fik word niet goed van f j geblaat artsenbezoekers' 'finale Kortingen en natuur maken herfstvakantie aantrekkelijk '£eidóc Qowtant Veel te veel Onderzoek Kwaliteit Gevarieerd iMIEL VAN DER DOES GEEN VRIEND VAN FARMACEUTISCHE INDUSTRIE hp een gezondheidscongres in Ede luisterden het afgelopen vooijaar zeshonderd me dici ademloos naar zijn geestige kritiek op de handel en wandel van de farmaceuti sche industrie in Nederland. En omdat de faam van zijn prikkelende toespraken zich fazendsnel over het land verspreidt, wordt hij steeds meer gevraagd op symposia en [voorlichtingsbijeenkomsten over medicijngebruik in Nederland. We hebben het over Ide Rotterdamse prof. dr. Emiel van der Does, de man die zich als hoogleraar huis artsgeneeskunde intensief bezighoudt met het 'voorschrijfgedrag' van artsen, met me dicijngebruik en met de relatie arts-apotheker-industrie. „Medici moeten zich onaf hankelijk van de medicijnfabrikanten opstellen". (Een lieveling van de farmaceutische industrie zal Emiel van der Does wel nooit wor den. Want deze professor en huisarts blijft maar roepen dat fabrikanten voortdurend (proberen het medicijngebruik aan te wakkeren en dat medici moeten uitkijken voor (de verstrengeling van belangen van onderzoekers, artsen en industrie. „Soms denk ik: 'die industrie is alleen maar geïnteresseerd in omzet, voor de rest kan het ze niks (schelen", zegt hij bijna nonchalant in het Rotterdams Universitair Huisartsen Insti tuut, waarvan hij hoofd is. Hij heeft het over de relatie tussen medici en de medische [industrie en over het 'voorschrijfgedrag' van Nederlandse dokters. bulletins besteden we aandacht aan re clame. Daar staat onder meer iets in over prijsuitreikingen door de farmaceu tische industrie aan firma's die geweldig succes hebben geboekt op het gebied van de promotie van geneesmiddelen. Er staat bijvoorbeeld een nieuw ontwikkeld Frans anti-bioticum beschreven dat huisartsen eigenlijk niet zouden moeten gebruiken, omdat het gereserveerd zou moeten worden voor de ziekenhuizen, maar dat erin slaagde in korte tijd een bepaald marktaandeel te verwerven. De reclame die ze maakten koppelden ze aan de TGV-trein, omdat die ook Frans is. De doelgroep artsen kreeg dan een reis in een Nederlandse sneltrein aange boden". „Maar", zegt hij er direct bezwerend achteraan „als ik nou in mijn dertig jaar ervaring als huisarts kijk naar collega's en hun gang naar evenementen waar re clame wordt gemaakt voor geneesmidde len, dan zie ik toch dat veel artsen zich vaak wél bewust zijn van de achterlig gende motieven van alle reclame". Relativerend: „Maar goed, hoe die onaf hankelijke voorlichting ook uitpakt, je leeft als arts toch in een spanningsveld. Mensen blijven gevoelig voor reclame en voor artsenbezoekers. Toch moet je met een artsenbezoeker gewoon uiterst voorzichtig zijn. Natuurlijk doen die mensen hun best om bepaalde produk- ten te benadrukken en daar bepaalde fa cetten van op te kloppen". „Weet je wat je krijgt door al dat gedoe? Defensief voorschrijfgedrag. Dan denken artsen: ach, ik schrijf maar een anti-bio ticum voor. Als ik niet helemaal goed zit merken we niets. Wat kan het voor kwaad als ik zo'n medicijn een weekje voorschrijf? Dat is natuurlijk ook zo. De middelen die we hebben, zijn veilig. Maar wat je dan vergeet, is dat dat in acht van de tien gevallen onnodig is en dat mensen heus die week dat spul niet zullen innemen. Dat blijft dan ik-weet- niet-hoe-lang circuleren in de samenle ving. Bovendien: het kost geld. Dat moeten we met z'n allen opbrengen". „Dat is juist een van de punten