„De twijfels van het
CDA komen deels voort
uit koudwatervrees"
Recessie in de VS 1991: angst, leed en dood
BINNENLAND BUITENLAND
idae
STEEF WEIJERS (ZIEKENFONDSEN) BETREURT REM OP PLAN-SIMONS
Cfiidae Qowuvnt
ZATERDAG 23 NOVEMBER
Idoor
DICK VAN RIETSCHOTEN EN DICK HOFLAND
DEN HAAG „Laat ik het maar ronduit zeggen: ik
vind het heel slecht dat er door toedoen van het CDA
nog steeds grote onzekerheid over de nieuwe ziekte
kostenverzekering bestaat. Er wordt straks op 1 januari
wel een stapje in de goede richting gezet, maar wat er
in 1993 en volgende jaren gaat gebeuren is nog vol
strekt onbekend. Zonde! Het parlement moet staatsse
cretaris Simons en alle betrokken organisaties gewoon
wat meer speelruimte geven".
Wie tegenover Steef Weijers
het trefwoord 'plan-Simons'
uitspreekt, krijgt onmiddellijk
een klaterende waterval van
commentaren en bespiegelin
gen over zich heen. Geen
wonder trouwens, want Weij
ers bezet een strategische posi
tie midden in het fijnvertakte
web van de Nederlandse ge
zondheidszorg.
Als voorzitter van de Vereni
ging van Nederlandse Zorg
verzekeraars (VNZ) vertegen
woordigt Weijers de 25 zieken
fondsen die ons land telt.
Daarmee behartigt hij indirect
ook de belangen van de tien
miljoen burgers die bij een zie
kenfonds zijn verzekerd. Bo
vendien kent Weijers het poli
tieke wereldje als zijn broek
zak. Hij was zestien jaar lid
van de Tweede Kamer, eerst
voor de KVP en later voor het
CDA. In die functie heeft hij
zich voornamelijk bezig ge
houden met volksgezondheid
en sociale zaken.
Sinds hij ruim twee jaar gele
den het voorzitterschap van-de
VNZ op zich nam heeft Weij
ers zich ontpopt als een en
thousiast pleitbezorger van de
nieuwe 'basisverzekering voor
iedereen', die het kabinet voor
ogen staat. Hij kan zich dan
ook oprecht opwinden over
barrières die her en der wor
den opgeworpen om de staps
gewijze uitvoering van het
plan te vertragen of op z'n
minst te bemoeilijken.
„Het is echt de hoogste tijd dat
er een nieuwe verzekering
komt", zegt de VNZ-voorzitter
met een diepe frons in het
voorhoofd. „Het versnipperde
systeem dat we nu hebben,
met ziekenfondsen, particulie
re verzekeringen en speciale
ambtenarenverzekeringen is
volkomen versleten. Je kunt
er de stijgende kosten nauwe
lijks meer mee in de hand
houden en bovendien is het in
.de loop der tijd een hartstikke
onrechtvaardig systeem ge
worden. De ziekenfondsen
hebben bijna alle zwakke
groepen onder hun hoede,
waaronder heel veel mensen
die vaak ziek zijn, en de parti
culiere verzekeringsmaat
schappijen bieden jonge en ge
zonde mensen voor een habbe-
krats een polis aan én laten
ouderen het zevenvoudige aan
premie betalen".
„In de nieuwe verzekering a
la Simons moet iedereen gro
tendeels naar financiële draag
kracht premie betalen. Da's
tenminste eerlijk. En die ver
zekering biedt ook nog eens
tal van mogelijkheden om de
kosten van de gezondheidszorg
te beheersen, onder meer
doordat de verzekeraars recht
streeks invloed kunnen uitoe
fenen op de handelwijzen van
artsen, ziekenhuizen en ande
re zorginstellingen. Als dokter
Jansen bijvoorbeeld te vaak
onnodig patiënten doorver
wijst naar een dure specialist
of te vaak met recepten smijt,
kunnen de verzekeraars zeg
gen: ho ho, als je zo doorgaat
willen we geen contract meer
met jou. Dan bekijk je maar
hoe je het redt".
Duitse krankenkasse
„Weten jullie hoe lang we in
Nederland nou al tevergeefs
bezig zijn om één volksverze
kering tegen ziektekosten te
ontwerpen? Sinds de jaren ze
ventig, zeg je? Welnee, al veel
langer. Vanaf 1901! En nu pas,
negentig iaar later dus, zijn we
er eindelijk serieus naar op
weg. 't Zal tijd worden, is het
niet? Voor de oorlog had je
hier een enorme wirwar aan
ziekteverzekeringetjes. Bijna
elke beroepsgroep had z'n ei
gen fondsje en de rijken be
taalden hun ziektekosten gro
tendeels zelf. Daarnaast had je
dan van overheidswege de ar
menzorg voor degenen die
nergens verzekerd waren en
geen rooie cent hadden".
