'Friedrichstadt is tweede thuis'
GEESTELIJK LEVEN OPINIE
COMMENTAAR
Uitzicht
loosheid
Johan Heyns: aanvaardbaar bemiddelaar in Zuid-Afrika
unicef CÉ)
rt* CeidaeSomo/nt
£aidóc6ou4a*it
ZATERDAG 23 NOVEMBER lf
Servisch-Orthodoxe Kerk mijdt synode
BELGRADO De Servisch-Orthodoxe Kerk stuurt geen dele
gatie naar de bisschoppensynode over Europa, die volgende
week in Rome begint. De Heilige Synode van de kerk, die aan
vankelijk positief had gereageerd op de uitnodiging van het Va-
ticaan, heeft daartoe besloten uit solidariteit met de Russisch-Or-
thodoxe Kerk. Deze kerk zal wegens het conflict met het Vati-
caan over de Oekrains-Katholieke Kerk geen afvaardiging stu
ren. Volgens bronnen binnen de Servisch-Orthodoxe Kerk was
het hoofd van de kerk, patriarch Pavle, het aanvankelijk niet
eens met het voorstel van deelneming aan de synode af te zien.
Pavle, die ondanks het conflict tussen Servië en Kroatië is blij
ven streven naar een goede relatie met de Rooms-Katholieke
Kerk, heeft echter tenslotte het standpunt van zijn mede-syno
deleden aanvaard. Al eerder is gebleken dat het beleid van Pa
vle door sommigen binnen de leiding van de kerk wordt afge
wezen. De orthodoxe metropoliet van Zagreb en Ljubljana, Jo-
van Pavlovic, beschuldigde de RK Kerk ervan een „veldtocht"
tegen de orthodoxie te zijn begonnen. De RK Kerk belijdt vol
gens Pavlovic haar aanhankelijkheid aan de oecumene alleen
maar met de mond. Hij was de eerste leider van de Servisch-
Orthodoxe Kerk die sprak van een „godsdienstoorlog" in Kroa-
Paus komt met nieuwe encycliek over moraal
Idoor
AART HEERING
Een debat is een,
veelal verhit i
ivaarbij t wee ménsen
tegen elkaar praten
en naar zichzelf
luisteren
Jean de Boisson
ROME Paus Johannes Pau-
lus II legt momenteel de laat
ste hand aan een nieuwe ency
cliek over de nieuwe moraal.
De inhoud van dit document
waar de paus twee jaar aan
heeft gewerkt, is nog strikt ge
heim, maar naar verwachting
zal het een uitgebreid vademe
cum van gedragsvoorschriften
worden. De Vaticaanse zegs
man Joaquin Navarro-Valls
heeft tegenover buitenlandse
toeristen tenminste gezegd dat
in de encycliek 'de fundamen
ten van het zijn zullen worden
doorvorst om de mens van nu
een antwoord te geven op de
vraag hoe hij moet zijn'. Hij
kondigde tevens aan dat de
paus volgend jaar bij gelegen
heid van zijn bezoek ter gele
genheid van vijfhonderd jaar
kerstening van Latijns Ameri
ka tevens een bezoek zal bren
gen aan Jamaica en waar
schijnlijk ook Nicaragua om,
zoals de woordvoerder het uit
drukte 'het feit zonder weerga
te vieren dat een heel conti
nent katholiek geworden is'.
Vaticaanse bronnen vermel
den verder dat de paus tien
dagen geleden een brief heeft
ontvangen van patriarch
Alexej van Moskou, waarin
deze de uitnodiging afslaat om
'broederlijke afgevaardigden'
(met recht van spreken) naar
de synode te sturen. De patri
arch schrijft wel dat zijn ge
baar niet moet worden uitge
legd als een einde van de dia
loog met de katholieken en dat
hij nog steeds bereid is de paus
in Moskou te ontvangen. De
toonzetting van de brief is
daarmee heel wat milder dan
die van het persbericht, waar
mee de patriarch ruim een
maand geleden zijn weigering
openbaar maakte. Daarin stel
de hij de 'schaamteloze beke
ringsijver' van de katholieken
verantwoordelijk voor de ver
slechterde verhouding tussen
de beide kerken.
