.51
je je horizon wilt verbreden...
Vrije expressie voor ontwerpers
Dinky Toys weer opnieuw op de mark
BOY: 'Geen anti-slipschool, maar dagelijkse rijpraktijk'
"Aan gif, stank en stof verdienen wij ons geld'
ma
:,C>
,e
J Woonplaats:
£eidóc Qounant
AUTO
ZATERDAG 9 NOVEMBER 1991
Drie eeuwen geleden was Ja
pan echt gesloten, toen alleen
Hollandse handelslieden werd
toegestaan via een soort qua
rantaine-reservaat op het ei
landje Decima door Japans af
zondering van de rest van de
wereld heen te prikken. Dat is
verleden tijd, toch leert een
bezoek aan dat land dat het
nog steeds onbegrijpelijke
mensen zijn, waardoor het
land gesloten blijft voor dege
nen die zich niet eerst verdie
pen in de daar heersende cul
tuur. Neem nu alleen het on
derwerp auto's: we denken al
les te weten over Japanse au
to's omdat ze onze markt over
stromen, maar je ogen gaan
pas goed open bij een bezoek
aan een Japanse autoshow.
Niet de produktiemodellen die
Europese en Amerikaanse fa
brikanten zoveel hoofdpijn be
zorgen spelen er de hoofdrol,
maar showmodellen die gro
tendeels nooit in produktie
zullen gaan.
Waarom zijn Japanse fabri
kanten zo attent bij het inspe
len op nieuwe trends, waarom
passen ze hun modellen zo flit
send snel aan bij de nieuwste
ontwikkelingen? Niet omdat
ze Europeanen en Amerika
nen dood willen concurreren,
maar omdat de thuismarkt hy-
per-modegevoelig is. Daarom
De Mazda HR-X, het prototype met een Wankelmotor, die op wa
terstof loopt.
ook produceren ze voor de To
kyo Motor Show veel meer
showmodellen dan produktie-
primeurs hiermee peilt men
publieksreacties, het publiek
beslist als het ware welk pro
totype door mag naar de pro-
duktie-ontwikkeling. Een lui
lekkerland voor auto-ontwer
pers, zo lijkt het, die hun wild
ste fantasieën mogen verwe
zenlijken. Als ze maar weer
met beide benen op de grond
komen wanneer het gaat om
produktie-ontwerpen, want
zoveel variatie als de show-au
to's opleveren, zo gelijkvormig
vallen de modellen uit die
werkelijk op de markt komen.
FOTO: PR
Heel belangrijk is ook dat de
Japanner, meer nog dan een
Amerikaan, zijn auto gebruikt
als middel om de persoonlijke
stijl en status aan te geven.
Dus is het niet gek dat de Ja
panse autobouwers meesters
zijn in 'niche-marketing' -
voor iedere smaak, stijl en
beurs moet er een apart model
zijn. En daar zit toevallig ook
altijd wel iets tussen waar Eu
ropeanen of Amerikanen dol
op blijken te zijn.
Uit de getoonde showmodellen
in Tokyo blijkt geen eenduidi
ge toekomstvisie. Ook aan Ja
pan gaat de milieu-interesse
niet ongemerkt voorbij, er is
een keur van zeer kleine au
tootjes die zuinig zijn en min
der ruimtebeslag voor het ver
keer beloven. Maar evengoed
zijn er grote sedans, die beant
woorden aan de vraag naar
statussymbolen vol high-tech.
Er zijn vele soorten vrijetijds-
auto's wilt u open rijden, de
gebaande wegen verlaten, iets
waar fiets, surfplank, water
scooter of een uitgebreide
picknickuitrusting in meege
nomen kan worden? Het is er
allemaal.
