Wereldraad: einde maken aan
onbeperkte groei van economie
Grandeur en misère van de jezuïetenorde
CcidócSommit
GEESTELIJK LEVEN OPINIE
Zwitserse bisschoppen door
zaak-Haas zonder voorzitter
Bevrijd
Sefardische joden
herdenken verdrijving
COMMENTAAR
De deelnemers aan het Congres van Volksafgevaard
waren begin deze week dan ook bij voorbaat gewaarscir ^et m
toen ze de congreszaal binnenkwamen en de gigantische
te van Lenin niet konden vinden. Even later zou de
«5* foidóc&HHO/nt
ZATERDAG 7 SEPTEMBER ld
Aandacht voor de positie van
thuiszorgers op nationale ziekendag
BREDA De positie van de thuis
zorgers in de gezondheidszorg wordt
steeds belangrijker. Veel zieken wil
len zo lang mogelijk thuis blijven als
ze van hulp afhankelijk zijn.
't Liefste thuis' is ook een politieke
wens geworden. Door het beleid van
de overheid wordt de thuiszorg, ook
wel mantelzorg genoemd, sterk ge
stimuleerd. Dit schrijft Marinus van
den Berg, pastoraal vormingswerker
in de gezondheidszorg en columnist
van deze krant, in de brochure van
de katholieke vereniging de Zonne
bloem in Breda voor de Nationale
Ziekendag, die morgen gehouden
wordt. De Zonnebloembrochure gaat
in op de innerlijke beleving en het
geestelijke welzijn van de thuiszor
gers, in de overtuiging dat de wens 't
liefste thuis verzorgd te worden niet
vervuld mag worden over de ruggen
van de thuiszorgers. Ook de beleving
van degene, die zorg ontvangt krijgt
overigens aandacht. Met deze bro
chure hoopt de Zonnebloem vele
mensen, gezond en ziek, ertoe aan te
zetten met elkaar over het thema
van gedachten te wisselen.
De brochure 'het liefste thuis...is te
verkrijgen bij de Vereniging De
Zonnebloem, Postbus 2100, 4800 CC
Breda. Tel. 076-101080
Hoe achterdochtiger
een mens is, hoe
minder hij zelf te
vertrouwen is.
Jean de Boison
BERN Geen van de zes Zwitser
se bisschoppen wil het voorzitter
schap van de bisschoppenconferen
tie overnemen zolang de crisis rond
mgr. Wolfgang Haas voortduurt.
Dit bleek op de persconferentie na afloop
van de halfjaarlijkse bisschoppenvergade
ring, die deze week in Bern plaatsvond.
Volgens de statuten hadden de bisschop
pen in juni al een opvolger moeten kie
zen van de huidige voorzitter, hulpbis
schop Joseph Candolfi. Romeinse voor
schriften verbieden sinds kort dat een
hulpbisschop voorzitter is. De bisschop
pen zijn in de huidige crisis niet bereid
het voorzitterschap met het daaraan ver
bonden extra werk op zich te nemen. Ze
willen eerst afwachten wat de gevolgen
zullen zijn van het onderzoek dat de
Duitse Curieprelaat mgr. Joseph Rauber
in de RK Kerk van Zwitserland heeft
uitgevoerd. Rauber is deze week naar het
Vaticaan teruggekeerd om paus Johannes
Paulus II over zijn bevindingen in te
lichten. Candolfi sprak de hoop uit dat er
een „radicale oplossing" komt, zonder
aan te geven in welke richting hij denkt.
Wel is bekend dat de vijf diocesane bis
schoppen grote moeite hebben met het
optreden van hun collega Haas in Chur.
door MARINUS V.D BERG
,,Op hogere leeftijd worden
mensen bevrijd van het men
selijk opzicht", zei iemand. Zij
merkte dat in haar beroep
waarin zij vaak en veel contact
heeft met zeer oude mensen.
