sjechoslowakije
reigt alsnog
iteen te vallen
Kroatië put hoop uit nieuw staakt-het-vuren
Zenden vredesmacht probleem op zich
zidóe Sowumt
BUITENLAND
WOENSDAG 18 SEPTEMBER 1991
)lzjenitsyn niet langer
ïschuldigd van hoogverraad
KOU De Sovjetunie heeft gisteren de aan-
ht wegens hoogverraad tegen de schrijver en
lprijswinnaar Aleksandr Solzjenitsyn laten
ens procureur-generaal Nikolaj Troebin is er
enkel bewijs voor de beschuldiging dat Solzje-
het 'Moederland' zou hebben verraden. „De
geseponeerd vanwege het ontbreken van
zen die het plegen van een misdaad onder-
1", aldus het persbureau Tass. De maatregel
de weg vrij voor een mogelijke terugkeer
e Sovjetunie van de inmiddels 72 jaar oude
he schrijver die, sinds zijn uitwijzing in 1974
Verenigde Staten woont. Solzjenitsyn, die in
de Nobelprijs voor Letterkunde kreeg, ver-
jnder het bewind van Leonid Brezjnev zijn
burgerschap en werd verbannen.
De 72-jarige
Russische
schrijver
Aleksandr
Solzjenitsyn mag
terug naar
Sovjetunie
FOTO: AFP
Ronald Venetiaan beëdigt
omstreden figuren
PARAMARIBO President Ronald Venetiaan heeft gis
teren twaalf van de zestien ministers beëdigd. Wanneer
de andere vier ministers aantreden, is nog niet bekend.
De minister van buitenlandse zaken is Soebhaas Mungra,
de econoom die in het in december afgezette kabinet het
ministerie van financiën beheerde. Het nieuwe ministerie
van planning en internationale ontwikkelingssamenwer
king zal na formele instelling worden geleid door Eddie
Sedoc, die tot december 1990 minister van buitenlandse
zaken was. Sedoc neemt nu waar op het ministerie van
financiën. Willy Soemita gaat opnieuw naar sociale zaken
en volkshuisvesting. Soemita, een omstreden figuur die
twee keer veroordeeld is wegens corruptie, heeft als
KTPI-voorzitter een belangrijke positie in de regerings
coalitie, het Nieuw Front voor Democratie en Ontwikke
ling. Als hij niet tot minister benoemd zou worden had
zijn partij uit de regeringscoalitie kunnen terugtrekken.
Het Nieuw Front zou dan haar parlementaire meerder
heid kwijt zijn.
Telefoonstoringen
leggen vliegverkeer
bij New York stil
NEW YORK Twee aJzonderlijke
telefoonstoringen hebben gisteren de
drie grote luchthavens bij New York
vrijwel volledig stilgelegd, waardoor
vliegtuigen naar andere vliegvelden
in het noordoosten van de Verenigde
Staten moesten uitwijken en ook daar
vertragingen ontstonden. Volgens de
federale luchtvaartdienst FAA was in
New York City een glasvezelkabel ge
broken en waren door een ander pro
bleem de interlokale telefoonverbin
dingen in de staat New York uitgeval
len. De gebroken glasvezelkabel
vormde de verbinding tussen de be
langrijkste luchtverkeersleidingcentra
op de luchthavens.
VS mogen nog jaar
op Filipijnen blijven
MANILA De Amerikaanse troepen op
de Filipijnen kunnen daar nog zeker een
jaar blijven. De Filipijnse regering trok
gisteren een eerdere opzegging van het
bilaterale verdrag met de Verenigde Sta
ten in, waardoor de Verenigde Staten
gerechtigd zijn hun troepen nog een jaar
op de Filipijnen te handhaven. De Fili
pijnse minister van buitenlande zaken,
Raül Manglapus, verklaarde dat Manila
Washingtons interpretatie heeft overge
nomen dat het oude militaire verdrag
pas na 16 september kan worden opge
zegd, waarbij een opzegtermijn van een
jaar in acht genomen moet worden. Pre
sident Aquino, die voor handhaving van
de Amerikaanse marinebasis Subic Bay
is, wil de kwestie in december in een re
ferendum voorleggen aan de bevolking.