Nederland en Oost-Timo]
dit vo
heeft
I gistere
nale g<
fist. De
achte
•ten lo
met ee
Offici
loge ei
beide
icht. B
PREDIKANTE BEDIENT AFSTAMMELINGEN NEDERLANDSE REMONSTRANTEN
door MARINUS V.D BERG
leven uit als er in iets geen beweging komt, alles i
muurvast zit, als de toestand aardedonker is? Je kunt in je
leven komen te staan voor feiten die je niet kunt
veranderen, waar je geen greep op hebt, waarvoor niet
zomaar een oplossing is. Ik denk aan de drie verhalen,
die ik in een week hoorde, van ouders die het contact met
een kind hebben verloren. Iemand die niet meer
thuiskomt. Soms is de reden onduidelijk. Ik denk aan hen
die voor een taak staan die steeds zwaarder wordt en
waar je niet uit de weg kunt. Ik denk aan hen die moeten
leven met een psychische ziekte. Hoe kun je dan leven
zonder zelf ten gronde te gaan? Het leven in de
uitzichtloosheid is zwaar en vaak ook eenzaam.
Je kunt soms niemand vinden om te vertellen hoe dit
leven voelt. Je hebt er ook niet de goede woorden voor.
Het kan zijn dat je naar buiten toe ook niet laat blijken
hoe je er aan toe bent. De glimlach is soms een masker
waarachter een ander mens schuilgaat. In de
uitzichtloosheid raakt de mens aan de bodem van
zichzelf. Je bent alleen met jezelf. Het doet veel pijn om
die bodem te voelen. Je voelt jezelf als een verscheurde.
Wie in de uitzichtloosheid komt is op een riskant
levensmoment. Je kunt in het gebied van de bitterheid
komen, in het gebied van de moedeloosheid. Je hebt geen
enkel vertrouwen meer in de toekomst. In dit gebied kun
je verharden, een rancuneus mens worden. Een mens die
geen enkel vertrouwen meer in wereld om zich heen
heeft. Wie in de uitzichtloosheid komt kan in het gebied
van de totale verlatenheid komen: verlaten door God en
de mensen. Er is ook een andere mogelijkheid. De
mogelijkheid dat je jezelf serieus nemend in gesprek gaat.
In gesprek met jezelf, in gesprek met iemand. In gesprek
met God. Het gebed als gespreksplaats voor al wat je
knelt, benauwt, opstandig maakt. Het is binnen de ruimte
van dat gesprek dat je kracht kan groeien. Een kracht die
het kruis waaronder je gebukt gaat verlicht. Je kunt de
ervaring op gaan doen dat het toch waar is dat je kracht
krijgt naar kruis. Voor sommigen is het kruis te zwaar en
zij bezwijken.
Zij kunnen niet anders dan verlangen naar het graf. Dit
laatste is wel het moeilijkste om te erkennen. Ikzelf wil
altijd weer zoeken naar de weg van de ontmoeting, het
gesprek, het begin van een nieuw begin. Je kunt het
alleen uithouden in de uitzichtloosheid door de
uitzichtloosheid serieus te nemen, te doorleven. Een
huilbui, een goed gesprek kan je goed doen. Iemand
vinden die lotgenoot en bondgenoot is kan je sterker
maken. Blijven praten en als je het voelt weer eens goed
huilen, dat kunnen de lichtplekken zijn, die je helpen om
toch voort te gaan. om toch licht in de uitzichtloosheid te
vinden. Met veel pijn en moeite kan een mens soms
doorgroeien naar een plek in zijn leven waarin je niet
meer totaal afhankelijk bent van de uitzichtlose situatie.
Je erkent haar als een feit, maar je krijgt ook oog voor
andere momenten van het leven. Het uithouden met de
uitzichtloosheid is hard werken, kost veel geestelijke
energie. Het uitzicht krijg je niet voor niets. Je moet er
hard voor werken. De mensen die jouw trouw blijven,
zijn de engelen. Engelen van mensen die een licht voor je
zijn. Ze zijn de boden van God die het kruis meedragen.
