Examinator is
geen tiran meer
1
mal
Ie
Bij
schelden
liever
niks
terug
zeggen"
KLANTVRIENDELIJK ZAKKEN BIJ CBR
Angst voor
afscheidingen
in China
L
ZATERDAG 5 OKTOBER 1991 PAGINA 35
„Je moet ze tijdens het theorie-examen goed in de gaten houden, want ze nemen zo een
loopje met je".
RIJSWIJK - Examinatrice Marjan
Meijer-van Hussen praat tijdens de
rit over koetjes en kalfjes. Rustig
en op vriendelijke toon. De kandi
date is merkbaar zenuwachtig en
onzeker. Ze moet een stukje recht
achteruit rijden. Dit lukt maar
nauwelijks. „Moeilijk hè, dat ach
teruit rijden", reageert Marjan op
beurend. „Dan gaan we nu recht
door en de eerste zijstraat rechts".
In de bocht is daar plotseling die tegen
ligger. De examinatrice maakt een nood
stop en niet zo'n kleintje ook. Ik sla als
een squashbal tegen de rugleuning van
de voorstoel en klap even snel terug in
de zitting. „Ik remde gelukkig ook", zegt
de kandidate geschrokken en bang dat
de ingreep het einde van haar examen
betekent. „Tuurlijk", antwoordt Marjan
vriendelijk, „maar ja, op zo'n situatie
moet je wél voorbereid zijn. Rij maar
verder".
Terug in het Rijswijkse .afrijcentrum De
Schilp aan de Schaapweg legt ze het
meisje uit dat het al heel aardig gaat,
maar dat ze toch nog een paar lessen no
dig heeft om meer feeling voor het ver
keer te krijgen. Handje, schouderklopje
en de volgende is aan de beurt.
Over klantvriendelijkheid zakken ge
sproken. Da's wel even heel andere koek
dan zo'n twintig jaar geleden toen exa
minator bij het CBR een betaald soort
erebaantje was. Deze functie werd voor
namelijk vervuld door gesjeesde jonk
heren en gepensioneerde militairen die
dachten nog voor hun peloton te staan.
Niks praten over koetjes en kalfjes, niks
vriendelijke aanwijzingen. Als het hun
niet beviel vlogen de scheldwoorden je
om de oren. Met als resultaat dat je ach
ter het stuur zat te trillen als een schuur-
machine op volle toeren. „Donder in de
plomp, tiran", dacht je woedend. Je
kreeg nota bene nog niet eens 'n hand
als je gezakt was. Nogal logisch dat de
examinator werd gezien als een misbak
sel die alleen tot doel had het leven van
de kandidaat in een half uurtje zo zuur
mogelijk te maken.
Bolwerk
„Dat vond ik ook", zegt Marjan. „Bij
mijn examen had ik een klier van een
vent. En toen ik vijftien jaar geleden een
advertentie zag staan voor de functie
van examinator heb ik direct gesollici
teerd met in mijn achterhoofd dat ik het
heel anders zou gaan doen".
Ze was de eerste vrouwelijke examinator
en moest stand zien te houden in het
'stoere' bolwerk van mannen. Marjan
heeft het er met haar pionierswerk goed
vanaf gebracht, want inmiddels zijn dit
er veel meer. Van de in totaal zeshon
derd examinatoren is zo'n vijftien tot
twintig procent een vrouw. Drie van hen
werken vanuit De Schilp. Samen met ze
ventien mannelijke collegae nemen ze
daar per jaar met minder dan 30.000
praktijkexamens af. Ruim 25.000 hier
van zijn kandidaten die in een personen
auto willen gaan rijden en de rest is ge
ïnteresseerd in het motor-, vrachtwagen-
bus- of aanhangwagenrijbewijs.
