Het Ardennen-offensief van Kok
'finale
„Het is naïef om altijd de waarheid te spreken"
ReidócQowicMiV
ZATERDAG 7 SEPTEMBER 1991 PAGINA 28
Hoewel Prinsjesdag nog moet komen, hebben de PvdA-
kamerleden en -bewindslieden het ontzaglijk druk.
Massaal trekken ze deze weken het land in, in een uiterste
poging hun partijgenoten te winnen voor het gevoerde
regeringsbeleid. Het is een campagne met de rug tegen de
muur, want het wantrouwen zit diep en de frustraties
hebben zich in de gewesten en afdelingen hoog
opgestapeld. Er staat veel op het spel. Redt Kok zijn
gezicht en overleeft de sociaal-democratie de twintigste
eeuw? Een sfeertekening van een verbeten strijd in een
rokerig zaaltje te Dongen, in een kantine te Rotterdam-
West en in een amphitheater te Etten-Leur.
DEN HAAG - Fietssloten rinkelen
in de stalling achter wijkcentrum
'Open Huis' in Dongen. Binnen,
onder een plafond van imitatie-
boerenbalken, ruikt het naar bier
en zweet. Het is warm en de sfeer
is Brabants-gemoedelijk. Ruwhou
ten tafels worden in een carré ge
schoven en bardame Judith - een
fors uit de kluiten gewassen gestal
te - verankert haar gigantische ge-
tatoueerde linkerarm aan de tap
kraan. Zo'n dertig mensen nemen
plaats aan tafel, enkelen prefereren
de barkruk. „Wijkcentrum is geen
kroeg", liegt een kranteknipsel in
de gang om de hoel^.
Ondanks de welwillendheid die van de
?ezichten afstraalt heeft PvdA-kamerlid
an van Zijl, bekend van de visaffaire en
het wegsturen van minister Braks, last
van zenuwen. De week tevoren was im
mers partijgenote Elkse ter Veld, staats
secretaris van sociale zaken, in het Over
ijsselse Nijverdal onthaald op hoonge
lach, onbegrip en een motie van wan
trouwen (jegens Wim Kok). Collega-be
windsman Hans Simons verging het in
Rotterdam niet veel beter. En in Emmen
zou Ter Veld er opnieuw flink van langs
krijgen. Van Zijl: „Dit is mijn première,
mijn eerste optreden in een tournee van
tien. Ik zit hier niet zonder nervositeit
want u en ik weten dat in de partij een
rumoer is uitgebroken dat onze bewe
ging in het hart lijkt te raken".
Van Zijl staat voor een niet geringe op
dracht. Het kabinet is vastbesloten het
mes te zetten in wao en ziektewet. En
Kok heeft geroepen dat hij de ontkoppe
ling eerst niet en vervolgens wèl zou
meemaken. De vakbonden hebben het
kabinet de oorlog verklaard. In de pei
lingen is de PvdA vrijwel gehalveerd.
Leg dan maar eens uit dat de partij goed
op koers ligt. Van Zijl mag een poging
doen.
Het kamerlid uit Voorburg houdt de re
gie strak in handen. Van mediatrainer
Tom Pauka heeft hij het advies meege
kregen eerst de wao en ziektewet-ingre
pen inhoudelijk te behandelen en pas
daarna de emoties rond het optreden
van PvdA-bewindslieden en de electora
le neergang van de partij aan bod te la
ten komen. Op die manier zou voorko
men moeten worden dat feiten en emo
ties door elkaar gaan lopen. Maar waar
de frustraties hoog zijn opgestapeld en
het wantrouwen diep geworteld is, kan
zo'n scherpe waterscheiding niet écht
slagen. Al tijdens Van Zijls'inleiding be
gint dan ook de verbittering door te sij
pelen.
