Voor topmusici
;eldt geen limiet
KUNST/RTV
Fijne humor
in Neil Simon
>r j<—
'nzien in
olijkheid
ar Frans
Eén alsema
en
PQ
GiNi Qowumt
ZATERDAG 21 SEPTEMBER 1991
Wilde als service
aan Haagse-
Comediepubliek
Het Nationale Toneel speelt Een
ideale echtgenoot van Oacar Wilde.
Vertaling: Laurens Spoor. Regie:
Hans Croiset. Decor en kostuums:
Jos Groenier. Licht: Reinier Twee-
beeke. Gezien gisteravond. Vele
herhalingen.
Idoor
DICK VAN TEYLINGEN
Wat is Oscar Wilde spelen
toch razend moeilijk. De per
sonages gedragen zich door en
door beheerst, bestudeerd en
vanzelfsprekend. Wildes per
sonages praten in aforismen
die niet terloops genoeg gezegd
kunnen worden. En onder die
plamuur van twijfelachtige be
schaving moet je nog echte
mensen kunnen vermoeden.
In 'Een ideale echtgenoot'
heeft een alom gerespecteerd
heer een glanzende politieke
carrière voor de boeg. Ook zijfi
vrouw ziet hem als toonbeeld
van integriteit. Door de komst
van een zeer pragmatische
dame die handig gebruik
maakt van de spelregels van
Victoriaans Engeland (alles
mag, zolang het niet bekend
wordt) dreigt de oorsprong
van zijn fortuin onthuld te
worden: winstgevende specu
laties dankzij voorkennis van
politieke besluiten. Volgt een
spel met een gestolen broche,
brieven en ander chantagema-
teriaal, niet Wildes sterkste of
meest komische plot. Alles
loopt goed af en de vrouw van
de (net niet) van z'n voetstuk
gevallen ideale echtgenoot
voegt zich moeiteloos en zon
der merkbare worsteling met
principes in de rijen van hypo
crieten.
Zo gebeurt het althans in de
voorstelling van het Nationale
Toneel die gisteren in premiè
re ging. Het kenmerkt de
vlakke benadering van Wildes
societykomedie. Wat Britse
versies van zo'n werk hila
risch maken kan, is die luie
superioriteit van mensen die
zich de heersers van de wereld
weten. Tegen die achtergrond
kunnen de idioten met brille
die de society bevolken als
contrasterende types schitte
ren. Dat komt er niet van bij
het Nationale Toneel. De spe
lers zetten een deftigdoende
verzameling burgers neer: le
den van de tennisclub, corps
ballen, aannemersvrouwen,
die weinig eigens hebben. Will
van Kralingen stijgt daar af en
toe bovenuit, maar geeft haar
rol als onberispelijke dame al
te makkelijk op. Als een type
tje geprobeerd wordt (Guusje
van Tilborgh als omhooggeval
len volksvrouw), wordt dat
maar niet komisch.
Met 'Een ideale echtgenoot'
lijkt regisseur en artistiek lei
der Hans Croiset weer een po
ging te doen het oude Haagse-
Comediepubliek ter wille te
zijn, dat massaal wegloopt zo
dra het maar de geur van een
artistiek experiment ruikt. Die
positie is niet makkelijk Mis
schien lukt het met deze Wilde
de Comediegangers te bedie
nen: het is weer toneel zoals
traditionele amateurs of stu
dentenverenigingen zouden
willen spelen.
Anglo-American Theatre Group: 'Chapter Two' van Neil Si
mon. Cultureel Centrum De Warenar, Kerkstraat 75, Wasse
naar. Gezien gisteravond. Herhaling vanavond.
Idoor
ANGELA VAN KLEEF
In een rustig, onopvallend decor van Hans van
Bemmelen bracht de Anglo-American Theatre
Group gisteravond (in 't Engels) Neil Simons
'Chapter Two' in het Wassenaarse Cultureel Cen
trum 'De Warenar'. De spelers waren thuis in dit
decor, bewogen zich over het geheel genomen met
weinig misbaar en toonden vooral in hun tekstzeg-
ging een fijn gevoel voor understatement.
