Zonne-energie hoort
er helemaal bij
Ypenburg na 56 jaar weer voor de burgers
Ewdateomant BINNENLAND
'ZONNEPROF' KRIJGT GROENE PLUIM
ZATERDAG 21 SEPTEMBER 19!
leid
EINDHOVEN Ecolo
gisch zuivelbedrijf Karwij,
graanpletterij De Halm,
windmolenbouwer Henk
Lagerwey en biologisch
inmaakbedrijf Gaiapolis
kregen een Groene Pluim
van milieu-educatie- en
voorlichtingscentrum De
Kleine Aarde. Morgen
wordt een pluim uitge
reikt aan professor Chris
van Koppen. Een figuur
die minder in het biolo-
gisch-dynamische verant
woorde rijtje past, althans
zo lijkt het.
De verwarring neemt toe als
het opgegeven adres in Eind
hoven een keurige villawijk
blijkt te zijn. En een man in
blauwe blazer, streepjesover
hemd en dito das, de deur
opent. De 64-jarige emeritus
hoogleraar in de energie- en
warmtetechniek zit ook een
beetje met de uitreiking in zijn
maag. Hij geeft eerlijk toe dat
hij niet van het bestaan van de
Groene Pluim afwist. Maar
ach, zo'n onderscheiding is al
tijd leuk. En het neveneffect,
het vestigen van de aandacht
op duurzame energie, is alleen
maar gunstig, vindt hij. Want
zonne-energie is de gezondste
vorm van energie.
Professor Van Koppen staat
bij de Technische Universiteit
Eindhoven bekend als de 'zon-
neprof'. Hij heeft baanbrekend
werk verricht op het terrein
van de duurzame energie. En
is nog steeds actief om het ge
bruik van zonne-energie te sti
muleren. Onder meer als voor
zitter van de Nederlandse af
deling van de International
Solar Energy Society (ISES).
Al vragend naar zijn baanbre
kende werk blijkt hoe beschei
den de zonneprof eigenlijk is.
„Ik kan zo tien mensen opnoe
men die de afgelopen jaren
meer tijd in het terrein van de
zonne-energie hebben gesto
ken dan ik. Iedere onderzoe
ker doet wel iets baanbre
kends", wimpelt hij de loven
de woorden van zich af.
Dubbel glas
Veel liever praat hij over het
congres in Denver (VS) waar
hij net van is teruggekeerd.
Waar de 1400 bezoekers
„baanbrekend" bezig zijn op
het gebied van zonne-energie.
En dat er nog zoveel gedaan
moet worden om de nieuwe
technieken goed te ontwikke
len. „Een Australische collega
is dubbel glas aan het maken
met een vacuüm ertussen. Dat
isoleert erg goed, beter dan het
glas dat we nu al hebben. Ie
dereen dacht tot voor kort dat
dat onmogelijk was, maar hij
maakt het wel waarschijnlijk
dat deze nieuwe produkten
over tien jaar in Nederland
worden verkocht".
Van Koppen haalt de 'nationa
le energie strategie' van de VS
aan die tijdens het congres
werd gepubliceerd. Met daarin
een schatting over de rol van
-duurzame energie in de toe
komst. Duurzame energie is de
verzamelnaam voor wind-,
zonne-energie en energie van
biomassa (hout). In 1970 nam
duurzame energie zes procent
van het totale energieverbruik
in de VS voor haar rekening,
in 1990 was dat opgelopen tot
acht procent. Elf procent is de
schatting voor het jaar 2010,
stijgend tot achttien procent in
2030.
„Zo'n grote energieverbruiker
als de VS ziet de rol van duur
zame energie dus wel zitten.
Maar van het totale onder
zoeksbudget krijgt deze vorm
van energie wel erg weinig
geld. Kernenergie, toepassin
gen voor kolen krijgen het
leeuwedeel. Daar zijn mijn col
lega's erg boos over". Wat hij
er zelf van vindt, doet er niet
toe, zegt hij. „Het blijven altijd
zakelijke redenen waarom
mensen overgaan van de ene
energiedrager op de andere.
