VOS zoekt versterking
/oor vijf radiostations
Wontuur, humor en virtuositeit van ICPOrkest
ieuwe techniek voor de Ford Escort
5 Sowumt
KUNST/RTV/AUTO
21
BMW 3-coupé debuteert in januari
ZATERDAG 19 OKTOBER 1991
,VERSUM De be
nde vijf publieke
">6 07G ostations moeten een
'gelijke zenderstilering
jen. Betere program-
moeten vervolgens
er verantwoordelijk
van zenderredacties
izontaal een plaats
jen.
oenng
an kan
iet onn
lakenai
van de
iel in
den. Een mogelijke toedeling Profielen
van een etherfrequentie aan
een commerciële omroep zal
de situatie alleen nog maar
slechter maken
is de kern van een giste-
door het dagelijks bestuur
de NOS gepresenteerd
jarenplan voor de radio,
trekken met alle betrok-
omroepen moeten in de
ende drie tot vier maan-
leiden tot een definitief
ens de NOS bieden de
ige stations een onherken-
beeld. „Niemand is eind-
ntwoordelijk voor de vijf
ers van het radiobestel,
land is verantwoordelijk
het beleid op één station
iemand is verantwoorde-
oor één dag op één sta-
aldus het meerjarenplan
jaat slecht met de publie-
idio. Het aantal radioluis-
irs neemt af. Het markt-
rendelikel van de landelijke om-
|en neemt af en de concur-
)ok alsie door nieuwe kabelsta-
neemt voortdurend toe.
NOS houdt er rekening
dat bij ongewijzigd beleid
liuidige marktaandeel van
:haft gdrocent zal dalen onder de
is van vijftig procent,
i portatfler zijn de publieke radic
le Jramma's moeilijk te vin-
Gevarieerd
In het meerjarenplan is voor
de radio een duidelijk doel ge
formuleerd. De landelijke pu
blieke radio moet het gehele
publiek met een gevarieerde
programmering bedienen. Zo
wel een breed publiek als een
veelvoud aan kleine doelgroe
pen moeten worden bediend
op het terrein van informatie,
muziek, cultuur, educatie en
ontspanning. De landelijke ra
dio moet zich kwalitatief on
derscheiden van andere pro
gramma-aanbieders.
Dan gaat het volgens de NOS
in de informatieve sfeer voor
al om de versterking van het
journalistieke element. Radio
moet een snelle en accurate
nieuwsvoorziening bieden. Dat
vraagt onder meer een uitbrei
ding van het correspondenten
netwerk en verdieping en uit
breiding van achtergrond- en
researchjournalistiek.
In de ontspannende sfeer gaat
het volgens het voorstel om
meer dan „plaatjes draaien".
En in de culturele sfeer dienen
artistieke uitgangspunten vrij
baan te houden of opnieuw te
krijgen. Nieuwe ontwikkelin
gen in de muziek mogen niet
ten ondergaan in een gemak
kelijk aanbod van het al ge
hoorde en bekende.
Voor de vijf stations zijn dui
delijke profielen gefomuleerd.
Radio 1 moet als nieuws- en
actualiteitenzender gedurende
24 uur per dag actuele infor
matie bieden. Alle program
ma's worden live gepresen
teerd. Op dit station moet ook
de actuele sportverslaggeving
worden verzorgd.
Radio 2 krijgt in de visie van
de NOS een familiair karak
ter. Het station moet 17 uur
per dag in de lucht zijn met
een gemengde programme
ring, bestaande uit lichte mu
ziek en onderhoudend gespro
ken wooord, dat bestaat uit
spelletjes, een luisterstrip en
de presentatie van persoonlijk
heden. De muziek moet be
staan uit een mix van bekende
'oude' muziek en 'middle of
the road'-repertoire. Op dit
station moeten ook de populai
re programma's van omroep
organisaties hun natuurlijke
plaats krijgen.
Voor Radio 3 wordt 19 uur per
dag de nadruk gelegd op pop.
Overdag ligt het accent op het
hitwerk en in de avonduren
ligt de nadruk op nieuwe en
vernieuwende pop- en live-
concerten. Radio 4 gaat 24 uur
per dag klassiek uitzenden en
Radio 5 moet 16 uur per dag
op vaste momenten doelgroe
pen informeren De laatste
zender is ook de plaats voor de
kleine zendgemachtigden zon
der leden.
