:^ie ongezond leeft
rioet flink betalen
CDA en PvdA voorzichtig
positief over hulp Suriname
HEMA: GOUD
gr<|f:
Jaarlijks duizenden
kinderen vergiftigd
Ook Fokker in race voor defensie-order
iebenga eist register over bijbanen rechters
Streepjescode helpt
bij weren zwartrijders
y22 eidócGouocwit
BINNENLAND
DINSDAG 12 NOVEMBER 1991
iwendige operatie ook
ogelijk bij darmkanker
v
2 vert di
het hD
i ne
zeker
nd re Sr
stie v
bij oi
eleg
r de
lag 1
ïslotte
bai
beslisi
ovei
ICHT De 'laparoscopische' operatietechniek
met succes wordt toegepast voor het verwijde-
van galblazen blijkt ook geschikt voor het in-
lig weghalen van door darmkanker aangetaste
en het eveneens inwendig aansluiten van de
ïen. De ligtijd na een operatie aan darmkanker
it hierdoor naar verwachting af van zestien
drie tot vijf dagen. In het Sint Antonius-zieken-
in Nieuwegein ziin de afgelopen maanden twee
Inten met succes behandeld. Het is volgens chi-
v A. Jansen de eerste keer in Nederland dat met
ilp van de laparoscoop inwendig een stuk darm
11 irwijderd en de darmen weer aan elkaar zijn ge-
Jaarlijks doen zich in ons land 5600 nieuwe ge-
n van darmkanker voor. In de nabije toekomst
verwachten dat de techniek ook zijn intrede
bij het verwijderen van longtumoren en baar-
der en eierstokken.
Zaak Fagel aangehouden
wegens onvolledig dossier
UTRECHT De rechtbank in Utrecht
heeft gisteren de rechtzaak tegen de drie
verdachten in de zaak van restaurateur Ge
rard Fagel aangehouden tot 19 december.
Fagel werd op 9 juni 1989 in de woning van
zijn restaurant in Bosch en Duin doodge
schoten tijdens een inbraak.
De zaak is aangehouden op verzoek van een
van de verdedigers mr. H. van der Linden,
die verklaarde dat hij een onvolledig dossier
over de zaak had ontvangen.
Daardoor voelde hij zich in zijn verdediging
geschaad.
Hoewel de officier van justitie J. van Hout
het verzoek van de advocaat onzinnig vond,
erkende de rechtbank dat de verdediging op
de dag van inzage onvolledig was geïnfor
meerd.
AMSTERDAM Jaarlijks belanden naar schatting 3500
kinderen in de leeftijd tot viif jaar in het ziekenhuis na
het inslikken van giftige stoffen. In 2000 van de gevallen
gaat het om vergiftiging door huishoudelijke chemicaliën.
De overige 1500 slachtoffertjes hebben medicijnen inge
nomen. Uit een recent onderzoek van de stichting Consu
ment en Veiligheid en het Nationaal Vergiftigingen In
formatiecentrum (NVIC) blijkt verder dat het aantal ver
giftigingen onder kleine kinderen door huishoudchemica-
liën sinds 1982 is gedaald met vijftig procent. Dat is vol
gens Consument en Veiligheid voor een belangrijk deel is
te danken aan intensieve voorlichting door de stichting.
T. Hofstee, hoofd informatie van het NVIC pleit voor een
aanpak op Europees niveau. Hij denkt daarbij aan het in
voeren van een algemene preparatenrichtlijn voor pro-
dukten die als gevaarlijk staan omschreven.
VOOR LEVERING TRANSPORTVLIEGTUIGEN
DEN HAAG De Neder
landse vliegtuigfabriek
Fokker is alsnog één van
de gegadigden voor de le
vering van vijf a zes trans
portvliegtuigen ten behoe
ve van de koninklijke
luchtmacht. Een woord
voerder van het ministerie
van defensie heeft dit van
morgen bevestigd.
Vanaf 1994 wil Defensie de
sterk verouderde transport
vliegtuigen van het type Fok
ker F-27 vervangen. In eerdere
onderhandelingen daarover tus
sen het ministerie en Fokker
constateerde Defensie dat Fok
ker niet in staat zou zijn op kor
te termijn een goed alternatief
voor de oude transporttoestellen
te leveren. Het ministerie liet
daarna het oog vallen op toe
stellen van Spaanse en Italiaan
se makelij. Voor de Tweede Ka
mer echter was het afschrijven
van Fokker als gegadigde niet
te verteren.
