naie
Rara,
wat
beweegt
RaRa?
fi
DE EXPLOSIEVE KRACHT
VAN EEN BURGERLIJK MILIEU
ANl
■£eidóc Sotwcmt-
arde
Zwart
tapijt
een
RES
iek
•spreid
iats)stt
:ieve
ïn direl
diplom
Jminist
ZATERDAG 16 NOVEMBER 1991
ste jan
ats in
isgebi
;tandv(
egadig
Bij de
jn dan
ïngste
REO
e infor
ntooru
ROTTERDAM - Had Marx het
toch bij het verkeerde eind? Vol
gens zijn theorie zou de 'Verelen-
dung', de steeds maar doorgaande
verarming van de arbeidende klas
se, de voedingsbodem van de revo
lutie vormen. Maar het tegendeel
lijkt het geval. Ruim honderd jaar
nadat Marx zijn theorie ontvouwde
is het communisme op zijn retour
en beklimmen in het rijke Westen
juist kinderen uit gegoede milieus
de barricades. In mystieke clubjes
als RaRa, Pyromanen tegen Apart-
heijd, het Commando Crash and
Carry en het Kommando 'Trek
van den Broek omlaag' broeden zij
op bomaanslagen, brandstichtingen
en ander hedendaags ongerief.
Mr. Arthur Docters van Leeuwen,
'Hoofd van de Binnenlandse Veilig
heidsdienst', kent zijn pappenheimers.
De linkse activisten van RaRa, deze
week verantwoordelijk voor twee bom
aanslagen, typeert hij aldus: „De harde
kern bestaat uit niet meer dan twintig,
dertig mensen. Het zijn inmiddels derti
gers. Doorgaans goed opgeleide mensen
uit wat burgerlijke milieus. Ze hebben
kennis van de technologische vraagstuk
ken van deze tijd en streven op zich
sympathieke actiedoelen na. Maar ze
vinden geweld als actiemiddel gerecht
vaardigd".
Het is een wat verontrustende notie.
Ook toen de ontvoerder en moordenaar
van de ondernemer Gerrit Jan Heijn
werd ontmaskerd, voer een schok door
Nederland. Niet omdat de dader Ferdy
E. het prototype van een gewelddadige
schurk was, maar juist omdat hij zo'n
keurige rijtjeshuisvader bleek te zijn.
Een bijzonder intelligente man boven
dien; nooit een kwaad woord van verno
men. Maar hij bond Heijn bij de polsen
vast en joeg hem in het struweel een ko
gel door 't hoofd. Weloverwogen en
goed voorbereid. In menige nieuwbouw
wijk werden angstige vragen gesteld: zou
onze overbuurman óók tot zoiets in
staat zijn?
imf-klups
Ra ra, wie of wat is de actiegroep RaRa?
En bovenal: wat beweegt de 'dertigers'
die zich tot de harde kern rekenen tot
het plegen van gewelddadige aanslagen?
Lezing van de pamfletten die de actie
groep na zijn aanslagen verspreidt licht
een klein tipje van de sluier op.
„Dit is de eerste actie tegen het Neder
landse vluchtelingenbeleid", schrijft de
groep na brandstichting bij twee kanto
ren van de marechaussee in maart 1990.
„Vluchtelingenbewegingen worden be
wust gecreëerd, als gevolg van puur ka
pitalistisch handelen van klups als het
IMF en de Wereldbank".
Ook seksisme en seksueel geweld blijkt
de groep dwars te zitten, evenals de
techniek van reageerbuisbevruchting.
„Vrouwen worden daardoor immers ge
stimuleerd kinderen te krijgen teneinde
het voortbestaan van de Europese bevol
king veilig te stellen. Terwijl toch wordt
beweerd dat Nederland vol is". „Kapita
listische cityvorming", zoals óp de Kop
van Zuid in Rotterdam en aan het Am
sterdamse IJ wordt door de groep even
eens afgewezen.
Bij het bestrijden van deze fenomenen
lijkt de groep door een zeker ongeduld te
worden gedreven. „Wij hebben helemaal
geen zin te wachten tot het kapitalisme
aan zijn eigen logica tenonder gaat",
meldt één van de actiepamfletten. Ken
nelijk is RaRa er op uit het verwachte
einde van het kapitalisme te bespoedi
gen. Maar tegelijkertijd is er een gevoel
van onmacht dat ook altijd duidelijk
tussen de regels door te lezen is: „De
Een agent houdt toezicht bij de afgezette ingang van het ministerie van binnenlandse zaken.
eerste stap zit in de herkenning, de op
luchting dat er eindelijk iets gebeurt. De
volgende stappen zijn veel moeilijker".