waarop we het voorschrijfgedrag nog sterk moeten veranderen, want je kunt niet maar zo anti-biotica voorschrijven. Im mers, de meeste acute koortsen en ziek ten worden in dit land veroorzaakt door virale infecties. Daar hebben we niks voor, die moet je bewaken, totdat het na een dag of vijf over is". ROTTERDAM - Met zijn benen languit over het meubilair van zijn werkkamer ventileert hij dat het voorschrijfgedrag van Nederlandse [ïuisartsen weliswaar „tamelijk l gunstig afsteekt" bij dat van bui tenlandse collega's, maar dat het Inog „veel beter" kan. „Vier van de [tien consulten in Nederland verlo pen zonder recept, terwijl je in an- pere landen bij alle tien consulten net een recept naar huis gaat". Te [gek voor woorden, dat laatste, vindt hij. („Ik ga van de stelling uit: géén medicij- ïen, tenzij je patiënt de zegeningen van iet medicijn onthoudt", loewel Nederlandse artsen het dus heel 'at rustiger aan doen met medicijnen lan hun buitenlandse collega's zouden it nog veel terughoudender kunnen zijn. „Maar", zegt de Rotterdamse hoogleraar [„dan heb je de farmaceutische industrie 'die er belang bij heeft dat er veel medi- />y/jcijnen worden verstrekt". foto: kritischer t heb ik Met voldoening constateert Van der k zit in Does dat veel medici in Nederland kriti- ensen 2 scher worden over medicijngebruik. Dat olstoel, heeft onder meer te maken met het feit dat er nogal wat wordt gepubliceerd op medicijngebied, bijvoorbeeld door het zogenoemde Farmaco Therapie Overleg van huisartsen en apothekers. Te genwoordig is ook heel belangrijk het 'Geneesmiddelenbulletin', dat door de overheid wordt gesubsidieerd, dat gratis wordt verspreid en waarin medici (onder A wie hijzelf, red.) onafhankelijke adviezen geven over medicijnen. „Een goede zaak, want omgaan met me dicijnen is een heel lastige materie, waar je als huisarts in je eentje niet goed uit aag KW°mt. Je kunt gemakkelijk in de verlei- ig. Wajding komen een medicijn voor te schrij- maatsc ven waarvoor veel reclame wordt ge- n brach maakt, maar dat achteraf helemaal niet oplzo g0ed blijkt te zijn als was beweerd", beetje jn één van de laatste Geneesmiddelen dat nj Van der Does constateert nuchter dat er in het algemeen veel te veel geneesmid delen op de markt zijn. „Gelukkig zijn wij in Nederland restrictief in het toela ten van medicijnen en worden er hoge eisen gesteld aan het toelaten van nieu we medicamenten. Er zijn nu in ons land tussen de 1500 en 1600 verschillen de middelen op de markt, terwijl je in de algemene praktijk met 100 tot 200 mid delen goed uitkomt. In Duitsland zijn 9000 middelen officieel toegelaten en in Italié is het nog veel verschrikkelijker. Een catastrofe, zoals het drama Softe- non, mag niet meer voorkomen. Dat is de reden dat in Nederland het college voor verpakte geneesmiddelen waakt over de toelating van middelen". „Kijk, de zwakte van de toelating van geneesmiddelen blijft - op een gegeven moment moet je ze wel toelaten - de vei ligheid op de lange termijn. Het duurt vaak wel vijf of tien jaar voordat je zeld zame, maar toch griezelige bijwerkingen aantreft. Een goed voorbeeld voor mij is chlooramfenicol, een heel mooi anti-bio- ticum dat ik zelf met heel veel plezier voorschreef. Uit een onderzoek bleek dat door veelvuldig gebruik van dat middel witte bloedlichaampjes verdwe nen. En wel permanent, daar kun je dus aan dood gaan". Is het dan zo dat in Nederland eventuele negatieve onderzoeken over een middel meer indruk maken dan in het buiten land? Daar wordt kritiek toch ook gepu bliceerd. Van der Does aarzelt. „Ja, dat