Onsterfelijken besluiten te blijven
iv
BINNENLAND/OPINIE
Romme, politicus
tegen wil en dank
CcidócOounant
ZATERDAG 28 SEPTEMBER 1991!
DEN HAAG Op 11 oktober
verschijnt het eerste deel van
een biografie over de voorma
lige KVP-politicus dr C.P.M.
Romme (1896-1980). Het boek
werk, geschreven door prof.
dr. J. Bosmans van de Katho
lieke Universiteit van Nijme
gen, omvat de periode 1896-
1946. De rol van Romme als
godfather' van de KVP in het
Nederland van de wederop
bouw komt dus pas in het
tweede deel ter sprake.
Jongeren zegt de naam Rom
me nauwelijks iets, maar voor
vele veertig-plussers is hij het
symbool van enerzijds de
macht van de KVP in de jaren
vijftig en anderzijds de eman
cipatie van de Nederlandse ka
tholieken. Hoogbejaarden zul
len zijn naam ook v^i binden
aan 'het kwartje van Romme',
genoemd naar een financiële
maatregel voor steuntrekkers
die Romme kort voor de oor
log als minister van sociale za
ken uitvaardigde.
„Als je de carrière van Romme
overziet, is het onbegrijpelijk
waarom er nooit eerder een
serieuze studie over hem is ge
schreven", zegt biograaf Bos
mans. „Zijn eerste schreden in
de politiek zette hij als lid van
de gemeenteraad van Amster
dam, een functie die hij van
1921 tot 1937 bekleedde. Daar
na werd hij minister van soci
ale zaken in het vierde kabi-
net-Colijn en na de oorlog fun
geerde hij maar liefst zestien
jaar lang als fractievoorzitter
van de KVP in de Tweede
Kamer. Bovendien was hij in
die periode 'staatkundig
hoofdredacteur' van de Volks
krant en daarnaast had hij ook
nog eens een zelfstandige ad
vocatenpraktijk".
Geld verdienen
Carl Romme werd op 21 de
cember 1896 geboren in het
Brabantse Oirschot als zoon
van een kantonrechter. De la
gere school bezocht hij in Den
Haag en daarna verhuisde het
gezin naar Amsterdam. Op het
gymnasium kreeg hij les van
de Jezuieten en volgens Bos
mans heeft hij daar zijn strijd
baarheid geleerd. Na de mid
delbare school ging Romme
rechten studeren aan de Uni
versiteit van Amsterdam. Hij
was zowel lid van een katho
lieke studentenvereniging als
van het Amsterdamse studen
tencorps en genoot met volle
teugen van dit leven. Toneel
was zijn grote hobby.
Een belangrijke wending in
Rommes levensloop is in de
ogen van prof. Bosmans de
ontmoeting met Ton Wieg
man, dochter van een bankier.
„Het heeft hem veel moeite
gekost om haar te veroveren",
zegt Bosmans. „maar zijn hu
welijk met haar is beslissend
geweest voor zijn latere carriè
re. Door zijn schoonvader
werd hij de advocatuur inge
stuurd. Alleen als Romme veel
geld zou gaan verdienen was
hij de juiste man voor zijn
dochter. Deze druk heeft
Romme, zelfs toen zijn schoon
vader was overleden, zijn hele
leven lang gevoeld. Hij was
bang zijn vrouw te verliezen
als hij niet genoeg verdiende".
In de advocatenpraktijk van
zijn zwager Hiltermann waar
hij werkte, ontmoette hij mr.
Kortenhorst, de latere voorzit
ter van de Tweede Kamer, die
toen werkzaam was bij
Roomsch Katholieke Werkge
versvereniging. Deze merkte
de kwaliteiten van Romme, op
en vroeg of hij geen assistent
van hem wilde worden. Rom
me stemde toe en vervulde in
de periode 1919-1924 verschil
lende funeucC bij de RK
Werkgeversvereniging. Daar
kwam hij in contact met het
katholieke organisatieleven en
begon zijn belangstelling voor
de betekenis van de katholie
ke sociale leer te groeien.
„Zijn hele leven lang zie je dat
Romme de maatschappij en de
staat wil inrichten naar de ka
tholieke sociale leer. Hij bleef
daar aan vasthouden, zelfs
toen de ontwikkelingen in de
maatschappij daar geen enkele
aanleiding meer toe gaven.