Imago
Ook het CBR is druk bezig met de ver
betering van haar imago. Klantvriende
lijkheid moet hoog in het vaandel wor
den gedragen en de examinatoren kijken
nu veel meer of een kandidaat feeling en
inzicht heeft dan af en toe een paar fout
jes maakt. Sociale vaardigheden behoren
eveneens tot de half jaar durende oplei
ding tot examinator. „Vroeger was dat
helemaal niet nodig", vertelt examinator
en ex-politie-agent Hans Dolleman tij
dens een korte koffiepauze. „Je sprak
nauwelijks met de kandidaat. Maar te
genwoordig moet je iemand op zijn ge
mak stellen en zorgen dat hij zo min
5?
mogelijk zenuwachtig is". Een collega
vult hem aan: „Uit een onderzoek is ge
bleken dat één op de negen kandidaten
zenuwachtig is. Waarom krijg ik er per
dag dan negen van de negen die nerveus
zijn? Volgens mij komt dat door gebrek
aan kennis".
Toch blijft de examinator altijd de grote
schuldige wanneer een kandidaat is ge
zakt. Hij greep te vroeg in, of liet de
kandidaat expres een moeilijke route rij
den, gaf te laat een te rijden richting aan
en noem maar op. Er zijn slechts weini
ge afrijders die zeggen dat het aan hen
zelf lag. „Laten we wel zijn jongens",
zegt een van de examinatoren die zich in
het gesprek mengt, „de examinator is
per definitie de grote hufter. Dat zijn we
allang gewend. Maak ze maar eens wijs
dat het aan hen ligt wanneer je moet in
grijpen. En soms weten ze ook niet dat
ze een fout maken. Dan komen ze terug
en zijn dan kwaad. Maar ze hebben het
gewoon niet goed geleerd".
Streng
Zowel voor het theorie-examen al het
praktische gedeelte uit deze woede zich
niet alleen in de mededeling dat men het
niet eens is met de uitslag. Scheldkanon
nades komen geregeld voor en het is ook
weieens gebeurd dat een examinator in
elkaar is geslagen. „Het beste is om
maar gewoon niks terug te zeggen, an
ders krijg je echt bonje", meent Annette
Leenheer die samen met Marieke Loh-
man en Adrie Fuchs de theorie-examens
afneemt. Het zijn vier sessies per dag en
ongeveer veertig kandidaten per exa-
men.
Die morgen worden er weer veertig op
geroepen. Het zijn er uiteindelijk 35 die
zich melden. Allemaal scholieren, niet
ouder dan een jaar of achttien en vrijwel
allemaal torsen ze een rugzak mee.
„Wanneer het examen begint blijven jul
lie recht voor je uitkijken en het blijft
stil", blaast Adrie met enige stemverhef
fing de zaal in. „Tjeetje, wat een streng
wijf zeg", reageert een jongen onderuit
gezakt in de bank. Maar ze houden zich
er wel aan. Het enige wat je gedurende
het examen hoort is het gedruk op knop
jes. De uitslag is snel bekend: 18 ge
slaagd en 17 gezakt. Dit komt aardig
overeen met het landelijke gemiddelde,
want ongeveer 57 procent slaagt de eer
ste keer voor het theoriegedeelte. Na af
loop legt Adrie uit waarom ze zo streng
was. „Dat moet wel, want anders nemen
ze een loopje met je. De meesten komen
van dezelfde verkeersschool en kennen
elkaar. Met behulp van bepaalde afge
sproken codes seinen ze de antwoorden
door. Je moet constant opletten en zor
gen dat ze de boel niet flessen. En och,
achteraf zijn ze het er natuurlijk niet
mee eens als ze zijn gezakt. De druk
knoppen werkten niet, ze konden het
niet goed horen of zien en meer van der
gelijke smoezen. Allemaal onzin, want
we kunnen op de computer exact zien of
ze wel of niet hebben gedrukt".
Het is lunchpauze. De examinatoren
eten even snel hun boterhammetje, want
Examinatoren Marjan Meijer en Kok Pleune: „Inzicht in het verkeer hebben is belang
rijker dan compleet foutloos rijden".
Na afloop van het examen wordt uitgelegd wat er is fout gegaan en hoe de kandidaten
de volgende keer meer kans hebben om te slagen.
Zelfs op het parkeerterrein kun je al zakken.
ze hebben maar een half uurtje de tijd.
Wat iemand trekt om dit werk te doen?
„Het is geregeld werk en je hebt goede
sociale voorzieningen", zegt Mieke Gast.