Ook technisch lopen de Japan
ners op de ontwikkelingen
vooruit. Bij Nissan zien we een
300 ZX met milieuvriendelijke
waterstofmotor, Mazda heeft
een wankelmotor die op wa
terstof loopt in het prototype
HR-X. Isuzu's Terraza heeft
een intrekbaar, dwars onder
de auto geplaatst wiel voor in
parkeren en een tweeliter tur
bomotor die dankzij kerami
sche onderdelen geen uitwen
dige koeling nodig heeft (le
vert flinke brandstofbespa
ring). Allemaal zeer experi
menteel, de uitgaven voor re
search en ontwikkeling
moeten onvoorstelbaar zijn.
Zodra een of andere techniek
praktisch nuttig blijkt kunnen
we er dus op rekenen dat Ja
panse fabrikanten er al mee
bezig geweest zijn en hem
razendsnel produktierijp kun
nen maken.
oiifjcr1
JSSUM
jngstof:
fonteer
>nder
e det
de c
bijna
;n moet
jr 1991
400.000
ig te tref
as voor c
uiden Cl
;rd verh
Duitse
Dinkey Toys, zoals ze vooral in de jaren vijftig razend populair waren.
Hadden we vroeger kunnen
bevroeden dat de miniatuur
autootjes die ons vanzelfspre
kend speelgoed waren nogeens
zeldzaam zouden worden, dan
hadden we ze wel bewaard.
Het is nu de droom van menig
modelauto-verzamelaar om
nogeens iemand tegen te ko
men die achteloos roept: „O, ik
heb nog een hele doos vol van
die ouwe Dinky's op zolder".
Echt oude en gave exemplaren
liefst met het doosje erbij
zijn nu veel waard. Het is in
middels al meer dan 25 jaar
geleden dat Meccano (ook al
zo'n legenadrische speelgoed-
naam) de produktie van Dinky
Toys staakte. Vijf jaar geleden
nam miniatuurauto-fabrikant
Matchbox, die de toevloed van
modelautootjes uit goedkope
landen wist te overleven, de
rechten van Dinky Toys over.
Men begon toen enkele oude
modellen opnieuw uit te bren
gen, onder de naam The Din
ky Collection. Tot nu toe ver
schenen er zes, het succes is
kennelijk zodanig dat er dit
najaar ineens nog vijftien bij
komen. Het gaat om zeven va
nanten in nieuwe kleuren en
acht opnieuw uitgebrachte ty
pen, ze kosten 22,50 gulden.
Heel wat meer dan oorspron
kelijk, maar naar huidige ver
zamelaars-termen toch zeer
aantrekkelijk geprijsd,
werking van de modelletje
ook wel een stuk mooie
gedetailleerder dan vrol
De nieuwe oude Dinky'si
dan ook eerder te beschoif
als nostalgisch verzameld
dan als speelgoed voor c
dige jeugd. Niettemin
voor zowel ouderen als ji
ren een leuk kado-idee 1
Sinterklaas- en Kerstperij
Begin deze week heeft Com
missaris der Koningin Lam-
mers in Flevoland, de officiële
opening verricht van de uitge
breide rijtrainingsbaan van
BOV, gelegen bij het vliegveld
Lelystad. Die afkorting staat
voor Beroepsopleidingen Ver
keersveiligheid, een vlak naast
de opleidingsbaan van de
Rijkspolitie gelegen rijtrai-
ningscentrum. De huidige di
recteuren Kamphorst en Sla-
man bestieren dit centrum
sinds 1990, naast een al eerder
gestart trainingscentrum voor
direktiechauffeurs. Met dat
laatste treedt men niet naar
buiten, maar voor de nieuwe
aktiviteit BOV ligt dat anders.
Volgens instructeur Paul
Maaskant, bekend rallyrijder,
mag BOV vooral niet gezien
worden als antislipschool. Men
richt zich veel meer op de da
gelijkse rijpraktijk, waarin
juist voorkomen zou moeten
worden dat antislip-ervaring
nodig is. De BOV-opleidingen
spelen zich ook niet uitslui
tend af op de zojuist geopende,
uitgebreide oefenbaan, maar
tevens op de openbare weg. In
essentie bestaat de BO V-oplei
ding uit drie modulen, die elk
een dag onderricht vergen.