Wat dat betreft was hij een be
trekkelijke eenling", vindt zijn
biograaf. „Door zijn talenten
werd hij min of meer de poli
tiek ingeduwd. Op 24-jarige
leeftijd, nog te jong om zelf te
stemmen, werd hij gekozen tot
lid van de Amsterdamse ge
meenteraad. Door zijn jeugdige
uiterlijk en leeftijd werd hij
'de baby van de raad' ge
noemd. Maar hij overtuigde
wel door zijn deskundigheid
en vooral vasthoudendheid.
Vooral bij zaken die katholie-
I ken ter harte gingen, zoals het
I onderwijs. In deze periode
leerde hij het politieke vak".
Druk leven
Romme kreeg een druk leven.
Naast zijn werk voor de ge
meenteraad werd hij lector en
later hoogleraar in Tilburg.
Daar werkte hij zijn opvattin
gen verder uit. Bosmans: „Zijn
'corporatistisch denken' over
de inschakeling van maat
schappelijke groepen in het
staatsbestel maakte hem om
streden. Men verweet hem
vaak, ook na de Tweede We
reldoorlog, anti-democraat te
zijn. Maar hij bleef aan zijn
ideeën vasthouden".
Het ministerschap van Romme
in het vierde kabinet Colijn
(1937-1939) duurde slechts
twee jaar. Bekend en berucht
werd hij door zijn „kwartje
van Romme": bij elk kwartje
dat een steuntrekker had ge-
JE GAAT NIET DOOD, ALS JE KIEST VOOR HET LEVEN'
spaard legde de overheid er
een kwartje bij, tenminste als
de gesteunde twee tot vijf kin
deren had. Bij vijf of meer
kinderen bedroeg de overheid-
stoeslag veertig cent. Veel kri
tiek kreeg Romme ook op zijn
pogingen om arbeid voor ge
huwde vrouwen te verbieden.
Door weerstanden tegen het
beleid van Romme en onenig
heid over de begroting viel het
kabinet. Toch was Romme met
grote energie de werkloosheid
te lijf gegaan. Binnen zijn ei
gen katholieke kring leverde
hem dat veel prestige op en dit
leidde tot zijn politiek leider
schap van de KVP na de
Tweede Wereldoorlog.
„In de oorlogsjaren roerde
Romme zich nauwelijks", al
dus Bosmans. „Hij bracht de
meeste tijd in zijn studeerka
mer door. Na 1945 werden er
beschuldigingen tegen hem in
gebracht wegens vermeende
'economische collaboratie' met
de Duitsers. Hij zou betrokken
zijn geweest bij de verkoop
van een firma aan de bezetter
en hebben geadviseerd bij de
verkoop van uniformstof van
een Nederlandse firma aan de
Duitsers. Er werd een onder
zoek tegen hem ingesteld,
maar hij werd buiten rechts
vervolging gesteld. Toch werd
deze kwestie, vooral door poli
tieke tegenstanders, steeds op
nieuw opgerakeld".
Wat voor beeld heeft de bio
graaf van Romme gekregen?
„Als je hem echt doorgrondt
zie je een gesloten ën gevoelige
man. Naast zijn vrouw waren
er maar een paar belangrijke
vrienden in zijn leven, zoals
bij voorbeeld Marga Klompé.
Aan die vroeg hij bij belangrij
ke beslissingen altijd raad. Het
was een door idealen gedreven
man. Door zijn geloof voelde
hij de politiek als een roeping.
Liever was hij full-time hoog
leraar geworden. Eigenlijk zou
je kunnen zeggen dat Romme
een politicus was tegen wil en
dank".
Prof. dr. J. Bosmans - Rom
me, biografie. Uitgeverij Het
Spectrum, 672 blz., prijs
ƒ69,90, ISBN 9027428131.
AMSTERDAM Van
avond is de dood afwezig,
verzekert Gerard. En als
je wilt, morgen en over
morgen ook. Want je gaat
niet dood, als je kiest voor
het leven.
In buurthuis 'De Roos' in Am
sterdam zijn twintig mensen
bijeen die voor het leven heb
ben gekozen. Ze hebben het
besluit genomen om te blijven.
Nooit weg te gaan van deze
planeet. „Het is toch onlogisch
om te sterven als je hier op
aarde bent? Ik heb besloten
om uit de evolutie te stappen.
Niet uit angst voor de dood.