Als Van Zijl heeft betoogd dat de eerste
kabinetsplannen weliswaar slecht waren,
maar Kok er toch maar in geslaagd is
achteraf alsnog met een aanzienlijk beter
voorstel op de proppen te komen, glijdt
een rijzige figuur van zijn barkruk en
roept: „Dan is Kok toch een slecht on
derhandelaar? Laat hem de volgende
keer iemand meenemen die er wèl ver
stand van heeft!". Sjaak, een ex-wao'er,
bromt in zijn baard: „Het grote kwaad
dat is geschied wordt hier gewoon glad
gestreken".
Bittere verwijten, die Van Zijl be
schouwt als stoten onder de gordel.
PvdA'ers moeten elkaar niet op die toon
bejegenen, houdt hij de partijgenoten
voor. „Luister eens, ik ben hier niet ge
komen om de boel glad te strijken. Ook
ik heb boos gereageerd toen de plannen
van 13 juli bekend werden, dat mag u
rustig weten. In Den Haag zit geen batal
jon malloten bij elkaar, kom nou! Maar
het probleem is dat we tot half juni er
nog van uit gingen dat we de wao met
alleen volumemaatregelen weer beheers
baar konden maken. Toen kwamen
nachtmerrie-achtige cijfers los die aan
toonden dat dergelijke ingrepen onver
mijdelijk waren geworden".
Geloof
De aanwezige kaders fronsen de wenk
brauwen. Ad, een lid uit Dongen lijkt
zijn geloof in de partij al helemaal verlo
ren te hebben. Keer ook keer werden ge
wekte verwachtingen beschaamd, stelt
hij vast. Hij roept in herinnering dat
Kok al bij de formatie beloofde dat er
vier vrouwelijke ministers in het kabinet
zouden komen. „En hoeveel werden het
er? Juist, drie! En nu dan dat gedoe met
die koppeling. Die was altijd heilig,
maar plotseling moet het ons worst zijn
of het nog koppeling heet".
Ad, Henny, Sjaak, Toos, Cor en Jos, ze
laten allemaal weten dat zij de PvdA-
koopwaar in hiin afdelingen en gemeen
ten niet meer aan de straatsteneh kwijt
kunnen. De gewone mensen kunnen het
nauwelijks meer volgen, zo luidt de
klacht. Zélf kunnen ze er trouwens met
de pet niet bij dat grote groepen arbeids
ongeschikten straks een deel van hun
uitkering moeten inleveren. Ad: „Buiten
deze deur word ik daarover dag-in dag-
uit geconfronteerd met hoon en onbe
grip". Henny, voorzitter van de afdeling
Loon op Zand verzucht: „Ik heb het
echt zwaar. Ik sta tegenover mijn men
sen met lege handen. En ik moet steeds
weer zeggen: jullie hebben eigenlijk ge
lijk".
Van Zijl doet een dringende oproep de
zaken toch vooral in hun verband te
zien. De omstreden aantasting van de
uitkeringsrechten zou maar een piep
klein onderdeeltje zijn uit een heel groot
pakket maatregelen. De vorige kabinet-
Blijmoedig presenteerden fractieleider Kok en partijvoorzitter Sint eind '89 het verkie
zingsprogramma van de PvdA. De achterban kon niet vermoeden dat het vertrouwen in
de partijtop nog geen twee jaar later volkomen zoek zou zijn. Sint heeft inmiddels het
veld geruimd, wegens aanhoudende kritiek op haar persoon. Het vonnis over Kok wordt
binnenkort geveld.
FOTO: ANP
ten- Lubbers zouden de mensen met een
uitkering veel harder hebben aangepakt.
Nu worden de ouderen en mensen met
een minimum-uitkering nog ontzien, de
inkomens genivelleerd en wordt ook van
de werkgevers een fors offer gevraagd.
„Moet je dan, omdat je het misschien
niet eens bent over één onderdeeltje van
de plannen, het kabinet en je partijleider
naar huis sturen? En wat riskeer je dan?
Dan weet je dat je voor tien jaar in de
oppositiebankjes belandt".