De engelen zijn niet de mensen met de gemakkelijke en
vlotte antwoorden, de mensen die voor alles een oplossing
hebben, maar het zijn zij die solidair zijn in de
uitzichtloosheid.
Anti-immigratieprogramma
van Le Pen veroordeeld
PARIJS De rooms-katholieke bisschoppen in Frankrijk heb
ben het anti-immigratieprogramma van het extreemrechtse Na
tionaal Front van Le Pen veroordeeld. De voorstellen van de
partij zijn „een absoluut onaanvaardbaar handvest van de anti-
solidariteit", schrijven de bisschoppen in een verklaring. „Als
ons land voor de verleiding bezwijkt en voor deze voorstellen
belangstelling toont, zal het zijn ziel verliezen", waarschuwen
zij. Als het Nationaal Front zijn zin krijgt, mogen immigranten
hun familieleden niet meer laten overkomen en krijgen Fransen
de voorkeur bij werk.
In het weidse land van de
Duitse deelstaat Sleeswijk-
Holstein ligt Friedrichstadt.
Dit 'Hollandische Stadchen'
met krap 2800 inwoners werd
in 1621 gesticht door uit Ne
derland gevluchte remon
stranten. Behalve een remon
strantse kerk bouwden zij er
huizen en groeven kanalen.
Nederlanders telt het stadje
niet meer maar de 'Remon-
strantengemeinde' wordt nog
altijd bediend door een Neder
landse predikant: mevrouw ds.
E.W.H. Laman Trip-Kleinsta-
rink uit Warnsveld.
FRIEDRICHSTADT
Een druilerige regen ver
sluiert de elegante aan
blik van het kerkje. Het
vooruitzicht van een door
weekt pak ontneemt de
iust om de pas in te hou
den en het zalmkleurige
gebouw uit 1854 te be
wonderen. Veel leven is
er niet, op deze zondag
ochtend in Friedrichstadt,
afgezien van enkele vroe
ge kerkgangers die ge
hoorzaam hun passen
richten naar het klokgelui
van het kleine remon
strantse kerkje aan de
Prinzebstrabe.
Op de grote deuren van het
kerkgebouw staat het aange
kondigd: vandaag preekt Pas-
torin Frau Laman Trip aus
Holland. Eens in de maand
gaat de predikante (sinds 1989
met emeritaat) de kudde in
Friedrichstadt voor. De overi
ge zondagen kunnen de kerk
gangers afkomstig uit de verre
omstreken tot zelfs aan Ham
burg en Denemarken toe uit
slapen want zoals in zoveel
kerkgenootschappen kent ook
de (vrijzinnige) Remonstrantse
Broederschap hier een tekort
aan predikanten. Dominee
E.W.H. Laman Trip-Kleinsta-
rink (67) schrijdt in zwarte
toga naar de kansel. Zo'n veer
tig a vijftig gemeenteleden, en
kelen eenvoudig gekleed, an
deren duidelijk in goeden
doen luisteren in de roomwitte
kerkbanken met klapdeurtjes
toe. Aan het slot klinkt het
Onze Vader. In het Neder
lands.
Na de dienst schudt Frau Pas-
torin handen in de deurope
ning en een klein groepje
kerkgangers holt over de glib
berige keien naar het Remon
strantenhuis aan de overkant
voor een kop koffie en choco
laatjes. Frau Pastorin volgt en
mengt zich enthousiast tussen
de koffiedrinkers. Om twaalf
uur is het afgelopen. Het
smaakvol ingerichte zaaltje
wordt langzaam leger. Laman
Trip maakt zich op voor de ze
ven uur durende treinreis
huiswaarts. Het maandelijks
'bliksembezoek aan de ge
meente zit er op. „Ik ben ver
knocht aan de remonstrantse
Remonstrants predikante E. Laman Trip-Kleinstarink
gemeente hier én natuurlijk
ook aan Friedrichstadt. Het is
mijn tweede thuis. Ze kennen
me in het stadje als de Hol
landse Pastorin en dat geeft
me een vertrouwd gevoel."