De dood is juist geboren uit
angst voor het leven. Ik wil
zoveel mogelijk leven; genie
ten van elk moment van de
dag. Alles voelen, niets onder
drukken". Titia Boerrigter (30)
is coördinator van de stichting
Eén Voor Altijd (EVA) en
straalt. Twee en een half jaar
geleden nog baalde ze. „Ik had
een gevoel van; ik wil een
leuk leven leiden. Geen hon
ger, ziekte, oorlog en andere
ellende. Ik wil gewoon elk
moment genieten. Als ik ie-
mand om me heen zie die ziek
is, dan baal ik daarvan. Waar
om ben jij ziek, denk ik dan".
Zus Ines stelde Titia voor aan
twee Amerikanen van de
Eternal Flame Foundation.
Ines was de onsterfelijken te
gengekomen op haar zoek
tocht naar, tsja, naar wat ei
genlijk? „Een beter leven. Ik
heb gezocht in het christen
dom, het Boedhisme, rebir-
thing en in de kunst. Ik heb
veel gevonden, maar nergens
viel de scheiding tussen men
sen weg. Todat ik kennis
maakte met Chuck, Bernie en
Jim". Ines wijst naar een foto
van het kortweg CBJ genoem
de drietal. Glunderende, ge
bruinde, gezichten.
Gehersenspoeld
CBJ hebben zich gedepro
grammeerd, leggen de zusjes
Boerrigter uit. Mensen zijn
eeuwenlang gehersenspoeld
door ouders en maatschappij.
Ze zijn vader, moeder, werk
nemer, scholier, oma of opa en
handelen naar hun maatschap
pelijke status. „Ik ben gewoon
Ronald en wil vrij zijn in mijn
beslissingen. En dat kan. Je
kunt jezelf deprogrammeren
en kapitein worden op je eigen
schip door je gevoel naar bo
ven te laten komen". Praten
vanuit je buik, noemt Titia
dat. „Wat stellen de grond
rechten eigenlijk voor? Heb je
de vrijheid om te uiten wat je
voelt9 Of doe je wat je ouders,
leraren, partner en werkgever
„Als je kiest voor het leven sterven je cellen niet af, maar gaan ze sterker vibreren".
Waarom zijn we hier? Wat is de zin van het leven als we over
zoveel jaar dood en begraven zijn? De gedachte aan de dood
heeft ons doen geloven in een hiernamaals. In de hemel of een
leven terug op aarde. Of in onsterfelijkheid. Uit protest tegen de
eindigheid van het menselijk leven plakten 'aktionist' Bazon
Block in de jaren zestig in grote Westduitse steden affiches op
met de tekst: „Schluss mit dem Tod! Diese Schweinerei muss
endlich abgeschafft werden!" In dezelfde periode in de Verenig
de Staten sloten Charles P. Brown, BernaDeane Sittser en James
R. Strole de deur naar het graf. Zij ontdekten dat ze fysiek on
sterfelijk waren en stichtten in Scottsdale (Arizona) een ge
meenschap, waar zij met tweehonderd andere onsterfelijken ge
niéten van het leven en elkaar. Eternal Flame heet de stichting
van onsterfelijken, wiens vlam inmiddels ook in Nederland flik
kert De ongeveer dertig Nederlandse onsterfelijken hebben zich
verenigd in de stichting Eén voor Altijd (EVA)
van je verwachten? Ik wil vrij
bewegen, 'me niet in een hoek
laten drukken".
De levenswijze van CBJ heeft
niets met religie te maken. Er
zijn ook geen regels of leerboe
ken, waar de onsterfelijken
zich aan dienen te houden.
Niet eens een levend bewijs
van hun overtuiging van de
oneindigheid van het leven.
Zelfs Sinterklaas blijkt niet te
bestaan. En ook de legendari
sche Lou de Palingboer uit
Muiden bleek na veel groot
spraak sterfelijk. De leden van
Eva vinden het niet verwon
derlijk dat het de afgelopen
eeuwen nog niemand is gelukt
de dood buiten de deur te hou
den. „Deze mensen stonden er
alleen voor en in je eentje red
je het niet. Je hebt een klank
bord nodig. Bovendien is er
niets aan om hier in je eentje
te blijven. Je moet met elkaar
het diepe in duiken".