'Chapter Two' (Hoofdstuk Twee) begint in het le
ven van George na de dood van zijn vrouw en in
dat van Jennie na haar scheiding. Leo, de broer
van George, en Faye, een vriendin van Jennie,
brengen de twee met elkaar in contact. Dat wordt
een succes, zij het niet zonder problemen. Ze heb
ben beiden de neiging hun verleden dood te zwij
gen en dat breekt hun op. Niettemin komt het alle
maal redelijk goed. Inmiddels beginnen Leo en
Faye aan een minder succesvolle verhouding, wat
nu en dan tot verwikkelingen leidt. Het pleit voor
regisseur Frances Fleming dat deze verwikkelin
gen nooit tot goedkope kolder leidden. Overigens
was de mise-en-scène soms nogal saai. Mick David
son speelde Leo met aanstekelijke exuberantie en
ook Kathy Roberts was als Faye overtuigend in
haar ijver voor haar vriendin en haar angsten
waar het haar eigen leven betrof. Maar het waren
Christopher Buck als George en Susan Hunt als
Jennie, die met stijl kans zagen soms heel precies
de puntjes op de 1 van Neil Simons fijne humor te
zetten. Hun telefoongesprekken waren zeer char
mant. In scènes waarin emoties opspoten was hun
tekstzegging overtuigend en ook ontroerend. Al
leen jammer, dat hun bewegingen op die momen
ten aan natuurlijkheid inboetten.
Radioreclame Haagse musea
DEN HAAG De Haagse lokale omroep, Lokatel,
gaat vanaf begin oktober radiospotjes uitzenden
voor Haagse musea en monumenten. De bedoeling
van de spotjes is de Hagenaar te interesseren voor
een bezoek aan een museum in de eigen stad. De
reclamespotjes, een initiatief van het Museum Plat
form Den Haag en de Stichting Lokatel, zullen een
jaar lang enkele malen per dag uitgezonden wor
den. In elke spot wordt een museum en zijn collec
tie besproken.
IEF-DIRIGENT RICCARDO CHAILLY:
perso
recht
fERSUM „Ik weet
dat de wind mij
eeft en ik zal nooit
worden dan de wol-
en je kunt niet zo
leven als de regen,
|\Z|eiadat ik verdwenen
chijnt de maan".
is is
en op
t toon
\Ju en
irdoor
veroo
de TA jaar gele-
'erleden Frans Halsema,
y 2 orgen op KRO-televisie
i is in een herdenkings-
n aanr'entaire onder de titel
Omzien in vrolijkheid',
(woordelijk voor het
tuk is Ria Groeneveld,
cuw die de laatste acht
\/riihan ziin leven Halsema's
gezellin was. „Ik heb er
BOUV Ver getwijfeld of ik het
doen", aldus de KRO-
bij U pimamaakster. „Maar
'ht was".
rsoonlijke herinneringen
ia Groeneveld aan de op
ge leeftijd overleden ca-
tr zijn niet het centrale
fII verp in de documentai-
M oeneveld volgt de loop
alsema's leven en illus-
IH die met fragmenten uit
rvoorstellingen en tv-
mma's, foto's, opnamen
aties en gesprekken met
I n die de cabaretier van
shop - V lebben meegemaakt,
srs Haze
oeven~N^ ^OX
.kPlaardlhen natuurlijk Gerard
3.et wie Frans Halsema
B?f. JÏaren een gouden duo
VI Hypo® fiönze kracht was dat
kengestelde jongens wa-
Iie elkaar perfect aanvul-
0pldus Cox, die ook ver-
Ver de breuk met zijn
kunstbroeder. Ria Groeneveld
filmde in Halsema's geboorte
plaats Amsterdam, in het dorp
Dreumel bij Tiel waar hij de
laatste jaren woonde,- in het
Amsterdamse theater Bellevue
waar hij veel successen oogstte
en in het schrijfhuisje van
Wim Kan, die hij als een va-
der-in-de-kunst beschouwde.
