Een voorzitterschap
van vallen en opstaan
Peking bindt strijd aan met analfabetisme
Nachtmerrie
Projecten
NEDERLAND HALF JAAR AAN HET EUROPESE FRONT
Werkpaard
Angstvallig
Ambtenaren
Paniek
Censuur
Ontduiking
Vijfjarenplan
BRUSSEL - Als de woordvoerder
van minister Van den Broek het
Që waagt zich in de hal van het ge
bouw van de Europese minister
raad in Brussel te vertonen, wordt
lij onmiddellijk ingesloten door de
internationale pers.
gon i Zijn komst lijkt het rokende, koffiedrin-
haast kenden, pratende, maar vooral wachten-
d de gezelschap te electrificeren. De voor-
lichter beleeft gouden tijden en minister
st he Van den Broeks boodschap waart dan
Nuook nadrukkelijk door de Heilige Hallen
eivan Eur°Pese Gemeenschap. Er
nstenworcil naar Nederland geluisterd. Zelfs
vanade meest triviale mededelingen worden
m nerveus handschrift aan honderden
"notitieboekjes toevertrouwd. Sommige
ennevoerders gaan zelfs zover dat ze de
aededeling dat er geen mededelingen
jjn, als een boodschap van een hogere
°Pen]orde beschouwen.
estaivoor 1 juli van dit jaar kon diezelfde
d( woordvoerder zich overigens nagenoeg
chter onopgemerkt door de perszaal bewegen,
d Ha De bloem van de Euro-journalistiek ken-
an df de niet eens zijn naam, laat staan zijn
schijn voornaam.
]De overweldigende belangstelling voor
den Bro»
alles wat minister Van den Broek of
ihoni; diens publicitair alter ego zegt, heeft te
ttigd
her
•ortei
or d{
ngen
gatie
?uyen
r, hei
;talen
een
in nee
biij
it cij'
poli-
bor-
oi, d(
:n ge
bijna
jarei
s Sai
Go
maken met het EG-voorzitterschap dat
Nederland het afgelopen half jaar in
handen had en dat alle twaalf EG-landen
bij toerbeurt toevalt. Het voorzitter
schap werpt een land zes maanden lang
in een soort draaikolk, vooral als er zich
in die periode belangrijke internationale
gebeurtenissen voordoen zoals de crisis
in Joegoslavië, of als de EG aan een his
torische groeistuip - zoals in dit geval
het voor ondertekening gereed maken
van de verdragen over de politieke en
monetaire unie - te boven moet komen.
In die situatie worden onbekende minis
ters opeens veelgevraagde autoriteiten,
komen woordvoerders aan de frontlijn
van de internationale berichtgeving te
recht en krijgen eenvoudige ambtenaren
ilotseling het idee dat ze de halve aard-
>ol bestieren.
Het EG-voorzitterschap is - zo heeft
vooral Nederland moeten ervaren - eu
forie en nachtmerrie tegelijk. Een een
voudige misrekening kan gedurende
deze cruciale zes maanden in een ramp
verkeren. Een verspreking kan een per
soonlijke reputatie op het spel zetten.
Een onhandigheidje kan tot een politieke
vernedering leiden. En een onbeduidend
misstapje ontlokt hoongelach en achter
klap.
Het voorzitterschap is bovendien een ge
ografisch ongemak dat het Euro-circus
ieder half jaar naar vreemde en soms
zeer ongemakkelijk oorden verplaatst.
Nederland dwong de Brusselse karavaan
haar tenten niet alleen in Den Haag en
Amsterdam op te slaan, maar ook in
Apeldoorn, Ootmarsum, Haarzuilens en
Leeuwarden. In opgemelde plaatsen wer
den belangrijke ministersconferenties ge-
iouden die zelfs de wereldpers haalden.
Het voorzitterschap eindigt tenslotte in
een topontmoeting van de Europese re
geringsleiders, waarvoor ten tweede
male Maastricht is uitgezocht. Het En-
.else blad Financial Times vergastte zijn
Fezers dezer dagen op een soort Euro-al
fabet, onder de 'M' waarvan Maastricht
was geplaatst als „een kleine Nederland
se stad aan de grens van België en Duits
land, die snel onsterfelijk wordt".
