„Een goede restauratie kan het
daglicht ruimschoots verdragen"
Nieuw 'groen'
cosmeticamerk
EwfaceomontBINNENLAND CONSUMENTENINFORMATIE
Restaurateurs wijzen op internationale codes
HUISI
■RAADk
Beugelslot als bagagedrager
„HOE ZIT DAT DAN
Gehuwde vrouw me
alsnog recht op wwv
Idoor
KARIN SWIERS
DEN HAAG Neder
landse restaurateurs wer
ken hard om de kwaliteit
van hun werk te verbete
ren. Vorige week is bij de
Rijksdienst voor Beelden
de Kunst (RBK) een voor
Nederland unieke cursus
gestart.
Vijftien toprestaurateurs leren
hoe ze het schoonmaken van
kunstwerken met oplosmidde
len tot het verleden kunnen
laten behoren. Het geheim:
een goed receptje. Dr. Richard
Wolbers, biochemicus en res
taurateur-docent aan de Ame
rikaanse Delaware Universi
teit, ontwikkelde een nieuwe
en veelbelovende methode om
kunstwerken schoon te ma
ken. Dat doet hij niet met op
losmiddelen, hetgeen heel ge
bruikelijk is, maar met harsze-
pen, solventgels en enzymen.
Wolbers is twee weken in Ne
derland om het puikje van de
Nederlandse restaurateurs op
te leiden. „Er werd in het ver
leden meer door restauratie
beschadigd dan hersteld. Met
deze methode kunnen de pro
blemen veel subtieler worden
aangepakt", aldus Hans de
Herder, hoofdrestaurateur van
de Rijksdienst voor Beeldende
Kunst (RBK) in Den Haag.
Schilderijen met stipjes papier
en watjes liggen op een grote
tafel in het atelier van de
RBK. Op de plek waar zo'n
papiertje zit, is een schilfertje
verf van het schilderij afge
haald. Zo'n piepklein schilfer
tje wordt in polyester gegoten
om het hanteerbaar te maken.
Het blokje polyster wordt af
geschuurd en vervolgens on
der de microscoop gelegd. Als
het honderd keer wordt ver
groot, is al duidelijk te zien
waaruit het monster is opge
bouwd. Een laag vernis met
een barst erin, een verf- en
een grondlaag. Door middel
van 'aankleuring' wordt dui
delijk uit wat voor stoffen de
verschillende lagen zijn opge
bouwd, uit eiwit, koolhydraten
Chocolademotten
Op andere tafels staan allerlei
potjes opgesteld. Die worden
gebruikt om 'recepten' samen
te stellen. De receptjes worden
gemaakt op grond van de ver
zamelde gegevens van het
schilderij. „Je pakt een laagje
aan met het ene recept en
maakt een ander recept voor
een volgend laagje. Met oplos
sen moet je steeds op je watje
letten op wat er van het schil
derij afkomt. Je moet dan op
passen dat je geen pigment of
verf meeneemt. Met deze
nieuwe methode kun je een
schilderij schilletje voor schil
letje uitpakken. Je kunt heel
secuur en subtiel werken",
legt De Herder uit.
Er is geen standaardmethode
voor het restaureren van mo
derne kunst. Het materiaal dat
de kunstenaars gebruiken ver
schilt enorm. Velen gebruiken
kwetsbare en vergankelijke
materialen. Een schilderij van
Mondriaan is al gauw zestig
jaar oud. Verf van die leeftijd
craqueleert, wat voor kwaliteit
ook wordt gebruikt. Zijn werk
is ook bijzonder moeilijk te
restaureren, omdat het heel
kwetsbaar is. Accepteer dan
dat Mondriaan ook een dagje
ouder wordt, vindt De Herder.
Een aan het eind van de jaren
zestig gemaakt beeld van cho
cola van Dieter Roth wordt
opgegeten door chocolademot
ten. Heinz Althöfer, directeur
van het Restaurierungszen-
trum Düsseldorf, laat de mot
ten hun gang gaan. Hij vindt
dat het kunstwerk eetbaar
moet blijven, omdat de kunste
naar dat zo heeft gewild. Zo
lang er geen vergif bestaat dat
de motten doodt en tegelijker
tijd het beeld eetbaar houdt,
blijft het aantal gaatjes in het
beeld toenemen, totdat een
paar kruimels overblijven.