De coördinatie speelt een be
langrijke rol in het gewenste
radiobestel. Alle zendgemach
tigden die programma's uit
zenden op een bepaald station
vormen samen een zenderre
dactie. De voorzitter van deze
zenderredactie fungeert als
coördinator.
Opvallend in het plan is ook
een intekensysteem voor de
indeling van de zendgemach
tigden. Een bepaalde omroep
kan op één station meer wor
den ingedeeld dan op een an-
Veder wordt in het plan ge
sproken over uitbreiding van
de STER-zendtijd. Naast de
STER-blokken rond de uitzen
dingen van de Radionieuws
dienst moeten zwevende blok
ken op Radio 2 en 3 worden
geplaatst. Dat vraagt echter
wetswijziging of speciale toe-v
stemming van het Commissa
riaat voor de Media.
Volgens A. van den Heuvel,
vice-voorzitter van de NOS en
opsteller van het meerjaren
plan, is het eerste overleg met
de omroepen hoopvol verlo
pen. Hij meent dat de bereid
heid aanwezig is betere afspra
ken te maken. Een afwijzende
reactie valt te beluisteren bij
de VPRO. Voorzitter A.J.
Heerma van Voss noemt het
plan in een eerste reactie onlo
gisch Hij begrijpt niet dat de
bij de televisie voorgenomen
clustering van omroepen ook
niet bij de radio wordt doorge
voerd. Naar zijn mening heeft
de praktijk geleerd dat stile
ring niet werkt.
Heftige aanzet van triptiek van De Boer
De Appel: 'Ingeblikt'. Tekst en regie
van Lodewijk de Boer. Decor: André
Joosten. Muziek: Piovani, Mozart,
Lodewijk de Boer. Deel 1 van een
triptiek, met Sacha Bulthuis, Aus
Greidanus, Henk Votel, Carline
Brouwer, Dirk Zeelenburg. Studio,
Appeltheater, vrijdag 18 oktober,
herhalingen t/m 17 november en in
februari en maart toernee.
Met muziek van Nicola Piova
ni uit de film 'Kaos' begint het
eerste deel van het triptiek
'Ingeblikt', een nieuwe serie
van componist-regisseur-
schrijver Lodewijk de Boer.
De situatie lijkt onmiddellijk
duidelijk: een man, Antonius,
en een vrouw, Harla, gaan pa
tiënten verzorgen cq genezen.
Ze zullen doen alsof het een
De slachtoffers komen achter
eenvolgens binnen en worden
op grove wijze geïntroduceerd.
De jonge vrouw Carry zou
haar kind of kinderen gedood
hebben, de mannen Spinks en
Reven hebben ook gemoord.
Antonius en Harla bestoken
hen met frasen uit de twintig
ste eeuwse psychiatrie. Even
nog lijkt het alsof Harla en
Antonius geen therapeut zijn
maar patiënt. Gaandeweg
merkt het publiek dat de hef
tige geneeswijze die met enig
geweld gepaard gaat, vermoe
delijk geen uitwerking zal
hebben.
De Boer laat Harla zeggen dat
de waarheid door overdrijving
i
Drkest in Korzo, gisteravond.
ICK VAN TEYLINGEN
;ober jazzmaand? In de
ïgse regio valt dat nogal te-
Maandagenda Kiosk
!dt nog geen twintig ensem-
in de hele streek, dus in
clusief Leiden, Delft, Zoeter-
meer en wat daar in de buurt
ligt Voor Den Haag is de jazz
maand duidelijk die van het
North Sea Jazzfestival in de
Voor de liefhebbers van mo
derne geïmproviseerde muziek
is er gelukkig Korzo nog. Van
avond en morgenavond speelt
er een uitgelezen internatio
naal gezelschap, met onder an
deren Gerry Hemmingway,
Marilyn Crispell en Earl Ho
ward.