„Pas in 1941 hebben de Duit
sers in ons land het verschijn
sel ziekenfonds in het leven
geroepen, in navolging van
hun eigen Krankenkasse. In
derdaad, dat is nu precies vijf
tig jaar geleden. We hebben er
hier bij de VNZ lang over na
gedacht of we wel iets aan dat
jubileum moesten doen, want
het is natuurlijk nogal pijnlijk
dat het destijds een maatregel
van de bezetter was. We heb
ben er nu wat op gevonden.
Op 2 december organiseren we
in de Ridderzaal een bijeen
komst met allemaal hotemeto
ten, waarbij we vooruitblikken
op de toekomst van de gezond
heidszorg, hier en in heel Eu
ropa. Het verleden wordt
maar heel even aan de orde
gesteld. Dat doe ik zelf, als
voorzitter, in m'n openingstoe
spraak. Ik ben dus de enige
die het jaar 1941 aanroert".
Kaland
Steef Weijers heeft het mara
thondebat dat de Eerste Ka
mer afgelopen dinsdag over de
Steef Weijers:
„Denk je dat het
de verzekeraars
niet lukt om
tussen nu en 31
december
contracten af te
sluiten met de
1500
apothekers in
ons land?
Natuurlijk lukt
dat wel. Dat is
prima te
regelen".
FOTO: CEES
VERKERK
toekomstige basisverzekering
voerde niet zelf bijgewoond.
„Ik had verplichtingen elders.
Die had ik misschien wel kun
nen afzeggen, maar ik vond
het eigenlijk beter om me die
dag een beetje gedeisd te hou
den. Er zaten al zoveel mensen
van de ziekenfondsen op de
tribune van de Eerste Kamer
en als ik er dan ook nog ponti
ficaal bij was gaan zitten... nee,
dat zou overkill zijn geweest".
„Ik heb enige tijd daarvoor
nog wel een gesprekje gehad
met CDA-fractieleider Ka-
land, maar die was niet te ver
murwen om Simons ruim baan
te geven. Ik heb wel enig be
grip voor de twijfels in het
CDA, maar ik denk toch dat
die voor de helft voortkomen
uit koudwatervrees. Natuurlijk
is het niet voor honderd pro
cent zeker dat in het nieuwe
verzekeringssysteem alles in
één keer perfect verloopt. Het
is niet onmiddellijk vuurvast
en krimpvrij. Voor alle be
trokkenen, ook voor mij, is die
operatie een sprong in het die
pe. Maar je moet ook op een
gegeven moment durven die
sprong te maken. Je kunt niet
aldoor blijven twijfelen of de
voorbereidingen wel goed ge
noeg zijn geweest. Ik kan me
ook enorm opwinden over het
werkgeversverbond VNO, dat
voortdurend een chaos voor
spelt. Ik ben er heilig van
overtuigd dat er géén chaos
ontstaat. Akkoord, er zal mis
schien wel eens iets scheeflo-
pen, maar dan is er heus nog
wel gelegenheid om te zaak te
repareren".
Weijers slaakt een zucht, sluit
zijn ogen alsof hij even medi
teert en neemt enkele tellen
later de draad van z'n verhaal
weer op. „Het slot van het
liedje is dus dat nu op 1 janua
ri alleen de medicijnkosten en
nog wat kleinere voorzienin
gen via het nieuwe systeem
worden vergoed. Zo ver wilde
de Eerste Kamer in de nacht
van dinsdag op woensdag nog
wel gaan. Maar wat zien we
dan de volgende dag? De apo
thekers beginnen enorm veel
paniek te zaaien en de particu
lier verzekerden bang te ma
ken dat ze na nieuwjaar mis
schien hun geneesmiddelen
niet vergoed krijgen. Nou, dat
is wel lichtelijk overdreven en
dan druk ik me nog zachtjes
uit. Denk je dat het de verze
keraars niet lukt om tussen nu
en 31 december contracten af
te sluiten met de 1500 apothe
kers in ons land? Natuurlijk
lukt dat wel. Dat is prima te
regelen".