De Warnsveldse predikante,
getrouwd met jhr. ir. J. Ph.
Laman Trip (77) oud-rent
meester van de kroondomei
nen, is de 47e Nederlandse
voorganger van de remon
strantse gemeente in Frie
drichstadt. Het kleine stadje
(nauwelijks 2800 inwoners) dat
met zijn gevelhuizen in Re-
naissance-stijl, de antieke
naamtegeltjes boven de deuren
en de kinderkopjes als straat
plaveisel onmiskenbaar Ne
derlands aandoet, werd in 1621
gesticht door een clubje uit ons
land gevluchte kapitaalkrach
tige mensen. Zij rekenden zich
tot de pas opgerichte Remon
strantse Broederschap. De re
monstrantse gemeente, van
Friedrichstadt is de enige ge-
meente-in-ballingschap buiten
Nederland die door Remon
stranten is gesticht.
De band met Nederland bleef,
ondanks de afstand, altijd in
nig. Bezoekjes over en weer
hebben ook nu nog in moder
ne touringcar plaats en dank
zij de inspanningen van het
echtpaar Laman Trip ontstond
een officiële stedenband tussen
Friedrichstadt en Doesburg.
Daarvoor waren al contacten
gelegd tussen de remonstrant
se kerken van beide plaatsen.
Dominee Laman Trip hecht
aan die ontmoetingen over de
grenzen van de eigen ver
trouwde streek.
„Mijn man en ik hebben het
altijd bijzonder belangrijk ge
vonden om mensen van overal
met elkaar in contact te bren
gen. Zo bevorder je het weder
zijds begrip en respect. De
kerk is belangrijk maar de
mensen die de kerk vormen
ook. Zo hebben we, toen ik
van 1967 tot '71 voor vijftig
procent predikant in Doesburg
was, een bus volgeladen met
gemeenteleden uit Friedrich
stadt waar ik toen voor de an
dere helft was aangesteld, en
hen naar Doesburg gereden.
Wat is er leuker dan om te
zien hoe volken tot elkaar ko
men?"
De remonstrantse gemeente
van dominee Laman Trip be
staat uit 150 zielen van wie de
helft in het buitengebied of el
ders woont en uit nostalgie,
meelevendheid óf de preken
van de vrouwelijke dominee
één keer in de maand naar
Friedrichstadt trekt. De kerk
gang is wat traag, geeft Laman
Trip toe, per dienst komen
zo'n veertig mensen. „De be
volking in dit gedeelte van
Duitsland is erg traditioneel en
behbudend. Hiërarchische ver
houdingen zitten nog diep ver
ankerd. De kerkgang hoort er
bij. Wat ik wel eens mis is de
persoonlijke betrokkenheid op
het geloof. Daarover wordt
volgens mij niet zoveel nage
dacht."
Nederlanders wonen er op dit
moment niet meer in het 'Hol
landse stadje'. Klinkende fa
milienamen als Grevinkho-
ven, Pontanus, Geestranus en
Van Ruytenbeek zijn voorgoed
uitgestorven. De Warnsveldse
predikante weet te vertellen
dat de laatste inwoner die in
de vorige eeuw nog op de
'Hollandsche school' had geze
ten in 1983 is overleden.
„De invloed van de Nederlan
ders op kerkelijk en bestuur
lijk gebied die in het begin na
tuurlijk allesoverheersend
was, is langzamerhand naar de
achtergrond verdwenen. Als
ik het goed heb zijn er nu in
mijn gemeente nog twee fami
lies waarvan de voorouders te
ruggaan op de eerste Hollan
ders die hier de stad hebben
gebouwd."
De 'Hollandsche school' was
een idee van de mennoniet
Pieter Wijnands die vreesde
FOTO:RON NAGTZAAM
dat de functie van het Neder
lands als spreek- en bestuur
staal zou slijten. In 1775 vorm
den Nederlanders namelijk
nog het overgrote deel van het
stadsbestuur en alle zichzelf
respecterende verenigingen en
niet te vergeten van het be
stuur van de remonstrantse
kerk. Tot 1893 leerden de kin
deren braaf het alfabet van
Nederlandse leesplankjes.
