üoorspelweek
n het teken
^an Verloren
Mischuld'
!een publieksprijs voor
este radiodrama
Fidelio als een sober oratorium
en overstroming Florence na 25 jaar nog goed voelbaar
13
Qowumt
erjO hard op weg naar A-status
g pLVERSUM De Evangelische Omroep heeft
de race om A-omroep te worden de afgelopen
eken bijna 90.000 nieuwe leden binnengehaald.
s j de start van de actie telde de omroep 333.000
eit A jeni terwijl de ledenthermometer gisteren op
Dins 9.359 stond. „Wij zetten alles op alles om voor 1
over cember nog ruim 113.000 leden binnen te halen,
- ëesI m kunnen we met een gerust hart de A-status
leeft nvragen", aldus EO-woordvoerder Ruud Kraan.
1 e Mediawet schrijft voor een A-omroep een le-
evolkjnaantal van 450.000 voor. De EO streeft echter
en- iar ongeveer 533.000 leden. Extra leden zijn
■enov )0dzakelijk, omdat na controle door het Commis-
ekror rjaat voor de Media een aantal nieuwe leden we-
lordat nS het uitblijven van betaling of dubbele regis-
haf atie zal afvallen. De Evangelische Omroep houdt
at de datum 1 december betreft een slag om de
ter m. Mocht het onverhoopt niet lukken om voor
fé vi e datum het vereiste aantal leden bij elkaar te
r aan ijgen, dan zet de Evangelische Omroep de leden
gen. erving na 1 december onverminderd voort.
Edo de Waart en Hans Vonk
naar De Nederlandse Opera
AMSTERDAM De dirigenten Edo de Waart en Hans
Vonk keren in het seizoen 1993-1994 terug als gastdiri-
gent bij De Nederlandse Opera (DNO). De Waart zal
acht voorstellingen dirigeren van de reprise van 'Salo
me' van Richard Strauss in de enscenering van Harry
Kupfer. De première is in april 1994, aldus een woord
voerder van DNO gisteren. De Waart zal daarbij zijn
eigen orkest, het Radio Filharmonisch Orkest, leiden.
Hans Vonk, voormalig chefdirigent van het Haagse Re
sidentie Orkest, was tot 1985 ruim tien jaar chef-diri
gent bij de DNO. Welke opera Vonk bij het gezelschap
gaat doen is nog niet bekend. Maar hij gaat wel werken
met het Nederlands Philharmonisch. De Waart verliet
DNO in juli 1986, na een werkverband van een klein
jaar. Zijn driejarig contract zegde hij toen voortijdig op.
Als reden voor zijn vertrek noemde hij toen dat hij zijn
functie als muzikale directeur niet kon verenigen met
zijn dirigentschap bij het Minnesota Orchestra in de
Amerikaanse staat Minnesota.
KUNST/RTV
Hans Vonk. FOTO: SP
'Zaterdagsport' van NCRV
verhuist naar Radio 5
HILVERSUM Het populaire programma 'Zaterdag-
sport' dat door de NCRV wordt uitgezonden op Radio 3
verhuist met ingang van 4 januari naar Radio 5. Die ver
andering is het gevolg van de nauwe samenwerking tus
sen NCRV, KRO en AVRO, die in het nieuwe jaar van
Radio 3 een pure popzender willen maken. Het program
ma komt op de nieuwe zender tussen 2 en 5 uur 's mid
dags terecht. De uitzending duurt dus weliswaar een uur
langer dan nu het geval is, maar volgens de redactie van
'Zaterdagsport' zijn het toch minder gunstige uren omdat
de meeste uitslagen pas tussen 5 en 6 uur 's middags bin
nenkomen. De NCRV koos voor Radio 5, die hiervoor
zendtijd ruilt met de AVRO, omdat het een doelgroepzen
der is. Het andere alternatief was Radio 2. In de nieuwe
programmering vullen de drie omroepen overigens niet
langer meer hele dagen, maar worden de uren zo inge
deeld dat er op zaterdag, zondag en maandag een horizon
tale programmering ontstaat.