Er wordt bijvoorbeeld geke
ken naar de kosten op lange
termijn. En dat pakt weer
gunstig uit bij zonne-energie.
Anderen gaan over op duurza
me energie uit fatsoen, om
onze planeet niet langer te
vervuilen".
Java
De zonneprof merkt op dat de
toepassingen van zonne-ener
gie vooral een weg vinden via
afzonderlijke projecten waarin
de omstandigheden gunstig
zijn. De grootste gebruiksmo
gelijkheden bieden afgelegen
plaatsen waar geen aansluiting
op het elektriciteitsnet is. Zo
heeft Rijkswaterstaat al zijn
boeien van zonnepanelen
voorzien: dat bespaart heen-
en-weer-varen om de accu's te
vervangen. Boeren gebruiken
zonnepanelen gekoppeld aan
drinkbakken voor het vee.
Met behulp van de opgewekte
energie wordt een pomp aan
gedreven die water aanvoert
uit de sloot. Ook tuinhuisbezit-
ters en caravaneigenaren heb
ben het zonnepaneel al ont
dekt, zodat aansluiting op het
net niet meer nodig is. Tachtig
weer goedkoper om de kabel
door te trekken".
Pionier
Dé pionier op dit gebied is de
zonneprof zelf. Hij durfde het
in 1976 aan om in zo ongeveer
het bewolkste land van de we
reld als eerste een huis te laten
bouwen op het gebruik van
zonne-energie. Hij liet vijftig
vierkante meter zonnecollec
toren op het zuiddak aanbren
gen. Van half april tot eind
september staat de zon garant
voor warm water. „Met de
goed geïsoleerde huizen van
dit moment heb je minder no
dig. Alleen voor warm water
heb je aan zo'n drie tot vier
vierkante meter zonnecollec
toren voldoende. Zo'n installa
tie wordt steeds betaalbaarder,
bovendien geeft de overheid
subsidie. Je speelt ruwweg
quitte tegenwoordig".
Tussen al deze toepassingen en
grootschalige energie-opwek
king gaapt echter een groot
gat. De wereldproduktie van
zonnepanelen is goed voor on
geveer veertig megawatt (1
megawatt is een miljoen watt).
Dat is niet veel in vergelijking
met een gemiddelde Neder
landse centrale waarvan het
vermogen op 650 megawatt
ligt. Volgens Van Koppen zal
dat nog wel even zo blijven.
„Voordat een nieuwe energie
drager volop op capaciteit is, is
bijna een eeuw nodig. Olie is
in het midden van de vorige
eeuw ontdekt en is pas in het
midden van deze eeuw een
top-energiedrager geworden.
Eind vorige eeuw liet iemand
een drukpers al op zonne-
energie lopen, maar dat is een
voorloper geweest. Eigenlijk
zijn we er in de tijd van de
oliecrisis in 1973 op brede
schaal mee begonnen. Over
een halve eeuw is de olie op,
dus komt het goed uit dat zon
ne-energie dan mogelijk een
topdrager is geworden".
Zonne-auto
Ook al wordt er nog geen opti
maal gebruik van gemaakt,
zonne-energie hoort er al wel
helemaal bij, merkt de zonne
prof op. Zonneboilers op de
Wim
iele
ïinis
de
daken in Japan zijn he
maal. In het Middellani
gebied stikt het van de
panelen om elektriciteii 'eje
wekken en zonnecolle v
om water te verwarm
Zwitserland is het
woon om in een auto o ie d:
ne-energie naar het
gaan. Elke dag rijden d
voertuigen over de Zw
wegen. De toepassingel
den in rap tempo ontde!
nieuwd en verbeterd,
vanzelfsprekende dageli fdt
bruik van zonne-enei
niet meer zo ver weg r
we denken. Misschien
er niet veel over gesprol
geschreven. Dan denk i
het weerbericht is ookfanl
SUSKE EN WISKE "TAZUUR EN TAZIJN"
Chris van
Koppen is de
enige
Nederlandse
hoogleraar die
in een
'zonnehuis'
woont.
