
Het ideaalbeeld van het leven
zoals dat door de STER wordt
voorgeschoteld wordt daar
door ontmaskerd als een
schijn-beeld, waaraan geen
méns kan voldoen.
Deze problematiek kwam gis
teren aan de orde in de synode
van de Gereformeerde Ker
ken, bijeen in Lunteren, naar
aanleiding van de bespreking
van een rapport over pastoraat
en suicide (zelfdoding). „Als
de kerk uitspraken doet over
'het leven', dan zal die uit
spraak altijd moeten worden
verduidelijkt met wat er pre
cies wordt bedoeld met dat 'le
ven', welke kwaliteiten in dat
begrip 'leven' mee klinken",
zo vatte mevrouw M. Kruithof
uit Gouda, lid van de groep die
de studie verricht, samen. De
studie wordt te zijner tijd aan
geboden aan de synode van zo
wel de Gereformeerde Kerken
als aan de hervormde synode.
Het rapport wordt gemaakt
omdat het onderwerp in de
pastorale praktijk voor veel
problemen zorgt. Zelfdoding is
afgezien van de problemen
voor degene die suïcide heeft
gepleegd, vaak een groot pro
bleem voor de nabestaanden
en voor degenen die een pasto
rale taak hebben bij familie en
vrienden. Een andere kant
van de studieopdracht is het
ethische aspect van suïcide,
bijvoorbeeld vragen rondom
hulp bij zelfdoding, wanneer
er sprake is van ondraaglijk
psychisch lijden.
Prof. dr. H.B. Weijland, advi
seur van de synode, wees er op
hoe in vragen rond leven en
dood er maar al te gemakke
lijk wordt geroepen dat het le
ven een geschenk van God is
en dat we daar van af moeten
blijven'. „In de praktijk bete
kent zo'n houding het einde
loos rekken van leven, tot op
de laatste seconde, vaak on
danks veel lijden. Maar het is
de vraag of zo'n standpunt wel
terecht is. Heeft de dood dan
niets met God te maken?"
In de bijbel komt het verlan
gen naar de dood meermalen
voor; bijvoorbeeld bij de apo
stel Paulus die verlangt naar
zijn dood, omdat hij dan bij
Christus zal zijn. Die notie van
het verlangen 'te zijn ontbon
den' is in de meeste gesprek
ken afwezig, vond Weijland.
En die afwezigheid zorgt er
voor dat sterven eigenlijk al
tijd 'creperen' is. Er ontstaat
een kramp die mensen als het
ware dwingt om het leven ten
koste van heel veel te rekken.
Het gesprek over zaken als eu
thanasie en suïcide komt daar
door ook in een kramp, zei
Weijland. Hij bepleitte dan ook
dat de opstellers van het rap
port niet vergeten het onder
werp te bekijken vanuit het
'standpunt van de dood'. Daar
door kunnen uiterst gevoelige
kwesties als suïcide wat meer
'ontspannen' worden benaderd
Geen lege stoel
TE]
Na Jordanië en Libanon hebben nu ook Syrië en de F
tijnen laten weten dat zij volgende week woensdag in
hington aanwezig zullen zijn, als daar de tweede ronde
beginnen van de vredesbesprekingen over het Midden
ten. Daarmee is Israël de enige deelnemer die niet zo
meer op de uitnodiging van de VS is ingegaan. De Israël
regering heeft uitstel gevraagd tot 9 december, omdi
voorbereidingen meer tijd zouden vergen. Het is go
lijk dat in de komende vijf dagen een compromis word
gewerkt waarin alle partijen zich, zij het morrend, ku
schikken. Daarmee wordt dan voorkomen dat de besprt
gen vastlopen voordat ze echt zijn begonnen. Geen va
partijen durft de verantwoordelijkheid hiervoor aan.