Toen de remonstrantse predi
kante Laman Trip-Kleinsta
rink in 1967 voor de eerste
keer in Friedrichstadt kwam
verwachtte ze dan ook niet er
landgenoten aan te treffen.
„Maar de mensen voelen zich
nu nog echt met Nederland
verbonden. Dat geldt in het
bijzonder voor mijn gemeente
die zolang zij bestaat Neder
landse predikanten heeft ge
had. Zelf hou ik erg veel van
Friedrichstadt en het land
schap van Sleeswijk-Holstein.
Met die grijze luchten, weilan
den en het water lijkt het soms
op Nederland. Het is niet
adembenemend maar wel
mooi natuurlijk."
De dagen in Friedrichstadt
zijn voor de predikante rede
lijk volgeboekt. Ziekenbezoek,
begrafenissen, feestdagen, ver
gaderingen van de kerkeraad,
preekvoorbereiding, koffie-
ontvangst enzovoorts slokken
een flink deel van de tijd op.
Geeft het ook om als herder
zover van je kudde te wonen?
Peinzend zegt ze: „Ik zou meer
tijd en energie in het pastoraat
willen steken dan ik nu kan
doen. Bovendien is het elke
keer weer een klus om goede
afspraken voor de kerkeraads-
vergadering én huisbezoeken
te maken.
Toch wegen deze nadelen niet
op tegen de vreugde die ik be
leef aan mijn predikantschap
in Friedrichstadt. En ik neem
aan dat mijn gemeenteleden er
net zo over denken. Ik hoor
ten minste van hun kant geen
klachten."
JOHANNESBURG
Ook tot zijn eigen verras
sing wordt prof. dr. Johan
Heyns door de zwarte ver
zetsbeweging ANC ge
noemd als kandidaat voor
het voorzitterschap van de
onderhandelingen over
een nieuwe, niet-raciale
grondwet in Zuid-Afrika.
Heyns is vice-voorzitter van
de Nederduitse Gereformeerde
Kerk (NGK), die tot voor kort
de geestelijke steunpilaar van
het apartheidsregime was. Ne
gentig procent van alle minis
ters in de regering en 70 pro
cent van alle leden van het
blanke parlement is aangeslo
ten bij deze kerk. Heyns is net
zoals zijn kerk de afgelopen ja
ren tot het inzicht gekomen
dat de apartheid niet meer te
verdedigen is.
De NGK verwierp in 1986 de
theologische rechtvaardiging
van apartheid en scherpte
deze houding vier jaar later
aan. Heyns kwam niet onge
schonden door deze periode.
In het algemeen verdedigde
hij tegenover de conservatie
ven de synodebesluiten, maar
hij was nooit duidelijker dan
toen hij met zijn mede-be
stuursleden een demonstratie
veroordeelde van onder ande
ren dr. Allan Boesak en aarts
bisschop Desmond Tutu tegen
de noodtoestand. Tutu was zo
gekwetst dat hij elk contact
met Heyns uit de weg ging.
Heyns erkende later dat zijn
reactie verkeerd was geweest.
In een poging de wonden te
helen schreef hij een open
brief in het orgaan van zijn
kerk waarin hij Boesak en
Tutu „broeders" noemde. Pas
begin dit jaar werd de vrede
tussen Heyns en Tutu gete
kend.
Rustenburg
Heyns' ster binnen het vredes
proces in Zuid-Afrika begon te
rijzen tijdens de kerkenconfe-
rentie van Rustenburg in het
najaar van 1990, waar zijn
kerk zich distantieerde van de
apartheid, zij het dat ze wei
gerde in te stemmen met een
reeks van voorstellen om snel
een einde aan de apartheid te
maken.
Heyns maakte deel uit van het
comité dat de besluiten van
Rustenburg moet uitvoeren.