Enkele aanwezigen brommen instem
mend. Maar Henny uit Loon op Zand
vreest: „Ik weet het niet hoor. Als we in
de regering blijven zitten komen we
straks misschien wel voor twintig jaar in
de oppositie". Aan het eind van de ver
gadering concludeert voorzitter Els Zom
op droeve toon: „Hoe meer uitleg we
krijgen, hoe minder we ervan begrij
pen".
De leden van het gewest Rotterdam stel
len weinig prijs op aankleding en franje.
Het beton van hun vergaderzaaltje is
loodgrijs geschilderd, voor de ramen
hangt te lange, vergeelde vitrage. Een
potloodtekening van Troelstra is naast
de deur aan de muur gespijkerd, de
grondlegger van de SDAP kijkt met toe
geknepen ogen streng in de leegte. En op
tafel ligt meteen al een resolutie, die aan
duidelijkheid niets te wensen overlaat:
„De afdeling Rijnmond van de Jonge
Socialisten konstateert dat de PvdA
slechts in het kabinet is gehaald om het
vuile werk voor het CDA op te knappen
en konkludeert dat de koalitie met het
CDA verbroken moet worden".
Het Zoetermeerse kamerlid Ella Kals-
beek heeft niettemin goede moed. Ze
steekt meteen al de hand in eigen boe
zem. „We hadden in 1989 moeten weten
dat regeren niet alleen maar het nemen
van leuke beslissingen inhoudt. Soms
moet je pijnlijke ingrepen doen, die ze
ker niet populair zijn, maar wèl op de
lange duur beter voor dit land. Ik noem
de tegenvallers en de bezuinigingen, we
hebben geld nodig voor milieu én onder
wijs en intussen loopt het beroep op de
sociale zekerheid uit de hand. We heb
ben die problemen serieus willen ne
men".
Uiteindelijk is er een evenwichtig pakket
maatregelen uitgerold, concludeert Kals-
beek. Maar wat zijn de gevolgen voor de
wao'ers zélf, zo vragen de aanwezige
Jonge Socialisten zich af. En is het wel
rechtvaardig dat zij een financieel offer
moeten brengen nu te veel mensen een
beroep op de regeling doen? Wie gaan er
nu op achteruit en wie worden ontzien?
Is het wel waar dat alle huidige werkne
mers zich particulier kunnen bijverzeke
ren tegen de inkomensachteruitgang die
van de kabinetsplannen het gevolg is?
Kluif
Kalsbeek heeft er een hele kluif aan. „Ik
zal proberen het uit te leggen, maar het
is duivels ingewikkeld", waarschuwt ze,
bladerend in meegenomen persberich
ten. De toelichting waar het kamerlid
vervolgens mee komt stemt de Jonge So
cialisten niet echt vrolijk: „Vooral men
sen die een relatief hoog inkomen heb
ben en al op jonge leeftijd in de wao be
landen gaan er op achteruit. Naarmate je
ouder bent en minder verdient, merk je
er minder van. Nieuwe gevallen kunnen
zich particulier bijverzekeren, maar dat
geldt niet voor jonge mensen met een
onverzekerbaar risico, zoals een enstige
erfelijke ziekte. Daar zit wat mij betreft
ook de meeste pijn. Vandaar dat de frac
tie heeft gezegd: daar gaan we naar kij
ken, we doen een uiterste krachtsinspan
ning".
Barbara, een donker meisje met prie
mende ogen dat voortdurend op haar
vingers bijt, gelooft er niets van: „Die
propaganda horen we nu al jaren van
het CDA", zegt ze. „Maar het zijn niet
de werkgevers met de vette winsten die
worden aangepakt, nee, de arbeiders
worden aan de kant gezet. Sinds de
PvdA in de regering zit, volgt de ene
verslechtering op de andere. Het is een
leuk streven om wao'ers weer aan het
werk te helpen, maar mag ik er op wij
zen dat er al een half miljoen werklozen
zijn?".
Bestuurslid Menno, die voor de gelegen
heid een T-shirt met baby-opdruk heeft
aangetrokken, heeft geen goed woord
over voor het optreden van partijleider
Wim Kok. „Ik heb niets tegen zijn per
soon en ik trek ook zijn integriteit niet
in twijfel" stelt hij voorop. „Maar er is
iets geknapt bij de kiezers en bij de ach
terban. Nu vraagt Kok eind deze maand
op een speciaal congres om vertrouwen.