Dingen die vele jaren zijn ver
zwegen, omdat iemand er zich
voor schaamde, worden nu
verteld. „Het menselijk opzicht
valt weg: wat anderen ervan
denken, hoe anderen er over
oordelen". Ik moest aan deze
uitspraak denken bij het lezen
van het fascinerende boek van
Eugen Drewermann, Beelden
van verlossing, toelichtingen
op het evangelie van Marcus.
Een boek vol bevrijdende
woorden, zoals het evangelie is
bedoeld. Drewermann raakte
voortdurend het thema
„angst" aan. Angst, engte, be
nauwdheid, benepenheid zijn
het tegenstelde van vrijheid.
Ons hart dreigt voortdurend
door de angst gevangen ge
houden te worden. Die angst
sluit ons af van wat het leven
kan zijn. Die angst is ook als
een deksel die de geloofsbron
afsluit. Als ons geloven gevan
gen wordt in het web van de
angst, dan wordt niet alleen de
inspirerende en bevrijdende
kracht weggenomen, maar dan
wordt het geloof ook verengd
tot „wat zullen de mensen er
van zeggen". Wie er goed op
let, zal ontdekken dat je doen
en laten vaak wordt ingegeven
door wat de buren, de buurt,
het dorp, de gemeenschap er
van zal zeggen. Je luistert niet
naar je hart, maar naar de
buurt. In het geloofsleven zijn
allerlei regels en wetten vaak
belangrijker geworden dan het
hart van de mens. Drewer
mann laat zien dat Jezus van
uit Zijn hart tot het hart van de
mens heeft gesproken. Moeten
we ons dan niets aantrekken
van regels, voorschriften, wet
ten en wat anderen ervan zeg
gen? Ik vermoed dat dit een
vraag is, waarmee we onszelf
voor de gek houden. Veel
meer dan we vaak merken,
trekken we ons zeer veel aan
van wetten en regels en zijn ze
als een dwangbuis die we zelfs
vrijheid zijn gaan noemen. We
kunnen vervreemd raken - dat
is vreemde worden - van ons
zelf. Dat ontdek je als je in je
leven in contact komt met
mensen en plaatsen waar wel
innerlijke vrijheid is. Dat zijn
geen mensen en plaatsen waar
de chaos heerst, zoals angs
thazen denken en suggereren,
maar dat zijn plaatsen waar
zorg om de mens is. Het zijn
plaatsen waar de mens zichzelf
terugvindt, bij zichzelf mag ko
men. Het zijn plaatsen, ge
sprekken, ontmoetingen waar
de mens de eigenheid van
zichzelf weer kan gaan zien.
Het zijn de plaatsen waar de
valse kant van „het menselijk
opzicht" wegvalt. Bij herhaling
valt mij op dat er in de levens
koffer van zoveel mensen on
verwachte, geheime plaatsen
zijn. Daar worden de ervarin
gen opgeborgen, verborgen,
bewaard die het daglicht niet
mogen zien. Soms worden ze
heel angstig en krampachtig
bewaakt. Totdat er een mo
ment doorbreekt, ik noem dat
een genademoment, waarop je
spreken kunt. Je mag en kunt
ook met dat verhaal, met die
plek uit je leven aan het licht
komen. Dat genademoment is
een ervaring van innerlijke be
vrijding.
Het zijn niet de mensen die er
maar op los leven - hoewel ook
dat vaak een onvrij leven is -
maar het zijn vaak juist heel
serieus levende mensen, ge
achte medemensen, wiens hart
beklemd is, in de angst van
„het menselijk opzicht". Moet
een mens eerst op hoge leef
tijd komen om bevrijd te wor
den van dit menselijk opzicht?
De Weg van Jezus biedt voor
heel ons leven bevrijding aan.
Geen angst, geen benauwd
heid. Een weg en niet zozeer
regels en wetten.
GENEVE Er moet vol
gens de Wereldraad van
Kerken een einde komen
aan de onbeperkte groei
van de economie in de in
dustrielanden. Omwille
van sociale gerechtigheid
en het milieu moet de
economische expansie
worden afgeremd, aldus
de Amerikaan Wesley
Granberg-Michaelson, di
recteur van de afdeling
kerk en samenleving van
de Wereldraad, in een ge
sprek met het Duitse pers
bureau EPD.