Het grote voordeel van de he
dendaagse kunst is dat de ma
ker soms nog kan worden ge
raadpleegd als er iets mis is
met zijn werk. Zo was er bij
voorbeeld gespuugd op het
schilderij van Bram Boogaard
dat de RBK had uitgeleend.
De Herder kreeg de vlek er
niet af en bracht het schilderij
naar de kunstenaar. „Ik vroeg
hem er een nieuwe laag op te
zetten met zijn karakteristieke
verf op zijn manier. Dat is dan
wel een overschildering, maar
wel een gelegitimeerde".
Als de RBK overgaat tot een
nieuwe aankoop worden altijd
vragen gesteld over materia
len en technieken. Ook wordt
aan de kunstenaar toestem
ming gevraagd voor restaura
tie. „Als hij of zij de veroude
ring als onderdeel ziet van het
kunstwerk, dan* moet je er als
restaurateur niet aanzitten".
Dat streven gaat niet altijd op.
Jan Schoonhoven maakte in
de jaren zestig spierwitte re
liëfs van karton met een laagje
krantenpapier beschilderd met
latex. De objecten zijn inmid
dels niet meer zo spierwit. „De
kunstenaar zegt zelf: kwast het
maar over met witte verf.
Daar ben ik het niet mee eens.
Dan zie je niets meer van de
snippertjes papier, van het
subtiele werk. Omdat zo infor
matie verloren gaat, zal ik niet
per se naar de kunstenaar luis-
De vraag hoe moderne kunst
moet worden gerestaureerd is
niet te beantwoorden. Bij ieder
werk wordt een keuze ge
maakt. Restaurateurs laten
zich leiden door het kunst
werk. „Het kunstwerk vertelt
je wat het probleem is. Al het
andere: onderzoek, documen
tatie en gesprekken zijn hulp
middelen". Restaureren een
vak. Het imago van restaura
teurs die geheimzinnig in een
achterkamertje bezig zijn,
vindt De Herder onjuist. Een
goede restauratie kan het dag
licht ruimschoots verdragen.
Kromme tenen
Hij vindt het jammer er nog
steeds verschillen zijn tussen
kunsthistorici en restaura
teurs. „Kunsthistorici hebben
doorgeleerd in de plaatjes, res
taurateurs hebben doorgeleerd
in de laagjes, dat is bepaald
niet hetzelfde. Als een kunst
historicus een fout maakt, kun
je zijn publicatie weggooien.
Als een restaurateur een ern
stige fout maakt, kun je het
schilderij weggooien".
Een beroepsvereniging zou
veel kunnen doen voor restau
rateurs. Bij voorbeeld een
klachtencommissie instellen,
waarin restauratiefouten aan
de orde kunnen worden ge
steld. De term restaurateur
moet ook worden beschermd.
AMSTERDAM Neder
landse toprestaurateurs
wezen onlangs in een
open brief aan de directie
van het Stedelijk Museum
in Amsterdam en de Am
sterdamse gemeenteraad
op de internationaal gel
dende restauratiecodes.