VO AKKERMAN
AG Nadat het er
idenlang naar had
zien dat het Slowaak-
itionalisme niet radi-
en niet populair ge
was om de eenheid
de Tsjechoslowaakse
werkelijk in gevaar
engen, zijn de kaar
opeens anders ko-
te liggen.
geboorte van de ene na
iere onafhankelijke staat
grondgebied van de
ialige Sovjetunie, achten
ooraanstaande Slowaken
t gekomen de soe-
liteit van hun republiek
roepen. Tot verbijstering
Tsjechen.
in Slowakije een bewe-
p gang te zijn gekomen
er te stuiten is. De
ende impuls daartoe is
iroep geweest die 35 in-
ijke personen verleden
deden onder het motto
Niet zozeer de inhoud
verklaring, als wel
dat hoge vertegen-
gers van zo goed als alle
ce partijen tot de onder-
behoren, verklaart
chudding die erop ge-
endste ondertekenaar is
egere premier en huidi-
ipositieleider Vladimir
(leider van de Bewe-
or een Democratisch
tije, HZDS), die geldt als
pulairste politicus van
"je. Zijn partij scoort
de peilingen, in tegen-
tot de regeringspartij
en Publiek tegen Geweld
(VPN) en de Christendemo
craten (KDH), waartoe pre
mier Jan Carnogursky be
hoort. De druk die Merciar op
Carnogursky en de zijnen uit
oefent door samen met voor
aanstaande leden van VPN en
KDH te pleiten voor een eigen
Slowaakse grondwet, geba
seerd op het beginsel van soe
vereiniteit, is enorm. Temeer
daar zowel Carnogursky als
VPN-leider Kucerak niet ste
vig in hun schoenen staan als
het gaat om de verhouding
tussen Slowakije en de Tsje
chische landen (Bohemen en
Moravië).
Carnogursky opteert voor een
'soeverein EG-lidmaatschap'
van Slowakije, waarmee hij
wil zeggen dat Slowakije zo
rond het jaar 2000 als onafhan
kelijke staat de EG binnen
moet gaan, naast de Tsjechi
sche republiek. Dat is een
standpunt waar naar alle kan
ten rek in zit. Kucerak, wiens
partij tot nog toe vasthield aan
de gedachte van een federale
Tsjechoslowaakse staat, heeft
zich onlangs laten ontvallen
dat de federatie „natuurlijk
niet voor eeuwig is."
Referendum
Het is de bedoeling van Merci
ar om maandag, als het Slo
waakse parlement terugkeert
van zomerreces, een stemming
te forceren over de oproep
'Voor een soeverein Slowa
kije'. Aangezien VPN en KDH
samen met enkele 'blokpartij-
en' de meerderheid in het par
lement hebben, zijn zij in staat
Merciar en zijn mede-onderte
kenaars te trotseren. In dat ge
val zal Merciar de winst van
zijn initiatief pas lateY, nadat
hij de verkiezingen van juni
1992 zal hebben gewonnen,
kunnen oogsten. Maar het is
niet onmogelijk dat de ver
deeldheid binnen de rege
ringspartijen ertoe leidt dat er
een meerderheid gevonden
kan worden voor een 'soeve
reiniteitsverklaring'.
Dan ontstaan er op hetzelfde
moment grote moeilijkheden
met de Tsjechen. Die vatten
zo'n verklaring - anders dan
sommige Slowaken - op als
een impliciete 'akte van af
scheiding' en daarmee het ein
de van de federale republiek
Tsjechoslowakije. Een onbe
vredigend einde overigens,
want volgens de huidige, fede
rale grondwet, kan alleen
langs de weg van een referen
dum over de toekomst van de
staat worden beslist. Elke dag
is er wel een Tsjechische poli
ticus die daarop wijst, maar de
Slowaakse nationalisten nege
ren dat liever. Tot nog toe
hebben alle peilingen uitgewe
zen dat een meerderheid van
de Slowaakse bevolking voor
een gemeenschappelijke staat
met de Tsjechen is. Dat plaatst
de manoeuvres van de Slo
waakse politici wel in een
enigzins vreemd daglicht;
kunnen zij niet meer ontko
men aan de dynamiek van wat
ze eenmaal in werking hebben
gezet? Het verklaart ook waar
om de Tsjechische partij Bur
gerbeweging deze week in het
federale parlement heeft voor
gesteld inderdaad tot het hou
den van een referendum over
te gaan. Ook president Havel,
die de Slowaken altijd heeft
verzekerd dat ze desgewenst
in vrede kunnen vertrekken,
is daar een voorstander van.
Het lijkt het laatste middel om
Tsjechoslowakije te redden.
Inwoners van Zagreb zoeken beschutting in de 400 meter lange 'Gric'-tunnel in het centrum van de stad, tijdens een luchtalarm gisteren. Het was het vijfde
luchtalarm in de afgelopen drie dagen.
FOl
sing
BELGRADO De lei
ders van Servië en Kroa
tië en de federale minister
van defensie kwamen gis
teren tijdens crisisberaad
onder leiding van EG-be-
middelaar Lord Carring-
ton het nieuwe staakt-het-
vuren overeen. De maat
regel zou vandaag om 12
uur plaatselijke tijd van
kracht worden.
De verklaring was onderte
kend door Lord Carrington,
president Milosevic van Ser
vië, president Tudjman van
Kroatië, de federale minister
van defensie Kadijevic en de
stafchef van het federale le
ger, generaal Adzic.