Granberg-Michaelson en de
Nederlander drs. Rob van
Drimmelen, de sociaal-econo
misch expert van de Wereld
raad, vrezen dat de VN-confe-
rentie over milieu en ontwik
keling volgend jaar in Rio de
Janeiro een mislukking wordt
omdat de rijke landen niet be
reid zijn voor een ander eco
nomisch beleid te kiezen.
De industrielanden moeten
hun standpunt herzien dat de
milieuproblemen uitsluitend
door technische vooruitgang
kunnen worden opgelost. De
rijke landen kunnen het zich
niet langer veroorloven om -
met voorbijgaan aan de conse
quenties van de economische
groei en de industrialisering
te blijven 'geloven' in econo
mische ontwikkeling, zegt
Granberg-Michaelson.
De kloof tussen arme en rijke
landen wordt steeds groter, al
dus Van Drimmelen. Ook de
verwoesting van het milieu
neemt steeds dramatischer
vormen aan. Beide ontwikke
lingen mogen op de VN-confe-
rentie niet van elkaar worden
losgekoppeld. „Er bestaat een
samenhang tussen de minach
ting van de armen en van het
milieu," zo zegt Van Drimme-
De conferentie is misschien
wel de grootste, maar tegelijk
ook de laatste kans voor het
voortbestaan van de mensheid,
vindt Granberg-Michaelson.
De stafleden van dev Wereld
raad roepen de landen van de
Europese Gemeenschap op
hun protectionistisch beleid op
te geven en hun markten open
te stellen voor produkten uit
de Derde Wereld. De schulden
van de armste landen moeten
worden kwijtgescholden of in
ieder geval royaal worden ver
minderd.
De vertegenwoordigers van de
oecumenische organisatie,
waarbij ruim 300 anglicaanse,
protestantse en orthodoxe ker
ken zijn aangesloten, willen
verder dat de industrielanden
DEN HAAG De Spaanse jo
den zullen volgend jaar op
grootscheepse wijze herdenken
dat hun voorouders precies 500
jaar geleden van het Iberisch
schiereiland werden verdre
ven. Verzoening tussen de
joodse en de Spaanse gemeen
schap is het belangrijkste doel
van de herdenking die de
naam Sefarad '92 draagt.
Op 31 maart zal koning Juan
Carlos de leiders van de ver
dreven Spaanse en Portugese
joden, de zogenoemde 'sefar-
diem', toespreken als een ge
baar van boetedoening en ver
zoening. Het herdenkingsco
mité heeft hem en de regering
gevraagd formeel het edict
van 31 maart 1492 te herroe
pen waarin de verdrijving van
de joden werd verordonneerd.
Enkele weken later, van 4 tot
7 mei, zal tegelijkertijd in de
Spaanse stad Toledo en in Je
ruzalem de manifestatie 'In
mijn geest' worden gehouden.
In Toledo worden zeven fak
kels aangestoken die worden
gedragen naar de zeven lan
den waarheen de joden na hun
verbanning vluchten. Er wor
den vele tentoonstellingen ge
houden.
In Nederland speelt het Joods
Historisch Museum met een
expositie (13 september tot 24
november 1991) in op de her
denking, hoewel hier het ac
cent op de Portugese joden
ligt. Na de verdrijving uit
Spanje vluchtten vele joden
naar het buurland Portugal. In
de zestiende eeuw werden ze
echter ook daar als een bedrei
ging voor de Rooms-Katholie-
ke Kerk ervaren, waarna de
joden hun toevlucht in onder
meer Amsterdam zochten.
Nazi-jager Simon Wiesenthal
kwam eerder deze week met
de theorie dat Columbus in
1492 Amerika 'ontdekte', om
dat hij op zoek was naar een
veilig oord voor de met uit
roeiing bedreigde Spaanse jo
den. De ontdekkingsreiziger,
volgens Wiesenthal mogelijk
zelf een jood, vertrok kort na
het moment waarop de laatste
jood het land moest hebben
verlaten. Hij had iets anders
voor ogen dan „arme heide
nen" de zegeningen van het
christendom te brengen.