Kritiek
Staatssecretaris Van Voorst tot
Voorst (defensiematerieel) heeft
zich de kritiek van de Kamer
zodanig aangetrokken dat hij
besloot Fokker opnieuw een
kans te geven.
De vliegtuigfabriek heeft De
fensie inmiddels twee opties ge
boden: ten eerste worden enke
le van de huidige civiele F-50-
toestellen omgebouwd tot mili
tair transportvliegtuig en ten
tweede zal Fokker haast maken
met de ontwikkeling van een
groter transporttoestel, type F-
70. Begin december zal Fokker
het ministerie een definitief
voorstel voorleggen
-EINE MEERDERHEID NEDERLANDERS:
rend
rbeelc
ngen
MBUNSCHOTEN
een
het
;telijl j{,
/erel(
l han
aan.
di«
nie
hting
MEGEN Een meer-
ïeid van de Neder-
Ise bevolking vindt
mensen die ongezond
n daarvoor 'gestraft'
en worden. Maar wel-
'wegingen maakt de
;er voordat hij derge-
rechtvaardigheid-
[elen velt? Het draait
zozeer om files voor
liekenhuizen, niet om
tnikkers, maar om het
cipe, zo blijkt.
A. Bernts vindt de per-
iges van voor- en tegen-
Iers die uit zijn proef-
ft naar voren komen ei-
jk minder interessant.
denken mensen aan'
:omen ze tot hun oordeel?
is hun visie op de samen-
g? Dat zijn voor de onder
enerverender vragen
faculteit der sociale we
happen aan de Erasmus
•rsiteit in Rotterdam pro-
;ert hij vrijdag op het
schrift 'Leven zonder
sen staat vast dat een
e meerderheid van de
irlanders vindt dat men-
lie stevig roken, een 'tik-
teveel drinken of zon-
warming-up vrolijk het
alveld op gaan - om ver
is met blessures schreeu-
weer afgevoerd te wor
de gevolgen van hun
ag moeten voelen. Zij zou
den een hogere verzekerings
premie moeten betalen en niet
als eerste aan de beurt mogen
komen als er bijvoorbeeld
sprake is van wachtlijsten.
„Uit het onderzoek blijkt dat
ideeën over 'schaarste in de
zorgverlening' niet van in
vloed zijn op die beeldvor
ming. Het draait volgens de
burger om het principe: in het
systeem hoort een bepaalde
verantwoordelijkheid thuis.
Ook al zou er geld in over
vloed zijn, dan nog vindt een
meerderheid dat mensen
moeten opdraaien voor de risi
co's die ze nemen. Ik had zelf
verwacht dat schaarste wel de
gelijk een rol zou spelen. De
standaard tegenwerpingen dat
mensen die ongezond leven
eerder doodgaan en de ge
meenschap dus minder kosten,
spelen evenmin mee, nog afge
zien van de vraag of het waar
is", zegt Bernts.
Stoer
„Dertig jaar geleden bestond
de risico-geneeskunde nog niet
in de literatuur. Van recente
datum is ook de overheidsbe
moeienis. Vroeger was roken
stoer, nu zou je bijna zeggen
dat het een licht neurotisch
trekje van mensen is. Destijds
weigerde je op een feestje al
leen een taartje, omdat het
slecht was voor de lijn. Nu is
het slecht voor het hart. Men
sen zijn risico's anders gaan
benoemen. Ze zijn er zakelij
ker over gaan denken. Ze
spiegelen hun normen aan wat
er in de wetenschap over be
kend is en aan de voorlichting
waar de overheid met succes
op mikt. Rond die voorlichting
wordt gezegd dat er geen stig
matiserende werking vanuit
mag gaan". Maar dat valt te
gen. Volgens het onderzoek
van Bernts is niet bewezen dat
de voorlichting niet stigmatise
rend werkt. Eerder is de con
clusie gerechtvaardigd dat het
wel zo is. „De aspecten van
voorlichting blijken negatief
samen te hangen met de soli
dariteit tussen de mensen".
De motieven van mensen om
voor of tegen 'sancties' te
stemmen, blijkt samen te han
gen met politieke voorkeur.
De tegenstanders zijn vooral te
vinden onder de PvdA-achter-
ban. „Een kleine, wellicht af
nemende groep vindt dat soli
dariteit vanzelfsprekend be
hoort te zijn. De typische
Groen Links-kiezers vinden
dat ook, maar beargumenteren
hun standpunt vanuit een
meer pragmatische invals
hoek: de privacy is in het ge
ding en hoe controleer je het.