denk ik wel. Soms hoor ik artsenbezoe kers vragen: dokter, gebruikt u dat mid del? En als ik dan nee zeg, hoor ik ze roepen: maar hoe kan dat nu? In Frank rijk staat dat nummer één. Wat kan mij dat nou schelen wat ze in Frankrijk doen". „Het kan best zijn dat het oordeelsver mogen in Frankrijk inderdaad minder is, of dat ze gemakkelijk zijn te paaien met allerlei cadeautjes van de farmaceutische industrie". In één adem zet hij grote vraagtekens bij het feit dat veel wetenschappelijk onder zoek naar geneesmiddelen wordt ver richt in opdracht van de farmaceutische industrie. „De uitkomsten worden in ge makkelijk leesbare vorm in brochures samengevat, die terechtkomen bij huis artsen en apothekers. Die moeten dan zelf maar beoordelen wat juist is. Wie kan dat? Zo'n brochure kleurt een on derzoek en is soms kennelijk haastig in elkaar gezet". „De artsen weten vaak niet hoe het ech te onderzoek eruit heeft gezien, onder meer omdat dat vaak uit buitenlandse bladen komt". „Soms moet het onderzoek enige tijd worden bestudeerd voordat duidelijk is of het goed in elkaar zat. Gelukkig wordt er in ons land tegenwoordig slagvaardig gereageerd op de campagnes van de far maceutische industrie, onder meer via het onfhankelijke Geneesmiddelenbulle tin dat iedere arts en apotheker krijgt. Daardoor zijn collega's en consumenten vlugger op de hoogte van de werkelijke „Je kunt als huisarts gemakkelijk in de verleiding komen medicijnen voor te schrijven waarvoor veel reclame wordt gemaakt, maar die achteraf helemaal niet zo goed blijken te zijn als was beweerd", zegt Emiel van der Does. FOTO: CEES VERKERK waarde van een produkt". Van der Does vindt dat eigenlijk geèist zou moeten worden dat onderzoeken 'sowieso' worden gepubliceerd, hoe ze ook uitvallen. „Dat is nu niet het geval. Je moet een onderzoek wel aanmelden bij zogenoemde medisch ethische com missies, maar je bent niet tot publikatie verplicht. Als dat wel zou gebeuren, zou de verstrengeling tussen onderzoeksgroe pen en industrie duidelijk worden. Zo'n onderzoeksgroep beheert een grote pot, niet zelden op zijn minst voor een deel beschikbaar gesteld door een farmaceu tisch bedrijf'. „Tja, als het onderzoek dan tegenvalt, zal je alle mogelijke moeite doen om de resultaten zo gunstig mogelijk voor te stellen. Wat dan vaak gebeurt is dat men gaat kijken of er zogenoemde subgroe pen zijn waar wél succes is geboekt. Dan zeggen ze: laten we eens kijken bij vrou wen tussen de veertig en de vijftig, of het daar echt niks heeft gedaan. Dan vind je soms wel enig resultaat, wat mo gelijk op toeval berust, en dat wordt dan beklemtoond". „Iedereen wil wat in de gezondheids zorg. Er wordt geblazen over het feit dat longtransplantaties, en ook long plus hart, nog niet overal kunnen. Daar is veel geld voor nodig, maar dat is er niet altijd. Het zou er kunnen zijn als we ver standiger zouden omgaan met de ge zondheidszorg, onder meer door ver standig geneesmiddelen voor te schrij ven en door verstandige diagnostische voorzieningen (bloedonderzoek, rönt genfoto's, echo-onderzoek enzovoort) toe te passen". „Ja, ik vind dat er nu veel te veel diag nostiek wordt toegepast. Als een patiënt met een bepaalde klacht bij een specia list komt, volgen onderzoeken voor een diagnosebepaling. Het kan zelfs zijn dat een patiènt al heel veel bepalingen ach ter de rug heeft voordat hij eindelijk zijn klachten heeft kunnen uiten". „Ik denk dan: als je maar goed luistert naar die mensen kom je misschien tot de conclusie dat ze helemaal niet bij jou hoeven te zijn, omdat er andere dingen