De discussie over de herden
king van 1492 laaide eerder dit
jaar op naar aanleiding van
een poging van conservatieve
Spaanse katholieken om ko
ningin Isabella I, die het be
ruchte edict uitvaardigde, zalig
te laten verklaren. Zij vonden
dat 'La Cattolica' een belang
rijke bijdrage aan de kerste
ning van Amerika had gele
verd door Columbus erop uit
te sturen. Volgens Wiesenthal
waren het echter prominente
joden die de ontdekkingsreizi
ger financierden.
Na stevige protesten uit de
joodse wereld gaf de Vaticaan
se congregatie voor de zaken
der heiligen in april toe dat de
procedure voor de zaligverkla
ring van koningin Isabella
(1451-1504) inmiddels „ge
staakt" was. Elders in het Va
ticaan was de vrees uitgespro
ken dat de zaligverklaring een
nieuwe bron van ernstige
spanning tussen joden en ka
tholieken zou kunnen vormen.
Isabella is verantwoordelijk
voor de verdrijving van alle
600.000 joden uit Spanje. Na
ondertekening van het edict
kregen de Spaanse joden, die
niet tot het christendom wil
den overgaan, drie maanden
de tijd om het land te verlaten.
Tijdens de inquisitie, die zij
daarna van het Vaticaan
mocht inrichten, en de vlucht
naar het buitenland kwamen
vele tienduizenden joden om
het leven.
Viering in Berlijnse synagoge
In Berlijn werd deze week plechtig het 125-jarig
bestaan van de synagoge van Berlijn gevierd.
De herbouw van de synagoge, gelegen in het
oostelijk stadsdeel, werd in 1988 ter hand geno
men, nadat de synagoge in de Kristallnacht in
1938 ernstig was beschadigd en door geallieer
de bombardementen was getroffen. Ter gele
genheid van de herdenking werden de bouw-
steigers, die al 30 jaar het zicht op de gevel van
de synagoge ontnemen, symbolisch verwijderd.
Heinz Galinski, voorzitter van de centrale raad
voor joden in Duitsland, eiste bij de herdenking
dat Duitsland harder moet optreden tegen
rechts-extremistische groeperingen. De herden
king had plaats onder zware poilitiebewaking.
Alleen die heiligen zijn de
moeite waard die voordat
ze heilig werden ook wer
kelijk hebben geleefd,
merkte de Engelse gods
diensthistoricus Robin
Lane Fox ooit op. Dat
geldt dan te meer voor
Inigo Don Beltran Yanez
de Loyola, beter bekend
als de heilige Ignatius van
Loyola, de stichter van de
jezuïetenorde.
Deze Spanjaard leidde bepaald
geen deugdzaam leven, maar
hij is de stichter van een orde
geworden die in de rooms-ka-
tholieke kerk zijn gelijke niet
heeft Daarom is het merk
waardig dat het zojuist afgeslo
ten Loyola-jaar, waarin de
vijfhonderdste geboortedag
van de stichter van de Sociëtas
Jesu werd herdacht, nauwe
lijks publicaties van belang
heeft opgeleverd.
Voor Nederland is dat overi
gens niet zo vreemd. Hier
heeft de jezuïetenorde nimmer
die macht bezeten die ze had
in traditioneel katholieke lan
den als België, Spanje, Frank
rijk en Oostenrijk. Het gevolg
daarvan is weer dat het anti-
clericalisme waartoe zij aanlei
ding gaf, hier geen echt oude
papieren heeft in tegenstelling
tot voornoemde landen. De je
zuïeten begonnen in Neder
land pas in de vorige eeuw een
rol te spelen, en dan nog van
vrij bescheiden aard, toen de
Sociëteit, onder strikte voor
waarden aan een tweede leven
mocht beginnen. Paus Cle
mens XIV had haar in 1773 op
aandringen van de Europese
(katholieke) vorsten verboden
omdat ze zich bedreigd hadden
gevoeld door haar ongekende
bemoeizucht en dat was dan
nog maar een van de lichtste
beschuldigingen die aan haar
adres werden geuit.