De nationale top trad daar gis
teren op in het ICP Orkest
van Misha Mengelberg en Han
Bennink. Beide zijn nog steeds
fris en gretig als jonge honden,
maar met de ervaring die je
van heren van dik vijftig mag
verwachten Bennink is met
zijn exotische trommels en an
dere speeltjes soms wat luid
ruchtig, maar steeds inspire
rend aanwezig. Mengelberg
rust gebogen luisterend op zijn
elleboog op de piano, de hand
zonder sigaret klaar om toe te
klarinet en tenorsax, Wolter
Wierbos trombone) staan te
genover drie strijkers (Maartje
ten Hoorn viool, Ernst Reijse-
ger cello en Ernst Glerum
bas). Samen zetten ze Elling-
toncomposities op scherp, of de
ene sectie legt een ijsvloertje
in gevaarlijke akkoorden voor
de andere
Het ICP Orkest combineert
gecomponeerde met geïmpro
viseerde muziek. Een goed
voorbeeld van de werkwijze is
Ezels, dat begint met Han Ben
nink die als een beest tekeer
gaat. maar toch voldoende
ruimte laat voor Reijseger en
Baars, die laat horen dat hij
niet voor niks bij de Ameri
kaanse meesterklarinettist
John Carter heeft gestudeerd.
Dan komt de rest van groep
erbij, om rare wandelingen te
blazen en ia's te balken. Toch
verzandt het ICP Orkest nooit
in de koddigheid die het Wil
lem Breuker Kollektief niet
altijd weet te vermijden. Vir
tuoze moderne jazz, humor en
avontuur gaan goed samen bij
de ICP. Wie van dit soort mu
zikale avonturen houdt, kan
dit weekeinde terecht in Kor-
Tonny Huurdeman
(69) overleden
DEN HAAG Actrice Tonny
Huurdeman is woensdag in
haar woonplaats Zevenbergen
op 69-jarige leeftijd overleden.
Zij leed al geruime tijd aan een
ernstige ziekte. Tonny Huur
deman kreeg bekendheid in
de film 'Turks Fruit' van Paul
Verhoeven uit 1973. Als kind
speelde zij echter al bij het
amateurtoneel. In 1945 werd
zij beroepsartieste als zangeres
met eigen gitaarbegeleiding.
Vanaf 1953 werkte ze veelvul
dig voor de radio met kinder
verhaaltjes en amusements
programma's zoals 'Tierelan
tijntjes', 'Loeren aan de hor' en
'Klatergoud'.
Tonny Huurdeman maakte
enkele grammofoonplaten en
leende haar stem aan hoorspe
len en nasynchronisaties. Ook
op televisie was zij regelmatig
als gast te zien in cabaret- en
showprogramma's. Zij was te
zien met Johnny Kraaykamp
jr. in 'Tonny en Johnny' Met
Seth Gaaikema stond zij sa
men op het toneel in 'En ik zei
Seth' in de jaren '68 -'69.
Vanaf 1988 moest Tonny
Huurdeman haar carrière
beëindigen, vanwege haar ge
zondheid.
boven komt. Welke waarheid
ben je geneigd je vanuit het
publiek af te vragen; in deel 1
van 'Ingeblikt' kom je voorals
nog niet te weten, waar een en
ander toe zal leiden. Het is ook
niet de bedoeling, denk ik, De
Boer sluit deel 1 af met een
echte 'cliffhanger': Harla
krijgt letterlijk het mes op de
keel van Reven. Of dat een
therapeutische bedoeling had,
zal eind november blijken.
'Ingeblikt' deel 1 is heftig, fy
siek en tendentieus. Het mys
terie is aangezet en het lijkt
alsof Aus Greidanus en Sacha
Bulthuis als Antonius en Harla
zich het best hebben kunnen
vinden in het concept van De
Boer. Wat de personages be
weegt, weten we nog niet.
Tonny Huurdeman
'Kinderen voor
kinderen' voor
twaalfde keer goud
HILVERSUM Hel succes
van het VARA-tv-programma
'Kinderen voor kinderen' en
de daaraan gekoppelde com
pact disc, elpee en musicassette
is in Nederland onovertroffen
Mochten de makers van de
elfde editie vorig jaar op het
jeugd-tv-festival van Moskou
uit honderdtwintig inzendin
gen de eerste prijs in ont
vangst nemen, van de twaalf
de plaat van het gelijknamige
liedjesprogramma zijn in twee
weken al 65.000 exemplaren
over de toonbank gegaan, ter
wijl de tv-uitzending nog moet
komen (16 november). Giste
ren nam Youp van 't Hek in
Hilversum de gouden plaat in
ontvangst.