Ze is zelf jarenlang rij-instructrice ge
weest, is verzot op autorijden en vindt
dit werk ook heel leuk. „En omdat je
wilt dat er mensen op de weg komen die
veilig rijden", vult Kok Pleune haar aan
die ook uit de rij-instructie komt. Een
discutabele opmerking, want als je af en
toe ziet wat er op de weg rijdt dan vraag
je je af hoe ze ooit het examen met goed
gevolg hebben afgelegd. Kok: „Ja, maar
daat toch niet duidelijk maken. Hoewel
ik er direct bij zeg dat een ingreep niet
automatisch inhoudt dat een kandidaat
is gezakt. Dit hangt helemaal van de si
tuatie af'.
Pleune neemt mij mee met een kandida
te: een meisje van 18 jaar. Ze rijdt voor
de eerste maal af. Onderweg vraagt hij
naar haar beroep. Ze is kokkin in een
restaurant. Altijd 's avonds aan het
werk, druk, druk, druk, enfin het beken
de gekeuvel. Ze volgt de instructies pri
ma op, parkeert achteruit in alsof het
haar beroep is en remt soepeitjes bij ver
keerslichten. Alleen op de grote weg van
Delft naar Rijswijk gaat ze even in de
fout als ze moet invoegen en ze een
Mercedes met een in een telefoon bral
lende yup niet ziet. Gelukkig kan de
kandidate tijdig terug op de ander baan.
De kokkin is geslaagd. „Begrijp je nu
wat ik bedoel met gevoel voor het ver
keer", zegt Pleune naderhand, „dit meis
je weet precies waar ze mee bezig is. Dat
ze dan een foutje maakt vind ik niet erg.
Ook als je zenuwachtig bent moet je
kunnen presteren. Stel je voor dat je
vrouw op bevallen staat. Dan ben je
knap nerveus, maar je moet haar wel
veilig naar het ziekenhuis kunnen bren
gen"
De rij-instructeur van het meisje, bij het
CBR beter bekend onder de naam Ome
Piet, is blij dat ze het heeft gehaald. De
man zal later nog een kandidaat afleve
ren die het roze papiertje heeft verdiend.
Ome Piet hoor je dan ook niet klagen
over de examinatoren en de examinato
ren niet over hem. Pleune: „Van bepaal
de instructeurs weten we dat ze goede
kandidaten afleveren en andersom na
tuurlijk".
FOTO'S: STEPHEN EVENHUIS
op een gegeven moment houdt onze ver
antwoordelijkheid op. Als iemand tij
dens het examen heeft bewezen te kun
nen rijden, dan slaagt hij wat mij betreft.
En dan gaat het er niet zozeer om of de
kandidaat alle technieken perfect be
heerst, maar of er gevoel en inzicht is.
Soms voel je gewoon na vijf minuten al
aan dat er niets van terecht komt. Dit
blijkt ook tijdens de rit. En heel soms,
als de kandidaat denkt dat hij heel goed
rijdt, maar fout op fout maakt, dan for
ceer ik een ingreep. Op een andere ma
nier kun je het bij die bepaalde kandi-
Kwaad
Een korte theepauze. De bekende rijbe-
wijsreizen naar Aruba en Saba komen
aan de orde. Voor tweeduizend gulden
boek je een reis naar dat land en je bent
verzekerd van een rijbewijs. „Dat is toch
belachelijk", merkt een van hen op. „Je
moet drie maal rond de kerk rijden en je
hebt je rijbewijs. Gewoon gevaarlijk".
„En wat dacht je van het vrachtwagèn-
rijbewijs", merkt een collega op, „ze
moeten een stukje met een landrover
met aanhangwagentje rijden en dan is
het gebeurd. En dat mag hier dan wel
met dertig ton de weg op. Daar kan ik zo
kwaad om worden. Er is maar één ma
nier en dat is een systeem waarbij men
sen met zo'n rijbewijs alsnog een test
moeten afleggen. Bij ons of bij de
ANWB". Een andere collega slaat ga
pend kwink als hij zegt: „Tjonge, wat
duurt het 's maandags toch lang voordat
het vrijdag is". Einde theepauze, de vol
gende tien kandidaten worden opgeroe
pen.