aan de hand zijn die bij een andere dok ZATERDAG 12 OKTOBER 1991 PAGINA 29 ter thuishoren". „De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat daar best veel aandacht aan wordt be steed op dit moment in Nederland. Met het onderwijs aan huisartsen gaat het wat dit betreft steeds beter. Mensen wor den zich bewust van het feit dat er een plaatsje ingeruimd moet worden voor zorgvuldige farmacotherapie en dat we met z'n allen zorgvuldig moeten omgaan met de mogelijkheden voor diagnose". „Als je ziet wat er allemaal kan met di agnostische, beeldvormende technie ken... Daar word je stil van. Je kunt plaatjes van je hersenen maken, die even duidelijk zijn als je anatomieboek. Dat is verdraaid mooi, maar dat is ook waanzinnig duur. Je zult dus heel zorg vuldig moeten kijken wie je dat onder zoek laat ondergaan. Ik vind dat het al leen zin heeft iemand onderzoek te laten ondergaan als je daarmee de diagnose en de bestrijding van de ziekte duidelijk denkt te kunnen dienen. Dus heel ge richt onderzoek doen en echt zorgvuldig zijn". Ook een huisarts kan de kwaliteit van zijn werk verbeteren, vindt Van der Does. „Een goede ontwikkeling in de huisartsengeneeskunde is: ten eerste het zogenoemde basistakenpakket, waarin alles staat wat een huisarts geacht wordt te kunnen en te kennen. In het verlengde daarvan zijn we al enkele jaren bezig met het Nederlands Huisartsen Genoot schap, zeg maar de wetenschappelijke club van de Landelijke Huisartsen Vere niging, met het ontwikkelen van stan daarden. Dat zijn beschrijvingen van be leid en therapie bij een bepaalde aandoe ning". Om even terug te komen op het voor schrijfgedrag van artsen. U heeft het vaak over de farmaceutische industrie, maar is het niet zo dat patiënten zelf vaak heel graag een recept willen? Van der Does wimpelt af: „Nee, nee, dat is geweest. Wij artsen hebben niet onder kend dat een heleboel mensen tegen woordig helemaal niet zo hard komen voor een recept, maar dat ze willen we ten of een bepaalde klacht kwaad kan. Het medicijn is te lang een klassiek ge baar voor het einde van een consult ge weest. Je krijgt nu een heel ander soort geneeskunde, waarbij je veel meer moet praten met mensen en veel meer infor matie moet geven, omdat mensen meer willen weten". „Een negatief effect op het vlak van de informatie zijn de zich alsmaar ontwik kelende technologieën, waardoor men sen nauwelijks meer kunnen volgen wat er met ze gebeurt. En wij als huisartsen ook al niet. Als je kijkt naar een super specialist, bij voorbeeld een radio-diag- nost, die de nieuwste scanner, de Mag netic Resonance Imaging, hanteert, ben je verbaasd over de techniek". „De vraag is daarbij: wie worden daar nu beter van? Wie is gebaat bij deze dure techniek? Wordt die niet toegepast om een diagnose die we eigenlijk al wis ten alleen maar te bevestigen, zonder dat wij daar de patiënt beter mee kunnen helpen? Vaak is het zo dat artsen liever nog wat doen aan mensen dan dat ze echt vertellen hoe het ervoor staat en dat zij in genezende zin zijn uitgepraat". „Daarbij, ik besef wel dat patiënten vaak met hun rug tegen de muur staan. Ze zijn dan zo emotioneel dat ze een hou ding hebben van: dokter, zeg het maar. Daardoor krijgen artsen natuurlijk veel macht. Het is belangrijk dat je artsen daarop attent maakt in de opleiding". Verrassend zegt hij ineens: „Uiteindelijk moet je, vind ik, de mogelijkheden van de geneeskunde in hun geheel relative ren. Je moet alles zien in het licht van de stelling: als we alle ziekten zouden kunnen uitbannen, zou je niet meer dan maximaal een jaar of