In de Limburgse hoofdstad kan - of be
ter gezegd: moet - immers de eindbe
slissing vallen over zulke spraakmaken
de Europese projecten als de politieke en
economische en monetaire unie (EPU en
EMU voor de fijnproefers). Dat heeft de
naam van de stad nu al een plaatsje in
het wereldnieuws en mogelijk zelfs in de
geschiedenis bezorgd. Al naar gelang de
tongval spreekt men in geheel Europa
over "Mastrikt", "Meestrick", "Maas-
jtriech", "Miestrikte" en "Mastrique".
VVV's van andere Nederlandse steden
hadden voor grensoverschrijdende
naambekendheid die Maastricht in de
schoot wordt geworpen, wellicht tonnen
geld over gehad.
Natuurlijk valt aan een EG-voorzitter
schap ook persoonlijke eer te behalen.
De geschiedenis moet uitmaken welke
Nederlandse politicus het afgelopen half
jaar het grootste persoonlijke profijt
heeft getrokken.
Premier Lubbers is natuurlijk ruim
schoots aan zijn trekken gekomen. Hij
kreeg de groten der aarde op bezoek en
schoof in juli aan bij de G7-leiders in
Londen, bij gelegenheid waarvan hij zo
wel met president Bush als president
Gorbatsjov kwam te spreken. Hij ont
ving president Bush bovendien voor een
EG-top in Den Haag, werd en passant
Natuurlijk valt aan een EG-voorzitterschap ook persoonlijke eer te behalen. Premier Lubbers is natuurlijk ruimschoots aan zijn trekken gekomen. Hij kreeg de groten der aarde op
bezoek en schoof in juli aan bij de G7-leiders in Londen, bij gelegenheid waarvan hij zowel met president Bush als president Gorbatsjov kwam te spreken.
M FOTO: AP
Het voorzitterschap van de EG werpt een land zes maanden lang in een soort draaikolk, vooral als er zich in die periode belangrijke internationale gebeurtenisen voordoen zoals de
crisis in Joegoslavië. In het Vredespaleis in Den Haag ontving Nederland de EG-leiders in het kader van de vredesconferentie.
een veelgevraagd internationaal spreker,
maakte bovendien een min of meer offi
ciële rondreis langs de Europese hoofd
steden en zal in Maastricht als gastheer
van de EG-regeringsleiders fungeren. De
afgelopen zes maanden zijn Lubbers dan
ook zeer van pas gekomen, vooral om
dat hij de gedoodverfde opvolger van
Jacques Delors als voorzitter van de Eu
ropese Commissie is. Lubbers heeft zijn
kandidatuur naar die functie dan ook
met ingehouden nadrukkelijkheid ge
steld.
Minister Van den Broek - het diploma
tieke werkpaard van Europa - heeft
eveneens kunnen profiteren van de poli
tieke en publicitaire voordelen die het
EG-voorzitterschap met zich meebracht.
Zijn uithoudingsvermogen en alomte
genwoordigheid hebben bijna spreek
woordelijke proporties aangenomen. In
Den Haag verneemt men dat Van den
Broek de afgelopen maanden meer uren
in een vliegtuigstoel dan in de echtelijke
sponde heeft doorgebracht. Deskundige
minister-spotters zeggen dan de be
windsman in goed zes maanden tijd
zichtbaar ouder is geworden.
Niettemin is Van den Broek gespeciali
seerd in het verbergen van moeheid en
uitputting, al slaakt hij zo nu en dan wel
eens een hoorbare zucht. Zijn diploma
tieke inspanningen voerden hem over de
halve aardbol, plaatsten hem om het
spreekgestoelte van de VN, bezorgden
hem - na Bush en Gorbatsjov - de no
dige spreektijd op de vredesconferentie
voor het Midden-Oosten in Madrid, dre
ven hem ettelijke keren naar Joegoslavië
en gaven hem een prominente plaats aan
nagenoeg iedere onderhandelingstafel.
Een en ander werd beloond met een
overigens nauwelijks serieuze kandida
tuur voor het secretaris-gerneraalschap
van de VN. Ook wordt Van den Broeks
naam genoemd als opvolger van Navo-
secretaris-generaal Manfred Wörner.