Hoorspelweek, de gelederen
komen versterken. Thema dit
jaar is 'verloren onschuld',
naar een idee van Kees Vlaan
deren (Humanistisch Ver
bond). KRO, TROS, BRTN,
NCRV, AVRO, VPRO (voor
het eerst) en NOS gaven ieder
hun eigen invulling aan dit
thema, waarbij de KRO met
'Het tentamenbriefje' van Atte
Jongstra op zaterdag 16 no
vember (Radio 4 om 23.00 uur)
voor een uiterst sterke ope
ning van de hoorspelweek
zorgt.
Strijdbijl
Justine Paauw (hoofd drama
van de AVRO-radio en voor
zitter van CIRAD) liet weten
de strijdbijl te hebben opgeno
men tegen de verloedering in
hoorspelland. In haar ope
ningswoord liet ze weten dat
het hoorspel, ondanks steeds
weer verontrustende berich
ten, niet dood is. Er blijkt een
vaste kern luisteraars te be
staan, die schommelt tussen de
twintig- en tweehonderddui
zend mensen. Het is een
kunstvorm, die vooral enthou
siastelingen trekt met een gro
te fantasie. Het zijn mensen
die de handelingen niet kant
en klaar opgediend willen
krijgen, zoals bij televisie het
geval is. Je moet namelijk je
eigen decor bedenken. De Ne
derlandse Taalunie blijft on
dertussen ook vechten voor
het behoud van het hoorspel.
Het is immers een taaimedium
Hier wordt 'Mama w.a.w.a.' van Arthur Japin opgenomen, een hoorspel dat door de nos wordt uitgezonden. foto: nos
bij uitstek. Toch speelt die
strijd zich vooral af achter de
schermen met het aantrekken
van nieuw schrijftalent, dat
vertrouwd wordt gemaakt met
de specifieke eisen van het
hoorspel.
Bewuste keuze
Het brengen van een hoorspel
op de radio is voor elke om
roep een bewuste keuze. Het is
namelijk een nogal kostbare
onderneming. Toch produceert
de gemiddelde omroep zo'n ze
ven nieuwe hoorspelen per
jaar en zijn er talloze herhalin
gen te beluisteren. Ondertus
sen werkt de CIRAD aan een
betere plaats voor het radio
drama. Dus niet te hooi en te
gras geprogrammeerd, maar
horizontaal, want daarmee
bind je luisteraars aan de ra
dio. Een goed voorbeeld daar
van levert de BRT met 'Het
Koekoeksnest', een hoorspelfe
uilleton in ruim vijfhonderd
delen, dat elke werkdag tussen
de middag wordt uitgezonden.
De luisterdichtheid bedraagt
inmiddels twintig procent, wat
betekent dat het in de top 5
van de best bekeken/beluister
de Belgische programma's
staat.
Over die horizontale program
mering op de Nederlandse ra
dio zal nog heel wat worden
geboomd voordat een oplos
sing is gevonden. Voor de
Hoorspelweek is het in elk ge
val gelukt. Elke dag om elf
uur 's avonds wordt een radio
drama uitgezonden met uit
zondering van de zaterdag,
dan begint het om tien uur.
Muziekzender
Dat de hoorspelen zo laat staan
geprogrammeerd, heeft met
het karakter van Radio 4 te
maken. Het is immers een mu
ziekzender. Maar omdat dit
station een perfect stereo-ge-
luid biedt en er de meeste
kunst-uitzendingen zijn te be
luisteren, viel Radio 2, waar
het eigenlijk had moeten ge
beuren, af. Het compromis was
wel: laat in de avond. Omdat
de VPRO Radio 4 ook als een
muziekzender ziet, zag de om
roep in eerste instantie af van
deelname, maar omdat mene
geen spelbreker wilde zijn,
hapte men op het laatste mo
ment toch toe. Maar dat ge
beurt natuurlijk wel op heel
eigen wijze met 'De bronzen
ruiter', een politiek gedicht uit
de negentiende eeuw van
Alexandr Poesjkin in een ver
taling van Hans Boland. Gis
termiddag ontstond er nog
even een discussie tussen Bert
van der Zouw (NOS) en Rik
Zaal (VPRO) over wat nu pre
cies een hoorspel is. Uiteinde
lijk waren beide partijen het
er over eens dat een hoorspel
een drama-vorm is met een
plot en gespeeld door acteurs
Bert: „Zomaar een gedichtje is
geen hoorspel".