Daarbij komt ook wel aan bod
wat te doen bij remmen op
glad wegdek, of uitwijken via
de berm, hetgeen toch wat glij-
werk oplevert. Grotendeels
gaat het echter om voertuigbe-
heersing onder normale rij-
omstandigheden, om daagse
dingen zoals het instellen van
de juiste zitpositie en het op de
meest efficiënte wijze hante
ren van het stuurwiel.
Paul Maaskant is, net als meer
van de in totaal zeven instruc
teurs, zelf instructeur van de
Rijkspolitie-rijopleiding ge
weest. Dat betekent een grote
trainingservaring bij de in
structeurs, en vooral ook dat
zij heel goed in staat zijn indi
viduele lesprogramma's op te
stellen. Daarmee appelleert
BOV met name aan bedrijven,
die hun chauffeurs of klanten
(denk aan een leasemaatschap
pij) onderricht op maat willen
laten geven Het is ook in
principe mogelijk met elk
soort voertuig een BOV-les-
programma te volgen, bijvoor
beeld met bus of vrachtwagen
in plaats van met de Mitsubis
hi personenwagens die BOV
zelf nu in dienst heeft geno
men. De drie cursussen waar
uit het basisprogramma bestaat
kosten (bruto per persoon) 205,
485 en 580 gulden exclusief
btw. Het prijsverschil zit hem
in het feit dat naarmate men
meer gevorderd is er steeds
minder cursisten per instruk-
teur meegaan. Meer informa
tie: BOV B V., Botter 11-19 Le
lystad, tel 03200-54424.
Ford/VW-ruimteauto kor
straks uit Portugese fabriel
Nadat de nodige tijd is
gaan zitten in het verkrij
gen van vergunningen is
de kogel nu door de kerk:
Volkswagen en Ford zijn
gestart met de bouw van
een fabriek bij het Portu
gese Setubal, waar geza
menlijk een ruimte-auto
gemaakt gaat worden.
De fabriek is opgezet met een
maximale automatiserings
graad en zal een capaciteit
hebben van liefst 180.000 au
to's per jaar. Ter vergelijking:
Renault's produktiecapaciteit
voor de nieuwe Espace moet
in 1991 circa 65.000 stuks be
dragen. Het gezamenlijke
Ford/VW-model zal in 1994
debuteren. In totaal gaat het
om een investering van 4 mil
jard Duitse mark (voor dd
wikkeling van de auto pU
bouw van de fabriek).
De Portugese vestiging I
Autoeuropa, vier jaar wd
Ford en VW al samen in
Amerika in de ondernc
Autolatina, welke
over fabrieken in Brazil
Argentinië. Bij Auto<
gaat Volkswagen zorgen
ontwerp en ontwikkeling
de produkten, terwijl
zich wijdt aan het
van de produktie
Zuid
ird af|
inigd
Idoor
WESSEL DE JONG
APELDOORN „Aan
gif, stank en stof verdie
nen wij ons geld", zegt
K. de Waal met zijn opge
wekte stemgeluid, terwijl
de weeë, zoetige geur van
vuilnis de neus binnen
dringt. De Waal is onder
directeur van het TNO-
Instituut in Apeldoorn
voor Milieu en Energie
Technologie (IMET).
Iedere week wordt er een la
ding huisvuil afgeleverd bij
het IMET. Daarmee gaan de
wetenschappers van TNO dan
stoeien. „Om te kijken hoe het
afval het beste kan worden ge
scheiden", zegt De Waal reso
luut voorbij de onwelriekende
containers stappend. Scheiding
van huisvuil moet de giganti
sche Nederlandse afvalstroom
in goede banen leiden, zodat
het milieu minder wordt be
last.
De werkzaamheden die bij
TNO worden verricht, ken
schetst het instituut als een
'missie'. Het in lommerrijke
omgeving gelegen IMET stelt
zich tot doel apparaten, syste
men, en werkwijzen te onder
zoeken die een zogenoemde
'duurzame ontwikkeling' van
de maatschappij bevorderen.