Overigens kwam uitgerekend de routi
nier Van de Broek begin oktober in een
nachtmerrie-achtige situatie terecht toen
het Nederlands EPU-voorstel werd afge
schoten tijdens wat nu als als 'de slach
ting van Brussel' wordt aangeduid. Naar
buiten pareerde Van den Broek die af
gang overigens met een manhaftige glim
lach en de mededeling: "Ik heb u enig
slecht nieuws te melden".
Van alle Nederlands bewindslieden die
er het afgelopen half jaar op uit waren
bij Lubbers en Van den Broek in de pas
ter Wim Kok. Belaagd door de wao-af-
faire, in de steek gelaten door een op
fietsvakantie zijnde partijvoorzitster en
in het nauw gedreven door een politieke
achterban die liever leuzen roept dan de
rijksbegroting nalezen, hield Kok zich
staande. Hij zette de zaken rond de Eco
nomische en Monetaire Unie zonder
veel ophef in de rails, hurkte daarbij
slim tegen het machtige Duitsland aan,
incasseerde het applaus van zijn colle
ga's met een beleefd genoegen en hield
er tenslotte een sterk opgevijzelde inter
nationale reputatie aan over.
De kleinere ministeriële goden wachtten
intussen in de coulissen of hielden angst
vallig de slippen van opgemeld drietal
ZATERDAG 23 NOVEMBER 1991 PAGINA 27
vast. Landbouwminister Piet Bukman
kreeg de hervormingen van het EG-land-
bouwbeleid op zijn bord, een gerecht dat
bij de boeren angst en walging veroor
zaakt en bij de buitenstaanders twijfel en
wanhoop. Nu de Fransen en de Duiters
alsnog bereid zijn water in de wijn te
doen, ruikt de tot dusver afwachtende,
om niet te zeggen flegmatieke Bukman
opeens zijn kans.
Hanja May-Weggen's moeilijkste klus
was het oplossen van de meningverschil-
len met Oostenrijk en Zwitserland over
transito-verkeer door de Alpen. Ze ont
bood haar collega-ministers zelfs infor
meel naar haar thuisstad Eindhoven ten
einde een doorbraak te forceren. En
waarachtig: korte tijd later kon ze op Eu
ropees niveau de politieke overwinning
behalen die ze in Den haag tot dusver
heeft moeten ontberen.
De andere bewindslieden die zich nood
gedwongen op het Europees podium
moesten wagen, hielden aan hun optre
den vooralsnog geen onsterfelijkheid
over. De namen van Alders en Andries-
sen, van mevrouw Van Rooy en nog et
telijke anderen hebben zich niet kunnen
vastzetten in het Europees bewustzijn.
Daarentegen kreeg staatssecretaris Piet
Dankert de Boeman voor de EPU-mis-
lukking toegeschoven, iets waarop hij
met overigens met een bijna vrolijke ge
latenheid op reageerde.
Dan waren er de ambtenaren, waarvan
sommigen zich plotseling moesten gaan
bezighouden met niets minder dan de
politieke en monetaire ordening van Eu
ropa. Dat leidde - zoals uit het EPU-
echec eveneens met pijnlijke duidelijk
heid bleek - tot enig Haags ellebogen
werk, waarbij hier en daar een reputatie
werd beschadigd en een carrière deuken
opliep. Ook enkele diplomaten die het
allemaal zeker zeiden te weten, mogen
er, als gevolg van het EPU-echec, op re
kenen dat ze eerstdaags naar een ver,
maar warm land worden weggepromo
veerd.
Daarentegen is de schemer van enkele
diplomatieke carrières op het allerlaatste
moment krachtig door het voorzitter
schap verlicht. Ambassadeur Henri Wij-
naendts - Van den Broeks persoonlijke
vertegenwoordiger in de Joegoslavische
kwestie - zag zich alsnog begiftigd met
de kwalificatie 'topdiplomaat'. De
plaatsvervangend vertegenwoordiger van
Nederland bij de EG in Brussel, ambas
sadeur Nieman, kreeg aan de vooravond
van zijn pensioen het gelijk alsnog aan
zijn kant. Want hij had Den Haag krach
tig en ruim tevoren voor een totale
EPU-afgang gewaarschuwd.