Onsterfelijken die toch sterven
worden beschouwd als afvalli
gen, want je moet elke dag 'ja'
zeggen tegen het leven. Onge
lukken bestaan er in de ogen
van onsterfelijken niet. Titia:
„Een verkeersongeval? Nee,
dat overkomt mij niet. Als ik
op straat loop, dan ben ik zo
alert, dat me dat gewoon niet
overkomt. Ik ben op straat
nooit in gedachten verzonken,
al mijn cellen staan open. Ik
sense gewoon dat er gevaar
dreigt". Alle wetenschappelij
ke gegevens over ongeneeslij
ke ziekten lappen de onsterfe
lijken aan hun laars. „Al die
gegevens zijn gebaseerd op ge
gevens van mensen die niet
voor het leven hebben geko
zen. Mensen voor wie het le
ven te veel is en dus onbewust
hebben gekozen om te sterven.
Als je kiest voor het leven
sterven je cellen niet af, maar
gaan ze sterker vibreren", al
dus Ashok Das.
Intimiteit
Het is acht uur. De wekelijkse
meeting begint. Na innige om
helzingen nemen twintig,
voornamelijk jonge, mensen
plaats op stoelen die in een
halve kring staan opgesteld.
Wie wil, gaat voor de groep
staan en uit zich. Over het
goede gevoel sinds de keuze
voor het leven. De één zingt
een lied, de ander 'vertelt een
mop, maar de meesten houden
een emotioneel praatje. „Het is
ongelofelijk. Ongelofelijk!"
Gerard zucht en loopt springe
rig heen en weer. „Je haalt het
gordijn van de dood weg en je
staat gewoon in een fel licht!
Ik heb al die jaren geslapen en
nu ben ik wakker. Hier met
jullie vind ik inspiratie om
wakker te blijven. Voel je die
flow? Dat is feestelijk".
Het 'yeah' en 'right' vanuit de
halve kring sporen Gerard aan
tot meer. „Er is nog nooit inti
miteit geweest. Wij zijn een
nieuwe verfijning aan het
scheppen. Seks is een penetra
tie van tien, vijftien centime
ter. Wat wij doen, is elkaar to
taal doordringen". Links en
rechts worden armen om
schouders geslagen, handen
FOTO: CORNÉ SPARlT ii
ratting
vastgehouden, haren gesP'nistei
Er zijn die avond geen ifl't beri
komers dus niemand fen bar
zich ongemakkelijk. Dyoorlicl
sterfelijken vinden het beraad
lijk om anderen aan te [>lde goi
„Het allerbelangrijkste \f storfr
timiteit vind ik, dat jPêetw'j
mand moet uitsluiten'jersconl
een jonge blonde vrouwpennol
Maar ook onsterffoelen.
moeten zich beteugeleif5 nu V,
uiten van gevoelens vanft oper
heid, wordt ruimschoot) betwis
gemoedigd. Gevoelens v|omme
daarentegen moeten \|uchtin,
onderdrukt. De helft vJn wooi
sprekers die avond P011 w<
spontaan over het ond#cbter i
seks. Ashok: „Ik ben afgM in 1
weekeinde naar een bil en
in Munchen geweest ivan de
was veel seks. Je kunt \v|als een
iemand naar bed gaan?1 terug
dan sla je intimiteit ovihad ge
juist in die intimiteit, P moeit
kaars armen, ontmoet Poor te
kaar echt en kun je eikjaar he
bouwen". Titia: „We neven,
de drang van seks eraf
We moeten vrijen om
not en niet om zonoditl
te komen. Seks is de 11 I
ning op intimiteit, ni||
middel om intiem te wj
Een peuter zit op J
Voortplanten mag. H
kiest het kind niet voorLen w
ven en gaat het gewolr
en grijs dood Want wat!
druk worden op aardej yan j
dereen besluit te blijveLaj s(j
lag de i
BRIEVEN VAN LEZERS
Brieven graag kort en duidelijk geschreven
P-- radactie behoudt zich het recht voor ingezonden stukken in te korten.
Moderne Luther?
Na het artikel te hebben gele
zen in de krant van 20 septem
ber jl. over de e-priester H.J.
Hegger, die als een 'moderne
Luther tegen Rome ten strijde
trekt' vraag ik mij af waar de
heer Hegger zich mee bemoeit.