Hij was daardoor nauw be
trokken bij de voorbereiding
van het akkoord over het ge
weld in de zwarte woonoorden
dat in september werd gete
kend.
Mede door het optreden van
Heyns lijkt de NGK langza
merhand uit haar isolement te
komen. Secretaris-generaal dr.
Emilio Castro van de Wereld
raad van Kerken, bepleitte vo
rige maand tijdens zijn bezoek
aan Zuid-Afrika dat de kerk
weer opgenomen zou worden
in de schoot van de oecumene
en dat de verschillen met an
dere kerken in een open
atmosfeer zouden worden be
sproken.
Kortgeleden bepleitte dr. Shun
Govender van de Belijdende
Kring, een organisatie van te
genstanders van de apartheid
binnen de Nederduitse Gere
formeerde Kerken, dat de
NGK zou worden toegelaten
tot de Raad van Kerken. De
Raad weigerde eerder dit jaar
de NGK als waarnemer te
aanvaarden.
„Na Rustenburg zeiden som
mige kerken dat wij een goed
kope bekentenis hadden afge
legd", zegt Heyns. „Hoewel we
ons daardoor diep gekwetst
voelden, vroegen wij de men
sen om van onze integriteit uit
te gaan. Wij hebben erkend
dat wij de apartheid hebben
gesteund en hebben gepro
beerd hebben de apartheid bij
bels te funderen." De kerken
en groepen die de apartheid
altijd hebben bestreden, zou
den moeten beseffen dat de
veranderingen binnende
NGK mede aan hen te danken
zijn.
De belangrijkste uitdaging
waar de blanke Zuidafrikanen
volgens Heyns op dit moment
voor staan, is dat zij de zwar
ten niet meer zien als uitslui
tend goedkope arbeidskracht,
maar als mens, geschapen naar
het beeld van God, meent
Heyns. „Het omgekeerde is
ook waar. De zwarten moeten
ons, blanken, niet alleen zien
als degenen die hen uitbuitten
en onderdrukten, maar ook als
hun partners. Bevoogden de
blanken vroeger de zwarten,
er is een nieuw tijdperk aan
gebroken van blank en zwart
als gelijke partners."
Veroordeling
in 1948 innam toen de ge
meente van Wijnberg, de eni
ge van kleurlingen binnen de
NGK, apartheid als zonde ver
oordeelde. De gemeente werd
uit de kerk gezet. En ook de
tijd dat hij mensen als ds. C.F.
Beyers Naudé bestreed wegens
hun ongezouten kritiek op de
apartheid, lijkt hij achter zich
te hebben gelaten.
Heyns spreekt tegen dat het
standpunt van zijn kerk tegen
over de apartheid onhelder is.
„Wij gaven een omschrijving
van het begrip apartheid, om
dat het om een zeer netelige
zaak gaat. Het was van het
hoogste belang dat wij niet al
leen de apartheid verwierpen,
maar ook ons apartheidsbegrip
omschreven. En de apartheid
als zodanig wijzén wij af als
zonde tegenover God."
De NGK vindt.dat mensen de
mogelijkheid moeten hebben,
gescheiden van anderen te le
ven. Hij verwijst naar de con
servatieve blanken die een
stad opkochten en de minder
heid van kleurlingen dwongen
te vertrekken. „Stel dat men
sen een stad willen verlaten.
En stel dat mensen daar willen
wonen, dan kan daar toch
geen bezwaar tegen zijn?"
HET was de afgelopen week ronduit teleurstel
moeten constateren dat minister Van den Broek slei
der druk van de Tweede Kamer bereid was om actij
dernemen tegen Indonesië. De aanleiding tot het oj
van nieuwe hulpprojecten was het bloedbad dat het
sische leger vorige week aanrichtte op Oost-Timor.