Tenslotte heeft het Nederlandse voorzit
terschap de bewijzen geleverd voor en
kele stellingen die nog geen wijde be
kendheid genoten. Zo is komen vast te
staan dat de Duitse minister Hans-Die-
trich Genscher zijn collega Van den
Broek niet zien of luchten kan. Dat Gen-
schers optreden zo nu en dan de grens
van de schaamteloosheid dicht naderde,
is helaas te weinig opgemerkt gebleven.
Zo is ook komen vast te staan dat de
voorzitterschappen van de kleine lan
den, de arrogantie van de groten alleen
maar in de hand werken. De onderons
jes van Genscher en Dumas en van
Hurd en De Michelis - zonder dat Ne
derland van het bestaan ervan op de
hoogte was - spreken in dat verband
boekdelen.
Minister van den Broek mag overigens
het genoegen smaken dat het potsierlijke
Frans-Duitse plan voor een Europees le
ger wel paniek in EG-gelederen veroor
zaakte, maar tenslotte niet bestand bleek
te zijn tegen de atlantische solidariteit,
waarvan juist onze minister één van de
meest hardnekkige exponenten is.
En ten laatste: Nederland is gedurende
de zes maanden van zijn EG-voorzitter
schap andermaal geconfronteerd met
zijn hardnekkige nationale tekorten. Het
heeft laten zien dat het zich nog steeds
niet heeft kunnen ontdoen van die
vreemde, ouderwetse, calvinistische
rechtlijnigheid. Ook in Europa treedt
Nederland nog altijd liever op als een al
leswetende ouderling, dan als de doorge
winterde Machiavelli.
Toch kunnen kleine landen wel degelijk
groot zijn, als ze het gevoel voor hun ei
gen maat en omvang maar voortdurend
in de gaten houden en als ze slimheid
boven kracht verkiezen.
Als Maastricht een succes wordt en als
de Europese leiders hun handtekening
zetten onder de zwaarbevochten EPU-
en EMU-verdragen, dan mag Nederland
niettemin dik tevreden zijn. Want ons
land heeft Europa dan een eindje voort
geduwd in een proces dat tot dusver
meer stilstand dan vaart heeft gekend.
Maastricht vormt voor Europa de water
scheiding, waarvan Nederland mogelijk
het laatste gat kan dichten. Als dat lukt
is de geschiedenis niet alleen Europa,
maar ook ons land toch nog zeer ter wil
le geweest.
PEKING - In China is de strijd te
gen het niet kunnen lezen weer op
gebloeid. Chinezen houden van le
zen, maar het kost behoorlijk wat
inspanning om dat goed te leren. Is
dat echter gelukt, dan is er ruime
keus.
Volgens de maatstaven van het ministe
rie van cultuur ben je als Chinees onge
letterd wanneer je minder dan tweedui
zend karakters kent. Om goed te kunnen
lezen heb je er toch al gauw drie- tot
vierduizend nodig. En als je je op het
pad van de literatuur begeeft, is kennis
van zo'n zevenduizend karakters een
vereiste. In totaal zijn er maar liefst
50.000 karakters, die de gemiddelde Chi
nees gelukkig niet allemaal hoeft te ken
nen.
In Peking werd begin dit jaar door de
autoriteiten aangekondigd dat ongelet
terdheid bij mensen tussen vijftien en
veertig is uitgeroeid. „Dit betekent, dat
de hoofdstad met haar tien miljoen in
woners, een plek is geworden waar prak
tisch geen ongeletterden zijn onder de
volwassen bevolking", meldde de En
gelstalige China Daily begin dit jaar
triomfantelijk. Op het platteland, waar
de grens van 'geletterdheid' is gesteld op
1500 karakters is echter nog een hoop
opvoedend werk te verrichten: hier be
draagt het percentage ongeletterden
maar liefst twintig procent van de bevol
king. Zodat er in heel China toch al
gauw zo'n 160 miljoen ongeletterden
zijn.
Kranten kunnen lezen is belangrijk in
China, vindt de regering. Immers de
krant is behalve een middel om nieuws
over te dragen, allereerst het belangrijk
ste gereedschap om de officiële politiek
onder de bevolking te verspreiden.
Kranten moeten daarom op wekelijkse
bijeenkomsten van de werkeenheid wor
den bestudeerd.