Keuzen in de zorg
Tussen alle paperassen over de
toekomstige zorgverzekering
belandde vorige week een ver
se nota op het bureau van
Weijers: het rapport van de
commissie-Dunning over de
keuzen die onvermijdelijk in
de zorg moeten worden ge
maakt, willen we de boel be
taalbaar en verantwoord hou
den. De VNZ-voorzitter is het
in grote lijnen met dat rapport
eens. Ook met de stelling dat
het basispakket van de nieuwe
verzekering drastisch kan
worden verkleind? „Nou ja,
niet drastisch. Dat gaat me te
ver", weert Weijers af. „Maar
het principe dat je bij elke
vorm van zorg de vraag moet
stellen of het wel in een volks
verzekering thuishoort, ja, dat
onderschrijf ik volledig".
„Ik kan me best voorstellen
dat je na een uitvoerige discus
sie besluit om bijvoorbeeld re
ageerbuisbevruchting of ho
meopathische medicijnen eruit
te laten. Maar ik wil wel een
redelijk breed verzekerings
pakket houden, want dan kun
je makkelijker met eigen risi
co's gaan werken. Als Dun
ning oppert dat er wellicht
maar vijfenvijftig procent van
alle zorg in die volksverzeke
ring hoeft te zitten en dat ie
dereen voor de overige voor
zieningen maar een aparte
verzekering moet afsluiten,
dan ben ik het niet met hem
eens. Toch zou er wel iets af
kunnen van het pakket waar
we nu op mikken, met 95 pro
cent van de voorzieningen. Als
dat na zorgvuldig wikken en
wegen 90 procent zou worden,
dan zeg ik: akkoord".
Het maken van keuzen is
noodzakelijk in de gezond
heidszorg, maar op één punt
mag je niet kiezen, vindt de
commissie-Dunning. Bij het
verlenen van hulp mag geen
onderscheid gemaakt worden
tussen jongeren en ouderen of
tussen mensen die gezond le
ven en ongezond leveK
ers is dat uit het haif RE HQ>
pen. „Iedere burger h«
zelfde recht op mec*ii\YER]
maatschappelijke zorg' R,
daar geen rangorde P1S> D1
brengen en het kanpweest
heel veel gevallen nielrs op
„Je leest en hoort dezq de c
de wildste scenario's.jg^ona
een ernstig ongeluk gef
een kind en een our J
worden zwaar gewonoen w
ziekenhuis binnen&ugges
waar maar één operatijr off:
wie heeft dan voorraf slech
soort dilemma's komtL^eer
Nederland in de prakP
voor? Er zijn ook merf'
zeggen dat een roker' hun
gauw voor een longopéSt'.
aanmerking behoort te
dan iemand die niet r<
kan me zo'n gedach ze"vei
voorstellen, maar wat (fsgrote
dan bijvoorbeeld met i van
die met z'n kleinkind i aa.n
en een been breekt?Ult
we dan zeggen: opa l?en
even wachten of opa iFn; Vo
gips zelf betalen, wantr° n z'
niet zo dom moeten j0156 st£
heen en weer te gaan
Nee toch zeker?" n volk
onder I
»kt voo
l'siecl
fsteunti
WASHINGTON Reces
sie 1991 in de Verenigde
Staten van Amerika bete
kende vorige week de
dood voor de vierjarige
Angela uit Newark, de
arme buurstad van New
York. Angela werd door
haar negentienjarige moe
der Susan afgeleverd bij
Newarks University Hos
pital met een dagenlang
verwaarloosde nierontste
king. De hulp kwam te
laat.
Susan heeft nu alleen nog
maar te zorgen voor haar baby
van dertien maanden, Peter.
Ze wonen in het oude flatge
bouw aan de rand van de bin
nenstad, dat onlangs door de
gemeente gratis ter beschik
king is gesteld aan daklozen.
Recessie 1991 in Amerika be
tekende vorige week ook een
klein geluk bij een diep onge
luk voor Jose Rumero in Ba
ton Rouge, in de zuidelijke
deelstaat Louisiana. Zeven
maanden geleden was hij ont
slagen als elektriciën bij een
plaatselijke failliet gegane ma
chinefabriek. Vrijgezel Jose
had vier weken geleden de zes
maanden wettelijke werkloos
heidsuitkering (voor hem, met
nog maar acht dienstjaren, 234
dollar per maand) opgebruikt.
Zijn spaargeld was al verteerd
en hij stond op het punt zijn
oude piepkleine huisje in het
moeras van de Mississippi Del
ta te koop aan te bieden, toen
president Bush in Washington
de crisiswet tekende die Jose
nog dertien weken extra
werkloosheidsuitkering toe
kent. „Ik heb weer even uit
stel. Maar ik ben -toch bang dat
ik daarin zal moeten gaan wo
nen", zegt hij, wijzend o.p zijn
aftandse Chevrolet Caprice.