Zij laste opnamen in van Hal
sema's optreden in onder meer
cabaret Lurelei, een voorpro
gramma van Wim Kan en de
musical 'En nu naar Bed'. Ver
der is de cabaretier te zien in
acts en liedjes als 'Vluchten
kan niet meer', 'Wat je zegt,
dat ben je zelf', ,'Ik, ik en nog
's ik' en de padvindersact met
Gerad Cox.
Indiase kunst Eegje Schoo in Gemeentemuseum Arnhem
ARNHEM In het Ge
meentemuseum in Arn
hem is vanaf vandaag
tot en met 17 november
een expositie te zien
van het werk van ne
gen hedendaagse India
se kunstenaars te zien.
De schilderijen en teke
ningen zijn afkomstig
uit de privé-collectie
van mevrouw Eegje
Schoo, voormalig Ne
derlands ambassadeur
in India. De oud-minis
ter van ontwikkelings
samenwerking, die ei
genlijk de kunstnijver
heidsschool had willen
bezoeken, stelt: „Ik heb
altijd geprobeerd mijn
politieke werk in het
buitenland te combine
ren met bezoeken aan
galeries. Toen ik in 1987
in India arriveerde,
kwam ik voor het eerst
in aanraking met mo
derne Indiase kunst.
Die leek integenstel
ling tot wat ik ver
wachtte helemaal niet
op de neo-koloniale col
lecties van Derde We
reld-kunst die in Ne
derland te zien zijn."
Eegje Schoo tijdens
haar verblijf in India
verbleef een collectie
van meer dan vijfhon
derd werken van 85
kunstenaars opge
bouwd. „Kunst kopen is
in India dankbaar
werk. Behalve dat ik
het gewoon mooi vind,
zijn kunstenaars ook
enorm geholpen met
aankoop. Van het be
drag dat voor één
kunstwerk wordt be
taald, kunnen zij een
jaar behoorlijk leven,"
aldus Schoo.
ecord aantal bezoekers
apan: Van Goghs Utopia'
STERDAM De expositie 'Japan: Van Goghs
jia', die op 7 juni in het Van Goghmuseum in
terdam werd geopend, heeft nu al een record
al bezoekers getrokken. Begin september werd
driehonderdduizendste bezoeker gesignaleerd,
woordvoerster van het museum schat dat in to
meer dan 325 duizend bezoekers de tentoonstel-
zullen bezoeken. Morgen is 'Japan: Van Goghs
iia' voor het laatst te bewonderen. Het succesvol-
irloop is volgens de woordvoerster te vergelijken
de tentoonstelling 'Monet in Holland', in
/87. Toen bezochten naar schatting 250 duizend
sen het museum. De bezoekersaantallen worden
uitend overtroffen door de stormloop bij de grote
Gogh-overzichtstentoonstelling in 1990. Toen
chten in totaal 930 duizend mensen de (schilde-
)tentoonstelling in het Van Goghmuseum en de
ningen in het Kröller-Mullermuseum in Otterlo.
Bijzondere projecten RO-theater
ROTTERDAM Het RO-theater in Rotterdam voert de ko
mende weken drie bijzondere theaterprojecten uit. Zo is op 23,
24 en 25 september is in de Rotterdamse Schouwburg het toneel
stuk 'Global News' te zien van George van Houts en Tom de
Ket. Deze theatermakers werden tijdens de Golfoorlog geïnspi
reerd door hun eigen actualiteitenverslaving. In 'Global News'
proberen zij de mechanismen te onthullen waarmee de televisie
de aandacht van de kijkers wist vast te houden. Het beroemde
toneelstuk 'Tartuffe' van de Franse schrijver Molière gaat op 28
september in première. Tot en met 6 oktober is deze komedie
dagelijks te zien in de Rotterdamse Schouwburg. Daarna volgt
een tournee door Nederland. De Duitse journalist André Mtiller
schreef het stuk 'Je leeft omdat je geboren bent'. Dit is het ver
slag van een gesprek dat hij met zijn moeder voerde. Müller en
zijn moeder worden op de planken gebracht in de Rotterdamse
Schouwburg op 3 en 4 oktober en in Amsterdam in de Balie op 5
en 6 oktober. Voor dit toneelstuk werkt het RO-theater samen
met de Humanistische Omroep Stichting, die op 13 oktober met
een televisie-uitzending van het drama komt.