JTORFAMILIE ZETA: STERKER, STILLER, ZUINIGEREN SCHONER
■Fords ontwikkelingscen-
tt te Merkenich, vlakbij het
Jipees hoofdkantoor te
'llen, werd onlangs een ui-
l belangrijke toekomstont-
keling getoond. In twee
chten belangrijk: voor
zelf, zwaar bekritiseerd
zijn ouderwetse motoren-
ima, en voor de Ford-ko-
N bresentatie van een motor
Ser auto eromheen doet
als een puur voor specia-
ii bedoeld evenement.
I omkleedde de presentatie
jer met wat andere zaken.
Itond er een (experimente-
__fiesta met tweetaktmotor
jooide men er als extra at-
tie een nieuwe aangedre-
(achteras voor de Escort te-
lan. Een prototype voor
hybride auto (met twee-
I en elektromotoren) gaf
j extra tintje van geavan-
jde ontwikkeling aan het
sel.
traal stond toch de onthul-
van de Zeta-motorenfami-
baiipüEn dan gaat het niet over
),56 p.st.
vraag fi
rt, Postij*
Zeist. Tel
LUBS, W
st/boron.
2750.-
onbepaalde toekomst,
over de eerste helft van
Dan begint een meta-
fose voor de een jaar gele-
gepresenteerde Escort/O-
3 h reeks. Ford's image zal er
van profiteren, en de ko
krijgen auto's die sterker,
ïr, zuiniger en schoner zijn
voorheen.
gaat om een totaalprojekt
k enorme omvang. Nage-
g alle benzinemotoren die
Ford-gamma nu kent,
den vervangen. Het wor-
allemaal multikleps-ag-
[aten, stelde dr. Brandstet-
van de afdeling aandrijf-
ontwikkeling ons in het
ruitzicht. De nu onthulde
T liter Zeta-motor maakt deel
it lurotyan een farriiiie die ook 1,6
1,0 liter aggregaten zal om
en. Die reeks wordt toege-
M in de Escort/Orion, maar
in de Fiesta XR2 en de
lende vervanger van de
{ra. Tevens zal die Sierra
iwe zescilinders krijgen
inhouden van 2,0 tot 3,0
die voorts hun weg zul-
navinden naar een nieuwe
jpio. Deze V6-motoren
™n ontwikkeld in de Ver-
Staten, ook voor ge-
r in Amerikaanse model-
VBD"'vt|Tot slot, zo wisten we al,
dt samen met Yamaha ge
werkt aan een familie van
kleine multikleps viercilinders
(1,1 tot 1,4 liter) voor de Fiesta.
Motorfamilies
Omdat Ford zoveel motorfa
milies niet tegelijk kan ont
wikkelen ontstond de nood
zaak Yamaha erbij te betrek
ken, al zal de genoemde klei-
ne-motorfamilie geen puur
Yamaha-produkt zijn. Het nu
ingezette vernieuwingspro
gramma moet in 1995 voltooid
zijn, maar deze uitspraak van
dr. Brandstetter kan waar
schijnlijk beter worden opge
vat als een streven, dan als
een garantie.
Centraal bij Ford's nieuwe
motorfamilies staat een econo
mische, modulaire bouwwijze.
Dat wil zeggen: het motorblok
wordt zo opgezet* dat met een
minimaal aantal verschillende
onderdelen meerdere varian
ten gemaakt kunnen worden.
De Zeta-motoren bijvoorbeeld
verschillen alleen in cilinder
diameter. Nog een voorbeeld:
eerder dit jaar presenteerde
Ford in de V.S. een nieuwe
'modulaire' V8 met bovenlig
gende nokkenassen. Het lijkt
er sterk op dat deze motor de
basis vormt voor de beloofde
nieuwe V6-krachtbronnen.
Het scheppen van maximale
verwantschap tussen verschil
lende motoren levert een inte
ressante besparing bij de aan
tallen waarin Ford produceert.