Als niet-katholiek behoeft hij
geen hetze te voeren tegen de
rol van de paus in de r.k
Kerk Uit het artikel blijkt ook
z'n onkunde over de situatie in
de kerk. De paus is gewoon
goed bezig voor de r.k. gelovi
gen én voor de andere christe
nen. In zijn liefde tot alle
mensen draagt hij hen op aan
God en aan Maria. Wat zou
daar verkeerd aan zijn, mijn
heer Hegger9 Dat de Paus
„voet bij stuk" houdt, siert de
man. Hij komt voor duizend
procent uit voor zijn geloofso
vertuiging. Daarin geeft hij
velen van ons een levensles.
J.H.M. Boesjot,
LEIDERDORP.
Vuilverbrander
Ypenburg
Tijdens de kinder-gemeente-
raadsvergadering in Nootdorp,
spraken de jeugdige afgevaar
digden zich uit tegen de vuil
verbranding op Ypenburg. De
Maasvlakte vonden zij een
goede plaats. Een logische ge-
dachtengang, die echter haaks
staat op de plannen van ge
meenten en provincie. In deze
kringen geeft men er de voor
keur aan de vuilverbrander te
situeren temidden van duizen
den woningen, waarvan een
groot gedeelte nog moet wor
den gebouwd. Wanneer alles is
verwezenlijkt -wonen er zo'n
120.000 mensen in een milieu
onvriendelijke omgeving. Het
verhaal dat de vuilverbrander
veilig is, is nog nooit zwart op
wit door deskundigen beves
tigd. Voor zover bekend, is
wetenschappelijk vastgesteld
dat bij dergelijke verbran
dingsprocessen geen schone
gassen mogelijk zijn. Ook de
aanwezigheid van een hoog
waardig technisch manage
ment is geen garantie voor
volledige veiligheid. Dus
waarom niet op de Maasvlak
te? Daar is ruimte voor opslag,
vooral voor die materialen die
bij verbranding een verhoogd
risico met zich meebrengen.
Die verbranding kan wachten
op het tijdstip van ideale
weersomstandigheden. De
Maasvlakte is te bereiken door
middel van kust- en binnen
vaart, trein- en wegvervoer.
Overslagplaatsen kunnen zo
gunstig mogelijk worden geko
zen. Inmiddels heeft ook de
eerste rechtszaak gediend. De
politici hebben gewonnen.
Hum ambtenaren weten pre
cies tot hoever zij kunnen
gaan Maar eens komen er
weer verkiezingen en dan zal
blijken hoe ver men te ver is
De PvdA (1)
Niemand is onmisbaar. Dit
geldt'voor W. Kok, ondergete
kende en ieder ander. Geluk
kig maar. Ik vind het zeer be
denkelijk als een partijleider
zijn positie binnen zijn partij
verbindt aan het lot van de
coalitie. Het congres van de
PvdA mag dit niet als uit
gangspunt nemen; nu niet en
in de toekomst niet. Dit geldt
dus voor iedere sociaal-demo
craat. Het congres maakt uit
wat het uitgangspunt is' van de
PvdA. De wao is geen PvdA-
probleem, maar een algemeen
probleem. De achterban ziet
dit, maar de politici (op drie
na) niet. Dit probleem mag en
kan echter niet opgelost wor
den ten koste van een bepaal
de groep. Dit probleem is niet
veroorzaakt door de mensen
die echt arbeidsongeschikt
zijn. Zowel werknemers,
werkgevers als overheid zijn
debet aan dit probleem. Om de
financiering van de wao in
stand te houden zullen voor
noemde drie partijen tot een
regeling moeten- komen, die
voor de samenleving accepta
bel is. Als Wim Kok, het par
tijbestuur en de PvdA-fractie
in Tweede Kamer volharden
in wat nu ter tafel ligt, dan
rest het congres niets anders
dan deze lieden naar huis te
sturenv zonder de coalitie te
breken.
N. van Dijk,
POELDIJK.
LUi:#
mk*.
De PvdA (2)
Het buitengewone congres van
de PvdA beslist niet alleen
over het door het kabinet Lub
bers/Kok gevoerde beleid,
maar vooral over de politieke
toekomst van partijleider Kok.
Ik zou daarbij de volgende op
merkingen willen maken. Ten
eerste wordt in de discussie ge
bruik gemaakt van een zeer
laakbare strategie die het CDA
niet zou misstaan. Eerst wordt
een zeer vergaand plan gelan
ceerd, waarvan men al ver
wacht dat grote groepen zich
ertegen zullen verzetten,
waarna zogenaamd onder de
druk van de PvdA-achterban
deze plannen worden bijge
steld om aan te tonen dat door
de PvdA-bewindslieden het
meest haalbare is bereikt.