De voorstanders van de libera
le verzekeringsgedachte - je
neemt meer risico dus je be
taalt meer premie - vind je
vooral onder de hoger opgelei
den, de VVD- en D66-kiezers.
De tegenstanders onder de
CDA'ers redeneren meer pa
ternalistisch: mensen hebben
een stok achter de deur no
dig".
Blauwe knoop
Maar wat is ongezond? Het
gaat om de klassieke voorbeel
den, zo is Bernts duidelijk ge
worden. De burger denkt
vooral aan roken, drinken en
ook „wat minder voor de hand
lag" aan slechte eetgewoonten.
Maar hoe schuldig is de niet-
rokende werknemer, tevens
actief lid van de blauwe
knoop, die zich intussen wel
Een meerderheid van de Nederlanders vindt dat mensen die stevig roken, een 'tikkeltje' teveel drinken of zonder warming-up het
voetbalveld op gaan de gevolgen maar moeten voelen via een hogere verzekeringspremie. g foto: Stephen evenhuis
over de kop werkt, in de stress
schiet en hartkwalen of maag
zweren oploopt? Dat ruikt
naar rechtsongelijkheid. „Ik
denk dat het antwoord van de
mensen is dat stress in dat ge
val niet te voorkomen is. Het
is noodzaak, want hard wer
ken moet! En dat wordt gezien
als iets anders dan een ver
mijdbaar risico".
Uit het onderzoek komt de
conclusie naar voren dat het
principe van schuld en boete
volgens de geldende opinies
rechtvaardig is. „Wellicht krij
gen mensen door sancties
meer vertrouwen in het verze
keringsstelsel. En misschien
worden ze terughoudender als
het gaat om de zorgvraag, hoe
wel dat een beetje koffiedik
kijken is. Het komt ten goede
aan de bevrediging van het
rechtsgevoel van de menen.
Maar waar hou je op met dat
prijsmechanisme. Een zieken
huisdirecteur zei onlangs dat
er heel wat minder ongeluk
ken zouden gebeuren als de
keukentrappen fors in priis
verhoogd zouden worden". Als
het gaat om de zorgsector gaat
„hebben we eigenlijk te ma
ken met een non-probleem".
Het beeld van risico en gevolg
begint zich weliswaar steeds
duidelijker te vestigen, maar
straks wordt het plan-Simons
ingevoerd. Risico-selectie
wordt daarin min of meer uit
gesloten. Het verschil tussen
particulier- en ziekenfonds
verzekerden valt weg.
Niettemin is het onderzoek
van belang, omdat de geldende
opinies volgens Bernts met ge
mak naar andere terreinen
verlegd kunnen woren.
„Werkgevers in de Verenigde
Staten bijvoorbeeld screenen
werknemers op hun leefge-
drag. Ze verrichten bloedon
derzoek: Je zou je in Neder
land ook kunnen afvragen of
de verleidingen voor werkge
vers niet groot worden op het
moment dat zij in geval van
zieketeverzuim zelf meer
moeten gaan betalen".
Bernts heeft in zijn promotie
onderzoek niet geschroomd
„de zaak te laten klinken zoals
het is" om een bijdrage te le
veren aan de maatschappelijke
discussie, om mensen een spie
gel voor te houden en over de
zaak te laten nadenken. „De
cultuur-socioloog, de opinieon
derzoeker, moet niet bang zijn
zich te buigen over hete han
gijzers of vrezen dat het on
derzoek verkeerd wordt ge
bruikt. Als je dingen verstopt,
pakt dat uiteindelijk negatie
ver uit dan wanneer je open
kaart speelt. Als we de term
'riskant gedrag' uit ons voca
bulaire zouden schrapppen,
vind ik het niet erg. Maar nu
is tenminste duidelijk wat er
op dit gebied leeft".
Alders moet
afvalbeleid
aanscherpen
DEN HAAG PvdA en
Groen Links vinden dat be
drijven wettelijk moeten wor
den verplicht om het terugge
nomen afval opnieuw te ge
bruiken. De PvdA-fractie
heeft dit gisteren naar voren
gebracht tijdens een debat
over het afvalbeleid van mi
nister Alders (milieubeheer).
De VVD-fractie sprak bij
monde van het kamerlid Te
Veldhuis van een onduidelijk
afvalbeleid van Alders. Om de
groei van de afvalberg af te
remmen moet er volgens de
fracties van CDA en PvdA
een selectief stortverbod ko
men, gekoppeld aan hogere
storttarieven. Het Groen
Links-kamerlid Willems wil
een algehele stop op uitbrei
ding van afvalstortplaatsen.
