yetite* Chee Fung mag
naar buiten
Smeltkroes Syrië verbeeld in sieraden en kleding
finale
■Ceidac Sou/ia/rit"
Onbekend maakt onbemind,
zesgen ze wel eens. Etnische,
religieuze en culturele minderheden
hebben er overal ter wereld mee te
maken. Mensen hebben vaak snel
hun mening klaar over 'vreemde'
gebruiken. En dat kan leiden tot
vooroordelen of, erger nog,
vreemdelingenhaat. Ook in
Nederland. Wie echter de moeite
neemt zich in te leven in zo'n
andere cultuur, zal tot de
ontdekking komen dat veel
gebruiken eigenlijk heel logisch en
verklaarbaar zijn. En, belangrijker
nog, gelijkwaardig aan wat wij zelf
doen. Vandaag de tweede
aflevering in een serie over feesten
bij minderheden in Nederland.
Feestdagen die belangrijke
gebeurtenissen in iemands leven
markeren.
ROTTERDAM/ERMELO - Zon
der het zelf te beseffen is Chee
Fung Siew vandaag het middelpunt
van een groot feest. Terwijl hij lek
ker ligt te slapen, staan familiele
den in een kring om zijn wandel
wagen. Vertederende blikken alom.
Even later ligt hij in de armen van
een trotse tante, terwijl neefjes en
nichtjes ietwat verlegen om haar
heen staan.
Chee Fung laat alle aandacht rustig over
zich heenkomen. Het feit dat hij van
daag voor het eerst in zijn nog korte le
ventje met zijn ouders op stap is, lijkt
nog niet echt veel indruk te hebben ge
maakt. Slapen is zelfs op deze bijzondere
dag zijn voornaamste bezigheid.
Vader en moeder Siew denken daar ech
ter anders over. Zij vieren in het bijzijn
van zo'n honderd, voornamelijk Chine
se, gasten 'Man Yue Jiu', het zogenaam
de maandfeest, waarop zij hun baby offi
cieel aan de buitenwereld laten zien. La
chend worden vrienden en familieleden
uit alle uithoeken van het land begroet.
Een offer voor de God van de lucht: appels,
champignons en rood - de kleur van geluk
wanneer ze het Chinees/Cantonese res
taurant Dragon Inn in Ermelo binnen
stappen.
Waarom dat allemaal zo groots aange
pakt moet worden? Een 16-jarig nichtje
uit Den Haag vertelt: „In China moeten
de moeder en de baby na de geboorte
een maand in huis blijven. Dat heeft te
maken met de gezondheid. Moeder en
kind kunnen zo tot rust komen en de
baby loopt geen kans allerlei ziekten op
te lopen. Maar als die periode om is,
wordt dat natuurlijk gevierd".
Voor Chee Fung (straks wordt hij 'Ke
vin' genoemd, omdat dat voor Neder
landers makkelijk uit te spreken is en
toch op ziin Chinese naam lijkt) begint
het maandfeest rond een uur of twaalf
thuis in Rotterdam, waar het jonge gezin
een nieuwbouwflat bewoont in AJexan-
derpolder. Er is alleen wat naaste familie
op bezoek. Niet gehinderd door de her
rie van een Chinese film op tv waarnaar
een neefje en nichtje zitten te kijken,
brengen vader en moeder Siew een offer
aan de goden. Als dank voor de geboorte
van hun zoon en om een gelukkige toe
komst voor hun kind te vragen.
Stoort het als we foto's maken, terwijl u
bidt? Mevrouw Siew lacht en de foto
graaf mag zijn gang gaan. Bij de voor
deur is een klein tafeltje neergezet met
etenswaar: appels, kip, geroosterd var
kip, geroosterd varkensvlees, tahu, zeewier,
- geverfde eieren.
FOTO'S: STEPHEN EVENHUIS
kensvlees, tahu, zeewier, champignons
en rood - de kleur van geluk - geverfde
eieren. Het is een offer voor de God van
de lucht. Mevrouw Siew buigt een paar
keer voor het altaartje, terwijl ze bran
dende wierookstokjes in haar hand
houdt. Het geheel maakt een wonderlij
ke, bijna onwezenlijke indruk. Die com
binatie van dat verstilde, oosterse tafe
reeltje op de galerij van die oer-Holland-
se flat. Ook de baby wordt bij de cere
monie betrokken. Moeder Siew tilt Chee
Fung tot vlak boven het altaar en be
weegt haar zoon met korte, snelle bewe
gingen omhoog en omlaag. Alsof ook hij
een buiging maakt. In de gang staat een
vergelijkbaar altaar onder de kapstok ter
ere van een Chinese godin.