nister van buitenlandse zaken had kennelijk dringei
ken aan zijn hoofd, zoals de Europese eenwording en
log in Joegoslavië. Toch slaagde hij er niet in de inj
vermijden, dat hij gewoon niet in actie wilde komeni
ONS land treedt al vele jaren op als voorzitter van di
een groep landen die Indonesië financieel en econ
steunt. Het is echter niet Nederland geweest, maar (|^^B
dat binnen deze groep van donorlanden het voortouw
genomen om de hulp op te schorten, zolang er geen vc
te duidelijkheid is over het bloedbad op Oost-Timor.i
waar heeft de Indonesische regering gezegd een ontjjuE VAI
in te stellen. Maar de Tweede Kamer wilde daaraan.""
genstelling tot de heer Van den Broek, niet al te veel L
toekennen. De kamerleden hebben meer vertrouwen
ganisaties als Amnesty International, die hebben b£,
dat sinds '75 op Oost-Timor zo'n 200.000 slachtoffers
vallen als gevolg van het optreden van de Indonesisch,
pen. Dat is een derde van de totale bevolking. pj
TOT 1974 was Oost-Timor een Portugese kolonie. De
revolutie, waar progressieve militairen een belangrijk
speelden, maakte ook officieus een eind aan het Po
bewind in dit deel van de Indonesiche archipel. De
king werd in staat gesteld politieke partijen op te
•Vooral de bevrijdingsbeweging Fretelin mocht zich i; g
steun verheugen. Maar deze beweging verspeelde in h
tenland nogal wat sympathie toen ze een radicale koe
varen. Het Fretelin wilde via de gewapende strijd d<
hankelijkheid bereiken. Eind '75 proclameerde het di
hankelijkheid. Maar binnen twee weken volgde de In
sche invasie. Llie b
jt een
De Verenigde Naties namen vervolgens een mot\g^eu:
waarin de agressie werd afgekeurd, maar de Verenigt
ten, Engeland en Nederland onthielden zich van stei ee^
Zij waren bang dat Oost-Timor via het Fretelin een (doceni
Cuba of Angola zou worden. Vandaar dat men niet zo|een z
tilde aan de invasie en de annexatie die daarop volgde erwijl
dat tijdstip heeft Indonesië weliswaar een aanzienlijk 2
uitgetrokken om de leefomstandigheden van de bev°ll P
verbeteren. Maar tegelijkertijd werden en worden zescj£
strijd tegen het Fretelin de mensenrechten op grote [de. W
geschonden. Het bloedbad van vorige week vormt dg zeve
meest recente illustratie van. rlinger
schot
-pv ht ret
UE internationale gemeenschap kan dergelijke grove ^ppe n
dingen uiteraard niet zonder meer laten passeren. Het j meer
van minister Pronk om voorlopig geen nieuwe hulpprd de v<
in Indonesië te starten (Nederland verleent dit jaar v</ee^ej
na 200 miljoen gulden projecthulp) is een signaal da^^vt
worden ingebed in een groter geheel. Nederland kan idige.
zowel binnen de IGGI-groep als in de Europese G$ vijf
schap het initiatief nemen, ondanks minister Van den op sc
»t wee
in N<
zater
kel<
Kinderen Rekenen op Ons. Wij Rekenen op U.
I voor meer informatie of II
070 - 333 93 0()Ort
ÏERD
maal
Heyns gebruikt geen radicale
termen om de kenmerken van
een rechtvaardig politiek sy
steem in Zuid-Afrika te be
schrijven. „Waar wij in dit
land behoefte aan hebben, is
dat mensen de vrijheid wordt
gegund hun door God gegeven
roeping in dit land waar te
maken."
Heyns is niet gelukkig met de
eis van zwarten dat de grond
aan hen moet worden terugge
geven. „In algemene termen is
het moeilijk te zeggen dat
grond moet worden teruggege
ven. Maar ik denk dat zij dat
in bepaalde bijzondere omstan
digheden kunnen eisen."
Heyns meent dat Zuid-Afrika
met twee mythes moet afreke
nen: de mythe van de apart
heid en die van d<e anti-apart
heid. „De mythe van de apart
heid was gebaseerd op de ver
wachting dat Utopia alleen bij
gescheiden ontwikkeling kan
worden bereikt." Maar deze
mythe moet niet worden ver
vangen door de idee dat alle
problemen zijn opgelost, zodra
de apartheid is afgeschaft. „De
dingen zijn te ingewikkeld
voor zo'n gemakkelijke, opper
vlakkige oplossing".