Kleur
Elke omroep heeft geprobeerd
de Hoorspelweek een eigen
kleur te geven. Niet alleen
door het thema, maar ook door
het veelal aantrekken van au
teurs die zich normaal gespro
ken niet met radio bezig hou
den. Zo laat de TROS met 'De
koekoek vliegt' de eerste grote
produktie van Susan Glim
merveen horen. Ook bij de
NCRV is 'Kabouters bestaan
niet' een eerste opdracht aan
een schrijver die nog geen
hoorspel had geschreven. Ted
van Lieshout, van huis uit ad
vocaat, bewerkte een praktijk
geval tot een boeiend radio
drama.
Première in het Amsterdamse Mu
ziektheater van Beethovens opera
'Fidelio' door het Nederlands Phil-
harmonische Orkest, het Koor van
de Nederlandse Opera en o.m. Jose
phine Barstow als soliste, het ge
heel onder leiding van Hans-Martin
Schneidt. Negen herhalingen in no
vember.
Idoor
erik besier
Beethoven had het moeilijk
met zijn enige opera 'Fidelio',
getuige de drie versies en de
vier verschillende ouvertures
die hij maakte. Niet alleen
Beethoven worstelde met het
op elkaar afstemmen van de
drie verschillende lagen van
het libretto: de jonge meisjes
liefde van MarzeUine, de opof
ferende huwelijkstrouw van
Leonore en dat van het over
winnen van de dictatuur. Voor
dirigenten en regisseurs is het
ook steeds weer een hele kluif
om dit verhaal van een jonge
vrouw die als bewaarder ver
momd haar gevangen man
weet te bevrijden, geloofwaar
dig vorm te geven. Regisseur
Harry Kupfer toonde tien jaar
geleden in de Amsterdamse
Stadsschouwburg een toen ac
tueel Chileens voetbalstadion
als gevangenis en een sombere
eigen visie wat betreft de mo
gelijkheid van een overwin
ning van de dictatuur. In de
huidige produktie die in 1989
in Genève in première ging,
wordt door de Duitse regisseur
Johannes Schaaf de oorspron
kelijke setting van een Spaan
se staatsgevangenis terugge
haald maar verder eveneens
gekozen voor een tijdloze aan
kleding. Hij laat Beethovens
positieve slot waar in hoogdra
vende bewoordingen gerech
tigheid en echtelijke trouw
worden bejubeld intact en ont
houdt zich van het schrappen
van veel gesproken tekst en
ook van het traditionele invoe
gen van de ouverture 'Leonore
III' tegen het einde. In het
slotkoor laat de regisseur de
hoofdpersonen opgaan in het
koor van bevrijde gevangenen
en volk en brengt daarmee de
balans tussen de persoonlijke
en algemene bevrijding met
elkaar in evenwicht. De hele
voorstelling werd gekenmerkt
door een grote soberheid als
van een oratorium. Dirigent
Schneidt koos bedachtzame
tempi en een doorzichtige stijl
waarbij hij steeds weer van de
stilte uitging. Geen meeslepen
de emoties dus, maar eerder
een poging tot intensivering
vanuit zacht spel en dito zang
in een sobere stijl. De regisseur
voegde daar nog eens een to
neelbeeld met een wijds uit
zicht en in het spel een aantal
stiltes aan toe die, hoezeer ook
psychologisch verklaarbaar, de
trage handeling te lang stil
zetten. Bovendien waren de
gesproken dialogen alleen ver
staanbaar voorzover zij recht
de zaal in werden uitgespro
ken.
Het was vooral het deel na de
pauze met de sombere kerker
en daarna de in een rozentuin
veranderde gevangenis waar
allen vanuit de verschillende
hoeken samenstroomden, bei
de beelden schitterend belicht,
dat voor mij de doorslag gaf.