Naast efficiëntere vuilverwer
king, maakt energiebesparing
deel uit van deze ontwikke
ling. „Daarvoor moeten hele
productieprocessen opnieuw
worden bekeken. Kun je bij
voorbeeld brood bakken zon
der te bakken? Dat is natuur
lijk een vraag. Eerst verhitten
en dan diepvriezen, wat we
vaak doen, kost natuurlijk
vreselijk veel energie", aldus
professor J. Claus, de directeur
van het IMET.
Konijntjes
„Het is natuurlijk heel toepas
selijk om milieu-onderzoek in
een groene omgeving te doen".
Claus, kijkt uit over het groe
ne gras waarop de konijntjes
rondspringen. Vanachter zijn
tafel ziet de wereld er schoon
uit. Maar de laboratoria bieden
een andere aanblik.
Een grote, grijze schuifdeur
wordt opzij geschoven. In het
oog springen bakken vol oude,
roestige batterijen; 'oplaadbare
nikkelcadmium batterijen'.
Het zorgeloos in de vuilnisem
mer werpen van lege batterij
en vormt een grote bedreiging
voor het milieu. TNO is al ge
ruime tijd bezig te onderzoe
ken hoe uit gebruikte batterij
en de metalen nikkel en cad
mium kunnen worden terug
gewonnen. De bedoeling is dat
de metalen worden herge
bruikt en geen belasting vor
men voor de beperkte opslag
capaciteit voor chemisch afval.
Vorig jaar werd een proefin
stallatie geopend in Apeldoorn
door minister Alders van mi
lieu. Het procédé lijkt heel
simpel. Een grote glazen stolp
in een perspex omhulsel.
Daarin worden de batterijen
gegooid, opgelost in zuur en
vermalen. Vervolgens worden
de metalen door middel van
TNO is al geruime tijd bezig te onderzoeken hoe uit gebruikte
batterijen de metalen nikkel en cadmium kunnen worden terug
gewonnen, zodat de metalen worden hergebruikt en geen belas
ting vormen voor de beperkte opslagcapaciteit voor chemisch af
val. FOTO: ANP
electrolyse uit het zuur ge
haald.
Grote vooruitgang kortom.
Maar het denkwerk van TNO
slaat niet altijd aan. De exploi
tatie van een echte installatie
is nog niet kostendekkend.
Aan het apparaat ligt het niet.
Wel aan de gebrekkige inza
meling. Zolang die niet op gro
te schaal wordt aangepakt,
blijft batterij-recycling voor
een commercieel bedrijf on
rendabel. De overheid moet de
inzameling van lege batterijen
serieuzer ter hand nemen. Sta
tiegeld op batterijen zou een
oplossing zijn, denkt Van der
Waal. Als er niets gebeurt,
blijft de vondst van TNO-
Apeldoorn werkloos in het la
boratorium staan.
Dioxine
Het Apeldoornse TNO-com-
plex is, op de Delfste vestiging
na, het grootste van Neder
land. De totale Nederlandse
organisatie voor Toegepast Na
tuurwetenschappelijk Onder
zoek (TNO) is volgend jaar
zestig jaar oud.
Professor Claus: „Dat element
'toegepast' is erg belangrijk.
Een vinding kan leuk zijn,
maar bij ieder programma
wordt gekeken naar de markt
waarvoor je werkt. Misschien
wel belangrijker dan de letter
'T' is onze onafhankelijkheid.
De veelvuldige samenwerking
met de overheid leidt vaak tot
misverstanden. Er wordt vaak
gedacht dat we ambtenaren
zijn. Maar dat zijn we niet. On
danks de subsidie die wordt
gegeven. Er wordt niet gezegd
wat de overheid graag hoort",
zegt Claus.
Die onafhankelijkheid is on
ontbeerlijk bij het onderzoek
naar bij voorbeeld dioxine uit
stoot van vuilverbrandingsin
stallaties. „Gaat hij dicht of
niet. Dat is een heikele zaak.