zo'n compromis echter niet meer kan verhullen, is de all
groter wordende kloof tussen Israël en de Verenigde St
In het proces, dat uiteindelijk moet leiden tot vrede in
Midden-Oosten, wordt Israël keer op keer door Washin
voor voldongen feiten gesteld. Zo werd premier Shamir
ge week, terwijl hij officieel op bezoek was in de VS, ni
de hoogte gesteld van de Amerikaanse beslissing dat
overleg op 4 december zou worden hervat. Shamir moes
als iedereen het nieuws vernemen via de televisie. Isr
sche commentatoren spraken van een 'zwarte dag voo
raël' en het 'einde van een tijdperk'. In vroeger tijden
men zich zo'n onhoffelijke behandeling van een Israëli
regeringsleider in Washington inderdaad niet kunnen v
stellen. De bevoorrechte positie van Israël bestaat nog
wat de militaire en de financiële kant van de zaak bet
Maar diplomatiek en politiek wordt de kloof steeds grol
TlJDENS de Golfoorlog tegen Irak werd er al op gesp
leerd dat de grootste verliezer van de oorlog, naast Sad[
Husayn, Israël zou kunnen zijn. Om hun oude en nie
Arabische bondgenoten in het westerse kamp te hou $3 v
zouden de VS worden gedwongen wat minder toegeefli; iefen
zijn ten aanzien van Israël. De manier waarop de Anjen
kaanse regering vaart tracht te geven aan het vredespi
bevestigt deze theorie. Vanzelfsprekend heeft Israël
daartegen met hand en tand verzet. Een echte vred^si
ling met de Arabische buren kan immers niet tot stand
men zonder fundamentele concessies, en daartoer is li ands<
iet c
uitgedrukt in de leer en de
prediking beleefd in de litur
gie en de eucharistie en nage
volgd in het hele leven".
Het lijkt weinig waarschijnlijk
dat het Summarium de basis
zal zijn van revolutionaire
vernieuwingen. Het document
ademt de sfeer van bekerings
ijver en traditionalisme die het
hele pontificaat van paus Ka-
rol Woytila kenmerkt. In poli
tiek opzicht is het modern,
maar filosofisch gezien lijkt
het nog het meest op een te
rugkeer tot voor de Verlich
ting. „Het communisme kan
worden beschouwd als een re
sultaat van het rationalisme",
schrijft het Summarium, om
verderop de ondergang van
het communisme zelfs gelijk te
stellen aan de „ineenstorting
van het rationalisme". De in
het document neergelegde
boodschap laat daarmee aan
duidelijkheid niets te wensen
over. De geloofsbeleving oude
stijl moet in ere worden her
steld en na de ondergang van
het communisme dient nu de
strijd te worden aangebonden
met humanisten, liberalen en
vrijdenkers.
(nog?) niet bereid. De Amerikaanse minister van buiten!
se zaken, James Baker, heeft op zijn reizen in het Midi ier <-}
Oosten ondervonden hoe taai de Israëlische vertraging! ,ens
tieken kunnen zijn.
m atior
1USSEN de VS en Israël zijn er, ondanks de geprivilegi
de betrekkingen, altijd meningsverschillen en wrijvingen
weest. Maar nooit zijn die zo duidelijk aan het licht gekoa
als nu. De Amerikaanse president Bush blijkt bereid dooi[j'L
tende maatregelen te nemen en zelfs regelrechte politiek van
financiële chantage te gebruiken, om zijn zin te krijgen,
nomisch en financieel was Israël eigenlijk al lang afhankA-fra'
van de VS. Zolang het allemaal koek en ei was tussei"
twee landen, had in Israël eigenlijk niemand daar veel
zwaren tegen. Nu Israël voor voldongen feiten wordt
begint men zich te verzetten tegen de politieke bevoogid. De
door de VS. De vraag is of de joodse staat wel echt ven nkin,
kan bieden. De verwachting is dat de Israëlische stoe '^aat.
Washington niet lang leeg zal blijven.
MET RIA LUBBERS NAAR
ARTSEN ZONDER GRENZE
IN NICARAGUA.
DEBRi
HA
Tv
VOOT2
en, n
met
den
mog
iitspr
in d
It uit]
id al
er t<
■nind
min
Kijk vanavond om 22.00 uur naar VeronicF
Giro 4054 Amsterdam
'ARTSEN ZONDER GREN&'
Voorafgaande aan de synode in Rome werd gisteren een persconferentie georganiseerd. V.l.n.r. de
woorvoerder van het Vaticaan Navarro Valls, de kardinalen Martinez, Glemp, Lustiger en de per
manente secretaris van de synode, de Vlaming J. Schotte.