Groot feest
Het grote feest voor familie en vrienden
wordt 's avonds in het restaurant in Er
melo gehouden, waarvan Chee Fungs
vader mede-eigenaar en chef-kok is. De
aanvang is zeven uur, wordt ons verteld.
Maar al wat er gebeurt tegen die tijd,
geen gasten. Heel af en toe komen er een
paar mensen de zaal binnen, maar dat
gaat zo langzaam dat er om acht uur nog
maar twintig personen zijn. Het schijnt
Vader en moeder Siew laten op 'Man Yue Jiu', het zogenaamde maandfeest, hun baby Chee Fung officieel aan de buitenwereld zien.
echter niemand van de aanwezigen te
deren. Onverstoorbaar zitten ze in kleine
groepjes te kaarten ('2 is troef) of te
'mahjongen', een gezelschapsspel met
domino-achtige stenen. Nieuwe gasten
gaan om de spelers heen staan of begin
nen zelf een spel. De inzet is niet al te
hoog, een paar gulden of een vijfje.
Maar allereerst gaat de aandacht natuur
lijk uit naar de baby. Het is gewoonte
dat de gasten geld geven, in een klein
rood (weer die kleur van het geluk) en
velopje. Op zo'n dag als vandaag wordt
niet op een tientje gekeken. Bedragen
van 100 gulden zijn heel gewoon. Omdat
getallen voor de Chinezen een betekenis
hebben, zullen de genodigden vaak let
ten op het exacte bedrag dat ze in de en
velop stoppen. Het getal 6 betekent dat
het kind een goede toekomst krijgt. De 8
betekent dat hij rijk wordt. Maar de 4 is
niet geschikt, omdat die met de dood
wordt geassocieerd.
Overigens blijken ook heel wat gasten
babykleertjes voor Chee Fung te hebben
meegebracht, te zien aan de talloze
cadeautjes die onuitgepakt in pastelge-
tint papier op de tafel staan.
Het is bijna onvermijdelijk dat tradities
verwateren, wanneer je al heel lang in
het buitenland woont. Mevrouw Siew
vertelt dat het maandfeest in Hongkong,
waar ze zelf enkele jaren heeft gewoond,
soms wel drie dagen duurt. Maar dan
moet de baby wel een jongetje zijn. Jon
gens worden in de Chinese cultuur nu
eenmaal erg belangrijk gevonden. Zij ge
ven de familienaam door.
In Nederland zijn de Chinezen daar
door de jaren heen wat anders over gaan
denken. Nu is de aanleiding voor het
maandfeest meestal de geboorte van het
eerste kind. Of dat nu een jongetje of
een meisje is. Ook wordt met het hand
haven van de rustige, eerste maand na
de geboorte niet meer al te rigide omge
sprongen. Als de moeder naar de dokter
moet, kan dat. Bovendien komen er in
de eerste maand ook wel mensen op
kraambezoek. Iets wat in China heel on
gebruikelijk is.
Kreeft
Het vermoeden dat het feest in Ermelo
wel eens een latertje kan worden, wordt
bevestigd door het 16-jarige nichtje, dat
uitlegt dat de meeste mensen pas om elf
twaalf uur zullen arriveren. De reden
blijkt simpel. „De meeste Chinezen heb
ben een restaurant. Dus die kunnen pas
komen, als hun eigen gasten weg zijn",
zegt ze. „Bovendien moeten ze overal
vandaan komen".