Behalve staatsorganen als Het Volksdag
blad en Dagblad van Peking is er een
scala van kranten en tijdschriften over
de meest uiteenlopende onderwerpen te
krijgen, van gezinsdagbladen waarin re
latieproblemen worden besproken tot
bladen over auto-onderdelen.
Maar het is bepaald niet zo dat men al
les mag lezen. „Om de zoveel tijd krij
gen we een directief van boven", vertelt
Ma Xianfang, een employé van het
Staatsbureau voor Media en Publicaties.
Hij werkt op de afdeling die belast is
met het censureren van tijdschriften en
boeken die het Chinese daglicht niet
kunnen velen.
„Dat gebeurt allemaal in het kader van
de campagne om 'het Geel weg te ve
gen' Deze campagne loopt al vanaf
augustus 1989, twee maanden na het
bloedbad in Peking. 'Gele', ofwel pulp-
lectuur vergiftigt de geest en zet mensen
aan tot sabotage, zo redeneert men.
Doelwit van de campagne is in de eerste
plaats boeken die schadelijk zijn voor de
staat en het communisme. Maar ook al
te gewelddadige verhalen, pornografie en
boeken die aanzetten tot bijgeloof wor
den van de boekenmarkt geweerd.
Het laatste doelwit van de campagne
zijn populaire studies van de Yijing, het
'Boek der Veranderingen', een merk
waardig orakelboek, waarbij je door
middel van het werpen van munten of
stokjes voorspellingen kunt doen.
Ma Xianfang: „We screenen alle boeken
die vers van de uitgeverijen komen.
Wanneer ze ook maar iets bevatten wat
in tegenspraak is met de directieven van
boven, wordt de uitgeverij onmiddellijk
op de hoogte gesteld en moeten de boe
ken uit de handel worden genomen.
Maar meestal zijn uitgeverijen er zelf al
attent op en passen ze zelfcensuur toe.
Wordt toch gepubliceerd, dan worden ze
beboet".
Maar de uitgeverijen hebben een slimme
manier bedacht om aan censuur te ont
komen. Neem nu de serie boekjes over
dissidenten, 'Het Ware Gezicht van'...
Daarin worden de gruweldaden van dis
sidenten beschreven; hoe ze het waagden
om toespraken te houden voor jonge en
onbedorven studenten, hoe ze het be
stonden om het socialistische systeem
aan te vallen en te pleiten voor algehele
verwesterlijking. En vervolgens worden
complete toespraken en artikelen van de
betreffende dissident afgedrukt. Die zijn
volgens de begeleidende tekst, bedoeld
als 'studie-materiaal', dat zeer kritisch
dient te worden gelezen
Ondertussen probeert de regering er alles
aan te doen om de boekenmarkt leven
dig te houden met boeken die wel mo
gen. Zoals bijvoorbeeld boeken die over
voorzitter Mao Zedong gaan. „Het is
nostalgie", aldus Xiao Li, die rondneust
op de reusachtige boekenmarkt in het
Cultuurpaleis voor het Arbeidende Volk,
naast de Verboden Stad. Kleurrijke boe
ken met titels als 'De kinderen van
Mao', 'Kronieken van Mao' belichten de
meer menselijke kant van de oude par
tijvoorzitter.
Het beleid van de regering is er duidelijk
op gericht om lezen te bevorderen. Het
bewijs daarvoor blijkt uit het achtste
Vijfjarenplan, dat loopt tot 1995. Daarin
wordt een streefgetal van maar liefst ze
ventig miljoen nieuw te drukken boeken
genoemd die 230 nieuwe bibliotheken
moeten gaan vullen.
Als aanvulling op de 290 miljoen boe
ken die al in de Chinese bibliotheken lig
gen, aldus Bao Zhenxi, plaatsvervangend
directeur van het Bureau van Bibliothe
ken van het ministerie van cultuur. Ook
werkt men aan meer dan honderd mo
biele bibliotheken, die dienst moeten
gaan doen in afgelegen gebieden.
Op zich indrukwekkende aantallen.
Maar omgerekend is er nu slechts een
boek op elke vier Chinezen. De ingewik
kelde taak die de regen ng op zich heeft
genomen - eerst aan de mensen venel
len hoe ze moeten lezen en vervolgens
wat ze wel en niet mogen lezen - zit er
dus voorlopig nog niet op.