Criminoloog prof. dr. G.P. Hoefnagels,
tevens Eerste-Kamerlid voor D66, heeft
een probleem met RaRa. „Ik ben het
met vrijwel alle doelen van die club
eens", zegt hij. „De bestrijding van de
apartheid in Zuid-Afrika, het verzet te
gen discriminatie en geweld, het klinkt
allemaal erg sympathiek. Maar de kron
kel zit hem erin dat RaRa zijn sympa-
Bouwvakkers bezig met het opruimen van de ravage op de tweede verdieping van het
ministerie van binnenlandse zaken.
FOTO'S: SACHA PIETERSE
thieke doelen met zeer onsympathieke
middelen nastreeft. Die middelen zijn zo
onsympathiek dat ik me zelfs afvraag
hoe serieus zij de doelen willen bereiken.
Anders gezegd: hun middelen zijn con-
tra-produktief'.
Hoefnagels heeft zich niet alleen in de
beweegredenen van RaRa verdiept,
maar ook in het 'profiel' van de verwan
te Duitse organisatie 'RAF Umwelt'.
Deze week nog, verklaarde de BVD dat
de RaRa contacten onderhoudt met
RAF-Umwelt, evenals met de Spaanse
ETA. Om tot die ontdekking te komen
was overigens geen geraffineerd spiona
gewerk vereist. Zelf schreef de RaRa im
mers al in 1989 dat geprobeerd zou wor
den „als links-radicale en revolutionaire
bewegingen in Europa weer iets met el
kaar op te bouwen".
„Je ziet belangrijke parallellen tussen
RaRa en bijvoorbeeld de RAF', consta
teert Hoefnagels. „In beide bewegingen
tref je veel mensen aan uit, laten we zeg
gen, brave burgerlijke milieus. RAF en
RaRa opereren in de anonimiteit en als
collectief. Er is zowel in Duitsland als
hier een harde, gesloten organisatie met
eigen codes en subcultuur, compleet met
strenge normen en toelatingsrituelen. In
die gesloten subcultuur kunnen zich ge
makkelijk opvattingen ontwikkelen te
gen de rest van de samenleving".
Voedingsbodem
Jarenlang gingen politici, politie en be
leidsmakers er van uit dat de Nederland
se samenleving een slechte voedingsbo
dem voor terroristische organisaties
bood. De Nederlandse staat reageerde
niet zo repressief en gewelddadig op de
eerste protestbewegingen als de Duitse.
Allerlei actiegroeperingen, van de Boe
ren Partij tot de pacifistisch socialisten,
zagen zich vertegenwoordigd in de
Tweede Kamer. De verzuilde samenle
ving leek over voldoende cement te be
schikken om ernstige ontsporingen te
kunnen voorkomen.
Maar de eerste aanslag van RaRa in
1985 op een Makro-vestiging, verstoorde
deze idylle ruw. In een interview met El
sevier hekelde ing. P. Meijers, directeur
van de verzekeringsmaatschappij Mees
en Zonen een klein jaar later de politie
ke blokvorming in Den Haag. „Als de
politieke splinters zich niet meer demo
cratisch kunnen uiten, zoeken zij naar
andere mogelijkheden", waarschuwde
hij. In hetzelfde artikel constateerde mr
R. de Mulder, universitair hoofddocent
recht te Rotterdam: „Nederland heeft
niet zo'n vruchtbare voedingsbodem
voor terrorisme, maar er wordt hard aan
grondverbetering gewerkt". Hij doelde
onder meer op het buiten de verkie
zingscampagne van 1986 houden van de
voorgenomen legitimatieplicht.
In een onderzoek schetste De Mulder
drie ontwikkelingen die terroristische or
ganisaties de wind in de zeilen zouden
brengen: politieke repressie, een slechte
toegang tot de media en het afdrijven
naar de periferie van de samenleving.
Eenmaal daar aangeland neigen de leden
van een organisatie „een volledige anti
houding ten opzichte van de staat aan te
nemen". De Mulder prees de doorgaans
nuchtere reactie van de Nederlandse
overheid op terroristische uitwassen,
maar concludeerde dat zowel de slechte
toegang tot de pers als het ontstaan van
'randgroep-culturen' zorgen baarde.
Krakers
Om het ontstaan van RaRa te kunnen
begrijpen moeten we volgens Hoefnagels
dan ook terug naar de kraakbeweging en
de eerste krakersrellen van eind jaren ze
ventig, begin jaren tachtig. „De kraakbe
weging werd aanvankelijk gedragen doo
mensen die er hele nuttige ideeën op na
hielden en terecht streden tegen de spe
culatie met woningruimte in tijden van
grote schaarste. Maar er ontstonden ook
subculturen. Krakers bijvoorbeeld, die
alleen hun eigenbelang voor ogen had
den. Door het vaak harde optreden van
de politie bij diverse ontruimingen kon
een zekere radicalisering optreden. De
overheid nam een houding aan van: nu
moet het maar eens afgelopen zijn. Een
aantal individuen heeft toen de Staat al
eeuwige vijandschap gezworen".