Amsterdam krijgt multi
functioneel kunstcentrum
AMSTERDAM Begin 1994 zal naast
de nieuwe Rijksacademie van Beelden
de Kunsten aan de Sarphatistraat in
Amsterdam het nieuwe Interdisciplinair
Internationaal Kunstcentrum 110 wor
den geopend. Het nieuwe centrum heet
kortweg Kunstcentrum 110. Dit heeft de
Stichting 110 bekendgemaakt. De stich
ting heeft in samenwerking met het
Bouwfonds Woningbouw NV en de wo
ningbouwvereniging Lieven de Key een
project ontwikkeld waarin „culturele en
commerciële onderdelen zijn samenge
voegd". Dat betekent dat er plaats zal
zijn voor een tentoonstellingsruimte be
drijfsruimten voor kunst- en aan kunst
verwante instellingen en ateliers anex
woningen voor kunstenaars.
Commissariaat tegen
proef uitzending Radio Noordzee
HILVERSUM Radio Noordzee Nationaal kan de volgende
maand niet beginnen met proefuitzendingen van een nieuwe,
geheel Nederlandse muziekzender. Dat heeft het Commissariaat
voor de Media gisteren verklaard. Volgens W. Moerer, hoofd
zendtijd- en toezichtzaken, kan geen sprake zijn van een volle
dig proefprogramma. Het Commissariaat heeft aan de initiatief
nemers laten weten, dat alleen een mededeling over de nieuwe
zender is toegestaan. Zo'n aankondiging via het informatieka
naal van de exploitant kan slechts enige minuten duren. Radio
Noordzee Nationaal wil in de toekomst als commerciële zender
een plaats verwerven op de kabel. Het station is bedoeld om de
positie van de Nederlandse muziek te versterken. Of het station
daadwerkelijk van de grond komt is onduidelijk. Radio Noord
zee Nationaal zal voldoende exploitanten moeten vinden die het
station willen doorgeven. Verder moet het wetsvoorstel dat com
merciële omroep mogelijk maakt nog door de Eerste Kamer
worden behandeld.
ardo Chailly, de jonge chef-dirigent van
15 musici tellende Koninklijk
lertgebouworkest begint aan zijn vierde
en. Enige maanden geleden tekende hij
lieuw contract, dat hem tot en met het
en 1995/96 aan dit wereldvermaarde
it verbindt. De ervaringen zijn dus van
skanten overwegend gunstig, wat voor de
samenwerking tussen een Italiaanse dirigent en
een typisch noordelijk Europees orkest als dat
van het Concertgebouw, niet vanzelfsprekend
hoeft te zijn. Zéker niet na honderd jaar puur
Nederlandse voorgangers. Riccardo en „zijn"
orkest zijn op 27 september te beluisteren in het
Haagse muziektheater, de Dr. Anton
Philipszaal aan het Spui.
JTERDAM Riccar-
'hailly vertelt graag
de ervaringen met
orkest. Hij doet dat
n rustige, zakelijke
Zijn formuleringen
en bijna op een filoso-
e wijze uit zijn mond,
zoals je in eerste in-
ie van een Italiaan
verwachten. „Om dit
:ertgebouworkest
te leren kennen
je veel tijd nodig",
tateert Chailly. „Niet
n wat betreft de po-
eel muzikale capaci-
maar ook met be
ting tot de intensiteit
het werken met de
een
an hëj
i hypo
oiedt
;eft een voorbeeld: „Na
re vorig seizoen vijftien
misschien meer 'Das
von der Erde' van Mah-
adden gespeeld tijdens
nternationale herfsttour-
ar onder andere de VS,
nog een eindronde van
litvoeringen in Amster-
met weinig repetitietijd.
it er geen idee van- hoe-
we samen nog aan die
isitie moesten ontdekken
ög dieper het muzikale
istel te leren kennen. Er
norm, van welke aard
waardoor je zou kunnen
dat het orkest kan be
wijzen dat het de betekenis
van élke noot in het stuk be
grijpt. Daarom ontdekken we
dat samen en bereiken we het
beste. Dat is de top die we
kunnen geven. Er is echter
nooit een limiet aan".