Buurtstomerij
Recessie 1991 betekent slapelo
ze nachten voor David en Lori
Rosenblatt, die in Denver met
hun twee schoolgaande kinde
ren het 'modale' Amerikaanse
gezin benaderen. Davids en
Lori's gezamenlijke jaarinko
men bedroeg 32.000 dollar in
1990. Dit jaar dreigen ze onder
modaal (29.500) te zakken
want chemie-arbeider David is
vorige maand zijn tweede
baan kwijtgeraakt: die van
timmerman in de nieuwbouw,
waarmee hij 6000 dollar per
jaar extra placht te verdienen.
„Onze eerste zorg is dat we
onze kinderen niet naar de
universiteit kunnen sturen.
Collegegeld is in Amerika al
gauw 12.000 dollar per jaar.
We hebben er vanaf ons trou
wen voor gespaard, maar die
reserve hebben we nu mis
schien voor acute dingen no
dig. De tweede zorg is dat we
zouden moeten verhuizen als
ik een van mijn drie banen
verlies", zegt deeltijd-onder
wijzeres Lori, die 's avonds in
de supermarkt achter de kassa
staat en op zaterdagen strijkt
bij de buurtstomerij.
Van Newark tot Los Angeles
en van Chicago tot Dallas is
Amerika in de greep van de
economische crisis. Het is een
crisis met merkwaardige trek
ken. Ze is in macro-economi
sche cijfers niet bijzonder he
vig maar ze komt bovenop de
sluipende verarming die zich
al bijna twintig jaar lang onaf
gebroken in de Verenigde Sta
ten voltrekt en die voor mil
joenen van de getroffen Ame
rikanen Zelf langdurig onopge
merkt is gebleven.
Ondervoeding
Onopgemerkt omdat een niet
groeiende of zelfs dalende
koopkracht-per-salaris, meer
dan goedgemaakt werd door
het toenemend aantal salaris
sen-per-huishouden en door
het afnemend kindertal. Se
dert 1973 kon zo een gemid
deld Amerikaans gezinsinko
men (gerekend in dollars van
1991) stijgen van 20.000 naar
nu bijna 30.000 dollar per jaar
(een dollar heeft in Amerika
ongeveer de koopkracht van
f 1,40 in Nederland). Maar
SUSKE EN WISKE "TAZUUR EN TAZIJN"
(c) Standaard Ultflevarl|/Wavery Productions
achttien jaar geleden was het
heel normaal in de VS dat een
hoofd het hele gezinsinkomen
verdiende. Thans zijn vier to(t
zes banen (twee full-time en
de rest part-time) per huishou
den meer norm dan uitzonde
ring. Vijfenzeventig procent
van Amerika's vrouwen met
afhankelijke kinderen heeft
nu een of meer banen buitens-
Die relatieve daling van de
welvaart van de middenklasse
is sedert het aantreden van
president Ronald Reagan
(1980) vergezeld gegaan van
sterke verarming (en uitbrei
ding) van de onderste en enor
me verrijking van de bovenste
lagen van de maatschappij. Be
lastingverlaging en nieuwe
winstkansen voor kapitaal
krachtigen, gekoppeld aan so
ciale bezuinigingen waren
daarvoor verantwoordelijk.
„We zien hier tafrelen die
recht uit ontwikkelingslanden
zouden kunnen komen", zegt
dokter Beatriz Arpayaglou van
de kinderafdeling van het zie
kenhuis in Newark. „Een
grootmoeder die de zorg had
over zeven kleinkinderen om
dat haar twee dochters aan
aids waren overleden, stierf
onlangs aan de complicaties
van ondervoeding en kou. Er
komen hier kinderen die voor
goed blind en doof zijn gewor
den van onbehandelde oor- en
voorhoofdsholteontstekingen".
Voedselbonnen
De koele statistieken bevesti
gen de menselijke misère die
zich anno 1991 afspeelt in de
gemeentelijke ziekenhuizen,
de nachtverblijven voor daklo
zen en in de anonieme spelon
ken van alle Amerikaanse ste
den. Een zwarte man in de
wijk Harlem, ten noorden van
Central Park op Manhattan,
heeft daar - met uitzicht op de
glanzende wolkenkrabbers
van midtown - gemiddeld
minder kans om 65 jaar oud te
worden dan een gemiddelde
man in Bangladesh, 's werelds
armste ontwikkelingsland.
Niet moord en drugs vormen
de eerste doodsoorzaak, maar
medisch veelal gemakkelijk te
vermijden ziekten.
Vandaag de dag lopen 35 mil
joen Amerikanen rond zon
der enige vorm van ziektever
zekering. Hun aantal stijgt.