De vroege gasten hoeven echter niet to
zo lang te wachten met het diner, eei
belangrijk onderdeel van Man Yue Jiu
Terwijl een deel van de aanwezigen dooi
blijft kaarten, wordt tegen half elf aai
vier ronde tafels van elk tien personei
alvast het diner geserveerd. Het is eei
'echt' Chinees diner van negen gangen^
gerechten. Elk gerecht wordt opgedieni
in een grote schaal, die midden op tafe
wordt neergezet. De gasten tasten me
hun stokjes toe. Voor de Nederlander
zijn die stokjes uiteraard een probleem
Maar opvallend is dat ook Chineze
moeite hebben om niet te morse
Knapperig varkensvlees, broccoli m
kokkels, haaievinnesoep, kip, kreeft, oe
ters met champignons en karperachti
vissen staan op het menu. Pas bij h
één na laatste gerecht komen de bekend
rijst en bami op tafel. Als de gasten kla
zijn met eten worden de tafels in snel
treinvaart afgeruimd en in orde gemaa
voor de volgende groep eters. Het is da
al bijna middernacht en dan pas is he
echt druk in het restaurant. Het maan
feest komt echt goed op gang en het z
nog tot zeker drie, vier duren, vertelt h
nichtje. Niet alleen omdat de mees
mensen nog aan het diner moeten begi
nen. Ook de inzet bij het kaarten is b
hoorlijk verhoogd.
B CHRISTA VAN DER HOFF
ROTTERDAM - Damast uit Da
mascus is misschien het bekendste
handelsprodukt van het Middel
eeuwse Syrië. Al in de tijd van de
kruistochten waren damast en glas
werk uit Aleppo geliefd bij de Eu
ropese adel. Misschien minder be
kend is dat Syrië een smeltkroes is
van verschillende bevolkingsgroe
pen en dus culturen. De fraaie ten
toonstelling 'Sierlijk Syrië' in het
Rotterdamse Museum voor Vol
kenkunde geeft aan de hand van
sieraden, kleding en gebruiksvoor
werpen inzicht in de zeer rijke en
gevarieerde cultuurtraditie van het
land.
Het is voor het eerst dat een overzicht
wordt gegeven van de traditionele Syri
sche cultuur. Volgens Fred Ros, conser
vator van de islamitische cultuur, is juist
nu een tentoonstelling over het land zeer
de moeite waard. „Syrië heeft steeds
weer contact gehad met het Westen en
zoekt nu weer aansjuiting bij ons. Het
land zal een belangrijke rol gaan spelen
bij de komende vredesbesprekingen over
het Midden-Oosten. En dan is het goed
om je medespeler te leren kennen, ook
in cultureel opzicht".
Voor het Museum voor Volkenkunde in
Rotterdam is de tentoonstelling een be
langrijke stap om in Nederland meer
aandacht te vragen voor de Arabische
wereld. „Wij willen daar de komende ja
ren meer het voortouw in nemen. 'Sier
lijk Syrië' vormt daartoe de eerste aan
zet", aldus Ros.
Colbertje
De tentoonstelling is vooral boeiend,
omdat er ook cultuur-uitingen te zien
zijn die in het land zelf aan het verdwij
nen zijn. Westerse invloeden en econo
mische motieven zijn daar debet aan.
Dit is duidelijk te zien aan de verande
rende kleedgewoonten van de Syriërs:
jeans en gymschoenen zijn, zeker in het
straatbeeld van de grote steden, niets bij
zonders meer. Goedkopere synthetische
stoffen rukken op. Maar je moet ook
niet gek opkijken als je bedoeïenen ziet
rondlopen in een westers colbertje: voor
hen is een colbertje een status-symbool.
Tenslotte loopt ook president Assad in
een strak gesneden westers kostuum. De
invloed van de westerse mode deed zich
overigens al eerder gelden. Aan het ein
de van de negentiende eeuw was de
Franse mode belangrijk. Zo is er een zo
genaamde la Franca' japon te zien, die
met zijn opvallende kraag en taille is ge
ïnspireerd op de Franse mode.
De verzameling traditionele sieraden en
kleding, waarvan een gedeelte te zien is
in Rotterdam, is aangelegd door de Syri
van cederhout,
ingelegd met
parelmoer. Niet
praktisch,
bezoekers van
de hamam (het
badhuis) te
sche journalist Antoine Tourna. Hij is
geboren in Damascus en opgegroeid aan
een Franse school in Libanon. Bij terug
keer in Damascus raakte hij geïnteres
seerd in de complexe geschiedenis van
zijn vaderland en hij ging als een bezete
ne verzamelen. Het resultaat, dat eerder
in Stuttgart te zien was, is zeer de moeite
waard en is mooi tentoongesteld, met
uitgebreide toelichting op informatiepa
nelen.