Uitgave: Westerpers bv (maakt deel uit van Sijthoff Pers bv)
Kantoor: Apothekersdijk 34. Leiden.
Telefoon: 071 -122 244
Telefax: 071 -134 941
Postadres: Postbus 112300 AA Leiden
Hoofdkantoor Koopmansstraat 9, 2288 BC Rijswijk
Telefoon: 070-3190 933.
Telefax 070-3906 717
Postadres: Postbus 9, 2501 CA Den Haag
Directeur/hoofdredacteur- J. Leune.
Adjunct-hoofdredacteur: J. Timmers.
Chef-redacteur: G.-J. Onvlee.
Secretariaat directie/hoofdredactie (tel. 070 - 3190 808) L van Koot
4 047) R. Kleijn (chef), M
n Herpen (chef), F. Buurman,
le C
ovei
lissen
erke
e leg
kal
bij d
>g g«
l tui
ie ver
>or h
van
en ei
al Plc
dat
Sport Leiden e.o. (tel. 071 - 144 049): K. van Kesteren
Binnen- en buitenland, financiën en economie (tel 070 - 3190 815):
A van Rijn (chef), W. Bunschoten, drs. C. van Haersma Buma, A. van Holste
E Huisman, H Jansen, drs. J van Leeuwen - Voorbij, R. de Roo, drs K. Ver
Kunst/rtv (tel 070 - 3190 834): G. Ansems (coördinator), B Jansma, H. Piet.
Geestelijk leven (tel. 070 - 3190 835)' L. Koolstra, drs. P van Velthoven.
Foto (tel 070 - 3190 838): M. Konvalinka (chef), S. Evenhuis, S. Pieterse.
Redactie-se
e (tel. 070-3190 819): T. Kors
De Leidse Courant maakt verder gebruik van de diensten van
- freelance-medewerkers en -correspondenten in zijn verspreidingsgebier
- de parlementaire redactie en de nieuwsdienst van de Stichting Pers Unie,
dactioneel samenwerkingsverband van negen regionale kranten in Nederla
België. De algemene verslaggevers van Pers Unie zijn drs. K. Swiers, M
- r hou, (chef)
Ven en P. Vogels De parlementaire
leveld, D. Hofland, P. Koopman, D i
het Algemeen Nederlands Persbureau en buitenlandse persbureaus,
de volgende correspondenten in het buitenland: S Akkerman (Praag
drs D J van den Bergh (Peking), drs H Botje (Tunis), A. Courant (A
R. Hasselerharm (Johannesburg), T. Heard (Kaapstad), drs. A Heering (I
B van Huët (Parijs), M de Koninck (Washington), H Kuitert (Nieuw Delhi
(Parijs), M de Koninck (Washington), H
mp (Sao Paulo), R. Simons (Londen), drr
i (Jeruzalem), E. Winkels (Barcelona), G. van Wijland (Belgrad
F. Wijnands (Bonn), J Wijnen (Brussel)
De Leidse Courant heeft als lid van de Stichting Pers Unie de exclusieve verti
publicatierechten van The Times en The Sunday Times of London. Vertaalstf
M. de Cocq.
Nabezorging
Telefoon: 071 -122 248 op ma. t/m vi
15.00 uur.
Abonnementsprijzen (inclusief 6% b
Bij automatische betaling:
per maand
per kwartaal
per jaar
n 08 30 tot 17.00 uur
n 18.00 tot 19.00 uur, op z
25,70
76,60
294,30
V<
de gi
is
ng n
tktlciale
deze
er 10'
s er
■s va
iehou
slied
)e V
dat
Tunis
rust
in d
ld us
Twt
dinst
mJ Mnet
(RÏdat i
'1PEI
r>
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan 1
Advertenties L
Informatie en tarieven over advertenties tel. 071 - 122 244.
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk 070 - 3902 fl
Bankiers
ABN/AMRO BANK NV 473 575 515 f
POSTBANK 663 050