Metingen die dat beslissen, doe
je niet op een schoen en een
slof. Het is niet een kwestie
van even aan een schoorsteen
pijp lurken, en klaar. Het is
geen kunst om als vuilver
brander de uitstoot even terug
te brengen, als een meetploeg
een keertje langs komt. Daar
om moet de hele bedrijfsvoe
ring in beeld worden gebracht.
En dat is een langdurige
zaak", weet de professor.
Het meten van Dioxine is ge
compliceerd: Dioxine is de
verzamelnaam voor maar
liefst 210 verschillende chemi
sche verbindingen. Daarvan
zijn er 17 extreem giftig. Het
verrichten van naar deze stof
is voor commercieel opereren
de bureaus „veel te ingewik
keld", onderstreept Claus de
superioriteit van het TNO-
werk. Daarom zal TNO nooit
een volledig zelfbedruipende
instelling worden. Hoe graag
de overheid dat ook zou willen
Borduren
Als de overheid - zoals nu -
de bijdrage aan het TNO ver
laagt, komt de onafhankelijk
heid in het geding. Nu reeds
„komt de bodem in zicht",
waarschuwt Claus. Voor meer
dan dertig procent is het IMET
afhankelijk van rijksfinancie-
ring.
„Deze basis financiering is no
dig omdat de echte revenuen
van ons werk nooit naar ons.
maar naar bedrijven gaan",
verklaart de professor. Com
merciële ingenieursbureaus
borduren voort op de ideeën
van TNO. TNO bakent het on
derzoeksterrein af, terwijl de
bureaus de toepassingsmoge
lijkheden verder verfijnen.
„Daar houdt onze betrokken
heid op". TNO met zijn hoog
geschoolde personeel is te duur
om één en dezelfde vinding
steeds opnieuw toe te snijden
op nieuwe bedrijven en situa
ties. Maar dat zijn wel de mo
menten waarop geld in het
laatje stroomt. Vorig jaar be
haalde het instituut een omzet
van 46 miljoen gulden. Verge
leken met andere TNO-insti-
tuten is dat geen slechte score.
Af en toe weet TNO inkom
sten weg te slepen uit het bui
tenland. Iets meer dan tien
procent van de opdrachtgevers
komt van buiten Nederland.
Eén van de grote klappers van
de afgelopen tijd was het nieu
we vliegveld voor Hong Kong.
In Apeldoorn is precies uitge
rekend hoe de start- en lan
dingsbanen hiervan moeten
worden neergelegd op het
grondgebied van de kleine
Britse enclave in China.
Uit het buitenland komen
meer dan alleen opdrachten.
In Duitsland bestaat al een
veel strengere milieuwetge
ving. „Met de huidige technie
ken kan aan ingrijpender
doelstellingen voor een scho
ner milieu niet worden vol
daan". Vroeg of laat verwacht
Claus dat de Duitse wetten
deze kant opkomen. Aan de
ontwikkeling van milieuvrien
delijker technieken en werk
wijzen zal TNO de komende
jaren dan ook de handen vol
hebben.
ian
fOO
Claus wil ervoor waken
mens onzorgvuldig blijf
het milieu, door hem
technische oplossingen
reiken. Om het milie._-.-o
bleem echt de baas te
is een mentaliteitsverand DOtSte
onontbeerlijk, vindt hij
techneuten van TNO h4 a
weliswaar de strijd
den met de mest waarirf
derland dreigt kopje ond VJ
OV
7) zi
afroi
yjetui
gaan. ..Maar de beste oplcïn
voor het mestprobleem
tuurlijk nog altijd t
vleeseten", haalt Claus
wenkbrauwen op.
lancie
Je wilt na je HAVO, VWO of MBO ver
der studeren? Dat kan. Er zijn legio mo
gelijkheden en allemaal hebben ze hun
aantrekkelijke kanten.
Waarschijnlijk word je al bedolven on
der goedbedoelde adviezen. Van men
sen uit je directe omgeving, door de
schooldecaan, via advertenties enz.