tien aan het leven kunnen toevoegen. Dat wordt dan in hoge ouderdom doorgebracht en zal uit eindelijk een groot aantal gevallen van Alzheimer en andere dementieèn opleve ren. Ik heb het idee dat we medisch ge zien aan de grens zitten. Vrouwen wor den 80, mannen 75. Soms denk ik: moeten we nog verder vooruit gaan? Misschien moeten we niet zo veel pieke ren over verlenging, maar moeten we meer aandacht besteden aan preventie. Daar is winst te behalen op het levens pad, bijvoorbeeld preventie van kanker en van hart- en vaatziekten, aids. Dat is geen kwestie van farmaco-therapie, dat is een kwestie van leefstijl, van gedrag en van bewustwording". 1 Die tim ud je bij k jazz g oofwaar en rom tersoon.j niet vj an. Met in Jap zest! dra de kast| or stuk On1 mak plaat. rast zul olkswijj t progrg ïgs de I st stukJj Lady', ke tier verj il langs wat teki at drink Itijd," eer, dat behu pun optredi over ok op 1 tot in j lien is 1 1 het la te emig daar I ït niet ilijk en| om erj ven, is J daar: ej trappelt Hoe zd En hc over I j ook nj eten".j APELDOORN - De herfstvakantie kan dit jaar weieens een zomerse uitsmijter met lage prijzen worden. Niet eerder was er zóveel keus om de dagelijkse sleur te ontvluchten en om vrije tijd zó zinvol te beste den. En dat hoeft ook niet duur uit te pakken, want pretparken en an dere attracties - die uiteraard nog een paar centen extra willen mee pikken - geven soms aantrekkelij ke kortingen. Men wil een goede indruk achterlaten. Volgend jaar heeft men het miljoenen-publiek weer nodig. Niet alleen de toeristische vermaakcen- tra staan op scherp- Natuurbescher- mings-organisaties hebben bijvoorbeeld samen met VVV's de handen ineengesla gen en uitnodigende arrangementen in de aanbieding. Daarvan kan jong en oud profiteren tegen relatief lage kosten en reserveren hoeft ook niet. De natuur is in dit jaargetijde extra interessant. Som mige mensen vinden de herfst de mooi ste periode van het jaar, want zonder dat iets of iemand er maar een hand naar hoeft uit te steken, verschiet de natuur van kleur. Daarover weten boswachters, natuurgidsen en andere deskundigen boeiend te vertellen, tijdens excursies voor een paar gulden (of minder) per persoon. De natuurbelevingsprogramma's van di verse instellingen (Staatsbosbeheer, het Instituut voor Natuurbeschermingsedu catie enz.) krijgen steeds meer klandizie. Die toenemende interesse toeschrijven aan lage (on)kosten lijkt al te simpel. Een betere reden lijkt de zorg voor na tuur en milieu die zich van ons heeft meester gemaakt. De natuurbelevingsprogramma's zijn niet direct concurrerend voor activitei ten van de 'gevestigde' instellingen. Fa milieparken e.d. proberen toch allang het publiek teactiveren met thema's waarvoor men in beweging moet komen. Daarnaast zijn de educatieve program ma's leerzaam, zodat het nuttige met het aangename verweven wordt. Een greep uit de mogelijkheden: In het luchtvaartmuseum Aviodome op Schiphol wordt dit weekend voor de vijfde keer het jaarlijkse 'Avioplein' ge organiseerd; de luchtvaartbeurs waar verzamelaars en geïnteresseerden de ge legenheid krijgen om allerlei spullen die te maken hebben met de vliegerij te rui len, te kopen of te verkopen. Dit evene ment is de laatste jaren uitgegroeid tot de grootste luchtvaartbeurs van ons land. Vandaar dat er ook een grote ver scheidenheid aan artikelen wordt aange boden: boeken, tijdschriften, onderdelen van vliegtuigen, modellen, foto's, video banden. Op beide beursdagen is het luchtvaartmuseum geopend van 10 tot 17 uur. Entree: volwassenen 6, kinde ren van 4 tot 12 jaar 4,50; 65+5. Inf. 020- 6041521. 