Dat zal hij ook wel krijgen, maar het zal
volgens mij geen wérkelijk vertrouwen
zijn. Hij heeft gefaald als politiek leider,
hij heeft enorme blunders gemaakt en
nu chanteert hij nog zijn eigen mensen.
Ik vraag me echt af of zo'n kwakkelende
man nog de partij kan leiden".
Het kabinetsbesluit van 13 juli, dat hon
derdduizenden wao'ers terug liet vallen
op bijstandsniveau, is in Rotterdam nog
niet vergeten. Hoe heeft Kok daarmee
naar buiten durven komen?, willen de
jongeren weten. Ella: „Ik ben Kok niet,
dus ik weet het niet. Misschien heeft hij
een black-out gehad. Ik weet nog wel dat
ik echt woedend was, óók op Kok, want
het praat vanwege die oude besluiten nu
ook zoveel moeilijker! Maar Kok is er
op teruggekomen. Dat vind ik moedig.
Hij krijgt daarom ook mijn vertrouwen.
Want laten we er geen doekjes om win
den: hij heeft die bevestiging dat hij nog
steeds de nummer-één,is van de partij
keihard nodig. Anders kan niet alleen
Kok, maar ook het kabinet wel inpak
ken".
Niettemin nemen de Jonge Socialisten
even later met twee tegenstemmen een
motie aan waarin wordt geëist dat de in
grepen in de hoogte en duur van wao-
uitkeringen van tafel moeten. Die motie,
belooft voorzitster Ingeborg van den
Broecke, zal 28 september tijdens het be
slissende partijcongres in Nijmegen wor
den ingediend. Ella Kalsbeek conclu
deert: „Blijkbaar is bijna iedereen is hier
naartoe gekomen met slechts één ge
dachte: dit plan deugt niet. Dan kan ik
jullie natuurlijk niet overtuigen".
Voor de ingang van conferentiecentrum
De Bonkelaer in Etten-Leur scanderen
FNV-demonstranten „Hi, ha, hondelul",
zodra zij hun voormalige voorzitter
Wim Kok in het vizier krijgen. Kok oogt
gespannen en baant zich met lange pas
sen een weg langs de joelende vakbonds
leden. Binnen wacht hem een tweede
confrontatie, dit keer met een demon
strant van het industriepastoraat DISK
die in gescheurde kleren het woord tot
Kok en de zaal met leden van het gewest
West-Brabant wil richten.
De in het zaaltje verzamelde partijleden,
die Kok voor het eerst sedert de kabi
netsbesluiten over wao, koppeling en
ziektewet „recht in de ogen wil kijken",
houden de adem in. De sfeer is verstik
kend, als in een hogedrukpan. Niet al
leen vanwege de temperatuur, maar ook
vanwege de in drommen toegestroomde
pers en vooral omdat vanavond moet
blijken of Kok zich in de partij staande
kan houden. „Redt-ie 't of redt-ie 't
niet?", gonst het op de perstribunes.
Gewest voorzitter Jan Loonen noodt
Kok achter een in rood gedrapeerde ta
fel, die tussen kamerschermen van witte
louvredeurtjes op het podium is opge
steld. „Dit is een bijzondere situatie",
stelt Loonen vast, nadat hij eerst een
FNV-woordvoerder de gelegenheid heeft
gegeven een verklaring voor te lezen. „Ik
heb geen bezwaar tegen emoties, maar ik
wil wel de orde bewaken. Dit is^en in
formatieve bijeenkomst, we nemen van
avond geen besluiten".
Kok trekt even later alle registers open.