Thomas Moser zong daar zijn
moeilijke rol van Florestan zo
doorleefd dat er eindelijk wat
emoties loskwamen en het ge
heel begon te leven. Henk
Smit had daar al eerder als
een boosaardige Don Pisarro
een eerste aanzet toe gegeven,
maar Josephine Barstow bleef
als bewaarder/Leonore steeds
even nobel zonder echt te ont-
Ook de andere rollen waren
goed bezet, terwijl koor en het
orkest met zijn hoorbaar moei
lijke hoornpartijen, eveneens
alle lof verdienen.
De rivier de Arno die sinds de
middeleeuwen al 50 maal voor
watersnood had gezorgd, zwol
op in de bergen om buiten
haar oevers te treden in de
laagvlakte van Florence. Om 4
uur 's morgens forceerde een
brullende stroom van water en
modder de toegangspoort van
vlak bij de rivier gelegen Bi-
blioteca Nazionale. Binnen de
kortste keren was de rijkste
bibliotheek van Italië veran
derd in een modderpoel, waar
in tijdschriften, incunabelen
en kostbare manuscripten
doelloos ronddreven. Hetzelf
de lot trof de kerk van Santa
Croce, waar wadende fraters
wanhopig probeerden om boe
ken, relikwieën en altaarstuk
ken van het wassende water te
redden. Maar voor het pronk
stuk van de kerk, de Christus
van de 13de eeuwse Floren
tijnse schilder Cimabue was
dat niet mogelijk. Pas een hal
ve dag later slaagden 18 man
nen erin om dit enorme schil
derwerk los te wrikken, dat
toen al 70 procent van zijn
oorspronkelijke kleuren had
verloren.
Ruïnes
Op het Domplein werden Lo
renzo Ghiberti's beroemde
bronzen deuren van het bap
tisterium opengebroken en
met zwarte aanslag bedekt. De
rustieke goud- en sieraden-
winkeltjes op de Ponte Vec-
chio veranderden in ruïnes.
Tonnen middeleeuwse docu
menten van het Staatsarchief
raakten onder het water be
dolven en in het Archeolo
gisch Museum werden 37 zalen
met Etrustische voorwerpen
door het water grondig ver
nield. In de volgende dagen
kwamen de reddingsoperaties
op gang. Dank zij de hulp van
duizenden vrijwilligers uit de
hele wereld, die als 'Engelen
van de modder' de geschiede
nis zijn ingegaan, werden dui
zenden kunstvoorwerpen tij
dig uit de blubber opgevist.
Achteraf bleken duizend schil
derijen, 124 fresco's 47 boeken
met miniaturen, 27 wandtapij
ten en 1810 antieke wapens
onherstelbaar beschadigd.
Maar ook een kwart eeuw na
dato zijn de gevolgen van de
overstroming nog merkbaar.
Oude tijdschriften in de natio
nale bibliotheek hebben nog
steeds resten modder tussen de
bladzijden en in de kelders ligt
een half miljoen boeken die
nog hersteld moeten worden.
Zwarte gaten
Vijf kilometer archiefstukken
is nog steeds niet opnieuw ge
ordend. Vijf grote schilderijen,
waaronder een Laatste
Avondmaal van Giorgio Vasa-
ri van 50 vierkante meter, lig
gen nog altijd te wachten om
te worden gerestaureerd
En dat geldt ook voor duizen
den kleinere kunstvoorwerpen
en circa een halve hectare aan
wandschilderingen uit kerken
en kloosters, die in de maan
den na de overstroming moes
ten worden losgemaakt, omdat
ze door het vocht waren aan
getast. Het water van de Arno
heeft zodoende een reeks
'zwarte gaten' geslagen in de
culturele erfenis van Florence
en door geldgebrek zullen die
voorlopig ook wel niet gedicht
worden. Overigens is het ge
vaar voor Florence nog niet
geweken. Plannen voor een
betere bedijking van de Arno
zijn nimmer uitgevoerd, zodat
een herhaling van het nood
weer van 1966 vergelijkbare
gevolgen zou kunnen hebben.