Wie de jezuïetenorde wil be
grijpen zal de daden en in het
bijzonder de geschriften van
de stichter in zijn beoordeling
moeten betrekken. Dat is de
aangewezen weg om de gewel
dige spankracht van de socië
teit te begrijpen. De Vlaming
Herman Somers die zelf veer
tig jaar tot de jezuïetenorde
heeft behoord, gaat terecht
van het leven van Ignatius
zelf uit om de gang van de je
zuïetenorde te begrijpen. Her
man H. Somers, Geheim en
wijsheid der Jezuïeten, uitgave
Hadewijch) Maar daarmee is
natuurlijk op zichzelf nog erg
weinig gezegd. Want waarvoor
die veerkracht, dit vermogen
om zich aan te passen, is ge
bruikt, die ook zo kenmerkend
voor Ignatius' leven is ge
weest, daarover verschilt de
waardering op zijn zachtst ge
zegd.
Ignatius' Geestelijke Oefenin
gen (selecties daarvan zijn ver
schenen bij de Vlaamse uitge
verij Lannoo) zijn voor zijn
volgelingen het instrument bij
uitstek geweest om persoonlij
ke hartstochten te temmen en
de wereld onder controle te
krijgen. Het ontstaan van die
Geestelijke Oefeningen is een
bekend gegeven. De hofjonker
Ignatius raakte in een diepe
crisis toen een kanonschot in
zijn been een einde maakte
aan een veelbelovende militai
re carrière. Hij was kreupel
voor het leven en tijdens die
crisis schreef Ignatius zijn oe
feningen die hij zelf zag als de
vrucht van een mystieke erva
ring. Van nu af aan zou hij een
soldaat van Christus zijn om
diens heerschappij overal ter
wereld te vestigen.
Ignatius en zijn volgelingen
onderscheidden zich door een
ongekend vermogen tot aan
passing zonder dat zij hun oor
spronkelijke doel uit het oog
verloren. De geschiedenis van
de jezuïetenorde maakt dit
duidelijk. Die buitengewone
capaciteit tot aanpassing is in
feite een vermogen tot ver
nieuwing, zo meent een Fran
se kenner van de jezuïetenor
de, Christian Jouhaud. Het
best wordt dat volgens hem
geïllustreerd door het feit dat
Ignatius en zijn volgelingen
zich bepaald niet zagen als een
onderwijzende orde. Maar toen
zij de noodzaak van goed on
derwijs voor hun doeleinden
inzagen deden zij het op een
manier die onovertroffen is.
De jezuïeten waren niet alleen
bekend om hun tucht, maar
vooral ook door hun onder
wijs.
Somers beoordeelt dit vermo
gen tot aanpassing louter nega
tief. Hij ziet slechts vermin
king waar anderen in het op
treden van de jezuïeten ge
neigd zijn van zelfoverwin
ning te spreken. Het boek van
Somers is in feite een slecht
gecamoufleerde poging tot af
rekening van zijn eigen verle
den als jezuïet. Ondanks de
grote kennis waarover de au
teur beschikt blijft het in feite
steken in een primitief soort
anti-clericalisme.
Het is overigens niet gemak
kelijk om met een zekere dis
tantie over de sociëteit te oor
delen. Grootheid en misere
liggen in haar geschiedenis
steeds in eikaars verlengde.
De wetenschappelijke verrich
tingen van de jezuïeten in de
zeventiende en de achttiende
eeuw staan naast de verschrik
kingen van de inquisitie waar
in zij een groot aandeel had
den.
Ook toen de macht van de
kerk na het verdwijnen van
ancien regime sterk was be
perkt, bleven zij aan de spits
van de ontwikkelingen staan.
In het naconciliaire Neder
landse katholicisme is hun rol
genoegzaam bekend. In de
derde wereld introduceerden
zij de bevrijdingstheologie die
hen tijdens het pontificaat van
Johannes Paulus II in botsing
met Rome bracht. Ook hier
zijn grandeur en miserie van
de orde ten nauwste met el
kaar verbonden.