Eerdere afspraken om de wa
pens neer te leggen, hielden
hooguit enkele dagen stand.
Uren na de bekendmaking
Carrington viel er nog.
geen enkel teken te bespeuren
van enige vermindering van
de vijandelijkheden.
Toch toonde de Kroatische
president Tudjman zich in een
interview met de Kroatische
televisie gisteren nog voor
zichtig optimistisch over de
kans dat het bestand stand zou
houden. Hij zei dat het „mis
schien betekent dat wij een to
tale oorlog hebben kunnen
voorkomen". Tudjman wees
erop dat er weliswaar eerder
handtekeningen onder be
standsovereenkomsten zijn ge
plaatst, maar dat dit keer ook
iemand in naam van het fede
rale leger heeft getekend.
De verschillende partijen er
kenden dat er „diepe en ge
vaarlijke" verdeeldheid blijft
bestaan in Joegoslavië. „Maar
in een ding zijn wij verenigd:
geen uitvoerbare oplos
voor onze volken kan
voortkomen uit geweld en
doodslag, en dat wij samen
moeten overleggen om vast te
stellen of we het eens kunnen
Kroatië leed de afgelopen
week forse verliezen op het
slagveld en moest een derde
van zijn grondgebied aan Ser
vische guerrillastrijders prijs
geven. Het besluit om de ka
zernes van het federale leger
op Kroatisch grondgebied van
water, elektriciteit en andere
levensbehoeften af te sluiten
lokte een fel tegenoffensief uit
van het federale leger. Giste
ren legde de federale marine
een blokkade rond alle belang
rijke Kroatische havens.
NIET ALLEEN SERVIË KAN ROET IN ETEN GOOIEN
BRUSSEL Terwijl Joe
goslavië steeds dieper
wegzinkt in de burgeroor
log, begeven de ministers
van buitenlandse zaken
van de twaalf EG-landen
en de negen landen van
de West Europese Unie
(WEU) zich morgen an
dermaal voor spoedberaad
naar Den Haag. Onder
werp van hun gesprek:
het mogelijk sturen van
een vredesmacht om de
elkaar naar het leven
staande Serven en Kroa-
ten te scheiden.
Het sturen van een vredes
macht is - om het met de
voorzitter van de Europese
Commissie Jacques Delors te
zeggen - een „historisch prece
dent" van de eerste orde. Eu
ropa heeft nimmer een vredes
macht op pad gestuurd om een
conflict aan de zelfkant van de
Oude Wereld te beheersen.
Geen wonder dat de EG-lan
den op dit ogenblik verdeeld
r het initiatief dat door
het Nederlandse voorzitter
schap is genomen, maar dat
naar alle waarschijnlijkheid
onder zeer grote druk van de
Duitse minister van buiten
landse zaken Genscher tot
stand is gekomen.
Er is een grote mate van poli
tieke eensgezindheid voor no
dig om de Europese landen -
Engeland en Frankrijk voelen
er weinig voor - tot het sturen
van een vredesmacht te bewe
gen. Organisatorisch kan een
dergelijke vredesmacht alleen
onder het vaandel van de
West Europese Unie - het mi
litair samenwerkingverband
van negen Europese landen
die ook lid zijn van de NAVO
en de EG - worden uitge
stuurd. Dat Griekenland, De
nemarken en Ierland geen lid
zijn van de WEU, is een com
plicerende factor. Daarom
moeten de Europese ministers
morgen eerst in EG-verband
en pas daarna in WEU-ver-
band vergaderen.
Uitzichtloos
Zelfs al zouden de Europese
landen overeenstemming over
het sturen van een vredes
macht bereiken, dan nog be
staan er tal van praktische en
formele bezwaren. In feite kan
een vredesmacht alleen maar
actief worden als alle betrok
ken partijen - in dit geval dus
ook de Serven en de Kroaten
- daarmee instemmen. Terwijl
de Kroaten op een 'internatio
nalisering' van het Joegoslavi
sche conflict aansturen en
daarom zeer blij met het in
grijpen van een soort inter
ventiemacht zouden zijn, heb
ben de Serven de boot altijd
afgehouden. De kans lijkt
klein dat de voorzitter van de
Joegoslavische vredesconfe
rentie, de Brit Lord Carring
ton, de Serven tot het accepte
ren van een vredesmacht kan
bewegen.