'Werken aan planeten' in Noordwijk Space Expo is een speciaal vakantiepro gramma voor de jeugd, elke dag vanaf vandaag tot en met 20 oktober van kwart voor twee tot vier uur. Het 'wer ken aan planeten' voor leerlingen basis scholen en onderbouw voortgezet onder wijs (en volwassenen) gebeurt onder lei ding van astronoom Frank Dessing, duurt twee uur en kost een tientje per persoon. Deelnemers krijgen een poster met de handtekening van Wubbo Oc- kels. Bovendien wordt in de tuin van het centrum de 'levensechte' en levensgrote neuskegel van een Ariane-4-lanceerraket (van 11 meter hoogte) geprojecteerd. Inf. 01710- 46446. Het luchtvaart museum Avio dome op Schip hol. Dit week end wordt er voor de vijfde keer het jaar lijkse 'Avio plein' georga niseerd, een luchtvaartbeurs voor verzame laars en geïnte resseerden. Te vens is er een expositie met historisch luchtvaart speelgoed die tot 20 oktober duurt. m FOTO: PR Het familiepark Drievliet in Rijswijk sluit zomer '91 af met diverse attracties, warvan sommige gratis toegankelijk zijn; ze zijn inbegrepen in de entreeprijs van 11,50. Zoals een speciaal arrangement voor veijaardagspartijtjes. Bij elke ver jaardag (aantoonbaar) kunnen vier per sonen gratis feest vieren en de jarige krijgt bovendien een leuke attentie. Inf. 070 - 3999305. In de nieuwe expositieruimte van Bur ger's Dierenpark in Arnhem is de ten toonstelling 'Het Amazonewoud' onder gebracht. Het behoud van het regen woud staat op de expositie centraal en wordt gepresenteerd via een minimum aan tekst en een maximum aan beeld, met als populaire blikvangers het vijf meter lange bodemdiorama en de enor me regenwoudmaquette. De tentoonstel ling sluit aan bij de tropenhal. Burger's Bush en de toegang zit bij de prijs van de entree van het gehele park in. De rondleidingen met medewerking van het IVN zijn op 15, 16 en 17 oktober, begin nen om 14 uur en duren één tot ander half uur. Inf. 085 - 424534. Het Oude Oosten in het Bijbels Open luchtmuseum is een expositie van de 'Heilig Land Stichting' in Nijmegen van af morgen tot en met 20 oktober. Het publiek kan kennismaken met gebruiken uit de oude oosterse wereld met als cen traal thema 'Schrijven in bijbelse tijd', zoals hebreeuws schrijven op een boek rol. Voor kinderen die de schoolbanken niet kunnen missen is er een Romeins schooltje ingericht, waar men kan (leren) schrijven volgens oud Romeins gebruik. Verder: in de tijd van de Grieken kon niet iedereen lezen en schrijven en daar om vertelden zij hun mytische verhalen in theatervorm. Kinderen kunnen zelf een toneelmasker maken, zoals dal in de Griekse tijd door toneelspelers werd ge bruikt. Inf. 080 - 229829. De Pegasus Wandeltocht, het jaarlijks terugkerend wandelfestijn dat georgani seerd wordt door de VVV Zuidwest-Ve- luwe in Ede, tracht de herinnering le vend te houden aan de 'Slag om Arn hem' in het najaar van 1944. De opera tie Pegasus heeft honderden geallieerde militairen in de Tweede Wereldoorlog het leven gered. Ze werden door het Ne derlandse verzet naar de overkant van de Rijn gebracht en kregen daardoor weer aansluiting bij de eigen gelederen. De wandeltochten over drie afstanden van respectievelijk 8'/2, 18V4 en 28'/ï kilo meter voert de deelnemers langs de oor spronkelijke vluchtroutes van Lunteren naar Renkum. Na afloop van de wandel tocht worden de deelnemers met auto bussen en militaire historische voertui gen van Keep them Rolling naar het startpunt gebracht. Inf. 08380- 14444.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1991 | | pagina 29