De aanleiding was het gekon
kel rond de restauratie van het
schilderij 'Who's afraid of red,
yellow and blue III' van Bar-
nett Newman. Bij de 37 restau
rateurs, die de brief onderte
kenden, is „de indruk ont-
i
Kalender op
horloge gaat
1100 jaar mee
Eeuwigdurende kalenders be
staan al sinds onze jaartelling,
Seiko Nederland BV in Rot
terdam heeft daar nu een hor
loge met een elfhonderd jaren-
kalender aan toegevoegd. Met
een speciale zoekfunctie kan
van elke gewenste datum tus
sen 1400 en 2499 worden opge
zocht op welke dag van de
week de datum betrekking
heeft. Quartz-technologie en
micro-elektronica maken het
ook mogelijk het horloge te
programmeren voor een perio
de van 1 januari 1400 tot en
met 31 december 2499. De da
tum draait binnen enige se
conden na middernacht vol
automatisch naar een nieuwe
dag. De handmatige aanpas
sing van de maanden met 28,
29 of dertig dagen is niet nodig
bij dit horloge en ook het feit
dat de jaartelling eenmaal in
de vierhonderd jaar een onre
gelmatig schrikkeljaar kent,
vormt geen probleem voor dit
nieuwe Seiko-produkt. Dit
horloge is alleen verkrijgbaar
bij juwelierszaken en kost 895
gulden. Het heeft van Seiko de
naam Age of Discovery-horlo-
ge meegekregen. De diverse
functies op het horloge zijn
Engelstalig. Onder de handels
naam Lotus Seiko de Melody
Watch op de markt. Een da
mes-horloge, dat naar keuze
'Happy birthday' of 'Everybo
dy loves somebody' speelt;
prijs 99 gulden.
staan, dat er verwarring be
staat over een aantal interna
tionaal aanvaarde codes ten
aanzien van de conservering
en restauratie-ethiek".Deze
codes, zes in totaal, worden op
gesomd. Een code is dat het
restauratie-rapport toeganke
lijk moet zijn. Dat is nu niet
het geval. Een andere code is
dat bijwerkingen strikt
moeten worden beperkt tot de
beschadiging van het schilde
rij. Volgens kunsthistoricus
Ernst van de Wetering is dat
zeker niet gebeurd. Sterker
nog, volgens hem heeft restau
rateur Daniel Goldreyer het
schilderij met een verfroller
overgeschilderd. Museumdi
recteur Wim Beeren bestrijdt
de beweringen van de Amster
damse kunsthistoricus voorals
nog fel. En heeft na een eerste
discussieronde in de Amster
damse gemeentelijke commis
sie voor cultuur het Gerechte
lijk Laboratorium in Rijswijk
ingeschakeld om uitsluitsel te
geven.
Welles-nietes
De briefschrijvers vellen niet
echt een oordeel, wijzen geen
fouten aan en geven niet echt
een mening. Toch is de brief
belangrijk. Het is voor het
eerst dat de bijna volledige top
van restaurateurs gezamenlijk
een geluid laat horen. Martin
Bijl, hoofdrestaurateur van het
Rijksmuseum Amsterdam,
heeft onder meer de brief on
dertekend. Nicola Newman,
geen familie van de kunste
naar, maar wel restaurateur
van het Mauritshuis in Den
Haag, staat ook op de lijst. En
Hans de Herder, hoofdrestau
rateur van de Rijksdienst voor
Beeldende Kunst.
„Het zijn niet alleen de restau
rateurs van het Stedelijk Mu
seum die hun twijfels hebben
over de restauratie van het
schilderij van Barnett New
man, vandaar deze brief. We
zijn niet in de gelegenheid om
meer te doen, want we mogen
het gerestaureerde schilderij
niet onderzoeken", licht Hans
de Herder toe waarom niet
deel wordt genomen aan het
'welles-nietes-spelletje' dat
gaande is tussen Van de Wete
ring en Beeren. Deze laatste
heeft met belangstelling van
de brief kennis genomen. De
codes zijn hem bekend, aldus
een woordvoerder van het
museum.
De Herder krijgt kromme
tenen als hij op de gevel van
bijvoorbeeld een lijstenmakerij
ziet staan: wij restaureren al
les! Onmogelijk, zegt hij. „Een
goede restaurateur van schil
derijen restaureert geen pa
pier". Een erkend restaurateur
hanteert de codes van de be
roepsvereniging. En levert bij
voorbeeld een restauratierap
port af na de restauratie. Ge
zamenlijk moet ook aan het
verbeteren van de positie van
restaurateurs worden gewerkt.
Teveel nemen kunsthistorici
en museumdirecties de beslui
ten over restauraties. „Het
wordt tijd dat de restaurateur
met hen op gelijke hoogte
wordt gesteld, meepraat en
meebeslist, zoals bij de RBK
wel gebruikelijk is", besluit De
Nederlandse toprestaurateurs op cursus.