Klankwensen
In de beginperiode, met de
veelal positieve ervaringen die
het orkest met Bernhard Hai-
tink had, nog vers in het ge
heugen, is de relatie tussen
Chailly en zijn orkestleden
niet altijd optimaal geweest.
Indirect geeft Chailly dat ook
toe. Chailly bracht zijn eigen
Italiaanse klankwensen mee.
„Maar", zegt hij, „gedurende
drie jaar groeide mijn mense
lijk contact met het orkest. We
kennen elkaar nu veel meer
en daardoor wordt automa
tisch de communicatie beter;
we hebben een betere dialoog,
echt als mensen samen. Dit is
een ander aspect wat ik, toen
ik als chef-dirigent begon, niet
kende".
„Door met de musici te praten
over de interpretatie, over wat
we de vorige avond gedaan
hebben, merk je hoe totaal dit
orkest zich verbonden voelt
met de muziek die het maakt.
Het is hun léven. Zelfs na vijf
tien uitvoeringen van 'Das
Lied von der Erde' waren de
laatste drie uitvoeringen in
Amsterdam de beste van alle
maal. Voor mij wezenlijk on
vergetelijk".
Chailly is ook muzikaal leider
van de Opera in Bologna en
wordt daardoor regelmatig ge
confronteerd met twee muzi
kale werelden, die nogal ver
schillen wat musiceren betreft.
„Dat betekent voor mij een
interessant extra aspect van
het dirigeren. In Amsterdam
moet ik me zeer in het bijzon
der wijden aan het romanti
sche en laat-romantische re
pertoire plus de avantgarde
muziek, terwijl het in Bologna
de Italiaanse opera is. Daar is
dat orkest driekwart van het
jaar mee bezig. We hebben er
wel symfonieconcerten, maar
dat is niet onze eerste opgave".
Mahler-festival
De toekomst in Amsterdam.
Wat zijn de plannen voor de
komende vijf jaar?
„In hoofdzaak op dezelfde weg
voortgaan. Nu, bij het begin
van m'n vierde seizoen hebben
we het belangrijke project van
de vier Schumann-symfonieën
en de vier van Brahms beëin
digd. We hebben ze allemaal
uitgevoerd en op CD gezet ge
durende de laatste drie seizoe
nen. Bijgevolg is nu de ge
dachte opgekomen om bij
voorbeeld een hele serie in één
seizoen te spelen, misschien
verbonden met concerten.
Maar daar moet nog over ge
sproken worden. De Bruck
ner- en Mahler-lijn gaan jaar
lijks door Verder bereiden we
het Mahler-festival voor dat in
mei 1995 in Amsterdam wordt
gehouden. Het wordt een soort
herhaling van het Mahlerfeest
in mei 1920, toen Willem Men
gelberg 25 jaar dirigent was en
het werk van deze componist
integraal uitvoerde. Het ver
schil is dat er in 1995 meer dan
één dirigent zal zijn, terwijl te
vens het Berlijns - en het
Riccardo Chailly gaat zijn
Weens Philharmonisch Orkest
zullen optreden, ook met gast-
dirigenten. Een ander idee is
in 1994 en 1996 Italiaanse ope
ra's te brengen met het Con
certgebouworkest in het Mu
ziektheater, waarvan zeker
een van Verdi en van Puccini.