Buitenlanders
Nederland heeft op het gebied van rij
examens een uniek systeem. In geen
land ter wereld kun je in de eigen taal
afrijden. Het is een extra serviceverle
ning. Mocht de kandidaat geen Neder
lands verstaan dan gaat er een tolk mee.
Wat de theorie betreft zijn er examans
in het Duits, Frans, Engels en Spaans.
De Turken en Marokkanen krijgen sten
cils voor zich waarin de vragen staan bij
de dia's die ze zien. Dit werkt niet al te
best. Als er 's middags een theorie-exa
men voor buitenlanders wordt afgeno
men is het een chaos. Allereerst al bij
het inschrijven, want een groot deel ver
staat en begrijpt helemaal niets van wat
er wordt gezegd. Tijdens het begin van
het examen lopen Adrie. Annette en Ma
rieke constant heen en weer om de kan
didaten uit te leggen op welke pagina ze
moeten kijken. „Ik word er af en toe gek
van", zegt Marieke die nog niet eens tijd
heeft gehad om haar boterham op te
eten. „We doen er alles aan om zo vrien
delijk mogelijk te zijn, maar af en toe is
de grens bereikt. Ik vind het soms ook
gewoon zielig voor die mensen. Een deel
van hen weet niet eens waarover het
gaat omdat ze het niet kunnen lezen.
Een ander deel is niet goed door hun in
structeur voorgelicht en gokt ook maar
wat, hopend dat ze goed gokken". Het
blijkt een valse hoop te zijn, want van
de 34 kandidaten zijn er slechts drie ge
slaagd. De rest lacht als een boer die
kiespijn heeft. „En zeg tegen je instruc
teur dat ie de volgende keer op tijd is,
anders kunnen jullie niet meer mee
doen", roept Marieke een van de kandi
daten na.
Babbeltje
In de bar wacht rij-instructeur Ben van
de Ruit van rijschool De Kleijne op een
leerling die afrijdt. Hij heeft geen proble
men met examinatoren. „Ze zijn nu veel
beter dan vroeger, toen examineerden ze
alleen volgens het boekje. Nu bekijken
ze of iemand kan rijden. Waarbij ik wel
wil opmerken dat ervaren examinatoren
dit meer doen dan beginnelingen. Weet
je wat het is", zegt hij over de tafel bui
gend, „er zijn instructeurs die zichzelf
willen vrijpleiten en dan de examinator
de schuld geven".
Bij de bar feliciteert een instructeur zijn
geslaagde leerlinge. „Dat babbeltje met
die examinator heeft toch geholpen, hé
meid. Ik zeg nog tegen hem: ik weet niet
hoe het komt maar als ze de deur van
het afrijcentrum binnenstapt dan stort
ze in elkaar. Daar heeft ie vast rekening
mee gehouden..."
XINJIANG - In het uiterste
noordwesten van China ligt het
Tian-gebergte. Achter de be
sneeuwde kappen gloort de nieuwe
democratie van de Sovjetunie en
de onafhankelijkheid van de voor
malige Sovjet-republiek Kirgizië.
Peking bekijkt deze ontwikkelingen
met argusogen.
China is nu op het ideologische front
een weeskind geworden en heeft nog
maar weinig communistische bondgeno
ten. Veel ernstiger echter is de dreiging
van afscheidingsbewegingen in de grens
gebieden met de Sovjetunie die door de
onafhankelijkheidsverklaringen van veel
Sovjet-republieken wellicht een fatale
impuls krijgen. „We houden niet van de
Chinezen. Ze eten onrein voedsel en
hebben geen cultuur", schreeuwt Mech-
met provocerend in het Engels vlak voor
de centrale moskee in Urumqi, de
hoofdstad van Xinjiang. Xinjiang, in
naam een Chinese autonome regio, is
een voornamelijk door moslims be
woond gebied dat een grens van zo'n
2000 kilometer met de Sovjetunie heeft.
Islam
De islam in Xinjiang wordt beleden
door niet-Chinese minderheden als de
Uighuren, Hui en Kirgiezen, die verwant
zijn met de Centraalaziatische volkeren
die in de Sovjetunie leven. Anti-Chinese
sentimenten lopen hier soms hoog op.