Hier staat een partijleider die bereid is
zijn fouten te erkennen maar de rug
heeft gerecht en vastbesloten is door te
gaan, zo luidt zijn boodschap. Met na
druk betoogt hij: „We hebben in 1989
misschien iets te vanzelfsprekend en stil
zwijgend ingestemd met de kabinetsdeel
name. Er zijn regie- en inschattingsfou
ten gemaakt, dat wil ik eerlijk tegenover
jullie toegeven. Heel lang, te lang, is ook
door mijzelf gezegd dat we bij de aanpak
van de wao alles tot volume-maatregelen
PVDA'ERS VOLGENS CURSUS OM KABINETSPLANNEN TE VERKOPEN
DEN HAAG - Het slijten van een
onverkoopbaar produkt vereist een
behoorlijke training. In dat geval
maakt het weinig uit of het gaat
om een auto met rotte draagbalken
of een kabinetsbesluit over de aan
tasting van de wao. De PvdA-frac-
tie heeft daarom de erkende media
deskundige Tom Pauka in de arm
genomen als leraar verkooptech
niek.
Bij hem kunnen de sociaal-democraten
in een klein zaaltje droog-oefenen op het
verdedigen van de kabinetsbesluiten
over wao, Ziektewet en (ont)koppeling
van lonen en uitkeringen. Tevens krij
gen de leerlingen ingeprent hoe ze
moeten omgaan met woedende of ver
bitterde tegenstanders.
Over de tips die Pauka de PvdA'ers ver
schaft wil hij zich liever niet uitlaten.
„De PvdA is nu een klant van mij, dus
dat kan ik natuurlijk niet verklappen".
Maar de voormalige journalist van
PvdA-huize is wel bereid de c^ote lijn
aan te geven van zijn bijspijkercursus
voor PvdA-kamerleden.
De grondvraag bij de voorbereiding is
volgens Pauka: „Hoe blijf je zo dicht
mogelijk bij de waarheid en de werke
lijkheid en kun je toch nog een kosme-
tisch succes bereiken?". Vrij vertaald: Je
kunt een auto met verrotte draagbalken
nog prima verkopen als de lak maar
goed is.
De PvdA'ers krijgen van Pauka op weg
naar de vertoornde achterban enkele
raadgevingen mee die hij onlangs uit de
doeken heeft gedaan in zijn boekje
'Paard bijt hond', dat in de boekhandels
rond het Binnenhof dezer dagen opmer
kelijk veel aftrek geniet. „Als men liegt
is dat een enorme handicap", schrijft hij
daarin. „Het zou naïef zijn om hier de
raad aan te verbinden altijd de waarheid
te spreken, want in bepaalde gevallen
kan dat niet. Maar probeer het in de
voorbereiding in ieder geval ook eens
met de waarheid".
Ongeloofwaardig
Daar kunnen de socialistische kamerle
den het volgens Pauka prima mee doen.
De verontruste PvdA-kiezer zij gewaar
schuwd. De ex-journalist gaat er niet
voorshands van uit dat de PvdA-kamer-
leden per definitie de waarheid willen
spreken. Die morele waarde is min of
meer facultatief voor de cursisten. Vaak
echter is een leugentje onverstandig, zo
houdt hij zijn leerlingen voor, want de
ene leugen lokt immers de andere uit,
waardoor je verstrikt kunt raken in je ei
gen verhaal. „Mén heeft dus naast een
eventuele reden van morele aard ook
een efficiency-reden om het op de waar
heid te houden", aldus Pauka. „Het is
opvallend welke strategische omwegen
organisaties vaak moeten bewandelen
voor ze uitkomen bij de ontdekking dat
het nog het meest voordelig is de waar
heid te spreken".
Hoewel Pauka tamelijk lichtvoetig met
het negende gebod omgaat, doet hij zijn
bevriende partijgenoten verder geen op
wekkende suggesties aan de hand. Zo
moeten de kamerleden goed weten dat
wat hem betreft de publieke opinie
meestal gelijk heeft. „Het publiek heeft
vaker gelijk dan ongelijk. De meeste
mensen die ongeloofwaardig worden ge
acht, verdienen niet beter. De meeste
mensen die geloofd worden spreken de
waarheid of zijn althans niet bewust aan
het liegen. Het zou echter naïef zijn om
mensen die voor een massamediun gaan
optreden kortweg de raad te geven geen
onwaarheid te spreken".