Wanneer ook dit voorstel niet
in goede aarde valt wordt de
volgende fase van de strategie
gestart. De partijleider be
weert dat het zijn eigen plan is
(alsof dit op het CDA is be
vochten) en stelt zijn politieke
toekomst afhankelijk van de
acceptatie van zijn beleid door
een congres. Het vermoeden
bestaat kennelijk dat de partij
het verloren gegane terrein in
de tijd tot volgende verkiezin
gen wel weer terugwint. Hier
wordt een belangrijke inschat
tingsfout gemaakt. De kahs is
groot dat de traditionale
PvdA-kiezers helemaal niet
meer gaan stemmen of dat zij
kiezen voor een partij die
ogenschijnlijk meer voor hen
doet. De laatste twee verkie
zingen hebben dit overduide
lijk aangetoond. Steeds verloor
de PvdA dramatisch. Als de
PvdA-leiding duidelijk kiest
voor een beleid waarmee de
belangen van de traditionele
achterban worden geschaad,
zal de afkeer van de partij niet
tijdelijk zijn maar en dat is
funest voor de democratie
definitief.
P. Oosterbaan,
DEN HAAG
De PvdA (3)
De plannen van het kabinet
zijn, na de verhoogde toiletpot
voor gehandicapten, een vol
gende stap op weg naar een
maatschappij waarin het
woord solidariteit niet meer
bestaat. Wim de Bie zei jaren
geleden al dat een samenle
ving beschaafd is, als zij voor
h'aar zwaksten zorgt. Daarom
valt het zo tegen dat een kabi
net waar de Partij van de Ar
beid aan deelneemt niets ver
andert aan de politiek die de
werkende, gezonde mens
voorop stelt en de niet (kun
nen) werkenden tot sluitpost
van de begroting maakte. De
partij steunt zelfs voorstellen
waardoor deze medemensen
nog verder zullen afglijden.
Eén van de belangrijkste argu
menten die je ook steeds meer
bij de PvdA-leden hoort is, dat
de werkende mensen niet
meer bereid zijn om een nog
groter deel van hun inkomen
aan deze groep af te staan.
Maar juist de PvdA moet toch
de partij zijn, die de ontwikke
ling naar een samenleving
waarin iedereen alleen voor
zichzelf opkomt te vuur en te
zwaard bestrijdt? Dat heeft
niet eens iets met socialisme te
maken maar zou voor ieder
zichzelf respecterend mens
een basisprincipe moeten zijn.
We hebben het CDA en de
VVD jarenlang hun beleid
verweten en nu de PvdA in de
regering zit doet ze niet an
ders. Op deze wijze wordt wel
bewust een wig in de samenle
ving gedreven. De voorstellen
van het kabinet zijn simpel
weg een trap na voor degenen
De muur van
de joodse be
graafplaats in
Bialystok.
FOTO: PERS
i UNIE
die door ziekte of een handi
cap niet kunnen werken. En
zij die misbruik maken? Ach,
die witten nog een extra pla
fond en merken er dus toch
niets van in hun portemonnee.
Ik hoop dat het PvdA-congres
de voorstellen nog tegenhoudt.
Anders zouden we de kinde
ren voortaan moeten aanraden
bij een beroepskeuze te kijken
naar de kans om in een be
paald beroep arbeidsonge
schikt te worden en daar bij
hun keuze rekening mee te
houden, als zij dit al kunnen.
Joke Eenkhoorn,
VOORBURG.
Joodse monumenten
„Sommige grafstenen liggen
schots en scheef over elkaar,
alsof er een wervelstorm heeft
gewoed. De meeste zijn aan
het oog onttrokken; overwoe
kerd door onkruid en laag
struikgewas. Er zijn geen pa
den, geen aanwijzingen: alleen
is in het gesloten hek de 'jo
denster' aangebracht. De ein
deloze grauwe muur rondom
wordt ontsierd door graffiti".
uit een artikel van
André Horlings, vorige week
geplaatst in de zaterdagbijlage
Finale, waarin hij een beeld
schetst van het latente en zelfs
toenemend anti-semitisme in
Polen.
Als de auteur echter zijn be
weringen over het onloochen
bare Poolse anti-semitisme
meent te moeten staven met
vergelijkingen tussen een ver
waarloosde joodse en een goed
onderhouden katholieke be
graafplaats, maakt hij een be
oordelingsfout.