Vorig jaar werd er in het uiterste westen
van Xinjiang een .anti-regeringsopstand
neergeslagen in het dorpje Baren. Een
groep sji'itische moslims wilde met een
heilige oorlog een onafhankelijke staat
uitroepen. De opstand werd in april
1990 onderdrukt ten koste van 22 do
den. Sindsdien is het rustig, maar de
sfeer blijft onderhuids gespannen.
China's minderhedenbeleid is gericht op
eenheid. Afscheidingsbewegingen passen
hier niet in en worden consequent de
kop ingedrukt. De propaganda in Xinji
ang hamert dan ook voortdurend op de
'eenheid van alle nationaliteiten'. Hui
zenhoge plakkaten bij het treinstation
van Urumqi bejubelen het leiderschap
van de Chinese Communistische Partij.
De mislukte coup in de Sovjetunie ver
hoogde de spanning in deze regio. De
week waarin de coup plaatsvond viel net
samen met een inspectietocht van vice-
president Wang Zhen. De bejaarde ex-
militair, die zijn machtsbasis in Xinjiang
heeft en gerekend wordt tot Pekings or
thodoxe communisten, pakte gelijk ste
vig uit. „De weg van het socialisme is
kronkelig, maar zonder twijfel lichtend.
Alle nationaliteiten en ook het Volks Be-
vrijdings Leger moeten zich scharen ach
ter het leiderschap van de Communisti
sche Partij. De inspanning van het socia
lisme moet zonder wijken en standvastig
worden voortgezet, zodat uiteindelijk
communisme verwezenlijkt zal kunnen
worden", aldus Wang Zhen.
Mekka
Toch gaat Peking uiterst omzichtig om
met de islamitische bevolking in China.
Toen in mei 1989 de Uitghuren de straat
op gingen om te demonstreren tegen een
boek over seksuele gebruiken dat 'bele
digend' was voor de islam, werd het
prompt verboden. Ook biedt Peking elk
jaar de mogelijkheid voor een beperkt
aantal moslims om de Hadj, de jaarlijk
se tocht naar Mekka te maken.
Tijdens de Golfoorlog hield de Volksre
publiek zich op de vlakte, waarschijnlijk
ook om haar islamitische bevolking niet
tegen zich in het harnas te jagen. Er be
stonden in sommige gebieden sterke
pro-Saddam Husayn sentimenten.
Maar elke gedachte die naar het streven
naar onafhankelijkheid riekt, wordt met
een aangepakt. Onlangs werd zo het
boek De Uighur van de Uigurs-Chinese
schrijver Turgu Aleimas verguisd. Turgu
had het gewaagd te vertellen dat „elk ge
bied dat buiten de grote muur valt, onaf
hankelijk is". Het boek zou Pan-Turkis-
me bevorderen, en dat is, volgens de
Chinese partij-ideologen, de basis voor
alle afscheidingsbewegingen in Xinjiang.
Het boek maakte een enorme academi
sche discussie los die leidde tot felle aan
vallen van wel een hele pagina op de
achterkant van het partijgezinde Dag
blad van Xinjiang. Het boek zelf was
snel uitverkocht.
De leiders in Peking staan echter voor
een dilemma. Wanneer ze de grenzen af
sluiten, blokkeren ze tevens een unieke
kans om Xinjiang verder te ontwikkelen.
Xinjiang is rijk aan mineralen en er
vindt op dit moment een rijke grenshan-
del plaats met de Sovjetunie. Een nieu
we treinverbinding is zelfs operationeel
geworden. De spoorweg verbindt de
Oostchinese havenstad Lanyungang met
Rotterdam.
Wanneer China uit angst voor 'separatis
me' de grenzen dichtgooit, stagneert de
economische ontwikkeling waardoor er
ook weer ontevredenheid kan ontstaan.
„Openheid hebben we hier nodig", aldus
een privé-ondernemer in Urumqi. „We
kunnen ons niet eeuwig afsluiten van de
rest van de wereld". Pekings leiders
staan voor een moeilijke keus.
£eidóc6ou4ont