Intussen moeten er wel nieu
we verbrandingsovens worden
gebouwd die aan de strengste
milieu-eisen voldoen, vinden
de regeringsfracties. Voorts
vroegen de fracties Alders op
korte termijn iets te doen aan
de problemen met het inzame
len van oud papier.
Kansen voor
Van den Broek
NEW YORK Minister Van
den Broek (buitenlandse za
ken) is als beste niet-Afrikaan-
se kandidaat voor de post van
secretaris-generaal van de
Verenigde Naties uit de bus
gekomen bij een informele
peiling binnen de Veiligheids
raad. Van den Broek kreeg
vijf stemmen voor, zes tegen
en er waren vier onthoudin
gen. De Egyptische vice-pre-
mier Boutros Ghali staat aan
kop. Hij is goed voor elf stem
men tegen tien voor de minis
ter van financiën van Zimbab
we Chidzero. De Veiligheids
raad houdt peilingen en con
sultaties over de opvolging
van secretaris-generaal Javier
Perez de Cuellar.
Holste k<
K. Ve
Dijl
I. Piët.
oepgoed'
Sinte
ten, de koeien
en staarten"
kinderen bij
ioning in
dam. Het liedje
listeren op
e van de 11e en
int Maarten
endaagse
Talloze
ren gingen al
nd langs de
om zo steeds
nuistje
>jes te
enen. In
Igeest verliep
iring van Sint
ten minder
luidig. Een
"tende inwoner
ideren
ikijcijnen in plaats
noepgoed. Het
om medicijnen
nstige
stoornissen
en
DEN HAAG De regerings
fracties in de Tweede Kamer
hebben zich gisteren - voor
zichtig - positief getoond over
de plannen van minister
Pronk van ontwikkelingssa
menwerking de financiële
hulp aan Suriname te hervat
ten.
Pronk maakte zijn plannen
bekend aan de vooravond van
het op Bonaire te houden
overleg over een nieuwe rela
tie van Nederland met zijn
voormalige kolonie. CDA-
woordvoerder Aarts zei in de
woorden van Pronk „een posi
tief gebaar te zien met het oog
op de besprekingen op Bonai
re". Hij maakte in zijn reactie
overigens een duidelijk voor
behoud. „Ik ben het volledig
met de minister eens als hij
zegt bereid te zijn de hulp te
hervatten. Maar ik ben blij dat
hij nog geen bedragen heeft
genoemd. Nederland moet
heel voorzichtig zijn met in
het vooruitzicht stellen van
structurele steun", aldus Aarts.
Woordvoerder Melkert van de
PvdA zei „de intentie de hulp
te hervatten van harte te on
dersteunen".
Volgens Melkert moeten
Pronks uitspraken worden be
schouwd als „een duidelijk sig
naal dat het op Bonaire niet
alleen gaat over de vraag öf
maar meer over de vraag hoe
de hulp aan Suriname moet
worden hervat". „Dit is een te
rechte erkenning van de stap
pen die de regering-Venetiaan
heeft gezet richting democra
tie en sanering van de econo
mie", aldus Melkert.
Het VVD-Kamerlid Weisglas
vroeg zich af wat Pronk ertoe
beweegt nu reeds met de geld
buidel te rammelen. Weisglas
toonde zich „zeer verbaasd"
dat minister Pronk vooruit
loopt op het overleg. Volgens
hem vervalt Pronk in de oude
fout door te snel met geldmid
delen over de brug te komen.
Weisglas stelt vandaag in de
Kamer vragen aan Pronk.
Bemoedigend
Volgens Pronk zijn er „vol
doende bemoedigende teke
nen" dat de nieuwe regering
van president Ronald Veneti-
aan bereid is de grondwet we
zenlijk aan te passen, de eco
nomie te saneren en de macht
van het leger te reduceren. Op
Bonaire, waar aanstaande vrij
dag het Suriname-beraad be
gint, zal een bedrag voor over
bruggingshulp worden vastge
steld. President Venetiaan
denkt aan een bedrag van 25
miljoen gulden per maand, zo
heeft hij desgevraagd vanuit
Paramaribo laten weten.
In april zou een definitief plan
klaar moeten zijn voor de be
steding van de resterende 1,3
miljard gulden, waarop Suri
name bij zijn onafhankelijk
heid in 1975 recht heeft gekre
gen. De hulp aan Suriname
werd opgeschort in december
1982 nadat het leger van Desi
Bouterse twaalf vooraanstaan
de burgers had vermoord. De
relatie tussen Den Haag en Pa
ramaribo verbeterde enings-
zins na het aantreden van de
regering-Arron eind tachtiger
jaren. Maar na de 'telefoon-
coup' van december 1990 stop
te Nederland de hulp opnieuw.