Chronische ondervoeding, ma
zelen (van 1500 gevallen in
1983 naar 20.000 in 1990), tu
berculose (in sommige steden
elk jaar 35 procent meer pa
tiënten), astma en aids (dit jaar
40.000 doden), al die plagen
woekeren voort op de vrucht
bare bodem van armoede, van
Een dakloze man in Philadelphia probeert warm te worden boven een rooster dat hete lucht door
laat. Het aantal daklozen in de VS is sinds het begin van de recessie, medio vorig jaar, gegroeid
van vier naar vijf miljoen.
FOTO: AP
politieke 'ontkenning' en van
een groeiende intolerantie je
gens de minstbedeelden.
„De kwaadaardigheid van de
Reagan-filosofie is dat ze ar
moede verachtelijk en heb
zucht respectabel heeft ge
maakt", zegt Newyorks gou
verneur Mario Cuomo. En in
derdaad doet zich alom in den
lande, met name sedert de eco
nomische crisis ook de mid
dengroepen is gaan bedreigen,
de anti-armen-reflex voor.
Bedelen
In de rijke voorstad Potomac
van Washington verzetten be
woners zich fanatiek tegen de
bouw van gesubsidieerde wo
ningen in hun buurt; in New
York lopen burgers te hoop te
gen de twintig nieuwe nacht
verblijven die burgemeester
Dinkins voor de daklozen wil
openen; in Louisiana heeft ra
cist David Duke 55 procent
van alle blanke kiezers achter
zich gekregen omdat hij tegen
sociale voorzieningen (voor
vooral arme zwarten) is; het
vliegveld van Chicago is geslo
ten voor thuislozen; in Santa
Barbara, Californië, is slapen
op straat verboden; in Atlanta
is bedelen tot misdrijf ver
klaard.
Het aantal daklozen in de VS
is sedert het begin van de re
cessie, medio vorig jaar, vol
gens de meeste schattingen ge
groeid van vier naar vijf mil
joen (op een totale Amerikaan
se bevolking van 250 miljoen).
En het aantal mensen dat van
voedselbonnen, door federale
overheid en deelstaatregering
verstrekt, moet eten, is in twee
jaar tijd van 20 naar 25 miljoen
gegroeid. Een op de tien Ame
rikanen dus krijgt
kaartjes, die in supenf
en drugstores worden il|
seld tegen leeftocht.
Nu de werkloosheid i
half jaar van negei
twaalf miljoen Amerilf
gegroeid, lijkt er een eM
komen aan de bereidh)
vooral de ploeterende J
klasse om nog meer ifl
af te staan ten bate f
waarachtig berooiden.
Recessie 1991 in Ami
ondanks het absolute
aan de onderste kant,
trekkelijk. Een bonte j
van nationale en
sterk uiteenlopende
voorzieningen (steevj
scheidener dan in pakw
derland, dat wel) geeftl
nen noodlijdende burg"
nog de mogelijkheid eJ
selijk leven te leiden. P
rika is nooit een socil
wende natie geweest!
noodopvang door famill
kerk gewoner is dan l
weg Nederland. j
Amerika is vooral nof0^1"
een van de rijkste langHAS^
wereld met een - in jgese S
ding tot de meeste andLtje
ties - behoorlijke weLajc^c
spreiding. Het is geen S is
nie, integendeel, het i|van 5
procent van haar opps^
een droom van een laiTn 'aar
tenlandse bezoekers L ian(;
nog steeds vooral g£ng 0,
door de verrassende \Ltie
lijkheid van de
orde van het openbar^ngs
de onmiskenbare \M zj:n
van de meerderheid del
rikanen, de gratie van [j'er on
zen en tuinen ip. de vool weer
en de gedurfde projects
urbane gebieden.
De misdaad is dan wel i
genloos (20.000 moord*
jaar) en groeiende, mal
negen op de tien Amei
nog steeds gemakkelijkr
lopen, want de meestJ
vallen in de ghetto's,
van het land ademt noj
de onschuld van een
gezinscamping in de bi
ren vijftig. Huizen, aiT
fietsen gaan in Amerilq
gaans niet op slot.
En toch is die droom iri
leving van de meeste
snel aan het vervliegen)
ben jullie in Europa
ken vakantie per jaartfV
loof lijk! Wat zijn wij
genlijk arm", roept I
Walker, computerpiT
meur in North CarolinaP
moet het, net als alleging
Amerikaanse werknemfcchoc
der de veertig jaar, mf'd te 1
weken vrij per jaar dod^ft O
kerstmis (een dag) en VChtki
giving f hij k