De pol
I FOTO: SACHA PIETL besl
/an de
de scl
verval;
Wat achterdochtig gingen
we naar de perspresenta
tie van het Engelse bedrijf
'Montagne Jeunesse' Het
zoveelste 'groene' cosmeti-
ca-merk op de overvolle
Nederlandse markt? Al
weer een milieu-organisa
tie, Greenpeace in dit ge
val, die zich ervoor leent
een glad verkoopverhaal
tje extra kracht bij te zet
ten?
Toch moesten we onze mening
bijstellen. Het Engelse merk
kiest voor produkten zonder
dierenleed en gaat daarin ver
der dan de normen, die gesteld
zijn door de British Union for
the Abolition of Vivisection
(BUAV).
Om aan deze normen te vol
doen mag een bedrijf nooit
eindprodukten testen op die
ren of aan derden toestaan dit
te doen. Ook mogen geen stof
fen gebruikt worden die in de
afgelopen vijf jaren op dieren
zijn getest. Montagne Jeunesse
daarentegen boycot alle ingre
diënten die sinds 1978 zijn ver-
1 en die getest zijn op
dieren. De stoffen zijn goedge
keurd volgens de EG-cosmeti-
carichtlijn 1976-8: een lijst van
meer dan vijfduizend stoffen
die officieel veilig zijn bevon
den. Verder gebruikt Montag
ne Jeunesse idleen plantenext
racten en natuurlijke oliën en
dus geen synthetische chemi
caliën en oliën afkomstig van
geslachte dieren. In de pro
dukten zitten geen conserveer
middelen. J. Harper-Hill, ma
nager van Montagne Jeunesse:
„Dat betekent niet dat we
geen zorg besteden aan de
houdbaarheid. We stemmen de
ingrediënten zo op elkaar af
dat niet ineens de olie komt
bovendrijven".
Campagnes
De hele bedrijfsfilosofie staat
in het teken van het milieu en
van de milieucampagnes. Har
per licht toe: „Het idee voor
het bedrijf is in 1988 bij een
kleine groep milieu-activisten
ontstaan. We willen milieube
wust cosmetica-artikelen ma
ken, een ecologisch verant
woord bedrijf opbouwen en
alle winsten terug laten vloei
en in milieu-campagnes en in
onderzoek naar milieu-vrien
delijke grondstoffen".
Aan campagnes voor Antarc
tica gaf het bedrijf vorig jaar
100.000 pond uit. Hoeveel pond
per jaar precies aan milieu-
De produkten van het nieuwe cosmetica-merk Montagne Jeunesse zitten in flesjes en potjes van
gerecycled glas of in PET-flesjes. Voor het innemen van het laatste materiaal is in Nederland nog
geen geschikt retoursysteem ontwikkeld.
FOTO: PR
campagnes wordt besteed is
niet duidelijk. Het bedrijf
heeft Pete Wilkinson, voorma
lig voorzitter van Greenpeace
Engeland en sinds twintig jaar
activist, als onafhankelijk ad
viseur ingeschakeld. Wilkin
son: „Wat het bedrijf doet, is
ethisch verantwoord. Ze ma
ken niet alleen cosmetica,
maar treden daarnaast ook op
als pressie-groep. Als ik niet in
ze zou geloven zou ik mijn
twintigjarige reputatie niet op
het spel zetten".
Eco-fabriek
In het Engelse Swansea is
Montagne Jeunesse bezig met
het bouwen van een zoge
naamde eco-fabriek. „We wil
len niet alleen groen zijn op de
markt, maar ook aan de oor
sprong, in de fabriek", zegt
managing director Greg But
cher.