VERSUM De
rspelweek is een ma-
statie die om de twee
wordt gehouden. De
editie ervan vindt
keer plaat van 16 tot
iet 22 november op
4. Hoewel in het le
geroepen om bij de
extra aandacht
ragen voor deze vorm
drama, is de suggestie
van Rooij, een
in te stellen,
luisteraar het
kiest, niet
de persconferentie gis-
bij de NOS in Hil-
evenals in 1989
mineur stemming
Teruglopende luister-
doordat de televisie nog
een groeiend aantal
trekt, teisteren de di-
hoorspelkernen. Zullen
afdeling maar ophef-
dan ook een veel ge-
kreet in omroepland,
nu eenmaal een dure
van radio maken. Zo
het Cirad (de werkgroep
informatie en radio-
inmiddels afscheid
nemen van de VARA,
is Veronica, hoewel nog
aanwezig tijdens deze
enJa Ontbijt van bijna negen miljoen dollar
VKÖcf
schilderij 'Le Petit Déjeuner' (het ontbijt) van de beroemde schilder Fernand Leger werd van-
geveild in het veilinghuis van Christies in New York. Naar verwachting zou het doek een be-
opbrengen van tussen de acht en negen miljoen dollar. Bij het ter perse gaan van deze krant
de opbrengst nog niet bekend. FOTO: ap
FLORENCE —„Op 4 no
vember 1966 kwam het
van de Arno tot
hier." Op verscheidene
plaatsen in de binnenstad
Florence herinnert
een horizontale streep op
manshoogte aan een van
ergste culturele ram
pen van deze eeuw. Giste
ren was het 25 jaar gele
den dat deze ramp zich
voltrok. Tussen 3 en 4 no
vember 1966 viel in Tos
cane 210 milimeter regen.
DINSDAG 5 NOVEMBER 1991
Creatieve tv
rond leven van
een nieuw stel
kam er be won ers
RENE DE COCQ
Er ging een licht geschokt 'oooh' door het
studiopubliek. In een opsomming van ellende die
je met het uitvaartwezen kan overkomen, rond het
overlijden en de teraardebestelling van
familieleden, werd zondagavond in 'Ook dat nog'
gememoreerd hoe tijdens de dienst het bandje van
de bruiloftsmars werd gedraaid. Oeps, foutje.
Een van de vele foutjes en fouten die de rijke
voedingsbodem vormen voor dit toch vooral leuk
bedoelde consumentenprogramma, waarin de
panelleden bekketrekkend komisch semi-
wanhopig in de camera blikken, en waarin de
feestvreugde rond het alledaagse consumentenleed
een hoogtepunt bereikt als de dame in het
gezelschap, om aan te tonen dat ze echt een dame
is en niet de 'Geachte heer' van de post die ze
steeds krijgt, op tafel springt en een striptease
begint.
LeukAch. Echt komisch kan ik het allemaal niet
echt vinden. Al heeft het natuurlijk zeker nut als
winkelbedrijven en dienstverlenende instellingen
om hun arrogantie, slordigheden en bureaucratie
aan de schandpaal worden genageld, dat kan nooit
kwaad. Dreigen met openbaarmaking via de
televisie werkt nog altijd behoorlijk effectief: dat
kunnen 'klanten'van 'Ook dat nog', 'Kassa'en
'Kieskeurig' bevestigen, de meeste directeurtjes en
winkelchefjes buigen vaak ineens als knipmessen
als er televisie dreigt.
Maar om nou te zeggen dat we hier met creatieve
televisie te maken hebben, nee. Daar komt wat
meer voor kijken dan het overnemen van een
Engelse programmaformule (dat kan iedereen) en
het inhuren van Sylvia Millecam (dat kan ook
iedereen, al doen veel te weinig programmamakers
dat).
Dan is er heel wat meer creativiteit te pas
gekomen aan zoiets als 'Nummer 28', een
potentieel meesterwerkje van de afdeling
jeugdprogramma's van de KRO. De eerste
aflevering was zondag op de televisie, en het ziet
er zeer veelbelovend uit. Zeven jongelui mogen
acht maanden voor niks samen een huis delen in
Amsterdam, onder voorwaarde dat de camera
getuige is van hun ervaringen. Elke week wordt
verslag gedaan op de televisie.
