Desinteresse
tekent
Roemenië
Maffia, een stukje Colombia in Europa
'CcidócSoirumt'
BUKAREST - Aan de nog steeds
roestbruine kleur is niet af te zien
dat de kozijnen van de supermarkt
aan de Nicolae Balcescuboulevard
in Bukarest een paar uur geleden
geschilderd zijn. Als om toch zo
veel mogelijk mensen van dit heu
gelijke feit kond te doen, heeft het
personeel de doorgaans lege etalage
juist vanmorgen volgestouwd met
draagbare radio's, stereotorens en
videorecorders. De apparatuur
trekt drommen mensen die zich
vergapen aan de Oostaziatische
kwaliteit. Pas als de voorsten zich
met bruine vegen op hun lichte zo
merkledij uit de massa wringen,
dringt het tot de achtersten door:
'NAT'. Alleen het bordje ont
breekt.
Gelaten volgen de meesten hun weg. De
gemiddelde Roemeen heeft al lang gele
den afgeleerd zich nog op te winden
over een vlekje extra in zijn kleding.
Geld voor de stomerij is er niet, evenzo
min als voor de uitgestalde stereotorens.
Een radiocassetterecorder moet 15.000
lei opbrengen, toch al gauw twee modale
maandsalarissen. Voor een kleuren-tv
van een wat beter merk, die overigens
niet in de supermarkt ligt, loopt de prijs
op tot een miljoen lei.
Toch worden de toestellen goed ver
kocht. In Bukarest/Berlin, een van de
bekendste elektronicazaken van de Roe
meense hoofdstad, lopen de klanten in
en uit. „Allemaal zwarthandelaren",
gromt een passant die uit moet wijken
voor een man die een Samsungdoos op
de achterbank van zijn Mercedes pro
beert te stouwen.
De kopers van dure apparatuur vertonen
inderdaad opvallende gelijkenis met de
bij voorkeur in leren jack gestoken peno-
se die voor de internationale hotels
hangt. Buitenlands ogende gasten krijgen
de meest vette winsten voorgespiegeld
als ze hun dollars toch maar bij deze
heren wisselen. Dat deze er zelf ook niet
slechter van worden, blijkt uit het op
zichtige goud, de westerse kleding en de
grote wagens die overdag voor de hotels
en 's avonds voor de duurste restaurants
van de stad staan.
Rotzooi
Hoewel de blikkerige rijkdom van zwart
handelaren en eigenaren van privébe-
drijfjes veel Roemenen in het hart
steekt, zien sommigen wel dat dit onlos
makelijk verbonden is met de invoering
van een vrije-markteconomie. „Kijk
naar Bukarest/Berlin. Eerst kon je daar
alleen maar rotzooi kopen voor veel te
veel geld. Nu ligt er kwaliteit in de win
kel voor prijzen die je in het Westen ook
zou moeten betalen", aldus Gheorghe,
een werkloze inwoner van Bukarest. In
derdaad kost een Toshiba-tv honderd
duizend lei (vierhonderd dollar) minder
dan eenzelfde toestel in Joegoslavië
moet opbrengen. Waarmee echter niet
gezegd is, dat dergelijke prijzen ooit
voor een werkloze als Gheorghe is op te
brengen. Zelf heeft hij een Chinees ra
diotoestelletje.
Het mag dan naar westerse maatstaven
niet onredelijk zijn om achthonderd gul
den voor een tv, twintig gulden voor een
maaltijd of honderdvijftig gulden voor
een overnachting te moeten betalen,
voor een Roemeen met zijn gemiddelde
salaris van 7000 lei (70 gulden) zijn deze
zaken door de prijsstijgingen van de
laatste maanden ver buiten bereik ge
raakt. Inmiddels als klassiek voorbeeld
van de scheefgroei gelden de witte Adi-
dasschoenen waarover iedereen in Buka
rest de mond vol heeft. Zonder deze
overigens ook werkelijk te kunnen dra
gen. „Onze president verdient ongeveer
40.000 lei. Deze schoenen kosten 45.000.
Iliescu heeft ongetwijfeld andere bron
nen van inkomsten tot zijn beschikking
en diverse bonussen maar zelfs hij kan
zich dergelijke stappers "eigenlijk niet
veroorloven", rekent Sorin Botez, sena
tor voor de nationale liberale partij
voor. Wat hij zelf als kamerlid verdient,
wordt niet verteld.
Inderdaad rekenden Roemenen als de
werkloze Gheorghe in het verleden
eerder in hele en halve leis dan in brief
jes van tien, maar tegenwoordig gooche
len zij ook met getallen van honderd lei.
Ondanks de hoge prijzen wordt er druk gehandeld op de privémarkt in Bukarest.