„De nieuwe fabriek, die in de
loop van volgend jaar klaar
moet zijn, zal grotendeels op
wind- en zonne-energie wer
ken. Uiteraard proberen we
ook de hoeveelheid energie die
voor de produktie wordt ge
bruikt te minimaliseren. Daar
naast wordt een gezonder kli
maat voor de werknemers ge
schapen. Zo worden materia
len, die gebruikt worden voor
kantoren maar waarvan be
kend is dat ze allergieën ver
oorzaken, vermeden. Formal
dehyde bijvoorbeeld: een kan
kerverwekkende stof, die on
dermeer in bureaustoelen, ta
pijt en verlaagde plafonds
wordt verwerkt".
In Engeland is het merk aan
geslagen. Het wordt daar bij
1500 drogisten en via grote
warenhuisketens verkocht.
General Cosmetics is begin no
vember met de distributie in
Nederland begonnen. De naam
van elk produkt bevat één van
de gebruikte ingrediënten, zo
als 'Lotus Blossom Massage
Oil', en 'Orange Spice Shower
Gel'. Ze zijn bij de meeste dro
gisten en een groot aantal wa
renhuizen te koop. De prijzen
variëren van 5,95 gulden voor
een stuk zeep tot 27,95 gulden
voor een eye-gel.
Om een einde te maken
aan een loshangend beu
gelslot aan een fietsstuur
heeft directeur/eigenaar
G. Doppenberg van de
groothandel in fietsacces-
soires Tweedo in Veen-
huizerveld, een dorp on
der de rook van Putten,
een combinatie 'uitgevon
den' van beugelsot en ba
gagedrager.
„Een beugelslot, dat los aan
het fietsstuur hangt kan tot
verkeersgevaarlijke situaties
leiden. Bovendien beschadigt
het de lak van de fiets. De
nieuwe combinatie zorgt er
voor dat tijdens het fietsen het
slot fungeert als bagagedrager
en bij stalling zorgt het extra
lange slot ervoor dat de fiets
aan bijvoorbeeld een lantaarn
paal kan worden bevestigd,
waardoor diefstal aanzienlijk
wordt bemoeilijkt", aldus Dop
penberg.
In de bagagedrager heeft hij
een Abus Granit-sleutelslot
verwerkt, dat onlangs bij een
test door de Consumentenbond
tot het beste sleutelslot werd
uitgeroepen.
Doppenberg ontwierp combi
naties van bagagedrager en
sleutelslot voor gewone fiets,
bromfiets, snorfiets en moun-
tain-bike. De combinatie kost
175 gulden. Wie een model
kiest, waarbij de combinatie is
uitgerust met fietstas-bescher
mers betaalt een tientje meer.
Met name via Batavus-dealers
heeft Tweedo (een samenvoe
ging van de woorden 'twee-
wieler' en 'Doppenberg') reeds
ruim tienduizend combinaties
op de Nederlandse markt afge
zet. Langzamerhand krijgt hij
met zijn 'uitvinding' ook grip
op dealers van andere fiets-
merken. De laatste tijd is hij
druk doende de Duitse markt
te veroveren. „En dat loopt
lang niet slecht", aldus Dop
penberg.
Rijwielaccessoires
Tweedo fabriceert de 'uitvin
ding' van zijn directeur niet
zelf. Dat gebeurt in een fa
briek voor rijwielaccessoires in
het Overijsselse Hardenberg.
Doppenberg zorgt er wel voor,
dat de orders voor zijn 'gees
teskind' bij deze fabriek bin
nenkomen.
Tijdens het fietsen fungeert het nieuwe slot als bagagedrager, bij
stalling zorgt het ervoor dat de fiets bijvoorbeeld aan een lan
taarnpaal kan worden bevestigd.
FOTO: PR
Tot aan de stelselherziening
sociale wetgeving per 1 januari
1987 maakte de wwv (wet
werkloosheidsvoorziening) als
vervolguitkering op de ww
(werkloosheidswet) een we
zenlijk onderdeel uit van het
stelsel van werkloosheidsrege
lingen. Werklozen ontvingen
na hun uitkering ww over het
algemeen aansluitend gedu
rende twee jaar een wwv-uit-
kering.