FOTO:
STEPHEN
EVENHUIS
procent van de wereldbevol
king is overigens niet aange
sloten op het elektriciteitsnet.
Derde-wereldlanden kunnen
in ruime mate profiteren van
zonne-energie. Van Koppen
vertelt over het dorp Sukatani
op Java dat vol staat met zon
nepanelen om elektriciteit op
te wekken. Een kabel leggen
naar de dichtsbijzijnde elektri
citeitscentrale bleek kostbaar
der dan het plaatsen van zon
nepanelen. „Ze hebben niet zo
veel elektriciteit, maar het is
genoeg voor verlichting en te
levisie. Dat laatste is belang
rijk als communicatiemiddel
en voor het onderwijs. Het is
letterlijk een verschil van dag
en nacht. Maar voor een dorp
in de buurt van Jakarta is het
Idoor
LUUD VAN DER HAM
RIJSWIJK Amper vijf
jaar geleden, bij gelegen
heid van het vijftigjarig
bestaan, verklaarde de
toenmalige kolonel A.W.
de Haas tegenover onze
krant zich geen enkele
zorg te maken over het
voortbestaan van de vlieg
basis Ypenburg. Navo-
verplichtingen, Structuur
schema Militaire Terrei
nen en de Planologische
Kern Beslissing leken die
zekerheid voeding te ge
ven. Toch sloot de huidige
commandant van de
vliegbasis, kolonel R.J.
Singels, gistermiddag
voorgoed de poorten.
De Haas is natuurlijk geen po
liticus. Want die zeggen nooit
'nooit'. In de tussentijd is im
mers heel wat veranderd in de
wereld, waarbij vooral het
verdwijnen van het 'rode ge
vaar' heeft gezorgd voor nieu
we mogelijkheden. Niet alleen
in de Sovjetunie, maar zelfs in
Zuid-Holland.
Ypenburg is, zoals bekend,
voorbestemd voor de huisves
ting van circa 25.000 Randste
delingen en de vestiging van
een industriegebied en gaat
geflankeerd worden door een
immense vuilverbrandingsin
stallatie, de zogenaamde Gavi.
Toch een beetje een roemloos
einde van een vliegveld, waar
voor de toenmalige burge
meester van Rijswijk, mr.
J.A.G.M. van Hellenberg Hu-
bar op 22 februari 1936 de eer
ste spade de grond in stak. Een
half jaartje later al volgde de
feestelijke opening door de mi
officiële heropening. Aandeel
houders in de nieuwe NV wa
ren de gemeenten Den Haag
en Rijswijk en Frits Diepen.
Dat moment was, net als de
ingebruikneming in 1936, de
aanleiding voor een driedaagse
luchtvaartshow. Juist door dit
soort grote vliegfeesten, de IL-
SY's (internationale Lucht
vaart Show Ypenburg), heeft
het vliegveld bij het publiek
grote bekendheid gekregen.
Na de oorlog werd het vlieg
veld in gebruik genomen door
de Nationale Luchtvaartschool
en de Rijksluchtvaartschool.
Die laatste instelling leidde er
verkeersvliegers op, de eerste
testte er onder meer enige tijd
aspirant-luchtmachtvliegers.
Verder vestigden zich rond
het vliegveld diverse lucht
vaartondernemingen, met
name de bedrijven Schreiner
Luchtvaartgroep en NV Frits
Diepen Vliegtuigen. Na een
lange politieke discussie werd
in januari 1952 besloten Ypen
burg uit te breiden met een
verharde start- en landings
baan, niet alleen voor de bur
gerluchtvaart, maar ook voor
militaire straalvliegtuigen. In
de loop van de jaren vijftig
herkreeg Ypenburg zijn mili
taire functie. De eerste com
mandant van de basis werd
luitenant-kolonel J. Roukens.