Een kilo paprika kost vijftig lei, een kilo
vlees komt op vierhonderd lei, een kopje
koffie kost ten minste veertig lei. „Ge
middeld geven we zestig procent van
ons loon uit aan voedsel. Lonen zijn
sinds het invoeren van de prijsliberalisa-
tie verdubbeld, maar de prijzen op de
markt zijn soms acht maal hoger gewor
den", aldus Valentin Negoitan, econoom
en redacteur van het vakblad Tribuna
Economica. Volgens hem is de produk-
tie van voedsel met vijftien procent ge
stegen en beginnen de hervormingsmaat
regelen van de regering in die zin vruch
ten af te werpen.
Paprika's
Erger is dat de andere sectoren van de
economie stagneren. „De ijzerproduktie
is ineengezakt, er is geen geld voor on
derdelen van vrachtwagens waardoor het
transport in gevaar komt. De prijzen
van schoenen en kleding zijn mede hier
door sterk gestegen zodat de mensén dit
allemaal niet meer kunnen betalen". Op
een van de privémarktjes rond het cen
trum van Bukarest blijkt inderdaad dat
de Roemenen slechts met moeite de
eindjes aan elkaar kunnen knopen. Na
enig wikken en wegen ziet een oude man
toch maar af van de koop van een kilo
paprika. Hij dacht dat de prijs nog vier
lei was, zoals hij ook nog meent dat,
evenals onder Ceaucescu, het spreken
met buitenlanders verboden is: „Je moet
niet met buitenlanders praten, daarvoor
ga je de gevangenis in".
Ook het vrouwtje achter de kraam klaagt
over de prijzen. „Ik verkoop niets. Ie
dereen vindt het te duur". Dat ze mis
schien de prijs iets zou moeten laten
zakken om vraag en aanbod beter op el
kaar af te stemmen, komt niet in haar
op. „Het is de schuld van de regering",
ontkent ze een van de wezenlijke ken
merken van de vrije markt. Onder het
motto: 'Ik moet toch zelf ook veel meer
dan vroeger voor mijn vlees betalen',
verkoopt ze liever niets dan dat ze min
De enkeling die zich met een tas langs de winkeltjes in Bukarest reptkomt van de privémarkt of gaat daar naar toe.
der geld per paprika krijgt.
Wordt er ondanks het gemopper en de
hoge prijzen toch nog druk gehandeld op
de markt, op de aanpalende oude staats-
markt is behalve het talrijke personeel
vrijwel niemand te zien. De enkeling die
zich met een tas langs de winkeltjes rept,
komt van de privémarkt of gaat daar
naar toe. „Ik doe mijn boodschappen
hier niet meer. Ze hebben niets en wat
ze hebben is niet vers", aldus een jonge
vrouw. Uit haar tas steekt een bosje
prei, op de buitenmarkt gekocht.
De vrouw heeft twee kinderen. Alleen
omdat ze - zoals in de meeste Roe
meense gezinnen - evenals haar man
werkt, kan ze het hoofd nog enigszins
boven water houden. Toch is ze blij met
de verbeterde situatie op de voedsel-
markt. „Vooral de seizoengroenten zijn
nu tenminste te krijgen. Aan de komen
de winter denkt ze nog maar liever niet
te veel. Kleding en schoeisel kan ze nau
welijks betalen.
Pizza
Menig marktbezoeker legt met volle tas
even aan in de moderne fast-foodcoun-
ter om de hoek. Voor de volgens de
klanten redelijke prijs van vijftien lei
worden daar stukjes pizza en warme
sandwiches geserveerd. In de duistere
eettent ernaast is het sinds de komst van
de privé-pizzeria uitgestorven, zo verze
kert men om het hardst. Vandaag staat
er toevallig een lange rij wachtenden.
„Ze hebben een vracht salami binnenge
kregen. Die nemen de mensen mee naar
huis, die gaan ze niet hier opeten".
Ook bij de Turkse bakker om de hoek
staan de mensen tot buiten in de rij.
Niet dat het brood schaars is, integen
deel. Het wordt met bakken tegelijk aan
gevoerd, maar nog sneller weer ver
kocht. „Heerlijk, hier koop je het brood
warm uit de oven. Het is iets duurder,
maar veel beter dan het soms dagen
oude grijze brood van de normale bak
kers, weet een van de klanten de kwali
teit op waarde te schatten. „Dit brood
kun je eten Het brood dat we vroeger
hadden, kon je beter aan de mijnwerkers
geven om het parlement mee te bestor
men".