Mocht Pauka gelijk hebben, dan ziet het
ér slecht uit voor de PvdA-fractie en
voor partijleider Wim Kok die volgens
enquêtes door ruim zestig procent van
de Nederlanders als ongeloofwaardig
wordt beschouwd.
Maar andere tips van Pauka zijn zo mo
gelijk nog pijnlijker voor de PvdA. De
media-trainer van de sociaal-democraten
raadt de PvdA'ers namelijk dringend
aan te luisteren naar wat er gezegd wordt
in de partij: „Wordt burgers inspraak
aangeboden, dan moet wijziging van
plannen mogelijk zijn. Blijkt dat niet het
geval, dan komt er geen draagvlak. Het
tegendeel zal optreden: de burgers verlie
zen hun geloof in de integriteit van het
proces en keren zich er van af'.
Offensief
De PvdA-kamerleden worden niet louter
met verdedigingswapens bij Pauka weg
gestuurd. Tijdens de cursus wordt name
lijk ook de aanval gerepeteerd. Na een
stevige inleiding stapt Pauka over op
„Het Offensief'. Hij wil dat de PvdA-
parlementariërs met twee tassen op stap
gaan. In de rechter tas moet de munitie
voor het offensief zitten en in de linker
tas de wapens voor het defensief. Maar
de een mag niet zwaarder zijn dan de
ander, want dan gaat het geheid fout.
„Vaak is de offensieve tas nauwelijks ge
vuld. In dat geval is het geen wonder dat
een speech dreigt te bestaan uit een cata
logus van de eigen zwakke punten", al
dus Pauka.
beperkt konden houden. Ik reken het me
aan, dat we, toen na de tweede helft van
juni bleek dat we het daarmee niet zou
den redden, we dat niet beter gecommu
niceerd hebben. Maar met die vaststel
ling zijn we niet van het probleem af"
Waar de Pvd A-adjudanten tijdens hun
veldtocht door het land eerder vrij snel
vastliepen in onbegrip en geëmotineerd
verzet, krijgt maarschalk Kok in Etten-
Leur alle tijd en aandacht om de dilem
ma's van het regeren, de noodzaak van
pijnlijke besluiten en de betreurde on
macht om iedereen te ontzien uit te leg
gen. De PvdA, verklaart Kok, werkt be
slist niet con amore mee aan de afbraak
van de sociale zekerheid. Nee, de partij
zou er juist op uit zijn dat stelsel over
eind te houden, namelijk door noodza
kelijk geachte ingrepen niet achterwege
te laten. „Niet vanwege de schatkist,
maar omdat de burgers van dit land be
taalbare sociale voorzieningen willen".
Vurig
In een vurig betoog neemt Kok de volle
dige verantwoordelijkheid voor de kabi
netsbesluiten op zich. Van uitstel van de
meest omstreden ingrepen, een suggestie
van FNV-voorzitter Johan Stekelenburg,
wil hij niet horen. Het bijzonder partij
congres op 28 september, vindt Kok,
moet maar vaststellen of het gevoerde
beleid verdedigbaar is. „Het gaat dan te
vens om de vraag of er nog voldoende
body, spirit en veerkracht voor een ver
volg is. Dat moeten we eerlijk met el
kaar bespreken. Een aantal zaken zullen
uit de taboesfeer moeten, want we heb
ben elkaar misschien te lang de indruk
gegeven dat in zichzelf tegenstrijdige
doelstellingen verzoend kunnen wor
den". Een waarschuwing laat hij ook ho
ren: „Ik wil hier niet bestookt worden
met de vraag wie nou het best de soci
aal-democratische beginselen bewaakt
Het afblijven van verworven rechten is
voor mij in elk geval geen sociaal-demo
cratisch beginsel".