Er bestaat een ongelooflijk ge
voel voor Italiaanse muziek in
Amsterdam en een wens naar
Ambassadeur
Voelt Chailly zichzelf als een
ambassadeur van de Italiaanse
muziekcultuur?
De dirigent lacht ontspannen..
„Ik doe natuurlijk wat ik kan
en ben daar gelukkig mee.
Maar als ik me dan ambassa
deur moet voelen, dan is dat
ook voor de Italiaanse avant
garde muziek, waarvan vrij
veel bestaat en voor die mu
ziek in het algemeen, ook voor
de Nederlandse. Als je be
denkt, wat Mengelberg deed
met de muziek van Mahler ze-
seizoen in als chef-dirigent var
ventig jaar geleden en ziet wat
dat vandaag voor het Orkest
betekent. De Mahler-composi-
ties zijn nu dè identiteit van
dit orkest en het is een absolu
te noodzaak voor ons, om deze
Mahlertraditie voort te zetten.
We weten hoe moeilijk het
toen voor Mengelberg was en
hoe onpopulair z'n geloof was
in Mahler en diens tijdgenoten
Wagenaar en Diepenbrock. Er
waren negatieve en soms vij
andige reacties. Maar je moet
allereerst in de muziek gelo
ven. Ik kan niet voorspellen of
in de volgende eeuw Schnitt-
ke's muziek of die van Peter
Schat even bekend zal zijn als
die van Mahler. Ik kan alleen
zeggen wat mijn geloof in een
componist kan zijn. Het is een
noodzaak voor mijn eigen mu
zikale voldoening om door te
gaan met het uitvoeren van
deze muziek. Ik denk boven
dien, dat alleen door bij de tijd
te blijven een orkest kan we
ten hoe het idioom van avant-
let Concertgebouworkest.
gardistische muziek zich zal
ontwikkelen. Je kunt niet al
leen bij het tegenwoordige blij
ven stilstaan. Dat geldt ook
voor het publiek. De avant
garde is een vitaal element
voor een instelling".
Muziektoerisme
Het toenemende muziektoeris
me in de wereld betekent, dat
de toporkesten steeds vaker
met elkaar geconfronteerd
worden. Dat geldt ook voor di
rigenten en solisten, terwijl
voor allen grotere populariteit
meestal een hogere gage bete
kent. Kan het Concertgebouw
orkest, waarvan de leden naar
internationale maatstaven niet
uitbundig worden gesala
rieerd, zich handhaven?
Chailly: „Het unieke van dit
orkest is op de eerste plaats
het idioom en de klank en cul
tuur van het muziek maken.
Niet vergelijkbaar met welk
ander orkest ook. Ik denk dat
het zeker behoort tot een top-
FOTO: DIJKSTRA
categorie, maar het is niet mijn
taak om een vergelijking te
maken. Het orkest is zeker
trots op z'n categorie, daar zijn
we ons allemaal van bewust.
Het geheim van dit orkest is
ook dat het eraan blijft wer
ken, élke dag. Er is een alge
meen begrip dat het niet vol
doende is te vertrouwen op de
glorie van een honderdjarige
geschiedenis. Iedereen is zich
bewust dat een grote traditie
alleen door kan gaan en in de
toekomst kan blijven bestaan
door dagelijks te werken aan
het bestendigen van hun eigen
klank en het beschermen van
hun eigen wijze van uitvoe
ring. De dirigent heeft een
grote verantwoordelijkheid in
dit opzicht, maar hij is het niet
alleen. Ieder orkestlid heeft
haar of zijn eigen belangrijke
taak, dag in dag uit. Alleen
door dat te doen kun je zo'n
belangrijke traditie en daar
mee de kwaliteit voortzetten".
'Gewoon Toon'
Toon Hermans (links) applaudisseert voor Bert
Haanstra (rechts), die in opdracht van de VARA een
vier-delige televisie-serie over Hermans heeft ge
maakt onder de titel 'Gewoon Toon'. De serie, die
vanaf 1 oktober wordt uitgezonden, gaat over het
leven en werk van de grote artiest uit Limburg.
FOTO: ANP