FOTO: EPA
en besproken.
Op de synode kwam ook na
drukkelijk ter sprake de grote
psychische nood die vaak bij
nabestaanden ontstaat na (een
poging tot) suïcide. Veel fami
lieleden krijgen schuldgevoe
lens en raken in een maat
schappelijk isolement omdat
zelfdoding een zo beladen on
derwerp is, dat er uit eigen
omgeving vaak weinig steun
Het probleem van suïcide in
ons land neemt in omvang toe.
Er worden jaarlijks volgens
schatting ruim 50.000 pogingen
tot zelfdoding gedaan. Zo'n
zestienhonderd pogingen heb
ben een dodelijke afloop. De
toename is niet alleen onder
jongeren. Ook onder oudere en
bejaarde mensen neemt het
verschijnsel toe.
Uitgave
Kantoor
Telefoon 071 -122 244
Telefax- 071 -134 941
Postadres Postbus 112300 AA Leiden.
Hoofdkantoor Koopmansstraat 9, 2288 BC Rijswijk
Telefoon 070 - 3190 933.
Telefax: 070-3906 717
Postadres: Postbus 9, 2501 CA Den Haag
Directeur/hoofdredacteur J Leune
Adjunct-hoofdredacteur J Timmers
Chef-redacteur: G- J Onvlee
Secretariaat directie/hoofdredactie (tel. 070 - 3190 808
Sport Leiden e.o. (tel. 071 -144 0
Binnen- en buitenland, financiën 1
A. van Rijn (chef), W Bunschoten, drs. C
E. Huisman, H Jansen, drs J van Leeuw
n Herpen (chef), F Buurman,
K van Kesteren
(tel: 070-3190 815):
Kunst/rtv (tel 070 - 3190 834) G Ansems (coordinator), B Jansma, H Pi<
Geestelijk leven (tel 070 - 3190 835) L. Kooistra, drs P van Velthoven.
Foto (tel. 070 - 3190 838): M. Konvalinka (chef), S. Evenhuis, S. Pieterse
Redactie
cretare
e (tel 070-3190 819) T. Kors
De Leidse Courant maakt verder gebruik van de diensten van
- freelance-medewerkers en -correspondenten in zijn verspreidingsgebied,
- de parlementaire redactie en de nieuwsdienst van de Stichting Pers Unie, e
dactioneel samenwerkingsverband van negen regionale kranten in Nederland
België. De algemene verslaggevers van Pers Unie zijn drs. K. Swiers, M. van d
Ven en P Vogels. De parlementaire redactie bestaat uit R in 't Hout (chef), H. B coun
leveld, D Hofland, P Koopman, D. van Rietschoten en K. van Wees.
- het Algemeen Nederlands Persbureau en buitenlandsé persbureaus;
- de volgende correspondenten in het buitenland S Akkerman (Praag),
drs D J van den Bergh (Peking), drs H Botje (Tunis), A Courant (Athene).
R Hasselerharm (Johannesburg). T Heard (Kaapstad), drs. A Heenng (Rome)
B van Huet (Parijs), M de Koninck (Washington), H Kuitert (Nieuw Delhi),
F Lindenkamp (Sao Paulo), R Simons (Londen), drs. R Vunderink (Moskou),
W Werkman (Jeruzalem), E. Winkels (Barcelona), G. van Wijland (Belgrado),
F. Wijnands (Bonn), J Wijnen (Brussel)
De Leidse Courant heeft als lid v,
publicatierechten van The Times
M. de Cocq
n 08 30 tot 17 00 u
i 18.00 tot 19.00 u
25.70
76.60
294,30
Nabezorging
Telefoon: 071 - 122 248 op ma. t/i
15.00 uur.
Abonnementsprijzen (inclusief 6'
Bij automatische betaling:
per maand
per kwartaal
per jaar
Bij betaling per acceptgirokaart
per kwartaal 78,60
per jaar 299,30
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan.
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel 071 - 122 244
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk 070 - 3902 702
Bankiers
ABN/AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK 663 050