Volgens een van de wachtenden heeft de
eigenaar van de Turks-Roemeense joint
venture plannen om een hotel in Buka
rest te kopen omdat hij niet weet waar
hij met zijn geld heen moet. Hij heeft al
een keten van dit soort broodwinkels
door heel Roemenië. Anders dan de
zwarthandelaren voor het hotel en ande
re eigenaren van privézaakjes, wordt hij
echter niet aangekeken op zijn welvaart.
„Iedereen is tevreden, iedereen Ignalen
waar voor zijn geld. De man heef]slapen
moeten zoeken en veel personeete ma
was aangenomen weer ontslagen, ts te v<
nu is de bediening snel. vriendeliikantei
schoon", aldus een van de klanteifa wor
danks de rij staat hij binnen vijf Bedel:
ten weer buiten met zijn nog damfet lijfj
brood onder de arm. In de rij vorijderd
salami is nog geen beweging waar pent c
men. De in het wit gestoken dameiswacht
ter de toonbank kijken glazig ovpn dan
hoofden van de wachtenden de sou
ruimte in. >n p,
En juist dat zou zowat twee jaar fV/ivri
revolutie volgens veel Roemenen v
derd moeten zijn. urien h
;nde b;
Duister &d
l word
De absolute desinteresse die veel gekste
ders in hun werk tonen, doet mevers^r£
meer vermoeden dat veel mensen°P z n
willen meewerken aan het nieuwe teraan.
menie zoals dat in december 198^em g(
te zijn bevochten. Nog steeds duu^J de
aan de grens uren voordat alle fornl sleute
ren zijn ingevuld, nog steeds is d« kreeg
reaucratie enorm, nog steeds molr vei"d
smeergeld worden betaald, nog s]Remb
kunnen mensen geen grip krijgen opeen F
directe omgeving. Gheorghe bijfd aanj
beeld ligt in scheiding, maar moetij da
zijn vrouw blijven wonen zolang ei^g het
twee nieuwe appartementen zijn ge sleute
den. Het huidige waarin zij beiden 11 8e'°(
is te groot, daar mag een alleenstajs in"e
volgens de geldende normen van dl
meentelijke huisvesting niet in blg^H
wonen. De wachttijd voor kleinere
ningen kan oplopen tot acht jaar. I
iets huren is veel te duur.
De woningnood klemt des te meeri
de nieuwe autoriteiten duizenden hj
gebouwde flats hebben geërfd van
malig dictator Ceaucescu, bestemd i
diens toenmalige nomenclatuur-kari
den. Rijdend over de ooit door de c
munisten geplande en half-aangel
Laan van de Socialistische Overwin]
dringt zich de conclusie op dat er s
de revolutie geen kraan meer bew|
heeft. Kilometer na kilometer rijgel
karkassen zich vanuit het centrum I
een, slechts een enkel blok is bewoj
Veruit het merendeel hult zich 's na]
in het complete duister, een makke)
prooi voor weer, wind en Roemenei
zoek naar goedkope bouwmaterialen
Niemand heeft tot nu toe de moeite
nomen het waarom van deze verwaj
zing uit te leggen aan de inwoners
Bukarest die op een huis wachten.
zal wel geldgebrek zijn", gokt Gheoi]
„of desinteresse of waarschijnlijk beil
m:
cc
de
ROME - Italië raakt steeds meer
verstrikt in de kille greep van de
'drie gezusters' der georganiseerde
misdaad. De Siciliaanse maffia, de
Napolitaanse camorra en de Cala-
brese 'ndrangheta zijn niet alleen
heer en meester in hun eigen regio,
maar rukken bovendien gestaag op
naar het noorden. In steeds grotere
delen van het land controleert de
criminaliteit het economische en
politieke leven en de rechterlijke
macht.
Dank zij de massale naoorlogse migratie
bevinden zich overal in het noorden Si
ciliaanse of Calabrese maffia-kernen. De
Italiaanse regering heeft ongewild tot die
ontwikkeling bijgedragen door personen
die van maffiose activiteiten werden
verdacht naar Noord-Italië te verban
nen. Het onlangs afgeschafte 'verplichte
verblijf had tot doel maffiosi ongevaar
lijk te maken door ze uit hun natuurlijke
omgeving weg te halen. Het resultaat
bleek precies omgekeerd. De verbannen
gangsters bleven hun beroep gewoon uit
oefenen.
In Milaan, waar de beurs al jaren wordt
gebruikt om zwart geld te witten, zijn
vorig jaar 110 maffiamoorden gepleegd,
bijna drie keer zo veel als in Palermo.
Maar ook uit Turijn, Bologna, Genua,
Toscane en Rome wordt een schrikba
rende toename van de maffiose crimina
liteit gemeld. De 'drie gezusters' zijn nu
al druk doende hun activiteiten uit te
breiden naar Frankrijk en Oost-Europa.