Alleen voor voedsel en medi
cijnen werd nog geld beschik
baar gesteld.
Pronk zal vrijdag op Bonaire
ook geld en manschappen (po
litie, marechaussee) aan Suri
name aanbieden voor de be
strijding van de cocaïnesmok
kel naar Europa en Amerika.
De minister hoopt dat ook de
Verenigde Staten, Frankrijk
en Venezuela daaraan willen
meewerken, „omdat veiligheid
wordt gegarandeerd door aan
wezigheid".
IN 'T HOUT
gin
HAAG Het Tweede-
srlid Wiebenga (VVD)
er nu eindelijk bij elke'
>ank een openbaar regis-
imt, waarin de bijbanen
e rechters kunnen wor-
ageslagen. Hij stelt dit in
ifi lelijke vragen aan minis-
11 irsch Ballin van justitie.
Hij wijst erop dat de Tweede
Kamer al in 1987 een motie
heeft aangenomen van deze
strekking en dat de Vereni
ging voor Rechtspraak ('vak
bond' van rechters) inmiddels
dezelfde mening is toegedaan.
Aanleiding tot de Kamervra
gen van Wiebenga is het feit
dat de rechter mr. Cornelissen,
vice-president van de recht
bank in de hoofdstad, in op
spraak is gekomen. Cornelis
sen behandelt een rechtszaak
tegen een besloten vennoot
schap waarbij hijzelf commis
saris is. De advocaat van de te
genpartij heeft schorsing van
Cornelissen gevraagd bij de
procureur-generaal van de
Hoge Raad.
Wiebenga meent dat er een
eenvoudige regel is om te zor
gen dat rechters niet in derge
lijke situaties terecht komen.
Minister Hirsch Ballin zou
moeten vastleggen dat geen
nevenfuncties door rechters
mogen worden vervuld „waar
van de uitoefening ongewenst
is met het oog op een goede
vervulling van het ambt of op
de handhaving van de onpar
tijdigheid en onafhankelijk
heid of van het vertrouwen
daarin".
ADVERTENTIE
SPER EN HOBBES
door billwaterson
AL* ZE ER NOG I*, GEEF
HAAR GEEN CENT*'.
Oorringen, 25 mm
Oorknopjes met knoopje
"Deze artikelen zijn niet verkrijgbaar in onze vestigingen m Best. Dordrecht Sterren
burg, Gemert, Horst en Wassenaar Aanbiedingen zijn geldig t/m 23 november 1991.
Zolang de voorraad strekt. H91 312-12/11
(Vervolg van de voorpagina)
UTRECHT Het gebruik van
buskaarten met een streepjes
code helpt bij het weren van
zwartrijders.
Bij het instappen wordt het
kaartje gelezen en wie geen
geldig plaatsbewijs heeft, komt
de bus niet in. Op geldige
kaarten worden instaptijd, zo
nenummer en lijnnummer af
gedrukt. Voor de aanschaf van
de benodigde stempel- en con-
troleapparatuur is een bedrag
van ongeveer 150 miljoen gul
den nodig.
Met een streepjescode wordt
het aantal reizigers ook beter
geregistreerd. „Het geld dat nu
binnenkomt wordt in een gro
te pot gestopt en dan verdeeld
over de bedrijven. Met dit
nieuwe systeem wordt de rela
tie tussen de opbrengst en de
prestatie van de bedrijven dui
delijker. Willen we gaan wer
ken met variabele tarieven
dan moet het registratiesy
steem fijnmazig zijn. Anders
krijg je dat heel Nederland be
taalt voor de korting die in
Spijkenisse wordt gegeven".
De streekvervoerders willen al
langer af van de strippenkaart.
Een eerder intitiatief voor een
magneetkaart sneuvelde op de
invoeringskosten van een half
miljard gulden. Wanneer
Streekvervoer Nederland het
systeem met streepjescode wil
gaan invoeren is nog niet be
kend. „Met het huidige sy
steem halen we 1995 niet, dat
is zeker". Voorlopig is het dis
cussiestuk voorgelegd aan het
ministerie van verkeer en wa
terstaat, de NS en de stads- en
streekvervoerbedrijven. Bij
het ministerie was vanochtend
niemand bereikbaar voor com
mentaar.