De Zeta-motor wordt nu in het
Britse Bridgend gebouwd
(500.000 per jaar), en over een
jaar ook in Keulen (300.000 per
jaar).
We zullen eens wat preciezer
worden. Begin 1992 komt de
1,8 liter zestienkleps Zeta-mo
tor in twee versies voor de Es-
cort/Orion. De zwakkere ver
sie gaat 77 kW/105 pk leveren
en vervangt de huidige 1,6 li
ter CVH-injektiemotor, de
sterkere met 96 kW/130 pk
vormt een uitbreiding op de
reeks (in een nieuw model Es
cort XR3). De 77 kW motor
vervangt ook in de Fiesta XR2
de huidige 1,6 liter. Daarna
komt de 1,6 liter Zeta-motor
voor de basisversies van ae Es
cort/Orion, zo valt te ver
wachten. De tweeliter-Zeta de
buteert denkelijk pas in 1993,
samen met een voorwielaange-
dreven opvolger voor de hui
dige Sierra.
In de nieuwe Escort RS 2000
blijft de zestienkleps tweeliter
dienst doen, die gebaseerd is
op de modernste motor met
dubbele nokkenas van de hui
dige Sierra. Volgens dr.
Brandstetter blijft deze motor
familie in gebruik, voorname
lijk voor 'grotere modellen', en
kan hij nog tot 2,2 of 2,3 liter
opgehoord worden. De nieuwe
basismotor voor een Scorpio-
opvolger, welke voor 1995 op
het programma staat?
Tweetakt en hybride
Ford toonde tevens een nieu
we, aan een aluminium sub-
frame opgehangen achteras
voor een vierwiel aangedre
ven auto. Deze fraaie en com
pacte onafhankelijke achter
wielophanging is bedoeld voor
een Escort 4x4 (natuurlijk met
Zeta-motor) die eveneens be
gin 1992 verschijnt.
Tegenover de huidige motor
generatie belooft de Zeta-mo
tor zeer veel. Hij levert niet al
leen hogere prestaties en
hoogstwaarschijnlijk minder
geluidsontwikkeling, maar te
vens een kwart schonere uit
laatgassen, twee tot tien pro
cent lager verbruik en een van
10.000 naar 15.000 km ver
lengd service-interval. Uiter
aard zit er daarnaast nog heel
De twee-takt motor van Ford.
wat toekomstperspektief in:
men sprak reeds van variabele
nokkenas-timing, die er beslist
zal komen.
Er werd benadrukt dat in het
algemeen de viertaktmotor
nog voldoende mogelijkheden
tot doorontwikkeling biedt,
niettemin kwam toch vast de
tweetaktmotor als alternatief
ter sprake. Ford heeft een 1,2
liter driecilinder Orbital twee-
takt in een Fiesta ingebouwd,
die kennelijk indien gewenst
in een wip produktierijp ge
maakt kan worden. Het aggre
gaat levert 59 kW/80 pk en is
dus vergelijkbaar met de 1,4 li
ter viertakt die nu in de Fiesta
leverbaar is. Ten opzichte
daarvan zou de tweetakt-Fies-
ta 20 procent zuiniger zijn en
30 kg lichter. De tweetakt is
bovendien 10 cm lager en 7 cm
smaller, waardoor hij zou pas
sen in een auto met kleinere
en beter gestroomlijnde neus
die nog lichter en zuiniger kan
zijn. Men verklapte dat ook
aan een diesel versie en een V6
gewerkt wordt een studie
dus om te zien of de tweetakt
geschikt zou zijn om alle vier-
taktmotoren te vervangen, wat
natuurlijk economischer is dan
twee- en viertakten dooreen te
gebruiken.