Van zijn sokkel
hun produktie en consumptie
beperken en hun defensie-uit
gaven drastisch reduceren. Zij
uiten kritiek op het feit dat tij
dens de woensdag in Genève
beëindigde voorbereidende bij
eenkomst voor de VN-confe-
rentie er geen enkel teken was
waaruit bleek dat de industrie
landen hun houding funda
menteel willen wijzigen.
De non-gouvernementele or
ganisaties en de kerken
moeten nu druk op de regerin
gen van de rijke landen uitoe
fenen. Deze moeten in Rio de
Janeiro zich duidelijk ver
plichten tot maatregelen be
treffende de "economie en het
milieu.
TOEN de Babylonische en later de Romeinse soldati
tempel in Jeruzalem binnenstormden, verbaasden
over het interieur. Ze konden nergens een beeld vindt
joodse wet verbiedt dergelijke zichtbare voorstelling»
God. Het leverde de nakomelingen van Abraham noj
onbegrip op. Tot op de huidige dag is de eredienst in c
goge beeldloos. Het jodendom onderscheidt zich daai
andere godsdiensten waar men vaak teruggrijpt op 1
niet om de beelden zelf, maar om in de beelden iets
innerlijke overtuiging zichtbaar te maken.
HET christendom heeft behoudens de Reformatie}
tijd een vrij laconieke houding ten opzichte van de l
ingenomen. Beelden konden geen kwaad, vond mei!
beelden konden juist het geloof verduidelijken. Op i
toegepast konden de beelden in afgezwakte vorm iei
drukken van waardering. Het is een eer in brons, ste,
koper te worden vastgelegd; een soort symbool van de 9^
den, waar men samen voor wil staan. Iets van die eer h«
de Sovjet-autoriteiten uitgedrukt in hun bustes van ®aanta|
Lenin en Engels. (NVVH
iud. De
invoere
rompeling compleet worden, toen de president van Ka
stan namens de presidenten van de republieken en
president Gorbatsjov voorstelde het oude Unie-karakte
lemaal los te laten. Het beeld van Lenin was bewust wi
haald als symbool van de centraal gecommandeerde \11
heidsstaat. Daarvoor in de plaats moet een unie ko
waarbij de republieken veel zelfstandiger worden. Gen
schappelijk blijven voorlopig de economie, de defensie e
internationale verplichtingen. De feitelijke macht komti'
bij de republieken te liggen. willen
il foul
-J-, jcorreï
Ü/EN staat heeft bestaansrecht als de mensen zich her een
nen in het gemeenschappelijke doel. Dat gemeenschappe ien h
doel kan bestaan uit het verlangen naar veiligheid en et ,ten
mische bescherming. Maar op het moment dat men b: ar(jo_
die onderlinge belangen andere pretenties oplegt, krijj 1(j en
staat pretenties van heil die een godsdienst eigen zijn. Id n
gische aspiraties worden dan tot ideologische denkbeel
de afgods-beelden van deze tijd. Met het vormen van
nieuwe unie kan de staatsvorm in de Sovjet-Unie terug t is de
ren bij wat ze feitelijk behoort te zijn: dienstbaar aan tma,
volk. holiek
;en h<
het pr
relfcor
nu to
stotte
uitspr
Kerkelijke steun voor Papoea'
LEUSDEN De Hervormde
Kerk en de Gereformeerde
Kerken zijn van plan de onge
veer duizend Papoea's in Ne
derland pastoraal te onder
steunen. Ze zullen op verzoek
van de Commissie Papoea-Ge
meenschap Nederland (CO-
PAN) meebetalen aan de
plaats van een pastorale mede
werker.
De Papoea's in Nederland, die
vaak met grote maatschappe
lijke problemen kampen, heb
ben behoefte aan pastorale be
geleiding van mensen uit hun
eigen cultuur, aldus een com
missie die het breed moi
men (uitgebreid bestuur)
de Gereformeerde synode
beveelt 80.000 gulden besc
baar te stellen.