Onverlet de geconstateerde,
ergerlijke verwaarlozing en
vernieling op de bewuste
kerkhoven, kan en mag de
aanblik van een katholieke
begraafplaats nooit worden
vergeleken met die van een
een orthodox-joodse. De ka
tholieke leer kent immers
nauwelijks uiterlijke beperkin
gen waar het begraafplaatsen
betreft. De mate van welvaart
van de familie van de overle
dene en/of de plaatselijke cul
tuur bepalen dan ook in niet
geringe mate de luister, die
vooral in zuidelijke landen be
graafplaatsen maken tot oor
den waar het soms niet on
prettig toeven is. Voor leven
den en doden. Vergeleken met
deze soms protserige hoven
lijkt zelfs een perfect onder
houden joodse begraafplaats
tamelijk armelijk.
De joodse regels schrijven dan
ook een grote mate van sober
heid voor met een minimum
aan uiterlijkheden. Een een
voudige lijkwade, een ruwhou
ten kist en een eenvoudige, ge-
lijkvorige zerk, in de dood zijn
arm en rijk gelijk. Eenmaal
begraven dienen de doden met
rust gelaten te worden. En
waar je de doden met rust laat,
laat je ook de materie onaan
geroerd. De religieuze wet
schrijft voor dat niets ver
plaatst mag worden, geen
steen, zelfs geen dode tak of
korrel zand. Nooit mag een
graf worden geruimd, de aarde
rondom behoort de overledene
toe. Dat verklaart het karakter
van een joodse begraafplaats.
Verzorgen (waarbij opsmuk
niet gebruikelijk is) van het
graf mag echter wel en be
hoort zelfs tot de plichten van
de nabestaanden. Maar die zijn
er niet of nauwelijks meer, ze
ker in Polen niet.
Als Horlings stelt dat Polen
zich weinig gelegen laat liggen
aan de nog bestaande joodse
monumenten heeft hifeuURM
Maar dat valt niet gi-
stellen met onverholej
semitisme. Er zijn op dpg vall
reld wel meer landen qet con£
ties aan te wijzen, waaÊ Arbei
meenschap weinig of gP ovei
heeft voor het joodse ftaatreg
Wat te denken van Ned-n de
het heeft jaren geduijk maal
dank zij vooral particupt zal e
tiatief de eeuwenoude,jn.
len joodse begraafplaat!
Scheveningseweg in D<
kon worden gerestaursden zij
Portugese synagoge sns me
sterdam staat bijna op maar v
ten en het zal nog wlkabine
tijd duren eer er vcji wekei
geld bij elkaar is geijn part
om zelfs maar een lfi is.
maken met de steigerlfmee ks
Een ander voorbeeh hoofc
schromelijke verwalit een i
treffen we aan in Vlferugtre
Aan de rand van een groepei
lijk park tref je zomai gewes
de stoeprand de., beso vele e
graven aan van hen difenoten
locaust bespaard is gèg", He
Dat wel. De anderentvinnen
hun graf in Polen. |at doet
Wie ooit de Vecht
Utrecht heeft bevarenJtdenkei
de beschamende aantonen d
geten van een (goed oijj weer
den?) joodse begrftls in
recht tegenover de gedrug in i
de waar 'betaalde liear ik pa
dreven wordt op tig heb
woonboten. En zo zj
wel meer dorpen en s
ons land zijn, waar o
blijfselen van de joor"«"
tuur tot stof vergaan, fste gre
Ook in onze Nederlaj inmidc
menleving signaleren) gewes:
melijk regelmatig uitin Nijver
anti-semitisme. Maar iwaarvc
simpel de staat van ortjaar in
van een joodse begrj met
als bewijs aan te voefcr Veld
de aanwezigheid vanjHaag 1
mitisme. Werkelijk ait nerve
tisme schuilt in de gissecret
de afwezigheid daarvèg nog
Ch. Bels, ït afwei
DEN HAAG. ibinet.
Kleurentekeninui Lf
ring zi
Naast alle pracht en pnst dr
Koninginnedag nu n onmii
siert, was het voor mij vakbei
verrassing een heuseir en h(
tekening op de voorperken -
mogen aanschouwennten, 1
hoor, zeker gedaan o" PvdA.
sombere Miljoennotfel Buui
nog wat op te fleuren en er 1
J. Koning, bannen
DEN HAAG in de
I van ee