Wanneer de communautaire grenzen
wegvallen, zullen de drie Zuiditaliaanse
regio's een stukje Colombia in Europa
gaan vormen.
Drugshandel
Oorspronkelijk hielden de Siciliaanse
maffia, de Napolitaanse camorra en de
Calabrese 'ndrangheta zich bezig met af
persing, gokspel, roof, prostitutie, siga
rettensmokkel en ontvoeringen. Totdat
rond 1970 de drugshandel voor de Itali
aanse maffia hetzelfde zegenrijke effect
bleek te hebben als de 'drooglegging',
een halve eeuw eerder, voor haar Ameri
kaanse tegenhanger. Afpersingsgelden
werden op grote schaal geïnvesteerd in
de aankoop en raffinage van heroïne en
cocaïne, waarmee ongekende winsten
werden gemaakt.
In de jaren tachtig heeft de maffia, op
korte termijn gevolgd door de minder
hecht georganiseerde camorra en
'ndrangheta, een nieuwe sprong voor
waarts gemaakt door de bouwwereld -
de enige economische activiteit in
Zuid-Italië die echt wat voorstelt - te
monopoliseren en door beslag te leggen
op de voor openbare werken bestemde
overheidsfondsen. Doordat de centrale
overheid nauwelijks enige controle uit
oefent op de besteding van de miljarden
subsidies voor het arme zuiden, hoefde
de maffia zich alleen van.de medeplich
tigheid van lokale politici te verzekeren.
Door omkoping, intimidatie of in het
ergste geval door moord. Vandaar de
massale corruptie op lokaal niveau en de
moorden op wethouders en gemeente
raadsleden.
Uit een rapport van de parlementaire
anti-maffia-commissie over de maffia in
Rome blijkt dat de drie gezusters in de
hoofdstad niet alleen de drugshandel en
de afpersing in handen hebben, maar
hun criminele inkomsten bovendien lu
cratief weten te beleggen door de over
name, al dan niet met geweld, van hon
derden winkelbedrijven en bouwonder
nemingen. Verder beheren zij in Rome
een vijftal professioneel geleide onderne
mingen waar dagelijks duizenden gesto
len cheques centraal geïncasseerd wor
den. Met behulp van een breed net van
'leveranciers' van cheques, medeplichti
gen binnen de banken en duistere finan
cieringsmaatschappijen, werd vorig jaar
binnen een half jaar driehonderd mil
joen gulden binnengesleept. Op de
groente- en fruitveiling van het nabij
Rome gelegen Latina wordt alleen ge
handeld tegen prijzen die van tevoren in
het produktiegebied zijn vastgesteld. De
camorra controleert de groenteprijzen;
de maffia die van sinaasappels en de
'ndrangheta die van perziken en citroe
nen. Tenslotte hebben de drie gezusters
hun begerige blikken laten vallen op een
serie openbare werken in en rond Rome,
waar in de komende jaren circa 140 mil
jard gulden mee gemoeid zal zijn. Twee
clans van de camorra zijn er al in ge
slaagd om zeven van de elf concessies
voor de verbreding van de snelweg
Rome-Napels naar zich toe te trekken.
Fiat
Drugshandel en tegen woekerprijzen uit
gevoerde overheidsopdrachten hebben
de maffia een ongekende rijkdom en
macht geschonken. De jaaromzet aan af
persingen, illegale lotto, controle op
groente- en vismarkten van Napels,
drugs- en wapenhandel van camorro-
boss Carmine Alfieri, wordt op 2,3 mil
jard gulden geschat. Bij zijn eveneens
Napolitaanse collega Lorenzo Nuvoletta
gaat jaarlijks 1,9 miljard om aan con
structiewerkzaamheden voor de over
heid en het witwassen van zwart geld.
En de holding van de al zestien jaar
'voortvluchtige' Siciliaan Totó Riina
Zelfs de groente- en fruitmarkten in Rome
(drugs en onroerend goed) zet zo'n 1,4
miljard per jaar om.
Volgens een schatting van het economi
sche magazine II Mondo zijn de over
zeshonderd families verdeelde vijftien
duizend beroepsmaffiosi die Italië telt,
samen goed voor ruim 75 miljard gul
den per jaar, ongeveer even veel als de
complete Fiat-groep. Maar als daarbij de
circa honderdduizend 'part-timd
gauwdieven en onafhankelijk opererek/i
oplichters worden geteld, dan komtp-*-!1-
totale 'criminele economie' volgens i
recent onderzoek van de Italiaanse lok ht
mer van Koophandel uit op 300 miljlisvat
gulden, ofwel vijftien procent van ptere
bruto nationaal produkt. Pn kr
den. E