Het breed moderamen,
volgende week woensdag efschr
gadert, wordt ook gevi )eren
een project van de Evan
sche Broedergemeente mei
financieren voor de aan J-
ling van een predikant ter
hoeve van de Surinamer
Nederland. Het gaat om cl
tenen die buiten het „paste
bereik" van de EBG
geen aansluiting hebben
vonden bij een andere ker
K "I
,e Ll
Uitgave:
Kantoor:
Telefoon: 071 - 122 244
Telefax: 071 - 134 941
Postadres: Postbus 112300 AA Leiden.
Hoofdkantoor: Koopmansstraat 9, 2288 BC Rijswijk.
Telefoon- 070-3190 933
Telefax: 070-3906 717
Postadres: Postbus 9. 2501 CA Den Haag
Directeur/hoofdredacteur: J. Leune
Adjunct-hoofdredacteur J Timmers.
Chef-redacteur: G - J Onvlee.
Secretariaat directie/hoofdredactie (tel. 070 - 3190 808): L. v
n Herpen (chef). F Buurman,
door
'AULK
SN H.
Wiss
rtij hi
)k de
ockhi
n g<
P
l g
L.
eneer
ermit
nsion
eestei
aul
d bei
hi
Sport Leiden e o (tel. 071 - 144 049). K. van Kesteren.
Binnen- en buitenland, financiën en economie (tel: 070 - 3190 815):
A van Rijn (chef), W. Bunschoten, drs. C. van Haersma Buma, A. van Holstei...
E. Huisman, H. Jansen, drs. J. van Leeuwen - Voorbij, R. de Roo, drs. K. Veraart euwsf
Sport algemeen (tel. 070 - 3190 826)' F Werkman (chef), P Alleblas, D. Dijkhuize |l|0 p„
D Kiers, R. Langeveld, drs H -F Ruijl.
Kunst/rtv (tel 070 - 3190 834): G. Ansems (coördinator), B. Jansma, H. Piét.
Geestelijk leven (tel. 070 - 3190 835): L. Kooistra, drs P van Velthoven.
Foto (tel. 070 - 3190 838): M Konvalinka (chef), S. Evenhuis, S. Pieterse.
Redactie-secretaresse (tel. 070 - 3190 819) T. Kors
De Leidse Courant maakt verder gebruik van de diensten van
- freelance-medewerkers en -correspondenten in zijn verspreiding
- de parlementaire redactie en de nieuwsdienst van de Stichting Per~s Unie, e
dactioneel samenwerkingsverband van negen regionale kranten in Nederland i
België De algemene verslaggevers van Pers Unie zijn drs K Swie
Ven De parlementaire redactie bestaat uit R. in't Hout (chef). H Bijleveld. D B
land, P Koopman, D van Rietschoten en K. van Wees
- het Algemeen Nederlands Persbureau en buitenlandse persbureaus,
- de volgende correspondenten in het buitenland: S. Akkerman (Praag),
drs. D J van den Bergh (Peking), drs. H. Botje (Tunis), A Courant (Athene),
R Hasselerharm (Johannesburg), T Heard (Kaapstad), drs A Heering (Rome) VU
B van Huët (Parijs), M de Koninck (Washington), H Kuitert (Nieuw Delhi),
F Lindenkamp (Sao Paulo), R Simons (Londen), drs R Vunderink (Moskou),
W Werkman (Jeruzalem), E. Winkels (Barcelona), G. van Wijland (Belgrado),
F Wijnands (Bonn), J Wijnen (Brussel)
De Leidse Courant heeft als lid van de Stichting Pers Unie de exclusieve vertaal- H
publicatierechten van The Times en The Sunday Times of London Vertaalster- i
M.de Cocq.
n 18.00 tot 19.00 u
Abonnementsprijzen (inclusief 6% btw)
Bij automatische betaling:
per maand j
per kwartaal j
per jaar j
Bij betaling per acceptgirokaart
per kwartaal j
per jaar j
25,70
76,60
294.30
Het abonnementsgeld die
78,60
299.30
t te worden voldaan
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel. 071 - 122 244
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk 070 - 3902 702
Bankiers
AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK NV 663 050