Slapende basis
Een operationele straaljagerba
sis is Ypenburg nooit gewor
den. Wel werd het de thuisha
ven van de Dakota's en later
de Friendships van het 334
squadron, terwijl ook de groep
Lichte Vliegtuigen en de
SAR/TAR (Search And Res
cue/Tactical Air Rescue) er
onderdak kregen. Ypenburg
bleef een actieve vliegbasis tot
1 oktober 1968. Toen besloot
de minister van defensie de
status van Ypenburg te veran
deren in een p.p.r.-status
(Prior Permission Required).
De operationele onderdelen
verhuisden naar elders. Deze
maatregel vloeide voort uit fi
nanciële overwegingen, maar
hield ook verband met toene
mende klachten over geluid
hinder. Vanaf dat moment had
groot Den Haag geen last meer
van overvliegende straaljagers.
Ypenburg werd een slapende
basis, ofwel een reserve-oor
logsveld, waar in vredestijd
Het na-oorlogse Ypenburg, december 1948.
De toenmalige minister van verkeer en waterstaat, jhr. ir. O.C.A.
Lidth de Jeude verricht de officiële opening.
nister van Waterstaat jhr. ir.
O.C.A. van Lidth de Jeude.
Door de oorlogsdreiging werd
al vrij snel duidelijk dat het
burgervliegveld een militaire
bestemming zou krijgen. Een
mislukte poging van Defensie
om het vliegveld te kopen, be
gin 1938, ging vooraf aan de
vordering tijdens de algehele
mobilisatie, een jaar later: de
militairen deden hun intrede
op Ypenburg. In de meidagen
van 1940 werd om Ypenburg
zwaar gevochten. Enige malen
verwisselde het veld van be
zetting, totdat het uiteindelijk
in Duitse handen viel. Flug-
platz Den Haag werd toen de
naam. Voor de reparatie van
het gehavende vliegveld
maakten de Duitsers gebruik
van puinresten uit het zwaar
gebombardeerde Rotterdam.
De bezetters moesten evenwel
al snel ondervinden dat het
vliegveld erg kwetsbaar was
voor de Engelse Blenheim-
bommenwerpers. Bovendien
liep de conditie van de lan
dingsbaan door de slechte
drainage steeds verder achter
uit. De organisatie Todt maak
te het vliegveld in 1943 on
bruikbaar, waarna Ypenburg
de rest van de oorlog zou fun
geren als lanceerplaats voor
Vl-raketten. Grote delen van
de houten landingsbaan wer
den in noodkachels opge^
stookt.
ILSY's
Ruim twee jaar na het einde
van de oorlog, 16 mei 1947,
verrichtte prinses Juliana de
De gebouwen op Ypenburg tijdens de afwerkingsfase vlak voor de opening in 1936.
FOTO'S: ARCHIEF SIJTHOFF PERS
- -***' Wite
Indrukwekkende luchtformaties waren er te zien op de ILS'
Internationale Luchtvaart Shows Ypenburg, die tussen 18 .m-
1957 werden gehouden.
slechts beperkt vliegverkeer
mogelijk bleef ten behoeve
van de Koninklijke Lucht
macht, het Koninklijk Huis,
het kabinet en het parlement.
Tal van staatshoofden en an
dere VIP's die in het recente
verleden een bezoek brachten
aan ons land, arriveerden op
de vliegbasis om hun reis van
daar voort te zetten.
De
heeft sinds 1968
Ypenburg. De school
haar huidige vorm
en zal opgaan in de
tafschool, die op dit
aan.de Brasserskade
bouwd. Dit instituut
laatste militaire
dat aan Ypenburg
blijft.