De confrontatie met de 'harde aanpak'
van de politie was één oorzaak voor het
ontstaan van RaRa. Een andere ligt vol
gens Hoefnagels meer in het sociaal-psy
chologische vlak. „Daarover is minder
bekend, maar uit gesprekken met voor
malige RAF-terroristen leer je toch dat
zij zich heftig verzetten tegen het ouder
lijk milieu. Dat zij een protesthouding
aan hebben genomen die tijdens de pu
bertijd heel gezond is, maar waarvan zij
niet meer los konden komen. Hetis
vaak een heel complex van oorzaken,
waarbij de afkeer van autoriteit vaak een
dominante rol speelt. Ironisch genoeg
zijn terroristische organisaties zélf door
gaans zeer autoritair georganiseerd".
Olievlek
Voor wie bevreesd is voor een terroristi
sche olievlekwerking is het misschien
een geruststelling dat in de opvatting
van de criminoloog Hoefnagels het ter
rorisme in Nederland zich niet zo ge
makkelijk zal uitbreiden. De groepen die
nu het geweld prediken kunnen overi
gens ook volgens BVD-chef Docters van
Leeuwen niet rekenen op een grote
groep sympathisanten, waaruit moeite
loos nieuwe martelaren zijn te recrute-
ren. Het feit dat de samenleving als ge
heel weinig begrip voor de acties kan op
brengen, belemmert RaRa en andere or
ganisaties eveneens in hun groei.
Het laatste werpt wel meteen de vraag
op waarom de RaRa zich kennelijk zo
weinig gelegen laat liggen aan zijn eigen
public relations. Waarom een bom laten
ontploffen bij staatssecretaris Kosto, als
vervolgens heel televisiekijkend Neder
land de onderhavige politicus zo'n sym
pathieke vent gaat vinden en bovendien
de RaRa-activisten vermoedelijk in de
categorie 'geschift en niet ongevaarlijk'
onderbrengt?
Hoefnagels heeft daarop een simpel ant
woord: „Deze mensen zijn niet of nau
welijks geïnteresseerd in de publieke re
actie. Zij plaatsen zich immers tegenover
de maatschappij, daar zijn ze mee in
conflict. Het bijzondere is nu juist dat ze
onaardig durven te zijn; de verkeersre
gels van deze samenleving totaal aan de
laars lappen. Wat voor hen telt is het
signaal: met dit of dat - vult u zelf maar
in - zijn we het niet eens. De oneerbie
dige gedachte komt wel eens bij me op
dat het vooral frustratiegedrag is dat
deze mensen drijft".
Hierbij wil Hoefnagels nog de kantteke
ning plaatsen dat terroristen in het alge
meen een geheel andere wijze van den
ken hebben dan de meeste democratisch
ingestelde burgers. „Ik ben zelf van me
ning dat het middel dat je gebruikt in
overeenstemming moet zijn met het
doel waarnaar je streeft. Als je geweld
loosheid nastreeft, moet je niet met
bommen gaan gooien. Maar een terrorist
denkt heel anders. Die vindt het gerecht
vaardigd om wèl met bommen te gooi
en. Doel en middel kunnen haaks op el
kaar staan. Er waren begin jaren zeven
tig op de universiteit zelfs studenten die
vonden dat je een democratisch ideaal
met ondemocratische middelen kon na
streven. Ik wil maar zeggen: deze para
doxale opvatting komt ook in de beste
milieus voor".
Zuid-
afrika
In 1985 stond de RaRa nog een helder
doel voor ogen: de apartheid in Zuid-
Afrika moest bestreden. Een Makroves-
tiging, met belangen aan de Kaap, ging
in de fik, bij benzinepompen van Shell
werden slangen doorgesneden. Nu Nel
son Mandela gebroederlijk met De Klerk
aan één tafel zit, heeft het brandstichten
of doorsnijden van slangen weinig zin
meer. Ook de ontspanning tussen Oost
en West lijkt aan de wortels van links
radicaal Nederland te knagen; het reëel
bestaande socialisme als ideale samenle
vingsvorm is immers wel ontmaskerd.
Toch is volgens Hoefnagels de kans
klein dat de actievoerders van RaRa
ooit tevreden zullen zijn en de strijdbijl
eigener beweging zullen begraven. „Nu
Zuid-Afrika 'uit' is, heeft RaRa alweer
nieuwe actiedoelen geformuleerd zoals
het asielbeleid en de Europese eenwor
ding. Kortom: er is altijd wel iets wat
niet deugt in deze wereld. Zelfs een idea
le samenleving biedt nog geen garanties
tegen het ontstaan van groepen als
RaRa".
Dat gezegd hebbende, laat Hoefnagels
een harde lach door zijn werkkamer kla
teren. „Dat ook in een paradijs de boel
uit de hand kan lopen weten we al uit
het Oude Testament. Daar bleek in de
Hof van Eden toch een slang te huizen
die zoveel overredingskracht bezat dat
hij Eva zo ver kreeg Adam een verboden
vrucht aan te smeren".