De wwv uitgevoerd door de
gemeentelijke sociale diensten
kende een zogenaamde
kostwinnersbepaling. Deze
hield in dat gehuwde vrou
wen, die geen kostwinster wa
ren, geen recht hadden op een
wwv-uitkering. Voor onge-
huwden- en gehuwde mannen
gold deze beperkende bepaling
niet.
Aan genoemde rechtsongelijk
heid heeft het Europese Hof
van de EG per 23 deckember
1984 een einde gemaakt. Een
en ander heeft tot gevolg dat
veel gehuwde vrouwen, die
destijds door de toen geldende
beperkende bepalingen van
het kostwinnerschap, geen
recht hadden op een wwv-uit
kering, alsnog recht kregen op
deze uitkering.
Vorig jaar diende staatssecre
taris Ter Veld van onder meer
sociale zaken daarover een
wetsvoorstel in, dat in juni
door de Eerste Kamer is aan
genomen. Wie komt nu alsnog
voor een wwv-uitkering in
aanmerking? Zoals gezegd
werd per 23 december 1984 de
gewraakte kostwinnersbepa
ling voor gehuwde vrouwen
uit de wwv geschrapt. De ge
huwde vrouw, die werkloos
werd of nog een ww-uitkering
ontving, kon vanaf die datum
ook een wwv-uitkering aan
vragen, als zij geen kostwin
ster was.
Vrouwen, die al eerder werk
loos waren geworden en die op
23 december 984 geen WW-
uitkering meer ontvingen,
kregen echter geen WW V-uit
kering.
Het gaat dus om vrouwen, die
in het verleden werkloos zijn
geworden en aan wie een
wwv-uitkering werd gewei
gerd, omdat niet aan de toen
I ont V(
Vana
- toe )e
geldende kostwinnerseis
voldaan ingevolge de de
Voortaan wordt op de e
dag van werkloosheid
ken of de betrokkene u
loos was in de zin van de
Ook wordt beoordeeld of
voldaan aan de zogenaa
'dageneis'. Wanneer
een ww-uitkering had
gen, werd doorgaans
voorwaarden voor de vi
guitkering wwv voldaan.
Voor het recht op w\
voorts aangetoond te
dat werkloosheid bestond
af de ingangsdatum
recht. Deze ingangsdatum
variëren. Voor wie al vót'
december 1984 wwv heeft
gevraagd (en werd geweig
is de ingangsdatum van de
kering 23 december 1984.
wie pas na deze datum
het eerst wwv heeft
vraagd of alsnog gaat
gen, is de ingangsdatum
turn van aanvraag,
datum van ingang m<
werkloosheid bestaan
zodanig worden aangetcijj
in de zin van de werk
heidswetgeving. Dit houd
dat men beschikbaar i
voor de arbeidsmarkt,
schrijving als werkzoekt^
bij het gewestelijk
reau.
Wordt aan de hiervoor
de voorwaarden voldaan,
kan men alsnog aansp
maken op een wwv-uitki
Een aanvraag hiertoe
worden ingediend bij de
meentelijke sociale dienste
wel tot 1 januari 1992
gen, die daarna nog binnt
men. worden niet meer
behandeling genomen,
de aanvraag gehonoreerd,
wordt een wwv-uitkering
maximaal twee jaar verst
Voor personen, jonger da
jaar, kan de uitkering k(
zijn. Voor ouderen eve
langer, tot aan het 65e jaai
na de duur van twee
wwv, men 60 jaar of oude
Tenslotte nog dit. Bij uitl
ling van deze achtersta
uitkering als bedrag in
kan dit voor de inkomste
lasting van het jaar van
vangst financiële
consequenties hebben. In
situatie kan de fiscus wo
verzocht voor deze uitke
ineens 'middeling' van
ting over meer jaren
passen.
v »rote
/an
Festiv
entanaf
eren;
'ereisc
naar I
oonstt
0 gestelc
iaal i
an Nation
■3[arta;
-n di
de
iguit
)e ten'
eorgan
aa )e Niei
arbeid ,er
Aai fel
eigei
nidde
)lgens
er te
aaj L, XX
jVolkenl
iunstH
Je eersi
tellinge
icht va
febru;
de Ni
land vi
'erpen