Als die woorden zijn weggestorven,
dient een lange rij sprekers zich aan,
Daar is Piet, een wao'er die vindt dal
zijn eigen uitkering te hoog is en de kop
peling mensen met een hoge uitkering
zoals hij ten onrechte bevoordeelt. Par
tijlid Ineke meent dat het beleid wel
goed is, maar slecht verkocht wordt,
„Door die slechte presentatie laten we
ons als vee naar de slachtbank leiden.
En een minister van financiën wekt nu
eenmaal weinig sympathie op".
Een andere Piet, uit Berkel-Enschot,
prijst Kok voor zijn 'mooie en open'
verhaal. „Maar intussen hebben we de
helft van onze leden en de helft van de
kiezers verspeeld. Er is heisa met de
vakbeweging. En tot overmaat van ramp
komt een vent als Lubbers je eigen par
tijleider doodknuffelen. Als dat nou de
vrucht van ons beleid is?", vraagt hij
zich af.
Emotionele getuigenissen zijn er ook, zo
als van Greetje, PvdA-fractievoorzitter
uit een 'piepkleine Brabantse gemeente',
zegt ze zelf. „Meneer Kok, het is niet al
leen zo dat wij laten bungelen", werpt
ze tegen. „U laat mij óók bungelen. Ik
kan deze voorstellen niet meer verkopen
of verantwoorden. Moet ik dan op mijn
stoel blijven zitten in de gemeente
raad?". Mieke uit Willemstad heeft tra
nen in haar ogen staan. Zij houdt haar
verklaring kort: „Ik kan het gewoon niel
begrijpen. Ook mïj'n partij lidmaatschap
staat ter discussie. Al mijn hoop is nu op
het congres gevestigd. Ik heb het er héél
moeilijk mee".
Het niveau van de discussie valt vak
bondslid Frans tegen. „Ik vind dit een
slappe bijeenkomst", zegt hij vanachter
de katheder. „Wat ik nog niet heb ge
hoord is dat onschuldigen worden ge
straft omdat het kabinet in paniek is".
Ron, voorzitter van de afdeling Roosen
daal deelt de kritiek. „Vooral jonge men
sen die zich in de prut hebben gewerkt
en in de vernieling zijn geraakt worden
nu gepakt. Ik had van alles verwacht,
maar niet deze plannen van de PvdA"
Een werkgever constateert: „We hebben
in het verleden met z'n allen van de wao
misbruik gemaakt. Maar als je nu de
goeien onder de kwaaien laat lijden, dan
ben je volgens mij verkeerd bezig".
Wethouder Ralph uit Oisterwijk bekent:
„Ik heb me écht afgevraagd: ben ik nou
gek? Is dit de partij waarvoor ik alle hui
zen ben afgegaan?". De situatie waarin
de partij zich bevindt is volgens de wet
houder buitengewoon ernstig: „Ik zie hel
zo: we moeten nu redden wat er te red
den valt. Maar een aantal koplopers is in
het ravijn gevallen en bungelt nog aan
de touwen. We kunnen twee dingen
doen: de touwen doorsnijden en verder
wandelen, of de doden en gewonden om
hoog hijsen". Een volgende spreker
haakt aan: „Ik heb de indruk dat de kop
lopers eigenlijk niet uit dat ravijn willen
Ze willen onze hand van gewone men
sen niet pakken".
Kok, die al die tijd schijnbaar onbewo
gen heeft geluisterd en af en toe aanteke
ningen maakt, kijkt nu gekweld. Aan het
eind van de avond komt hij zelf op dt
beeldspraak terug. „We kunnen niet met
die beeldspraak van dat ravijn blijven
zitten", stelt hij. „Ik zeg hier: er is een
uitweg, al is het niet de weg van de min
ste weerstand. Ik wil helderheid over dit
pakket maatregelen, óók om te voorko
men dat blijft bungelen. U kunt nü
rustig afranselen, geselen. Als we het sa
men r.iet meer zien zitten is het over et
uit. Maar ik zeg: geef ons nog een kans
we moeten samen vooruit". Die aanspo
ring levert Kok, aan het eind van
avond in Etten-Leur nog een bescheidec
applaus op.