Op de tentoonstelling staan kleding en
Bordurende
vrouw uit
Saraqib. De
kleding uit
deze streek
wordt
gekenmerkt
door grote,
rood-
geborduurde
vlakken en
donkere
katoenen stof.
De motieven
zijn
geometrisch.
De vrouwen
werken op het
oog, zonder
telpatroon.
FOTO'S:
MUSEUM
VOOR
VOLKENKUNDE
sieraden van stedelingen, boeren en be
doeïenen centraal. Vooral de jurken en
mantels van vrouwen op het platteland
vallen op door hun prachtige kleuren en
fraaie borduurwerk. Het borduren van
levensbomen wordt in grote delen van
Syrië gedaan. De levensboom duidt on
der meer op vruchtbaarheid. Veel bor
duursels zijn in rood uitgevoerd. Het is
de kleur van de vreugde, de rijkdom, de
zomer. De kleur heeft ook een magische
associatie: het zou de vruchtbaarheid
gunstig kunnen beïnvloeden, de levens
kansen kunnen verlengen en bescher
ming bieden tegen het boze oog. Ook de
sieraden kunnen een amuletfunctie heb
ben: ze symboliseren geluk, bescherming
en vruchtbaarheid. Nog steeds zijn siera
den belangrijk als belegging en verzeke
ring voor slechtere tijden. Maar ook op
het platteland doen nieuwe technieken
hun intrede. Naden worden met de naai
machine versierd. En er worden nieuwe
materialen als lurex gebruikt.
Woningen
Ook wie niet echt in textiel en sieraden
is geïnteresseerd vindt wat van zijn ga
ding. Voor de tentoonstelling is de inde
ling nomaden, stedelingen, plattelanders
en boeren aangehouden. Er zijn comple
te 'woningen' ingericht, zoals een be
doeïenentent van geitehaar. Er zijn voor
werpen die door mannen gebruikt wor
den, zoals waterpijpen en geldkistjes.
Zeer fraai zijn allerlei gebruiksvoorwer
pen die verfijnd zijn ingelegd met me
taal, parelmoer, edelstenen of hout. To
taal anders zijn de eenvoudige boeren-
kussens in patchwork-decor. in felle
kleuren uitgevoerd. Ze worden gebruikt
in boerenwoningen. Ook een groot con
trast met bijvoorbeeld een zeer verfijn
de, in parelmoer uitgevoerde korankist
is een geborduurde voorstelling van Ma
ria met het kindje Jezus.
Een verklaring voor al deze verschillen
de culturen is het feit dat Syrië van
oudsher een handelsland is. Het is vijf
duizend jaar lang een knooppunt ge
weest van handelsroutes uit Azië, Afrika
en Europa. Kameelkaravanen arriveer
den na een lange tocht in Syrische ste
den, beladen met goud, ivoor, zijde, wie-
rook en specerijen. Nog altijd zijn steden
als Damascus, Horns, Hama en Aleppo
centra van ambacht en handel. Ze ver
zorgen de produktie van geweven stof
fen, sieraden en huisraad voor kleine
dorpen op het platteland en bedoeïenen,
Hoewel het geëmailleerde glaswerk uil
Aleppo al sinds eeuwen niet meer wordt
gemaakt zijn andere oude ambachten
nog springlevend. Zo heeft de produktie
van hoofddoeken met goud- en zilver
draad een nieuwe impuls gekregen dooi
een groeiende vraag vanuit Jemen. Daai
worden ze gebruikt voor de bruidskle
ding.
Als laatste land van de zijderoute heen
Syrië steeds opengestaan voor verschil
lende culturele invloeden. Ook nu no|
wonen veel bevolkingsgroepen in Syrit
bij elkaar: Arabieren en Kurden, mos
lims, joden en christenen. De plurifor
miteit van de Syrische samenleving ui
zich vooral in kleding en sieraden: aai
de kleding kon men zien uit welke sta<
of dorp iemand kwam.
De tentoonstelling 'Sierlijk Syrië' is tol
en met 23 februari te zien in het Mu
seum voor Volkenkunde. Willemskadi
25, Rotterdam. De Duitstalige catalogus
'Syrien' kost 75,-. Er is een patroon en
een borduurpakket om zelf een Syrischt
jurk na te maken.