Om een verantwoorde keuze te kunnen
maken moet je ook je licht eens opste
ken bij de Leidse Hogeschool. We ver
tellen je graag uitgebreid over onze 4-
jarige, modulair opgezette studierich
tingen die veelal ook in deeltijd ge
volgd kunnen worden.
Je bent van harte welkom op onze
Open dag op 23 november a.s.
Decanen en docenten kunnen je dan
antwoord geven op vragen als:
- vertel eens meer over de verschillende
studierichtingen,
- hoe zijn de doorstromingsmogelijkheden,
- welke specialisaties zijn mogelijk,
hoe is de opvang en begeleiding
door mentoren geregeld,
- hoe liggen na de studie de
kansen op de arbeidsmarkt.
i Tijdens de open dag kun je ook bij
studenten informeren naar hun
ervaringen met de Leidse
Hogeschool. Dan hoor je ook nog eens
wat van "anderen"!
Kom langs op 23 november. Ben je ver
hinderd, stuur dan de bon in voor meer in
formatie.
Open dagen zaterdag 23 november
- HBO-Verpleegkunde (vt/dt)
- Fysiotherapie
- Antroposofische gezondheidszorg
Open dag 23 november
vanaf 9.30 uur, 3 voorlichtingsrondes.
Opleidingsplaats: Leiden,
Endegeesterwatering 2,
telefoon: 071 -1711 21.
- Medische laboratoriumopleiding
- Chemische laboratoriumopleiding
Open dag 23 november van 11.00 -
15.00 uur, 2 voorlichtingsrondes:
11.00 en 13.00 uur.
Opleidingsplaats: Leiderdorp,
Leidsedreef 5, telefoon: 071 -89 93 47.
- Culturele en maatschappelijke vorming
(vt)
- Maatschappelijk werk en dienst
verlening (vt/dt) (Bejaardenwelzijnswerk)
- Sociaal-pedagogische hulpverlening
(vt/dt) (Jeugdwelzijnswerk)
- Personeel en arbeid (vt)
- Sociale zekerheidskunde (vt/dt)
(vrije studierichting)
Open dag 23 november van 11.00-15.00 uur.
Opleidingsplaats: Den Haag. Dr Kuyper-
straat 4, telefoon: 070 - 3 60 68 06.
LEIDSE
HOGESCHOOL
Opleiding leraar Basisonderwijs.
Opleidingsplaatsen:
"Haagse Katholieke Pabo"
(wijk Mariahoeve)
Open dag 23 november
van 11.00 - 15.00 uur.
Den Haag, Diamanthorst 16,
telefoon: 070 - 3 47 32 04
Pabo "Thomas More" (vlakbij NS-station)
Open dag 23 november
van 11.00 - 15.00 uur.
Rotterdam, Stationssingel 80,
telefoon: 010 - 4 65 70 66
Pabo "De La Salie"
Open dag 23 november
van 11.00- 15.00 uur.
Heemstede, Glipperweg 7,
telefoon: 023 - 28 08 20
Fbön
Ik kom naar de open dag van de
I studierichting:
Ik ben verhinderd, stuur mij een
I brochure over de studierichting(en)
tIBO op niveau-
Bestuur en Centrale Diensten:
Endegeesterwatering 2,2333 CG
Leiden, telefoon: 071 -1711 21
j Naam:mN
Adres:
I Postcode:
I Telefoon:
Bon in gesloten envelop zonder postzegel
sturen naar: Leidse Hogeschool,
Antwoordnummer 10413,2300 WB Leiden
maat
dermii
de
in I
ïstemr
len v
tele c
gem
G-7
'derer
enth
Sovje
>t me
ir ver
tenlai
tig mi
de gro
and
lp die
over
idiet
in var
ionali
trkoej
centr,
is n
de
netaii
idien
de
esjek<
ik voi
iche
ik is
be tal
aar
mt
ld va
Vne;
hulp
•luktf
ep ir
itus r
de t
de S