Een tweetaktmotor figureerde
tevens in een studiemodel
'ams' voor een optimaal scho
ne auto. Die zou in principe
aangedreven worden door
elektromotoren in alle wielen,
waarbij de tweetaktmotor al
leen dient om via een genera
tor stroom te leveren bij rijden
buiten de stad. Dat heft de be
perkte aktieradius op welke
accu's met zich meebrengen,
alsmede beperkingen aan de
acceleratie (omdat accu's er
niet tegen kunnen als je er in
eens veel vermogen aan ont
trekt voor snelle acceleratie,
en een generator die stroom
wel kan leveren). In de stad
zou de auto gebruik maken
van een vliegwiel, dat door
een omschakelbare elektromo
tor/generator op toeren wordt
gebracht. Wanneer er fel geac
celereerd moet worden ge
bruikt men de energie van het
snel draaiende vliegwiel om
extra stroom op te wekken;
het vliegwiel remt daardoor
af, en wordt weer op toeren
gebracht zodra de acceleratie
voltooid is. Maar dit alles be
staat nog slechts op papier, of
het praktisch realiseerbaar is
dient nader onderzoek uit te
wijzen.
De lengte en wielbasis zijn het zelfde, maar de tweedeurs in de BMW 3-serie, dat een echte coupé
wordt, verschilt uiterlijk vrijwel heel veel van de vorig jaar geïntroduceerde vierdeurs.
FOTO: PR
Zoals een jaar geleden bij het
debuut van de nieuwe vier
deurs modellen van de BMW
3-serie aangekondigd, wordt
de tweedeurs variant daarop
een echte coupé, in plaats van
een goedkopere basisversie.
Hoe die coupé eruit gaat zien
is nu vast officieel onthuld, de
levering begint in januari
1992.
BMW maakte zich er niet ge
makkelijk vanaf. De twee
deurs carosserie verschilt be
langrijk van zijn vierdeurs
pendant, hoewel hun gelijk
soortige uiterlijke stijl dat niet
direkt doet vermoeden. De
motorkap is langer (8 cm), de
kofferklep korter en het dak
lager (beide 3 cm). Het totale
buitenplaatwerk is dus anders,
ondanks dat vier- en twee
deurs model gelijk zijn in leng
te en wielbasis. Vanzelfspre
kend is de binnenruimte dan
ook niet helemaal gelijk, al
valt aan te nemen dat in de 3-
coupé nog steeds sprake is van
volwaardige vierpersoons
ruimte.
Een ingrijpende verandering
aan de zijwanden van de auto
is ook de toepassing van rand-
loze ramen. De portierruiten
kennen dezelfde schakeling
als bij de nog veel exclusiever
BMW 850i: ze zijn elektrisch
bedienbaar en vallen in een
speciaal gootje in het deurrub
ber. Om het portier te kunnen
openen zakken de ramen auto
matisch iets wanneer de deur
greep wordt gepakt en gaan
weer omhoog zodra het portier
dichtvalt. Zo wordt voorko
men dat de zijramen bij hoge
snelheid uit hun rubbers wor
den gelicht door de zuiging
van de rijwind.
De luxueuze uitrusting omvat
tevens lichtmetalen velgen, in
hoogte verstelbaar stuurwiel
en ABS. Er komen drie va
rianten: een 3l8iS met 100
kW/136 pk sterke zestienkleps
viercilinder, plus 320i en 325i
multikleps zescilinders. De
prijzen zullen lopen van circa
67 tot 85 mille, waarmee het
tweedeurs model 10 tot 17 mil
le duurder uitkomt dan een
vierdeursversie met dezelfde
motorinhoud. Daaruit volgt
dat deze modellen wel een vrij
zeldzame verschijning zullen
blijven, zelfs al is het ae eerste
keer dat BMW een ware coupé
brengt in zijn kleinste model
serie.
Alleen eigenaar mag vervangend kentekenbewijs aanvragen
DEN HAAG Bij diefstal of
verlies van een kentekenbe
wijs, of delen daarvan, kan
voortaan alleen de geregis
treerde eigenaar een aanvraag
indienen voor een vervangend
document. Dat moet gebeuren
bij de Rijksdienst voor het
Wegverkeer. Aanvraagformu
lieren zijn voor 60 gulden op
het postkanoor verkrijgbaar.
De maatregel is bedoeld om de
Iuistheid van gegevens in de
centekenregistratie te bevor
deren. De wijziging is van be
lang bij koop en verkoop van
een motorvoertuig. Bij over
schrijving is deel twee en een
kopie van deel drie van het
kentekenbewijs nodig. Als één
van die delen ontbreekt moet
de geregistreerde eigenaar
eerst voor vervanging zorgen.