Een meesterzet, lijkt het. Zondag zagen we hoe
burgemeester Van Thijn hen welkom heette (zo te
zien in hetzelfde jasje waarin hij later op de avond
Keek op de Week' onveilig maakte met het
volhardend pluggen van zijn boek), en hoe de
zeven nieuwe Amsterdammers giechelend tot een
eerste democratische beslissing kwamen: loten om
de kamers. Later zaten ze samen aan de dis:
pannekoeken.
Zonder dat het er dik op ligt, laten de makers via
het medium 'Nummer 28' een bijzonder aardige
wijze zien hoe de moderne grotestadssamenleving
er voor jongeren uitziet. Zoals dat gedoe van dat
ene meisje uit Middelburg dat probeert een baantje
te vinden als verkoopster en ervaart dat
advertenties en raamannonces voor
winkelpersoneel 'Verkoopsters gevraagd voor
direct') vooral zijn bedoeld om aan te tonen dat het
goed gaat met de winkel, vooral niet om nieuw
personeel te krijgen.
De makers vellen daar geen oordeel bij, het meisje
reageert laconiek: zo zit het leven kennelijk in
elkaar, dan eerst maar boodschappen doen en voor
één gulden zo'n mooi winkelkarretje annexeren
voor in de achtertuin. En een van de huisgenoten
annexeert een verlaten fiets uit een plantsoen, en
maakt die met een spuitbus meteen tot de hare. Zo
zit het leven óók in elkaar, zeker in Amsterdam.
Leuk om te zien, vlot gefilmd, niet hoogdravend,
maar wel: creatieve televisie.
Op hetzelfde net maakt de NCRV inmiddels waar
wat de eerste afleveringen al beloofden: 'De Zomer
van '45' is een formidabele dramaserie geworden.
Met zorg en liefde gemaakt, met oog voor het
detail en tegelijk voor helderheid in het neerzetten
van de grote verhaallijnen. En er wordt (zeker nu
de hoofdkarakters de leeftijden van de
hoofdrolspeelsters hebben ingehaald) formidabel
geacteerd.
Met pakkend, invoelbaar, mensehjk drama als
resultaat, en soms héél ontroerende televisie. Zoals
vorige week dat prachtige moment waarop de
Canadese architect en zijn Nederlandse vrouw
samen tot de conclusie komen dat ze nooit
kinderen zullen krijgen. Dat werd zó grandioos
subtiel gespeeld en geregistreerd, zulke momenten
maak je maar heel weinig mee op de televisie, en
zeker bij Nederlands drama.
Kroatische
schrijvers
niet op
PEN-congres
WENEN De 17 Kroatische
schrijvers die lid zijn van de
internationale organisatie PEN
laten verstek gaan bij 56ste
PEN-congres, dat maandag in
Wenen begon.
In een telegraam aan PEN-
voorzitter Alexander Giese
schrijft de voorzitter van de
Kroatische afdeling van de
schrijversorganisatie, Slobodan
Novak, dat de plaats van de
Kroatische leden „op dit uur
bii hun volk ligt" Volgens het
telegram willen de schrijvers
hun republiek, „die inmiddels
voor 95 procent Servisch is en
waar de strijd onverminderd
voortgaat", niet de rug toeke
ren voor een bijeenkomst met
buitenlandse vakgenoten.
advertentie
LUISTER JE RIJK!
WIN IEDERE DAG
3 X 250 GULDEN!
De schrijver-journalist Pierre
Combescot. FOTO: ap
Franse
literatuurprijs
voor Combescot
PARIJS De 'Prix De Gon-
court', de belangrijkste litera
tuurprijs in Frankrijk, gaat dit
jaar naar de 50-jarige schrij
ver-journalist Pierre Combes
cot voor diens roman 'Les fil-
les du Calvaire'.
De auteur, die jarenlang heeft
gewerkt voor de satirische
krant 'Le Canard Enchainee',
wordt met de onderscheiding
een bedrag van 50 frank (ruim
15 gulden) rijker. Ondanks het
wel zeer bescheiden prijsbe-
drag geldt Goncourt-prijs
niettemin als de belangrijkste
van de circa 1.500 verschillen
de literaire onderscheidingen
die jaarlijks in Frankrijk wor
den toegekend. Dan Franck
(39) kreeg voor zijn roman 'La
Separation' de Renaudot-prijs
voor de beste jonge auteur.