Bovendien moet de taak van
de vredesmacht zeer precies
worden omschreven. Dat zal
tot langdurige discussies van
Europese en mogelijk tot aller
lei bezwaren van Joegoslavi
sche zijde leiden. In tal van
Europese hoofdsteden bestaat
bovendien de vrees dat de vre
desmacht mogelijk verstrikt
raakt in een zeer langdurig en
uitzichtloos conflict, waarin
het steeds moeilijker wordt de
juiste houding te bepalen.
tongen beweren dan ook
dat
Van den Broek
heeft toegegeven aan het Duit
se verzoek over een vredes
macht te praten, om minister
Genscher te confronteren met
de vele complicaties die een
dergelijke ingreep met zich
meebrengt. De Europese mi
nisters zouden ten slotte ook
op zekere bemoeienissen van
de Verenigde Naties kunnen
aandringen. In dat geval kan
de Joegoslavische kwestie zo
snel mogelijk aan de Veilig
heidsraad worden voorgelegd
die dan tot het sturen van zo
genaamde 'blauwhelmen' zou
kunnen besluiten. Nog afge
zien van het probleem dat in
dat geval de Veiligheidsraad
hierover overeenstemming
moet bereiken, geldt ook dan
dat alle strijdende partijen het
met de inzet van een vredes
macht - van welke samenstel
ling dan ook - eens moeten
zijn.
Een ding staat intussen vast:
de Europese ministers zullen
de conclusie moeten trekken
dat hun initiatieven niets heb
ben uitgehaald. De pijnlijke
bijkomstigheid is dat, met het
mislukken van die initiatie
ven, ook de politieke eensge
zindheid van de twaalf EG-
landen opnieuw onder grote
druk is komen te staan.
Baker presenteert voorstel
inzake lening Israël
Niet alleen vangen de mannen van „De Goede Hope"
idene robben, maar zij stuiten bovendien op een voor-
n zeker een paar duizend vellen die een Franse expeditie
'ft achtergelaten. Wanneer een baken is opgericht, blijven
fatten achter met enkele bewakers. Dan kiest het jacht
i doet op de terugreis ook nog een ander eilandje
r leven honderden dassen, waarvan zij er enkele tiental
len levend vangen om ze mee te nemen naar de Kaap. Het
spreekt vanzelf dat zij dit eiland „Dasseneiland" noemen. Dan
varen zij terug naar de Tafelbaai. Jan van Riebeeck is niet onte
vreden. Hij heeft de tucht met betrekkelijk geringe middelen kun
nen herstellen en bovendien kan hij van het Robbeneiland in ge
val van nood altijd nog meer zeehondevlees laten halen.
CAIRO De Amerikaan
se minister van buiten
landse zaken, James Ba
ker, heeft Israël gisteren
een compromisvoorstel
voorgelegd om een uitweg
te bewerkstelligen uit de
kwestie over de krediet-
garanties van de Verenig
de Staten aan Israël voor
de opvang van Sovjet-jo
den.
De Amerikaanse regering be
looft hierin steun voor het
principe van de kredietgaran
ties en zal in januari de lening
- van tien miljoen dollar -
niet verder vertragen. De re
gering wil met het Congres sa
menwerken om de wetgeving
op te stellen voor de krediet
garanties en zal alles in het
werk stellen om de invloed
van de garanties op de Ameri
kaanse begroting en de Ameri
kaanse belastingbetaler klein
te houden. Hierdoor zal het Is
raëlische verzoek makkelijker
door het Congres kunnen wor
den geloodsd. Voorts zullen de
VS de extra rentekosten dek
ken die voortvloeien uit het
feit dat Israël door het uitstel
mogelijk geld moet lenen in
andere kringen.
De VS hebben gisteren voor
Verdachte campermoord
wacht levenslang
L
Israël
Jor
daanse, Libanese
sche regering brieven voorbe
reid met daarin de Ameri
kaanse standpunten in de vre
desconferentie over het Mid
den-Oosten.
BRATISLAVA Jan
Molnar, de 49-jarige Hon
gaar die in Bratislava te
recht staat voor de cam
permoord op de 27-jarige
Kerkraadse Gabriëlle
Widdershoven vorig jaar
in Oostenrijk, beweerde
gisteren snikkend en jam
merend niets te hebben
gedaan.
Molnar schoof gisteren op de
tweede dag van het proces alle
schuld op zijn maatje Lubor
Masar. Masar liegt en Molnar
liegt, is de mening van ieder-
Het grote probleem is dat
de zes rechters de videoband
met de verklaringen van
kroongetuige René Widders
hoven, die weigert naar Bra
tislava te komen, niet accepte-'
Volgens de Slowaakse advo
caat Judr Lehotan hoeft de fa
milie van Gabriëlle en René
Widdershoven echter niet on
gerust te zijn. De raadsman
denkt dat de rechtbank vrij
dag de beslissing neemt om in
Nederland René Widdersho
ven alsnog te horen.
„Het is overduidelijk dat Jan
Molnar levenslang krijgt. Hij
heeft in 1979 zijn vriendin pre
cies zo vermoord als Gabriëlle.
Die vrouw zat ook aan tafel,
hij stond er achter en wurgde
